XLII Sesja Naukowa. Sekcji Żywienia Zwierząt Komitetu Nauk Zootechnicznych Polskiej Akademii Nauk. zorganizowana przez

Transkrypt

1 XLII Sesja Naukowa Sekcji Żywienia Zwierząt Komitetu Nauk Zootechnicznych Polskiej Akademii Nauk zorganizowana przez Katedrę Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy Materiały konferencyjne Bydgoszcz, wrzesieo 2013 XLII nd Scientific conference of The Commission on Animal Nutrition The Committee on Animal Sciences The Polish Academy of Sciences organized by Department of Animal Nutrition and Feed Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz Conference proceedings September 18-20, 2013, Bydgoszcz, Poland Patronat honorowy / Honorary patronage

2 KOMITET NAUKOWY / SCIENTIFIC COMMITEE Prof. dr hab. Witold Podkówka, dr. h.c. prof. dr hab. Jan Mikołajczak - przewodniczący dr hab. Zbigniew Podkówka, prof. nadzw. UTP prof. dr hab. Eugeniusz R. Grela prof. dr hab. Zygmunt M. Kowalski prof. dr hab. Andrzej Rutkowski prof. dr hab. Jacek Skomiał dr hab. Małgorzata Grabowicz, prof. nadzw. UTP dr hab. Piotr Dorszewski, prof. nadzw. UTP KOMITET ORGANIZACYJNY / ORGANIZING COMMITEE prof. dr hab. Jan Mikołajczak przewodniczący dr hab. Zbigniew Podkówka, prof. nadzw. UTP dr hab. Małgorzata Grabowicz, prof. nadzw. UTP dr hab. Piotr Dorszewski, prof. nadzw. UTP dr inż. Lucyna Podkówka dr inż. Piotr Szterk mgr inż. Iwona Zaremba KOMITET REDAKCYJNY / EDITORS dr hab. Piotr Dorszewski, prof. nadzw. UTP - przewodniczący dr hab. Małgorzata Grabowicz, prof. nadzw. UTP dr inż. Piotr Szterk mgr inż. Iwona Zaremba

3 SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS REFERATY REFERATES Strategia żywienia świo w Polsce E.R. Grela, K. Pietrzak, J. Skomiał Aktualne kierunki badao żywieniowych prowadzonych na krowach mlecznych i cielętach Z.M. Kowalski Ocena materiałów paszowych z wybranych gatunków roślin pastewnych w zależności od czynników agrotechnicznych J. Księżak Wpływ czynników genetycznych i technologicznych na wydajnośd i wartośd paszową kukurydzy T. Michalski Wybrane zagadnienia technologii kiszenia pasz W. Podkówka Następstwa aktywności mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym świo M. Taciak SESJA I DRÓB SESSION I POULTRY Wpływ zestawu ekstraktów ziołowych na parametry odchowu kurcząt brojlerów w warunkach zaszczepienia żywą szczepionką przeciwko kokcydiozie A. Arczewska-Włosek, S. Świątkiewicz, J. Kowal Effect of herbal extract blend on performance indices in broilers exposed to a live coccidia oocyst vaccine A. Arczewska-Włosek, S. Świątkiewicz, J. Kowal Wpływ dawek uzupełnionych kiszonką z kukurydzy lub wysłodków buraczanych na wybrane wskaźniki biochemiczne surowicy krwi gęsi Białych Kołudzkich M. Grabowicz, P. Szterk, Z. Bernacki, M. Karwowska, J. Stadnik, A. Żelaśkiewicz Effect of diets supplemented with maize and beet pulp silage on some blood serum biochemical indicats of White Koluda geese M. Grabowicz, P. Szterk, Z. Bernacki, M. Karwowska, J. Stadnik, A. Żelaśkiewicz Wartośd pokarmowa polskich odmian łubinu wąskolistnego (Lupinus angustifolius L.) określona w badaniach na kurczętach rzeźnych M. Hejdysz, S. Kaczmarek, M. Wiąz, R. Mikuła, A. Rutkowski Nutritional value of polish varieties of narrow lupine (Lupinus angustifolius L.) determined in experiments conducted on broiler chickens M. Hejdysz, S. Kaczmarek, M. Wiąz, R. Mikuła, A. Rutkowski Wpływ fitazy na wyniki odchowu kurcząt rzeźnych żywionych dietami z dodatkiem łubinu M. Hejdysz, S. Kaczmarek, M. Wiąz, A. Rutkowski Effects of phytase supplementation of lupine-containing diets for broiler chickens M. Hejdysz, S. Kaczmarek, M. Wiąz, A. Rutkowski Wpływ wielkości cząsteczek nasion rzepaku na AME oraz strawnośd składników pokarmowych M. Hejdysz, S. Kaczmarek, A. Rutkowski The effect of full-fat rapeseed particle on AME and nutrients digestibility M. Hejdysz, S. Kaczmarek, A. Rutkowski Wpływ dodatków probiotycznych na status przewodu pokarmowego i produkcyjnośd kurcząt brojlerów K. Lipioski, Z. Makowski, Z. Antoszkiewicz, J. Kaliniewicz, C. Purwin The effect of probiotics on the status of the gastrointestinal tract and performance of broiler chickens K. Lipioski, Z. Makowski, Z. Antoszkiewicz, J. Kaliniewicz, C. Purwin Porównanie efektywności stosowania mieszanek z udziałem różnych gatunków roślin strączkowych w żywieniu kurcząt brojlerów M. Osek, A. Milczarek, B. Klocek, Z. Turyk

4 The comparison of efficiency using of mixtures with share different cultivars of leguminous plant seeds in broiler chickens feeding M. Osek, A. Milczarek, B. Klocek, Z. Turyk Wpływ różnych kompozycji zbóż w mieszankach natłuszczanych olejem sojowym i lnianym na wskaźniki odchowu i wartośd dietetyczną mięsa kurcząt brojlerów M. Osek, R. Świnarska, A. Milczarek, B. Klocek, A. Janocha The effect of different grains combination in mixtures oiled with soybean and linseed oils on rearing performance and dietetic values of meat in broiler chickens M. Osek, R. Świnarska, A. Milczarek, B. Klocek, A. Janocha Likopen, selenian (VI) oraz olej rybny w diecie modyfikują profil kwasów tłuszczowych w mięśniach uda kurcząt A.J. Wieczorek-Rozbicka, E. Szarpak, M. Czauderna, J. Kowalczyk, F. Brzóska, B. Śliwioski Lycopene, selenate and fish oil added to the diet influence the profile of fatty acids in chicken thigh muscles A.J. Wieczorek-Rozbicka, E. Szarpak, M. Czauderna, J. Kowalczyk, F. Brzóska, B. Śliwioski SESJA II ŚWINIE SESSION II PIGS Wpływ różnych źródeł białka w mieszankach dla świo rasy puławskiej na wartośd rzeźną tusz i jakośd mięsa A. Milczarek, M. Osek, B. Klocek The effect of different protein kind in mixtures for pulawska pigs on slaughter value and meat quality A. Milczarek, M. Osek, B. Klocek Wpływ metody ekstrakcji i poziomu inuliny w mieszankach dla tuczników na efekty produkcyjne S. Sobolewska, E. Grela Effect of inulin extraction method and level in growing-finishing pig diets on performance S. Sobolewska, E. Grela Nano-cząsteczki cynku jako środek hamujący biegunki u prosiąt A. Szuba-Trznadel, B. Fuchs Nano-zinc as a product in prevention of diarrhea in weaned piglets A. Szuba-Trznadel, B. Fuchs Morfologia jelita cienkiego prosiąt żywionych paszą zawierającą różne poziomy treoniny i aminokwasów endogennych E. Święch, A. Tuśnio, M. Barszcz, M. Taciak Morphology of the small intestine of piglets fed diets containing different levels of threonine and nonessential amino acids E. Święch, A. Tuśnio, M. Barszcz, M. Taciak Aktywnośd fosfatazy alkalicznej w błonie śluzowej oraz morfologia jelita biodrowego i okrężnicy świo żywionych mieszankami z udziałem surowych i ekstrudowanych nasion grochu A. Tuśnio, M. Taciak, E. Święch, M. Barszcz, Ł. Staśkiewicz, P. Zakrzewski, J. Skomiał Alkaline phosphatase activity in mucosa and morphology of ileum and colon of pigs fed diets with raw or extruded pea seeds A. Tuśnio, M. Taciak, E. Święch, M. Barszcz, Ł. Staśkiewicz, P. Zakrzewski, J. Skomiał Aktywnośd mikrobiologiczna w okrężnicy świo żywionych paszami z udziałem nasion grochu surowego i ekstrudowanego A. Tuśnio, M. Barszcz, M. Taciak, E. Święch, Ł. Staśkiewicz, J. Skomiał Microbial activity in the colon of pigs fed diets containing raw and extruded pea seeds A. Tuśnio, M. Barszcz, M. Taciak, E. Święch, Ł. Staśkiewicz, J. Skomiał Wpływ częściowego zastąpienia białka poekstrakcyjnej śruty sojowej nasionami roślin motylkowatych na wzrost i odłożenie białka u prosiąt A. Tuśnio, E. Święch, M. Taciak, M. Barszcz, J. Skomiał The effect of partial replacement of soybean meal protein by legume seeds on growth rate and nitrogen retention of piglets A. Tuśnio, E. Święch, M. Taciak, M. Barszcz, J. Skomiał Pomiary składu tuszy in vivo rosnących świo metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA) D. Weremko, G. Skiba, S. Raj, M. Wojtasik, H. Fandrejewski

5 Carcass composition measurements of growing pigs by dual energy X-ray absorptiometry (DXA) in vivo D. Weremko, G. Skiba, S. Raj, M. Wojtasik, H. Fandrejewski 93 SESJA III PRZEŻUWACZE SESSION III RUMINANTS Wpływ preparatów sztucznej śliny i Acid Buf na odczyn i aktywnośd fermentacyjną żwacza krów żywionych TMR K. Bilik, I. Furgał-Dierżuk, B. Śliwioski Effect of artificial saliva and Acid Buf additive on ph and fermentative activity in the rumen of TMR-fed cows K. Bilik, I. Furgał-Dierżuk, B. Śliwioski Wpływ jodu w lizawkach solnych i dippingu strzyków na zawartośd jodu w mleku i osoczu krwi krów F. Brzóska, B. Śliwioski, K. Węglarzy Effect of iodized salt licks and teat dipping on iodine content of cow s milk and blood plasma F. Brzóska, B. Śliwioski, K. Węglarzy Wpływ Saponaria officinalis L. na podstawowe wskaźniki biochemiczne w płynie żwacza krów mlecznych A. Cieślak, J. Szczechowiak, A. Nowak, K. Biskupska, M. Szumacher-Strabel Effect of Saponaria officinalis L. on basic biochemical parametrers of dairy cows rumen fluid A. Cieślak, J. Szczechowiak, A. Nowak, K. Biskupska, M. Szumacher-Strabel Wpływ nadmiaru laktozy w diecie na profil białkowy osocza krwi dwutygodniowych cieląt A. Dratwa-Chałupnik, M. Ożgo, A. Herosimczyk, A. Lepczyoski, K. Michałek, W.F. Skrzypczak, A.K. Ciechanowicz Influence of excess of lactose in the diet on the blood plasma proteome in the second week of calves life A. Dratwa-Chałupnik, M. Ożgo, A. Herosimczyk, A. Lepczyoski, K. Michałek, W.F. Skrzypczak, A.K. Ciechanowicz Wpływ paszowych dodatków glukogenicznych dla krów w okresie przejściowym na aktywnośd wybranych enzymów glukoneogenezy w wątrobie oraz ekspresję genów odpowiedzialnych za ich syntezę P. Górka, J. Flaga, A. Barteczko, Z.M. Kowalski Effect of glucogenic feed additives in the transition period on the activity of some gluconeogenesis enzymes and expression of genes encoding them in dairy cows P. Górka, J. Flaga, A. Barteczko, Z.M. Kowalski Wpływ kiszonki z sorgo na wyniki produkcyjne tuczonych jagniąt M. Grabowicz, I. Zaremba, P. Szterk, P. Dorszewski Effect of sorghum silage on performance of fattening lambs M. Grabowicz, I. Zaremba, P. Szterk, P. Dorszewski Ocena wskaźników odchowu i zdrowia cieląt żywionych paszami z dodatkiem mieszanek ziołowych R. Klebaniuk, E. Kowalczuk-Vasilev, E.R. Grela Assessment of rearing results and health of calves fed rations with herbal mixtures additive R. Klebaniuk, E. Kowalczuk-Vasilev, E.R. Grela Wpływ preparatów drożdżowych w dawce pokarmowej na profil kwasów tłuszczowych w żwaczu owiec B. Kowalik, M.P. Majewska, J.J. Pająk, A. Rozbicka-Wieczorek E. Więsyk, M. Czauderna, K. Krajewska-Bienias The effect of yeast preparations in the diet on fatty acid profile in rumen in sheep B. Kowalik, M.P. Majewska, J.J. Pająk, A. Rozbicka-Wieczorek E. Więsyk, M. Czauderna, K. Krajewska-Bienias Wpływ paszowych dodatków glukogenicznych na pobranie paszy, wydajnośd i skład mleka oraz status metaboliczny krów w okresie przejściowym Z.M. Kowalski, A. Barteczko, P. Górka, J. Flaga Effect of glucogenic feed additives on dry matter intake, milk yield and composition and metabolic status of cows in the transition period Z.M. Kowalski, A. Barteczko, P. Górka, J. Flaga Wpływ dodatku tanin na zawartośd białka oraz aktywnośd lipolityczną soku żółciowo-trzustkowego u owiec M.P. Majewska, Z. Długołęcka, B. Kowalik, J.J. Pająk The effect of tannin addition on the protein concentration and lipolytic activity of pancreatico-biliary juice in sheep M.P. Majewska, Z. Długołęcka, B. Kowalik, J.J. Pająk

6 Wpływ żywienia z udziałem kiszonki z kukurydzy na jakośd jagnięciny J. Mikołajczak, J. Mard-Pieokowska, K. Mitura, P. Dorszewski, K. Grzybowski The impact of the feed with the addition of a corn silage on the quality of lamb meat J. Mikołajczak, J. Mard-Pieokowska, K. Mitura, P. Dorszewski, K. Grzybowski Strawnośd pozorna składników pokarmowych w całym przewodzie pokarmowym buhajów żywionych różnymi paszami treściwymi M. Šimko, D. Bíro, M. Juráček, B. Gálik, M. Rolinec, O. Pastierik, J. Mikołajczak, P. Dorszewski Total tract apparent digestibility of nutrients when bulls fed different concentrates M. Šimko, D. Bíro, M. Juráček, B. Gálik, M. Rolinec, O. Pastierik, J. Mikołajczak, P. Dorszewski Wpływ temperatury i sposobu ogrzewania makuchu rzepakowego na efektywny rozkład w żwaczu i strawnośd jelitową białka K. Słota, P. Micek, K. Frydryszak Effect of temperature and heating method on the effective rumen degradability and intestinal digestibility of rapeseed cake protein K. Słota, P. Micek, K. Frydryszak Zawartośd jodu w mleku spożywczym w Polsce zależnie od regionu i sezonu w latach B. Śliwioski, F. Brzóska, Z. Szybioski The iodine content in comestible milk in different regions of Poland and seasons B. Śliwioski, F. Brzóska, Z. Szybioski Wartośd odżywcza mięsa cieląt karmionych dawkami z udziałem nasion lnu M. Zymon, J. Strzetelski Nutritional value of meat from calves fed diet supplemented with flaxseed M. Zymon, J. Strzetelski SESJA IV PASZOZNAWSTWO, INNE GATUNKI ZWIERZĄT SESSION IV FEED SCIENCE, OTHER ANIMALS Wpływ suplementacji diety inuliną na proteom kory i rdzenia nerek lisa polarnego (Alopex lagopus) A.K. Ciechanowicz, M. Ożgo, R. Szymeczko, Ł. Staoski Impact of inulin supplemented diet on renal cortex and medulla proteome of polar foxes (Alopex lagopus) A.K. Ciechanowicz, M. Ożgo, R. Szymeczko, Ł. Staoski Wpływ fermentacji drożdżowej na skład chemiczny produktów łubinowych M. Kasprowicz-Potocka, P. Gulewicz, A. Zaworska, A. Frankiewicz The effect of yeast fermentation on the chemical composition of lupin products M. Kasprowicz-Potocka, P. Gulewicz, A. Zaworska, A. Frankiewicz Wykorzystanie techniki gazowej (gaz test) do badania procesów fermentacyjnych w jelicie grubym psów O. Lasek, P. Milejska, Z.M. Kowalski The use of gas-test techniques to study the fermentation process in the intestines of dogs O. Lasek, P. Milejska, Z.M. Kowalski Wpływ procesu kiszenia na zawartośd wybranych substancji bioaktywnych w owocach dyni A. Łozicki, M. Dymnicka, E. Arkuszewska, A. Koziorzębska Effect of ensiling process on the content of the selected bioactive substances in pumpkin fruits A. Łozicki, M. Dymnicka, E. Arkuszewska, A. Koziorzębska Skład chemiczny i wartośd pokarmowa kukurydzianych wywarów gorzelnianych A. Majewska-Pinda, S. Kinal Chemical composition and nutritional value of distillers grains A. Majewska-Pinda, S. Kinal Wpływ diety wysokotłuszczowej i dodatku wytłoków lnianych na skład mineralny i wytrzymałośd kości udowej szczurów M. Matusiewicz, A. Zajbt, M. Żuk, J. Szopa, I. Kosieradzka Effect of high-fat diet and linseed cake addition on mineral composition and thigh bone strenght in rates M. Matusiewicz, A. Zajbt, M. Żuk, J. Szopa, I. Kosieradzka Skład chemiczny i wartośd odżywcza białka drożdży Yarrowia lipolytica produkowanych na glicerolu B. Michalik, W. Biel, R. Lubowicki, E. Jacyno Chemical composition and nutritive value of proteins of the yeast Yarrowia lipolytica growing on industrial glycerol B. Michalik, W. Biel, R. Lubowicki, E. Jacyno

7 Porównanie dwóch odmian kukurydzy jako roślin do uprawy na poletkach łowieckich J. Mikołajczak, K. Mitura, J. Mard-Pieokowska, P. Nyske The comparison of two varieties of maize as plants for cultivation on hunting plots J. Mikołajczak, K. Mitura, J. Mard-Pieokowska, P. Nyske Mikotoksyny Fusarium w karmie i w przewodzie pokarmowym dzików pozyskanych z terenów leśnych i wielkoobszarowych upraw kukurydzy J. Pałubicki, M. Twarużek, A. Błajet-Kosicka, R. Kosicki, J. Grajewski Fusarium mycotoxins content in feed and digestive tract of wild boars hunted in forests and corn field areas J. Pałubicki, M. Twarużek, A. Błajet-Kosicka, R. Kosicki, J. Grajewski Ocena przydatności do zakiszania zielonek i jakości kiszonek z kostrzewy (Festuca pratensis Huds.) odmiany Pasja zainfekowanych Neotyphodium uncinatum L. Podkówka, P. Dorszewski, D. Paoka Evaluation of ability for ensiling green forage and quality of silage from fescue (Festuca pratensis Huds.) var. Pasja infected Neotyphodium uncinatum L. Podkówka, P. Dorszewski, D. Paoka Skład chemiczny wybranych linii ojcowskich kukurydzy polskiej hodowli Z. Podkówka, L. Podkówka Chemical composition of some polish paternal lines of maize cultivation Z. Podkówka, L. Podkówka Wpływ typu mieszaoca na wartośd pokarmową kiszonek z całych roślin kukurydzy L. Podkówka, Z. Podkówka, P. Krzyżanowicz Effect of hybrid type on nutritive value of whole crop maize silage L. Podkówka, Z. Podkówka, P. Krzyżanowicz Zmiany formy poszczególnych aminokwasów w trakcie zakiszania koniczyny czerwonej i lucerny C. Purwin, M. Fijałkowska, B. Pysera, D. Piwczyoski, K. Lipioski Changes in the form of particular amino acids during ensiling of red clover and alfalfa C. Purwin, M. Fijałkowska, B. Pysera, D. Piwczyoski, K. Lipioski Efektywnośd dodatków biologicznych stosowanych w zakiszaniu runi łąkowej B. Wróbel Effectiveness of biological additives used for ensilage of meadow sward B. Wróbel Wpływ rodzaju fermentacji na skład chemiczny nasion łubinu wąskolistnego A. Zaworska, M. Kasprowicz-Potocka, A. Frankiewicz The effect of the fermentation type on chemical composition of lupin seeds A. Zaworska, M. Kasprowicz-Potocka, A. Frankiewicz Wpływ dodatków ziołowych na wzrost i skład chemiczny mięsa królików J. Zyszczak, O. Lasek, P. Niedbała, F. Borowiec Effect of herbal supplements on growth performance and chemical composition of rabbit meat J. Zyszczak, O. Lasek, P. Niedbała, F. Borowiec

8 REFERATY REFERATES

9 STRATEGIA ŻYWIENIA ŚWIŃ W POLSCE E.R. Grela 1*, K. Pietrzak 1, J. Skomiał 2 1 Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia, Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Lublin 2 Zakład Podstaw Żywienia Zwierząt Monogastrycznych, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * eugeniusz.grela@up.lublin.pl Słowa kluczowe: świnie, optymalizacja żywienia, czynniki antyodżywcze, GMO Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Postęp genetyczny w hodowli świń zmusza do zmian w warunkach chowu, a szczególnie ich żywienia. Przyczyną zmian w warunkach środowiskowych są również oczekiwania konsumentów, dotyczące jakości mięsa, jego cech prozdrowotnych, stosowanych w żywieniu zwierząt pasz i dodatków paszowych. Wyznacznikiem tych zmian są również dążenia do zmniejszenia obciążenia środowiska wydalanymi z organizmu, niewykorzystanymi produktami powstałymi w wyniku procesów metabolicznych. Współczesne badania z zakresu żywienia świń, uwzględniające powyższe zmiany, prowadzone są w celu określenia fizjologicznej roli substancji zawartych w paszach oraz ewentualnych zagrożeń, wynikających z ich stosowania. Pozostają jednak ciągle podobne cele w odniesieniu do stosowanej lub modyfikowanej strategii żywienia tego gatunku zwierząt. Wydaje się, że głównymi celami realizowanej i rozwijanej strategii żywienia w produkcji wieprzowiny są: dalsza poprawa wyników użytkowości świń (zwiększenie liczebności prosiąt w miocie, poprawa wyników ich odchowu i efektywności tuczu), poprawa jakości wieprzowiny z rozróżnieniem wieprzowiny kulinarnej oraz przeznaczonej do procesów technologicznych (odpowiednie otłuszczenie, udział kwasów tłuszczowych, trwałość w okresie przechowywania i w czasie obróbki termicznej oraz poprzez stosowanie choćby naturalnych przeciwutleniaczy), produkcja wieprzowiny tradycyjna i bez udziału pasz pochodzących z roślin genetycznie modyfikowanych, z włączaniem krajowych źródeł białka; pojawia się tu konieczność dokładnego rozpoznania dopuszczalnych udziałów tych pasz przez poznanie skutków działania substancji określanych jako antyodżywcze, zwiększanie odporności zwierząt na drodze żywieniowej z ograniczeniem stosowania antybiotyków leczniczych (po wyeliminowaniu antybiotyków paszowych), konieczność konstruowania składu diet nie tylko pod kątem zwierzęcia ale również mikroorganizmów przewodu pokarmowego, z uwzględnieniem dodatków paszowych akceptowanych przez prawo i konsumenta, ograniczanie zużycia paszy (składników odżywczych i energii) u tuczników i zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. Jakie aspekty decydują o efektywności żywienia świń w naszym kraju i które z nich można i trzeba optymalizować? W tym wystąpieniu ograniczymy się do czterech następujących problemów: 1. bilansowanie składników pokarmowych z uwzględnieniem aminokwasów, kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych, 2. dobór środków żywienia świń z uwzględnieniem czynników przeciwodżywczych i pasz z udziałem GMO, 3. dodatki paszowe nowej generacji, 4. systemy i technologie żywienia świń. Bilansowanie składników pokarmowych z uwzględnieniem aminokwasów, kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych Efektywne i racjonalne żywienie świń wymaga możliwie jak najdokładniejszego oszacowania potrzeb na składniki pokarmowe. Dotyczy to poziomu białka i aminokwasów egzogennych, składników mineralnych i witamin oraz energii. W optymalizacji żywienia pomocne dla producentów trzody chlewnej są normy żywienia świń. W Polsce w zasadzie obowiązują jeszcze Normy Żywienia Świń z 1993 roku. W wielu przypadkach są one już mało precyzyjne, często nieadekwatne do aktualnych możliwości genetycznych utrzymywanego w Polsce pogłowia świń oraz nowych zdobyczy wiedzy z zakresu fizjologii trawienia i metabolizmu składników pokarmowych. Znacznie bardziej przydatne są normy amerykańskie NRC [5, 6], niemieckie DLG [3] lub normy holenderskie CVH [1]. Wobec braku aktualnych norm polskich (są w opracowaniu i planowane wydanie to 2013 rok), udostępniono producentom świń Poradnik nowoczesnego żywienia świń zalecenia dla praktyki pod red. E.R. Greli i wsp. [4]. Nowoczesne zapotrzebowanie świń na energię powinno uwzględniać nie tylko grupę technologiczną, a więc masę ciała prosiąt i tuczników, ale także zakładane (oczekiwane) przyrosty dzienne i strukturę tych przyrostów (proporcje wody, białka i tłuszczu w tuszy a w mięsie). Coraz większą uwagę przywiązuje się do optymalizacji żywienia pod względem zaopatrzenia świń w energię w stosunku do pozostałych składników dawki (mieszanki) pokarmowej. Zaleca się zwiększenie koncentracji energii metabolicznej (EM) w 1 kg mieszanki pełnodawkowej z około 12,5-12,8 MJ, jaką zawiera ziarno zbóż, do 13,5 MJ poprzez dodatek tłuszczu przeważnie 1

10 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN roślinnego pochodzenia. Ważna jest proporcja (udział) białka ogólnego lub strawnego w jednostce energii metabolicznej. Koncentracja energii w znaczącym stopniu decyduje o wykorzystaniu (zużyciu) paszy (FCR), a ten wskaźnik jest istotnym czynnikiem opłacalności w chowie świń. W żywieniu świń, obok zapotrzebowania na energię, bardzo ważnym zagadnieniem jest określenie potrzeb na białko i aminokwasy. Dotychczas wyrażano potrzeby w białku ogólnym i/lub strawnym [5, 8] oraz aminokwasach ogólnych. Nowsze zalecenia zawarte w normach DLG [3] i CVB [1] oraz opracowaniu Greli i wsp. [4] ujmują potrzeby na białko i aminokwasy trawione do końca jelita cienkiego. W niektórych opracowaniach uwzględnia się standaryzowane aminokwasy strawne do końca jelita cienkiego, liczone na podstawie ilości aminokwasów przepływających do jelita grubego z uwzględnieniem ich części niestrawionej, pochodzącej z paszy oraz sumy aminokwasów endogennych. Ten kierunek jest w pełni uzasadniony, gdyż strawność kałowa obarczona jest dezintegracją białka w jelicie grubym, a resorpcja z tej części przewodu pokarmowego jest niewielka i dość selektywna. Trzeba też zauważyć, że podaż ilościowa i jakościowa białka w mieszance w istotny sposób rzutuje na przyrosty dzienne i wykorzystanie paszy w odchowie i tuczu. W aktualnych propozycjach żywienia świń obserwuje się tendencję oszczędniejszego gospodarowania białkiem, przy czym w najnowszych systemach coraz większą uwagę przywiązuje się do określenia efektywnego zatrzymania białka i aminokwasów trawionych do końca jelita cienkiego przy jednoczesnej optymalizacji składu aminokwasów nawiązującej do tzw. białka idealnego (Baker, 1996). Dysponując tymi wytycznymi można więc dość precyzyjnie bilansować mieszanki paszowe dla świń. Warto też rozważyć uwzględnianie płci (loszki, wieprzki czy nawet knurki) w tuczu świń powyżej 50 kg masy ciała. Normy holenderskie [1] oraz NRC [6] zalecają nawet oddzielny tucz loszek i wieprzków już od masy ciała 25 kg. Im lepsze wykorzystanie białka (aminokwasów), tym mniejsze obciążenie środowiska tym biogenem. Oprócz zawartości aminokwasów strawnych standaryzowanych, coraz częściej zwraca się uwagę na inne składniki odżywcze, a szczególnie tłuszcz i zawartość kwasów tłuszczowych, będących prekursorami eikozanoidów prozapalnych (linolowy 18:2 n-6) i antyzapalnych (linolenowy 18:3 n-3) oraz na rodzaj włókna i jego frakcji rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej, zwłaszcza pod kątem procesów fermentacyjnych, zachodzących w przewodzie pokarmowym [6]. Dążąc do optymalizacji żywienia świń należy więc uwzględnić nowoczesne systemy wartościowania pasz i określenia potrzeb pokarmowych w postaci norm i zaleceń, które oparte są na głębokiej wiedzy fizjologicznej i genetycznej zwierząt przy uwzględnieniu warunków dobrostanu świń, a główny cel to bezpieczeństwo produkcji wieprzowiny. W naszym kraju zapotrzebowanie świń na energię dotyczyć powinno energii metabolicznej, białka i aminokwasów strawionych do końca jelita cienkiego oraz składniki mineralne: Ca, P i Na z makroelementów oraz Cu, Zn, Mn, Se, Fe, J z mikroelementów, przy czym niektóre z tych ostatnich mogą być w postaci związków organicznych (chelaty). Zapotrzebowanie na witaminy dotyczy zarówno lipofilnych jak i hydrofilnych związków, przy czym powinny to być substancje aktywne i chronione przed negatywnym wpływem obróbki termo-plastycznej i czasu składowania. Im precyzyjniej będzie się bilansować i wykorzystywać składniki mineralne, tym mniejsze obciążenie dla środowiska (P, Se, Cu). Dobór środków żywienia świń z uwzględnieniem czynników przeciwodżywczych i pasz z udziałem GMO Do podstawowych komponentów mieszanek paszowych dla świń w naszym kraju należy ziarno jęczmienia, pszenicy, kukurydzy i pszenżyta, niekiedy też żyta i owsa, z pasz białkowych głównie śruty poekstrakcyjne z nasion soi i rzepaku oraz w znacznie mniejszym stopniu nasiona strączkowych (groch, bobik, łubin). Okopowe (ziemniaki, buraki) praktycznie są już rzadkością, wykorzystywane w przyzagrodowym i/lub ekologicznym żywieniu świń. Niektóre z tych pasz (żyto, rzepak, łubiny) nie znajdują szerszego zastosowania ze względu na substancje przeciwodżywcze (ANFs) takie jak cukry nieskrobiowe (NSP), alkilorezorcynole, taniny, inhibitory proteaz, glukozynolany, alkaloidy, garbniki itd. Za wskazane należy uznać dodatek tłuszczu (oleju) w ilości 1-2%, co poprawia koncentrację energii, smakowitość paszy i zmniejsza jej zapylenie przy żywieniu paszami sypkimi, a przede wszystkim dostarcza świniom NNKT (PUFA). Problemem, który w najbliższym czasie może absorbować producentów świń, jest stosowanie lub zakaz żywienia paszami z udziałem GMO. Autorzy artykułu są zdania, że nie powinno się w Polsce wprowadzać ustawowego zakazu stosowania pasz GM w żywieniu świń (z aktualnie obowiązującym memorandum do ), gdyż dotychczasowe wyniki badań (raport IZ-PIB i PIW-PIB pt. Pasze GMO a produkcyjność i zdrowotność zwierząt, 2012), jak i praktyka chowu świń nie wskazują na istotne zagrożenia tak dla zdrowia i bezpieczeństwa zwierząt jak i konsumentów. Dotyczy to głównie nasion soi i ziarna kukurydzy. Zakaz wykorzystania soi GM w produkcji świń może w efekcie przyczynić się do zmniejszonej opłacalności produkcji wieprzowiny, a tym samym i konkurencyjności polskich produktów na rynku krajowym (import z krajów stosujących w paszy produkty GMO) jak i zagranicznym. W naszym kraju zbyt wolno rozwija się program upraw roślin strączkowych, które mogłyby zastąpić soję. Do cytowania: Grela E.R., Pietrzak K., Skomiał J., Strategia żywienia świń w Polsce. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

11 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Dodatki paszowe nowej generacji W żywieniu zwierząt, obok dostarczenia w paszy wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich ilościach i proporcjach, coraz większą uwagę zwraca się na różnego rodzaju dodatki paszowe. Tradycyjnie stosowano antybiotykowe stymulatory wzrostu (ASW), które z dniem 1 stycznia 2006 zostały w Polsce prawnie zabronione [2]. Mogą być stosowane za zgodą lekarza weterynarii jako pasze lecznicze. Obecnie uwaga producentów świń skierowana jest na probiotyki, prebiotyki, synbiotyki, fitobiotyki i/lub eubiotyki, kwasy organiczne i enzymy paszowe oraz inne związki, które umożliwiają uzyskanie lepszej produkcji oraz zapewnienie zwierzętom zdrowia i komfortu produkcyjnego. Zwracamy też uwagę na ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 230/2013 z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie wycofania z rynku niektórych dodatków paszowych należących do grupy środków aromatyzujących i wzmagających apetyt, które ogranicza wyraźnie stosowanie fitobiotyków w żywieniu zwierząt. Wycofanie antybiotyków paszowych z dość powszechnego ich stosowania, szczególnie w odchowie prosiąt, zmusza producentów do podejmowania działań w zakresie: optymalizacji poziomu składników odżywczych; w opracowaniu receptur pasz uwzględniać nie tylko ilość białka i jego skład aminokwasowy ale również jego strawność jelitową, i ilość N przechodzącego do jelita grubego (aktywność mikrobiologiczna pozytywne i negatywne skutki); podobnie rodzaj węglowodanów (włókno surowe nie wystarcza!), zwiększenia strawności i dostępności energii z mieszanek poprzez zastosowanie zabiegów termoplastycznych, ograniczenia występowania substancji przeciwodżywczych (ANFs) w poszczególnych środkach żywienia zwierząt (hodowla nowych odmian zbóż, nasion roślin bobowatych i oleistych lub zabiegi technologicznego uzdatniania tych pasz), higieny wody, pasz i żywienia, zwłaszcza minimalizacja występowania i szkodliwego oddziaływania mikotoksyn, dioksyn itp., biodostępności witamin (stosowanie form czynnych i chronionych) oraz składników mineralnych (chelaty lub inne połączenia organiczne składników mineralnych), wykorzystania alternatywnych, bezpiecznych dodatków paszowych nowej generacji [7]. Systemy i technologie żywienia świń Systemy i technologie żywienia świń mają zasadniczy wpływ na właściwe pobranie paszy. Jeśli zastosowane rozwiązania nie będą odpowiednie dla danej grupy produkcyjnej oraz wieku zwierząt, to wynikiem tych zaniedbań będą wysokie straty paszy, stereotypie pokarmowe, a także obniżona produkcyjność zwierząt, co wiąże się z wysokimi kosztami ekonomicznymi chowu świń. Obecnie w chowie świń rozróżnia się zasadniczo dwa systemy żywienia: paszami suchymi oraz żywienie na mokro. Pierwszy system można rozróżnić ze względu na strukturę pasz, tzn. pasze suche rozdrobnione (sypkie ważna wielkość i struktura rozdrobnienia) oraz pasze granulowane. Zalety jakie cechują pasze suche rozdrobnione to łatwość przygotowania, przechowywania i dozowania. Główne wady to pylenie się paszy, frakcjonowanie oraz wysoka higroskopijność. Pasze granulowane zapewniają wysoką jakość mikrobiologiczną, eliminują pylenie, są jednorodne pod względem składu. Oprócz żywienia mieszankami sypkimi bardzo interesujący jest system żywienia na mokro, który również można podzielić na: żywienie paszami zwilżonymi wodą (serwatką) lub paszami poddanymi fermentacji. Do fermentacji można wykorzystać wartościowe produkty odpadowe (np. serwatka, młóto, wywar). Dodatkowym atutem jest fakt, że podczas fermentacji powstają kwasy organiczne, witaminy oraz enzymy, które działają korzystnie na przyrosty zwierząt oraz wykorzystanie paszy. System żywienia na mokro pozwala na osiągnięcie przez tuczniki dziennych przyrostów na poziomie g przy zużyciu paszy na poziomie 2,3-2,5 kg na kg przyrostu masy ciała [7]. Mimo ogromnych zalet żywienie na mokro ma również pewne niedogodności (spory koszt inwestycji, higiena instalacji, rytmiczność dostawy surowców odpadowych). Wprowadzenie żywienia na mokro pozwala poprawić wyniki produkcyjne wszystkich grup produkcyjnych świń. Żywienie loch paszami płynnymi w okresie laktacji pozwala zwiększyć pobranie paszy, a tym samym zapewnić prawidłową produkcję mleka i zmniejszyć ryzyko występowania zaparć. Żywienie na mokro, zwłaszcza paszami pofermentacyjnymi szczególnie zaleca się w odchowie prosiąt. Podsumowanie i wnioski 1. Żywienie świń powinno być oparte na rzetelnej wiedzy dotyczącej przemian fizjologiczno-biochemicznych z uwzględnieniem nowoczesnych norm i zaleceń. 2. Stosowane pasze powinny pochodzić nie tylko z importu (pasze białkowe), ale głównie z rodzimej produkcji (nasiona roślin motylkowatych i produkty uboczne przetwórstwa rolno-przemysłowego makuchy, śruty poekstrakcyjne, DDGS) oraz uwzględniać ich wartość pokarmową i zawartość związków przeciwodżywczych, przy czym nie ma naukowo udowodnionych przeciwwskazań do stosowania soi i kukurydzy GM. 3. Wybór systemu żywienia zależy od technologii chowu świń, wyposażenia chlewni i oczekiwanych efektów produkcyjnych. 3

12 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN 4. Racjonalne żywienie (poza czynnikami genetycznymi i dobrostanem) powinno zapewnić produkcję od lochy w roku co najmniej 26 odchowanych prosiąt, które w 28 dniu życia powinny osiągnąć masę powyżej 7,5 kg, zaś w 84 dniu około 30 kg. W tuczu powinno się osiągać przyrosty dzienne powyżej 800 g przy zużyciu paszy poniżej 2,5 kg na 1 kg przyrostu. 5. Ograniczyć wydalanie pierwiastków i związków szkodliwych dla środowiska. Spis piśmiennictwa 1. Blok M.C., Tables Booklet Feeding of Pigs. Feeding standards, feeding advices and nutritional values of feed ingredients. CVB, European Commission, Regulation (EC) No. 1831/2003 of the European Parliament and of the Council of 22 September 2003 on Additives for Use in Animal Nutrition. Off. J. Eur. Union L:L268/29 L268/ GfE, Empfehlungen zur Energie- und Nährstoffversorgung von Schweinen. DLG. 4. Grela E.R. i in., Poradnik nowoczesnego żywienia świń zalecenia dla praktyki. SRRiL Progress, Lublin. 5. National Research Council,1998. Nutrient Requirements of Swine. Tenth Revised Edition, Washington D.C., USA. 6. National Research Council, Nutrient Requirements of Swine. 11 th Revised Edition, Washington D.C., USA. 7. Nawrocki L., Grela E.R., Technika i zasady w żywieniu świń. WWR, Poznań. 8. Praca zbiorowa, Normy Żywienia Świń. Wartość pokarmowa pasz. Omnitech Press, Warszawa. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 4

13 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN AKTUALNE KIERUNKI BADAŃ ŻYWIENIOWYCH PROWADZONYCH NA KROWACH MLECZNYCH I CIELĘTACH Z.M. Kowalski Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków rzkowals@cyf-kr.edu.pl Słowa kluczowe: kierunki badań żywieniowych, krowy, cielęta Uwarunkowania współczesnej produkcji mleka Postęp genetyczny jaki dokonał się w ostatnich 2-3 dekadach w hodowli krów mlecznych spowodował bardzo istotny wzrost wydajności mleka. Krowy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej osiągają wydajności przekraczające 10 tys. kg mleka w laktacji, a rekordzistki, także w naszym kraju produkują ponad 20 tys. kg mleka. Krowy o takim potencjale osiągają wydajności dzienne przekraczające 60 kg mleka. Tak wysokie wydajności wiążą się z olbrzymim zapotrzebowaniem na energię i składniki pokarmowe, które wobec ograniczeń w pobraniu paszy, wynikających m.in. z pojemności przewodu pokarmowego, jest bardzo trudne do pokrycia, szczególnie w okresie okołoporodowym. Niezbilansowanie podaży składników pokarmowych w stosunku do zapotrzebowania prowadzi do zaburzeń homeostazy, z których najważniejsze to ujemny bilans energii (UBE) oraz hipokalcemia. W stanie UBE krowy muszą korzystać z rezerw, uwalniając w procesie lipogenezy tkankę tłuszczową. Z kolei dla pokrycia olbrzymiego zapotrzebowania na Ca w okresie porodowym, konieczne jest uwalnianie Ca z kości. Zakres uwalniania rezerw i ich wykorzystania są jednak ograniczone, co prowadzi często do zaburzeń metabolicznych, pomimo mobilizacji organizmu, np. przez zwiększenia tempa glukoneogenezy. Brak apetytu, a także zaburzenia metaboliczne z niego wynikające są ponadto przyczyną immunosupresji, która zwiększa podatność krów na choroby infekcyjne (mastitis, endometritis). Opisywane problemy są bezpośrednimi przyczynami zaburzeń w rozrodzie oraz brakowania krów, które w wysoko wydajnych stadach przekracza często 30%. Wzrost wydajności krów, a więc ich zapotrzebowania na energię i składniki pokarmowe, wymusza zmiany w sposobie żywienia, które musi być intensywne, a przez to niebezpieczne dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego (subkliniczna kwasica żwacza). Konsekwencją nadmiernie intensywnego żywienia są choroby racic (laminitis). Wzrost zapotrzebowania na energię zmniejszył znaczenie żywienia pastwiskowego w żywieniu krów mlecznych. Zmiany demograficzne i społeczne jakie zaszły w ostatnich latach spowodowały istotne zmiany w strukturze gospodarstw produkujących mleko. W Stanach Zjednoczonych większość mleka produkowana jest w ogromnych farmach, skupiających ponad 5 tys. sztuk, a nierzadko ponad 10 tys. sztuk krów. Podobne zmiany w kierunku zwiększenia koncentracji produkcji, chociaż nieporównywalne ilościowo, obserwuje się w krajach Unii Europejskiej. Także w naszym kraju zwiększyła się w ostatnim dziesięcioleciu prawie dwukrotnie wielkość stad krów mlecznych, przy jednoczesnym zmniejszeniu się liczby gospodarstw produkujących mleko. Większa koncentracja zwierząt, różniących się tempem metabolizmu w stosunku do krów w latach tych XX wieku, a przy tym mniejsza liczba osób obsługujących stada (większa mechanizacja, automatyzacja, a także robotyzacja), a także intensyfikacja produkcji, prowadzą do trudności z zapewnieniem krowom i cielętom właściwego dobrostanu. Nieprawidłowe warunki środowiskowe mają bezpośredni wpływ na pobranie paszy. Bardzo duża koncentracja cieląt i wzrost intensywności ich odchowu, wynikający z uwarunkowań ekonomicznych, zwiększają ryzyko chorób, co wymusza inne spojrzenia na zapewnienie odporności cieląt. Większa koncentracja zwierząt umożliwia komputeryzację wielu czynności związanych z chowem krów, w tym z żywieniem. W uzyskaniu wysokiej efektywności produkcji mleka, a także w prewencji zaburzeń metabolicznych oraz problemów z rozrodem, podstawowego znaczenia nabiera zarządzanie stadem oparte na gromadzeniu danych, także fizjologicznych, na temat poszczególnych zwierząt. Przedstawione uwarunkowania produkcji mleka i odchowu cieląt i związane z nimi uwarunkowania żywieniowe, decydują o aktualnych kierunkach badań żywieniowych. Celem niniejszej publikacji jest dokonanie przeglądu najważniejszych kierunków badań żywieniowych prowadzonych na krowach mlecznych i cielętach. Przeglądu dokonano na podstawie analizy prac naukowych opublikowanych w Journal of Dairy Science (JDS), najważniejszym czasopiśmie drukującym wyniki badań z omawianej tematyki. Chociaż jest to czasopismo amerykańskie, prace pochodzą z wielu krajów (m.in. Niemcy, Wielka Brytania, Izrael, Francja, Dania) i są reprezentatywne dla badań żywieniowych prowadzonych w najważniejszych ośrodkach badawczych w świecie. Analizę oparto na pracach opublikowanych w 4 kolejnych zeszytach tomu 96, z roku Obejmuje ona 25 prac opublikowanych w dziale Physiology and Management oraz 49 prac z działu Nutrition, Feeding, and Calves (razem 74 artykuły naukowe). Do analizy wybrano tylko te prace, które związane są z szeroko pojętym żywieniem krów i cieląt. Tematyka badań prowadzonych na krowach mlecznych Grupy tematyczne badań żywieniowych prowadzonych na krowach mlecznych zestawiono w tabeli 1. Analiza tabeli, przygotowanej na podstawie 74 publikacji naukowych, wskazuje na bardzo duże zróżnicowanie Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 5

14 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN tematyki badawczej. Dominują jednak doświadczenia odnoszące się do żywienia krów w okresie okołoporodowym. Mniej w nich zainteresowania wydajnością mleka samą w sobie. W większości z nich próbuje się poznać mechanizmy procesów adaptacyjnych do rozpoczęcia laktacji, a także zaburzeń homeostazy. Podstawowymi obiektami badań żywieniowych stały się wątroba oraz tkanka tłuszczowa. W poznaniu mechanizmów wykorzystuje się zaawansowane metody fizjologiczne oraz molekularne (tab. 2). Zwraca uwagę aż 12 publikacji, w których omawia się ekspresję genów. Skład autorów publikacji żywieniowych wskazuje na udział w zespołach badawczych specjalistów z wielu dziedzin nauki o zwierzętach. Celem tych doświadczeń jest przez poznanie mechanizmów adaptacyjnych opracowanie lepszych modeli żywienia w okresie okołoporodowym, zwłaszcza w kontekście prewencji chorób metabolicznych, immunosupresji oraz zaburzeń w rozrodzie. W kilku doświadczeniach badano wpływ czynników żywieniowych na przemiany w żwaczu, jednak okres popularności klasycznych badań tego typu minął. Z wyjątkiem metanogenezy, badanie przemian w żwaczu jest obecnie jedynie badaniem uzupełniającym. Znacznie mniej popularne są również doświadczenia, których obiektem badań są składniki mineralne czy witaminy. Badania dotyczące białka skupiają się przede wszystkim nad zwiększeniem podaży dojelitowej aminokwasów, jednak ta tematyka nie jest aktualnie pierwszoplanowa w badaniach na krowach mlecznych. Po okresie zachwytu nad DDGS i bardzo dużej ilości prac na ten temat, obecnie jest ich już znacznie mniej. Ze zrozumiałych względów znacznie większą popularnością cieszą się badania nad składnikami energetycznymi, w tym skrobią oraz tłuszczem. Przebojem ostatnich lat są badania nad wykorzystaniem nasion lnu (pełnotłustych) w żywieniu krów. Ciągle bardzo popularne są doświadczenia nad zwiększeniem właściwości funkcjonalnych tłuszczu mleka, przez modyfikację składu kwasów tłuszczowych, w tym CLA. Stosowanie izomerów CLA w dawce pokarmowej ma również na celu zmniejszenie zawartości tłuszczu w mleku, a tym samym ograniczenie ujemnego bilansu energii. Część doświadczeń z wykorzystaniem dodatków tłuszczu związana jest z ewentualnym ograniczaniem metanogenezy w żwaczu. Ze względu na zagrożenie subkliniczną kwasicą żwacza i jej konsekwencjami, co wynika z intensywnego żywienia krów paszami skrobiowymi, tematem bardzo ważnym jest ciągle MFD (milk fat depression). Chociaż tematyka pasz objętościowych (produkcji, jakości itp.) nie jest dominująca na łamach JDS, zestaw tematów z tym związanych (tab. 1) wskazuje na docenianie znaczenia rodzaju pasz objętościowych w produkcji mleka. Stosunkowo nowym zagadnieniem jest wielkość cząsteczek pasz objętościowych. Ciągle poszukuje się również optymalnego modelu żywienia paszami objętościowymi krów w okresie przejściowym przed porodem. Uwagę zwraca stosunkowo duża liczba publikacji związanych z żywieniem pastwiskowym, ale pochodzą one głównie z Nowej Zelandii. Bardzo modną tematyką badawczą jest badanie zależności pomiędzy żywieniem a dobrostanem krów. Popularność badań behawioralnych wynika z opisanych powyżej współczesnych uwarunkowań w produkcji mleka, a zwłaszcza dużej koncentracji zwierząt. Tematyka badawcza dotyczy m.in. dostępu do stołu paszowego, grupowania krów przed porodem, zmiana miejsca przebywania krów itp. W analizowanych publikacjach, dla wykazania efektów działania czynnika żywieniowego stosowane są tradycyjne metody badawcze, tj. oznaczanie pobrania paszy, wydajności i składu mleka, wraz z oznaczaniem składu kwasów tłuszczowych (tab. 2). W zdecydowanej większości doświadczeń pobranie paszy oznaczane jest indywidualnie, a wydajność mleka odczytywana jest z danych komputerowych. W oznaczaniu składu chemicznego mleka używa się popularnie techniki bliskiej podczerwieni, a skład kwasów tłuszczowych oznaczany jest chromatograficznie. Badania strawnościowe oraz bilansowe rzadko są głównym celem doświadczeń. Najczęściej służą jako badania pomocnicze. W przypadku krów mlecznych najczęściej używana jest metoda wskaźnikowa, często z zastosowaniem i NDF jako wskaźnika. Ciągle popularne jest badanie przemian w żwaczu (tab. 1), chociaż te analizy służą również jako pomocnicze. Mimo sporej krytyki ciągle popularna jest metoda woreczków nylonowych. Bardzo mało wykonuje się obecnie doświadczeń określających przepływy składników pokarmowych czy strawności w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego, co wiąże się z trudnością w wykonywaniu takich doświadczeń oraz wątpliwościami dotyczącymi doświadczeń na zwierzętach wielokrotnie przetokowanych. Ze względu na konieczność dostarczania składników pokarmowych krowie, a nie mikroorganizmom żwacza, popularne są doświadczenia wykorzystujące techniki infuzji do trawieńca lub dwunastnicy. W większości doświadczeń związanych z żywieniem krów w okresie okołoporodowym podstawowym obiektem badań jest krew, pobierana często wielokrotnie. Ze względu na opisaną problematykę badawczą (tab. 1) w badaniach żywieniowych oznacza się we krwi składniki obrazujące metabolizm krowy (WKT, BHBA, rzadziej glukozę, hormony), a także efekty podawania (także przez infuzję) specyficznych składników pokarmowych (witamina E, metionina itp.). Bardzo dużą popularnością w badaniach żywieniowych cieszą się obecnie metody molekularne, w tym badania ekspresji genów z zastosowaniem przede wszystkim techniki Real-time PCR oraz coraz częściej chipów microarrays. Coraz częściej pojawiają się wyniki badań wykorzystujących techniki proteomiczne. Konieczność Do cytowania: Kowalski Z.M., Aktualne kierunki badań żywieniowych prowadzonych na krowach mlecznych i cielętach. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

15 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN poznania mechanizmów działania składników pokarmowych wymusza stosowanie w badaniach żywieniowym zaawansowanych metod fizjologicznych. Ze względu na znaczenie wątroby w metabolizmie krów w okresie okołoporodowym, miąższ wątrobowy, pobrany metodą biopsji jest obecnie bardzo modnym obiektem badań, także molekularnych. Tą techniką pobiera się również tkankę tłuszczową, w doświadczeniach związanych z mechanizmami uwalniania tkanki tłuszczowej. Tab. 1. Grupy tematyczne badań żywieniowych prowadzonych na krowach mlecznych Grupa tematyczna Liczba publikacji Żywienie w okresie okołoporodowym Okres zasuszenia 6 Okres wczesnej laktacji 10 Mechanizmy adaptacyjne w okresie okołoporodowym Przemiany w wątrobie 7 Mobilizacja rezerw tłuszczowych 5 Metabolizm glukozy 4 Metabolizm tłuszczu 4 β-oksydacja 1 Glukoneogeneza 3 Kwas propionowy wpływ na pobranie paszy 1 Wpływ żywienia krów na.. choroby metaboliczne 3 odporność 2 rozród 1 Przemiany w żwaczu Synteza białka mikroorganizmów 1 Biouwodorowanie 1 Fermentacja w żwaczu 10 Metanogeneza 7 Bakterie żwaczowe 1 Pierwotniaki 1 Składniki mineralne, witaminy, składniki bioaktywne Fosfor 2 Miedź (chelaty) 1 Siarka 1 Molibden 1 Żelazo 1 Chelaty 1 Witamina E 1 L-karnityna, infuzja do trawieńca 1 Flawonoidy, infuzja do trawieńca 1 Białko, aminokwasy, pasze i dodatki białkowe Dodatki białkowe 1 Dodatek białka by-pass 1 Aminokwasy by-pass 2 Aminokwasy by-pass z pasz objętościowych 1 Glutamina 1 Metionina dodana do lecytyny sojowej 1 Śruta bawełniana 1 Nasiona rzepaku 1 DDGS 2 Chroniony kwas gamma-aminomasłowy 1 Wydalanie N w odchodach 1 Rozkład białka pasz objętościowych w żwaczu 1 Energia, pasze i dodatki energetyczne Dodatki energetyczne 3 Tłuszcz w dawce pokarmowej 3 Kwasy tłuszczowe w dawce pokarmowej 3 CLA w dawce pokarmowej 3 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 7

16 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Mydła wapniowe kwasów cis-mononienasyconych 1 Tłuszcz chroniony 1 Kwasy tłuszczowe w mleku, w tym CLA 10 Mączka z glonów z dużą zawartością DHA 1 DHA 1 MFD (milk fat depression) 3 Olej rzepakowy 1 Nasiona lnu 5 Ochrona nasion lnu przed przemianami w żwaczu 1 Nasiona rzepaku 3 Nasiona słonecznika 1 Skrobia 3 Melasa 1 Dodatki energetyczne na bazie cukru dla krów na pastwisku 1 Pasze objętościowe Rodzaj paszy objętościowej w dawce 5 Metoda konserwacji paszy objętościowej 2 Udział pasz objętościowych do treściwych w dawce 3 Słoma czy siano w dawce przed porodem 1 Kiszonki trawy, lucerna, koniczyna 3 Kiszonka z kukurydzy 2 Siano z mieszanki motylkowo-trawiastej 1 Siano z lucerny 1 Konserwanty, kwas propionowy 1 Zagrzewanie się siana 1 Enzymy roślinne 1 Proteoliza i lipoliza w kiszonce z lucerny 1 Wielkość cząsteczek pasz objętościowych w dawce dla krów 2 Zmiany zawartości suchej masy w kiszonce konsekwencje dla krów 1 Pastwisko 6 Żywienie krów w obiektach z robotami Modele żywienia 2 Wpływ żywienia na ruch krów 2 Żywienie a dobrostan Żywienie a dobrostan 2 Grupowanie krów 1 Behawior żywieniowy 6 Przeżuwanie 1 W doświadczeniach zajmujących się równie modną tematyką metanogenezy wykorzystuje się komory respiracyjne oraz metody in vitro, z zastosowaniem płynu żwacza. Ze względu na opisane powyżej uwarunkowania związane z dobrostanem krów sporo uwagi poświęca się obecnie problematyce dobrostanu krów oraz badaniom behawioralnym. W doświadczeniach wykorzystuje się techniki wideo. Od wielu lat systematycznie pojawiają się publikacje naukowe, w których wykorzystywana jest metoda metaanalizy, a także modelowanie. W pracach tych dokonuje się ilościowego przeglądu literatury. Zależności pomiędzy czynnikami, potwierdzone zebranymi danymi z wielu publikowanych doświadczeń są podstawą do wysuwania nowych hipotez badawczych. Tab. 2. Metody stosowane w badaniach żywieniowych prowadzonych na krowach mlecznych Metoda Liczba publikacji Pobranie paszy (indywidualne) 23 Wydajność mleka 29 Skład mleka 25 Skład kwasów tłuszczowych w mleku (także CLA) 10 Metody strawnościowe i bilansowe Strawność składników pokarmowych w całym przewodzie pokarmowym 13 Bilans N 6 Wskaźniki fermentacji w żwaczu (ph, amoniak, LKT) 10 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 8

17 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Metoda in sacco 7 Kinetyka wypływu cząstek włókna ze żwacza 1 Wskaźniki przepływu treści i czasu retencji 1 Omasal digesta flow technique 1 Ewakuacja treści żwacza 1 Liczenie pierwotniaków w płynie żwacza 1 Wlew do dwunastnicy lub trawieńca 4 Wlew do żwacza (kwas propionowy) 1 Metody in vitro Continuous culture fermentor system 1 Gaz-test, technika gazowa 2 Batch fermentation 1 Oznaczenia we krwi WKT 13 BHBA 9 Glukoza 4 Hormony (insulina, glukagon, glikokortykoidy) 7 Wskaźniki układu odpornościowego 2 Witamina E 1 Białka ostrej fazy (haptoglobina) 1 Składniki mineralne 2 Metionina 1 Peroksydaza glutationowa 1 Kwasy tłuszczowe 1 Metody molekularne Ekspresja genów 11 Transkryptomika 4 Ekspresja białek 1 Proteomika 1 Microarrays 1 Pomiar metanu Komory respiracyjne (pomiar metanu) 3 Szacowanie emisji metanu 1 Metody fizjologiczne Infuzja BHBA do krwi 1 Infuzja glukozy do krwi 1 Aktywność enzymów lipogenezy 1 Test tolerancji glukozy 1 Glukometr do oznaczania poziomu glukozy we krwi 1 Biopsja wątroby 7 Biopsje tkanki tłuszczowej 3 Kultury in vitro komórki wątroby 1 Badania behawioralne Badania behawioralne 6 Analiza sortowania TMR 2 Aktywność przeżuwania 1 Analiza obrazu wideo 1 Metaanaliza 3 Modelowanie 3 Tematyka badań żywieniowych prowadzonych na cielętach ras mlecznych Grupy tematyczne badań żywieniowych prowadzonych na cielętach ras mlecznych zestawiono w tabeli 3. Powyższe zestawienie wskazuje na szerokie zainteresowania badawcze ośrodków zajmujących się odchowem cieląt. Ciągle ważnym tematem badawczym jest zapewnienie cielętom odporności biernej. Wciąż trwają poszukiwania dobrego zamiennika siary, bo stosowane obecnie zamienniki (izolaty) pochodzące z siary, jaj kurzych czy krwi bydlęcej nie spełniają pokładanych w nich oczekiwań. Ostatnio sporo wyników dotyczy doświadczeń nad nową generacją preparatów mlekozastępczych ze zwiększoną zawartością białka i tłuszczu, a także wzbogaconych w kwasy tłuszczowe, także z grupy omega-3. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 9

18 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Idealna pasza starterowa to nie tylko taka, która jest chętnie pobierana przez zwierzęta, ale również taka, która stabilizuje mikroflorę jelit oraz ich układ odpornościowy. Po okresie mniejszego zainteresowania paszami objętościowymi w okresie odpajania cieląt, pojawiają się powtórnie prace dotyczące odpowiedniej długości cząstek pasz objętościowych. Wciąż tematem dyżurnym pozostają biegunki, także pokarmowe, oraz metody ich leczenia. Pracuje się nad metodami żywieniowymi stosowanymi w odbudowywaniu błony śluzowej jelit (kosmków), zniszczonych w trakcie biegunki. W sporej części badań żywieniowych prowadzone są obserwacje nie tylko tradycyjnych wskaźników odchowu (przyrosty masy ciała itp.), ale także procesów fizjologicznych (np. insulinooporność). Tab. 3. Grupy tematyczne badań żywieniowych prowadzonych na cielętach ras mlecznych Grupa tematyczna Liczba publikacji Zapewnienie odporności biernej Jakość siary 2 Zamienniki siary 2 Poziom immunoglobulin we krwi 2 Odporność cieląt zależność od żywienia krowy 1 Program odchowu Program odchowu a insulinoporność 1 Rodzaj paszy płynnej Mleko pełne 1 Rodzaj preparatu mlekozastępczego 4 Preparat mlekozastępczy z wysoką zawartością białka i tłuszczu 2 Preparat mlekozastępczy skład kwasów tłuszczowych 2 Preparat mlekozastępczy zakwaszony 1 Pasza starterowa Wpływ na mikroorganizmy jelit 1 Wpływ na ekspresję genów układu odpornościowego jelit 1 Behawior żywieniowy- sortowanie cząstek pasz objętościowych 2 Prebiotyki (fruktooligosacharydy) 1 Biegunki cieląt Terapie biegunek 1 Rehydratacja 2 Kwasica metaboliczna 2 Inne Pozostałości w mięsie cieląt leków podawanych krowie 1 Infiltracja miąższu wątrobowego tłuszczem 1 O ile tematyka badań prowadzonych na cielętach nie odbiega znacząco od tej, którą zajmowano się lat temu, o tyle znacznej zmianie uległy metody badawcze (tab. 4). Tab. 4. Metody stosowane w badaniach żywieniowych prowadzonych na cielętach ras mlecznych Metoda Liczba publikacji Przyrosty masy ciała 4 Pobranie paszy starterowej 2 Wygląd odchodów 2 Poziom immunoglobulin we krwi 2 Oznaczanie równowagi kwasowo-zasadowej we krwi 2 Wskaźniki biochemiczne we krwi (WKT, białko ogólne, glukoza) 2 Wskaźniki układu odpornościowego we krwi 1 Analiza moczu (metabolity) 1 Ekspresja genów Układ odpornościowy przewodu pokarmowego 1 Neutrofile 1 Miąższ wątroby 1 Biopsja wątroby w 46 dniu życia 1 Badania histologiczne miąższu wątrobowego 1 Test tolerancji glukozy 1 Zrozumiałe, że dla wskazania efektów żywieniowych konieczne są pomiary przyrostów masy ciała, pobrania paszy starterowej czy wyglądu odchodów. We współczesnych badaniach żywieniowych stosuje się Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 10

19 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN jednak coraz więcej zaawansowanych metod fizjologicznych (insulinooporność, badania reakcji immunologicznych itp.) czy molekularnych. Szczególnie popularne stały się obserwacje wykorzystujące analizę ekspresji genów. Taka analiza wymaga specyficznego pobierania materiału, np. metodą biopsji. Popularne są również obserwacje behawioralne, z zastosowaniem urządzeń rejestrujących obraz. Podsumowanie Tematyka współczesnych badań żywieniowych uwzględnia uwarunkowania produkcji mleka oraz odchowu cieląt. Wiele uwagi poświęca się nie tyle osiąganiu coraz lepszych wyników produkcyjnych (więcej mleka, szybszy wzrost cieląt), co prewencji zaburzeń metabolicznych czy chorób cieląt. We współczesnych badaniach żywieniowych, publikowanych w Journal of Dairy Science, próbuje się przede wszystkim poznać mechanizmy działania czynników żywieniowych. Z tego powodu warsztat badawczy został rozszerzony o metody fizjologiczne oraz molekularne. W opracowaniu hipotez naukowych korzysta się z metaanaliz oraz modelowania. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 11

20 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN OCENA MATERIAŁÓW PASZOWYCH Z WYBRANYCH GATUNKÓW ROŚLIN PASTEWNYCH W ZALEŻNOŚCI OD CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH J. Księżak Zakład Uprawy Roślin Pastewnych, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy, Puławy jksiezak@iung.pulawy.pl Słowa kluczowe: rośliny pastewne, czynniki agrotechniczne, materiały paszowe Integralną częścią wielu gospodarstw są zwierzęta, których potrzeby żywieniowe powinny być zaspokojone z gatunków roślin uprawianych w gospodarstwie. Surowiec do produkcji pasz treściwych stanowią zboża, kukurydza, rośliny strączkowe, mieszanki strączkowo-zbożowe. Źródłem pozyskiwania pasz objętościowych mogą być trwałe użytki zielone, trawy i ich mieszanki z roślinami bobowatymi, mieszanki roślin strączkowych ze zbożami, kukurydza i sorgo. Mieszanki bobowato-trawiaste Mieszanki bobowato-trawiste stanowią najbardziej produktywną formę pozyskiwania wysokobiałkowej paszy objętościowej dla zwierząt przeżuwających. Ich uprawa nabiera szczególnego znaczenia we współczesnym systemie rolnictwa integrowanego. W porównaniu z czystymi zasiewami roślin bobowatych ich mieszanki z trawami odznaczają się wyższym poziomem i wiernością plonowania, dłuższym okresem użytkowania, łatwiejszą konserwacją, lepszą efektywnością w żywieniu zwierząt oraz możliwe jest ich spasanie bez obawy zatruć substancjami antyżywieniowymi. Ich uprawę kwalifikuje się jako jedną z zasad dobrej praktyki rolniczej. Oprócz dużych możliwości plonotwórczych mieszanki bobowato-trawiaste charakteryzują się korzystnym składem chemicznym. Pasza z mieszanek jest lepiej zbilansowana pod względem białkowym i energetycznym, w porównaniu z zasiewami jednogatunkowymi, co w efekcie zwiększa wydajność zwierząt. Wartość pokarmowa paszy zależy od wielu czynników, które mają wpływ na koncentrację, zarówno składników organicznych, jak i mineralnych. Dobrym komponentem do uprawy w mieszankach z roślinami bobowatymi, zwłaszcza koniczyną czerwoną i lucerną mieszańcową może być festulolium. Udział komponentów w mieszance koniczyny czerwonej z festulolium różnicuje zawartość składników organicznych w suchej masie roślin. Mieszanka z 80% udziałem nasion rośliny bobowatem charakteryzuje się większą zawartością białka ogólnego i składników popielnych, optymalną zawartością włókna surowego oraz najmniejszą ilością tłuszczu i bezazotowych związków wyciągowych w porównaniu z mieszankami z 40 i 60% udziałem koniczyny. Zwiększenie udziału nasion koniczyny w mieszance do 80% wpływa dodatnio na zawartość Ca w suchej masie oraz na obniżenie stosunku molowego K:(Ca+Mg), co poprawia wartość pokarmową paszy. Mieszanki festulolium i koniczyny czerwonej nie nawożone azotem charakteryzują się największą zawartością białka ogólnego, a najmniejszą włókna surowego. Wielkość dawki azotu (60, 120 i 180 kg ha -1 ) nie ma znaczącego wpływu na zawartość podstawowych składników pokarmowych w suchej masie. W warunkach rolnictwa ekologicznego obserwuje się większy plon białka z mieszanki lucerny z kupkówką i tymotką niż z mieszanki koniczyny czerwonej z kostrzewą łąkową i festulolium. Ponadto dawka 30 t ha -1 przekompostowanego obornika korzystnie wpływa na zawartość i plon białka takich mieszanek. Natomiast lepszą strawnością suchej masy w takich warunkach odznaczają się mieszanki koniczyny czerwonej z kostrzewą łąkową i festulolium niż mieszanki lucerny z kupkówką pospolitą i tymotką łąkową. Zwiększenie dawki przekompostowanego obornika z 10 do 30 t ha -1 nie wpływa na udział komponentów, ale zwiększa zasobność runi w N, Mg, P, K. Intensywne koszenie i wypasanie mieszanek bobowato-trawiastych wiąże się z obniżeniem produkcyjności i znacznym zmniejszeniem udziału koniczyny czerwonej i lucerny w runi oraz obniżeniem trwałości roślin bobowatych, ale zapewnia lepsze wykorzystanie pastwiska, wyższą strawność oraz wartość energetyczną i białkową paszy. Koniczyna biała jest jednym z najważniejszych gatunków bobowatych uprawianych na pastwiskach. Daje paszę smakowitą i zarazem delikatną. Walory smakowe i żywieniowe mieszanek tego gatunku z trawami powodują, że są one chętniej zjadane przez zwierzęta niż same trawy. Mieszaki koniczyny z trawami są również bardziej stabilne w plonowaniu niż trawy w siewie czystym, miedzy innymi dzięki zdolności koniczyny do rozmnażania się przez rozłogi i samosiewy oraz zajmowanie wolnych miejsc w runi. Do takich mieszanek dobrymi komponentami są: życica trwała, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, ale także wiechlina łąkowa, mietlica biaława i kostrzewa trzcinowa. Mieszankach koniczyny białej z życicą trwałą, kostrzewą łąkową i tymotką łąkową rosnące na glebie brunatnej gromadzą więcej białka, włókna i potasu, natomiast na rędzinie wapnia. Ponadto więcej białka zawierają mieszanki z kostrzewą łąkową niż z pozostałymi gatunkami. Mieszankę z tymotką łąkową cechuje mniejsza zawartość składników pokarmowych niż z udziałem życicy trwałej i kostrzewy łąkowej. Najwięcej wapnia, a najmniej fosforu gromadzą mieszanki uprawiane na rędzinie. Na pastwiskach z udziałem mieszanek koniczynowo-trawiastych szczególną odgrywa nawożenie azotem, gdyż może zmniejszać udział rośliny bobowatej w runi, a tym samym wpływać na jakość uzyskiwanej paszy. Mieszanki koniczyny białej z kostrzewą łąkową lub kostrzewą czerwoną odznaczają się większą strawno- Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 12

21 Do cytowania: Księżak J., Ocena materiałów paszowych z wybranych gatunków roślin pastewnych w zależności id czynników agrotechnicznych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz, XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN ścią, większą zawartością białka i mniejszą ilością włóka niż gatunki tych traw uprawiane w siewie jednogatunkowym, nawożone azotem w dawce 90 kg ha -1. Mieszanki traw z większym udziałem koniczyny białej charakteryzują się większa wartością energetyczną (JPM) i białkową (BTJE i BTJN) oraz lepszą strawnością suchej masy. Dodatek koniczyny białej do mieszanek traw z udziałem kupkówki pospolitej poprawia wartość paszowa takiej mieszanki w porównaniu do mieszanek traw bez udziału koniczyny. W mieszankach użytkowanych w systemie kośno-pastwiskowym największy plon białka ogólnego uzyskuje się przy nawożeniu obornikiem w dawce 15 t ha -1, natomiast przy pastwiskowo-kośnym sposobie użytkowania przy nawożeniu dawką 10 i 15 t ha -1. Rośliny bobowate wieloletnie w siewie czystym Lucerna mieszańcowa i koniczyna czerwona należą do ważnych gatunków roślin pastewnych. Mogą być skarmiane w postaci zielonki, siana, kiszonki lub sianokiszonki. Duża wartość pokarmowa wynika ze znacznej zawartości białka oraz urozmaiconego składu aminokwasowego i związków azotowych (zwłaszcza amin o- kwasów egzogennych waliny, leucyny, treoniny, lizyny). Najwyższą zawartość białka i najniższą włókna osiąga się kosząc wszystkie odrosty runi koniczyny czerwonej i lucerny w fazie początku pąkowania. Zbiór pierwszego odrostu w fazie wegetatywnej, a następnych co 35 dni daje najwyższą zawartość białka i substancji organicznej oraz najniższą włókna surowego i jego frakcji (NDF, ADF, celulozy, ADL). Taka pasza charakteryzuje się również wysoką strawnością suchej masy oraz wysoką wartość energetyczną i białkową paszy. Na wartość pokarmową paszy z roślin bobowatych znaczący wpływ ma, między innymi, odmiana rośliny bobowatej. Tetraploidalne odmiany koniczyny czerwonej w zasiewie jednogatunkowym odznaczają się istotnie większą zawartością białka niż odmiany diploidalne. Trawy w uprawie polowej Trawy na gruntach ornych stanowią wysokoproduktywny, a jednocześnie stosunkowo tani sposób produkcji paszy. Taka uprawa ma uzasadnienie przede wszystkim w gospodarstwach o niskim udziale naturalnych użytków zielonych, a prowadzących chów zwierząt przeżuwających. Cechą charakterystyczną polowej uprawy traw na paszę jest ich krótkotrwałość. Gatunkami zalecanymi obecnie w takich uprawach, ze względu na wielkość uzyskiwanych plonów i ich wartość są: życica wielokwiatowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa oraz festulolium międzyrodzajowy mieszaniec powstały ze skrzyżowania życicy wielokwiatowej i kostrzewy łąkowej. Pierwszy odrost ma zasadnicze znaczenie dla poziomu plonowania tych gatunków oraz ich wartości pokarmowej. Decyduje o tym intensywne tempo wzrostu i rozwoju traw w okresie wiosennym, zmiana struktury roślin w trakcie zwiększania biomasy, jak również dominująca rola pierwszego odrostu w plonie całorocznym. Przyspieszenie zbioru wiosennego sprzyja zwiększeniu ilości i masy liści. Udział liści maleje od około 65% przy koszeniu roślin, gdy stożek wzrostu trawy znajduje się na wysokości około 10 cm nad powierzchnią gleby, do około 30% w fazie początku kwitnienia roślin. Istnieje także ścisły związek pomiędzy terminem zbioru pierwszego pokosu a zawartością składników mineralnych w trawach. Stwierdzono bowiem, że od okresu poprzedzającego kłoszenie (strzelanie w źdźbło) do początku kwitnienia następuje zmniejszenie zawartości większości makro- i mikroelementów (Ca, P, K, Fe, Mn, Zn, Cu, Mo). W zielonce z festulolium odmiany Felopa stosunek Ca:K jest zbliżony do wartości uważanej za optymalną, natomiast zbyt wysoki jest stosunek K:(Ca+Mg). Czynnikiem, który w dużym stopniu wpływa na wielkość plonu, a także na skład chemiczny i wartość pokarmową traw jest częstotliwość koszenia. Zwiększenie liczby pokosów traw z trzech do pięciu w ciągu sezonu oraz zbiór pierwszego odrostu we wczesnych fazach rozwojowych powoduje obniżkę całorocznego plonu suchej masy, lecz jednocześnie zapewnia wyższą wartość żywieniową paszy (więcej białka ogólnego, a mniej włókna surowego). Termin koszenia pierwszego odrostu i liczba pokosów powinny być wynikiem kompromisu między wielkością a jakością plonu. Najlepszą paszę z festulolium pod względem ilościowym i jakościowym, w ciągu dwóch lat użytkowania trawy uzyskano wykonując zbiór pierwszego odrostu w fazie strzelania w źdźbło, a następnych pokosów w odstępach co 28 dni. Wartość białkowa i energetyczna festulolium oraz strawność suchej masy systematycznie maleje wraz z opóźnianiem zbioru pierwszego odrostu. Nawożenie azotem wpływa na jakość paszy z festulolium. Szczególne znaczenie ma dawka zastosowanych nawozów. Zwiększanie dawki azotu od 60 do 240 kg ha -1 na rok powoduje istotny wzrost zawartości białka ogólnego oraz strawności suchej masy roślin. Natomiast dalsze zwiększanie ilości nawozów (do 300 kg ha -1 na rok) nie wpływa już na ogół na wzrost zawartości tego składnia, jak również nie zwiększa strawności suchej masy roślin. Mieszanki strączkowo-zbożowe jako surowiec kiszonkarski Mieszanki takie mogą być wysiewane z przeznaczeniem na nasiona, na zielonkę do bezpośredniego skarmiania w pełni lata, kiedy brakuje świeżej paszy lub jako surowiec kiszonkowy zbierany w fazie mlecznowoskowej dojrzałości ziarna zbóż. Ponadto w znaczący sposób uzupełniają one niedobór komponentów białkowych, które jest ważnym problemem gospodarki paszowej w każdym gospodarstwie. Analiza jakości mieszanek grochu z jęczmieniem i grochu z owsem przeznaczonych do zakiszania wykazuje, że wartość energetyczna suchej masy wyrażona w jednostkach paszowych produkcji mleka (JPM) i pro- 13

22 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN dukcji żywca (JPŻ) jest korzystniejsza z mieszanek grochu z jęczmieniem niż grochu z owsem. Pod względem wartości pokarmowej białka, wyrażonej w g kg -1 s. m., lepsza jest mieszanka grochu z owsem. Dotyczy to białka trawionego w jelicie cienkim pochodzące z paszy (BTJP), białka pochodzenia mikrobiologicznego odpowiadającego ilości białka paszy ulegającemu rozkładowi w żwaczu (BTJN) i białka pochodzenia mikrobiologicznego odpowiadającego ilości masy organicznej paszy fermentowanej w żwaczu (BTJE). Zwiększenie udziału grochu przy wysiewie z 50 do 70% wpływa na polepszenie wartości białka mieszanek z jęczmieniem i owsem. Strawność in vitro suchej masy mieszanek grochu z jęczmieniem jest średnio o 2% lepsza niż strawność mieszanek grochu z owsem. Wartość energetyczna paszy z mieszanek zbóż jarych (owies, jęczmień) z wyką i grochem uprawianymi ekologicznie wyrażona w jednostkach JPM i JPŻ jest nieco większa w mieszankach z 50, niż 75% udziałem roślin strączkowych, natomiast zastosowanie nawożenia naturalnego nie ma znaczącego wpływu na wartość energetyczną takiej paszy. Udział roślin strączkowych w mieszankach różnicuje wartość białkową paszy, wyrażoną w BTJP, BTJN, BTJE. Korzystniejszymi są mieszanki z 75% udziałem tych gatunków. Większą wartością białkową odznaczają się mieszanki, których komponentem jest wyka niż groch, natomiast nieco lepszym gatunkiem zbożowym jest owies. Zwiększenie udziału rośliny strączkowej z 50 do 75%, jak i zastosowanie nawożenia organicznego wpływa na poprawę strawności suchej masy. Mieszanki grochu z owsem nawożone kompostem odznaczały się lepsza strawnością, niż mieszanki których komponentem strączkowym była wyka. Zawartość składników mineralnych (P, K, Mg, Ca) w mieszankach roślin strączkowych ze zbożami jarymi nie ulegała wyraźnym zmianom w latach. Notowana jest nieco większa zawartość P i Ca w mieszankach, w których rośliny strączkowe stanowią 75%, natomiast K gdy strączkowych jest 50%. Większą zawartością K odznaczają się też mieszanki z udziałem wyki. Można przyjąć, ze pod względem zaopatrzenia przeżuwaczy w podstawowe makroelementy wszystkie mieszanki dostarczają odpowiedniej ich ilości. Strączkowe na nasiona Rośliny strączkowe mogą być uprawianymi na zielonkę i na nasiona. Są cennym źródłem białka o wysokiej wartości biologicznej, które u zwierząt monogastrycznych mogą częściowo zastąpić śrutę sojową i makuch sojowy. Czynniki agrotechniczne mają zróżnicowany wpływ na gromadzenie składników pokarmowych w ich nasionach. Gęstość siewu, system uprawy roli, a także nawożenie azotem ma stosunkowo niewielki wpływ na zawartość białka, tłuszczu czy włókna, natomiast obsada roślin i termin zbioru korzystnie wpływają na plon białka. Zwiększenie poziomu wilgotności gleby ogranicza gromadzenie białka i włókna w nasionach łubinu żółtego ale ma mały wpływ na ilość potasu. Najkorzystniejszy skład aminokwasowy wyrażony TAA, EAAI i CS nasiona grochu osiągają około 8-12 dni po zakończeniu kwitnienia. Mieszanki roślin strąkowych ze zbożami na nasiona Mieszanki roślin strączkowych ze zbożami w porównaniu z tymi gatunkami uprawianymi w czystym siewie odznaczają się wieloma korzystnymi cechami, między innymi wyższym plonem białka ogólnego w porównaniu z roślinami zbożowymi uprawianymi w siewie czystym, wierniejszym plonowaniem, zwłaszcza w mniej sprzyjających warunkach siedliskowych, lepszą zdrowotnością rośliny strączkowej, większą wartością pokarmową (rozcieńczenie substancji antyżywieniowych roślin strączkowych), a ponadto komponent zbożowy zapobiega przemieszczaniu się azotu z obumarłych brodawek korzeniowych do wód gruntowych. Udział nasion poszczególnych komponentów w plonie mieszanek ma znaczący wpływ na jakość uzyskanego surowca paszowego. Zwiększenie udziału nasion łubinu lub grochu w plonie mieszanki korzystnie wpływa na zawartość białka i tłuszczu. W mieszankach zbóż z łubinem może również powodować zwiększenie ilości włókna i popiołu, a w mieszankach grochu ze zbożami ograniczenie ilości włókna. Pasze o największej zawartości białka i tłuszczu w plonie zapewnia uprawa łubinu wąskolistnego z pszenicą, natomiast najmniej tych składników zawiera mieszanka z jęczmieniem. Zwiększanie udziału nasion łubinu przy wysiewie, niezależnie od gatunku zboża, ma niewielki wpływ na zawartość fosforu w plonie nasion mieszanek, natomiast nieznacznie zwiększa się zawartość potasu. Nie podlegała większym zmianom zawartość Ca i Mg w plonie mieszanek. Wartość energetyczna mieszanek grochu z jęczmieniem dla trzody chlewnej, wyrażona w MJ energii metabolicznej, ulega małym zmianom pod wpływem odmiany grochu. Niewielki wzrost energii metabolicznej i białka następuje pod wpływem zwiększenia z 30 do 70% udziału nasion grochu przy wysiewie mieszanki z jęczmieniem. Wyniki te wskazują, że mieszanki grochu z jęczmieniem mogą stanowić główną paszę dla tuczników; wymagany jest jednak dodatek paszy wysokobiałkowej (np. poekstrakcyjnej śruty sojowej). Ocena wartości pokarmowej nasion i ziarna mieszanek zbożowo-strączkowych ozimych i jarych dotyczyła głównie wartości odżywczej białka, wyrażanej wskaźnikami aminokwasów egzogennych EAAI (Essential Amino Acid Index) Osera i wskaźnika aminokwasu ograniczającego CS (Chemical Score) Blocka i Mitchella. Mieszanki pszenżyta z wyką odznaczają się wyższym wskaźnikiem EAAI niż mieszanki żyta z wyką, a aminokwasem ograniczającym wartość odżywczą białka jest izoleucyna. Mieszankę jarą pszenżyta z odmianami grochu pastewnego charakteryzuje najwyższy wskaźnik wartości odżywczej białka EAAI i wysoka zawartość lizyny, izoleucyny i treoniny, a mieszankę pszenżyta z grochem najniższy. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 14

23 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Sorgo W gospodarstwach konieczne jest także zapewnienie odpowiedniej ilości pasz objętościowych o zwiększonej zawartości węglowodanów (pasze energetyczne), które są ważne w żywieniu przeżuwaczy. Stąd wynika potrzeba uprawy kukurydzy lub sorga, które są wykorzystywane do produkcji kiszonek. Kukurydza i sorgo są gatunkami odznaczającymi się dużą dynamiką pobierania i gromadzenia składników pokarmowych. W początkowym okresie wegetacji wytwarzają łodygi, liście, a kukurydza rdzenie kolb, w których zgromadzona jest prawie cała zawartość włókna. W drugim okresie (po 3 miesiącach) wegetacji następuje intensywne gromadzenie łatwo przyswajalnych węglowodanów, głównie skrobi w ziarnie. Dlatego też wartość paszowa tych gatunków wzrasta wraz z jej rozwojem, a najbardziej wartościową część u kukurydzy stanowi kolba. Ze względu na dużą ilość cukrów rozpuszczalnych gatunki te są doskonałym surowcem kiszonkarskim. Sporządzona z nich kiszonka jest paszą energetyczną, o wartości której decyduje przede wszystkim zawartość skrobi znajdującej się w ziarnie. Sorgo uprawiane jest od dawna w wielu rejonach świata i jest rośliną konkurencyjną dla kukurydzy. Charakteryzuje się dużą odpornością na suszę, lecz ma większe wymagania termiczne niż kukurydza. Mniejsza wrażliwość na suszę wynika z dużo większej efektywności absorpcji wody z gleby niż inne zboża, ponieważ rośliny mają dwa razy więcej korzeni drugorzędowych na każdym korzeniu pierwszorzędowym. W Polsce w przeszłości podejmowano próby uprawy tego gatunku, lecz głównie jako poplon wtóry po życie ozimym zbierany w jednym lub dwóch pokosach. Nawożenie sorga dawką azotu 160 kg ha -1 powoduje zwiększenie zawartości białka i popiołu w porównaniu do nawożonego dawką 120 kg ha -1, natomiast zwiększenie gęstości łanu ze 180 do 260 tys. roślin na 1 ha ma niewielki wpływ na ich koncentrację. Ilość tłuszczu zmniejsza się pod wpływem zwiększonego nawożenia azotem. Większą zawartością włókna odznacza się sorgo przy wyższym poziomie nawożenia azotem. Zagęszczenie łanu sorga ze 180 tys. do 220 tys. roślin na 1 ha przy zastosowaniu azotu w dawce 120 kg ha -1 nie powoduje zmian zawartości tego składnika, natomiast rośliny rosnące w większym zagęszczeniu i nawożone większą dawką azotu charakteryzuje nieco większa jego zawartość. W gęściejszym łanie rośliny zawierają więcej włókna surowego, co wiąże się z większym udziałem łodyg w zielonce. Ocena wartości energetycznej uzyskanej paszy wyrażona jednostkami JPM i JPŻ w 1 kg suchej masy wskazuje na zbliżoną wartość energetyczną suchej masy, niezależnie od dawki azotu i obsady roślin. Wyższa wartość białkowa (BTJN) charakteryzuje sorgo nawożone dawką 160 kg ha -1 niż 120 kg ha -1. Natomiast wartość BTJE i BTJ ulega małym zmianom pod wpływem różnicowanego nawożenia azotem oraz gęstości siewu. Zagęszczenie łanu ma natomiast niewielki wpływ na wartość BTJN. Zróżnicowanie dawki azotu mają stosunkowo mały wpływ na strawność sorga, jak również na zawartość Mg, Ca i P, natomiast powodują istotny wzrost koncentracji potasu. Kiszonki z sorga charakteryzuje niskie ph (od 3,3 do 4,1) oraz korzystny stosunek LA/TA (od 0,804 do 0568) i kwasu AA/LA (od 0,241do 0,741) co powoduje, że proces zakiszania przebiega prawidłowo i jest prowadzony przez bakterie kwasu mlekowego, w wyniku czego następuje mały rozpad białka. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 15

24 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW CZYNNIKÓW GENETYCZNYCH I TECHNOLOGICZNYCH NA WYDAJNOŚĆ I WARTOŚĆ PASZOWĄ KUKURYDZY T. Michalski Zakład Roślin Rolniczych, Katedra Agronomii, Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań tamich@up.poznan.pl Słowa kluczowe: kukurydza, kiszonka i ziarno paszowe, postęp odmianowy, postęp agrotechniczny Od szeregu lat znaczenie kukurydzy w polskim rolnictwie systematycznie zwiększa się. Jest to skutkiem dużego potencjału plonowania oraz wszechstronnych możliwości wykorzystania. Kukurydza jest przede wszystkim cenną rośliną pastewną wykorzystywaną w żywieniu wielu gatunków zwierząt hodowlanych, w tym zwłaszcza bydła mlecznego i opasowego, drobiu oraz trzody chlewnej. Coraz większe znaczenie ma też jako surowiec przemysłowy, wykorzystywany w przemyśle paszowym, spożywczym i energetycznym. Współczesna technologia uprawy oparta jest o nowoczesne środki produkcji, których umiejętne wykorzystanie jest gwarancją wysokich plonów i opłacalności produkcji. Dotyczy to w pierwszej kolejności nowych odmian mieszańcowych, o różnej wczesności, wysokim potencjale plonotwórczym oraz bardzo zróżnicowanych cechach jakościowych, które pozwalają na ich uprawę na różne cele i w różnych warunkach glebowo-klimatycznych [2]. Powierzchnia uprawy kukurydzy w Polsce dość systematycznie wzrasta, przy czym większym fluktuacjom z przyczyn ekonomiczno-organizacyjnych podlega uprawa na ziarno (ryc. 1). Kukurydza stała się dziś podstawowym źródłem pasz objętościowych, a jej udział w powierzchni paszowej w poszczególnych województwach waha się od 19 do 71%, przy średniej krajowej 56% (tab. 1). Celem pracy jest przedstawienie znaczenia kukurydzy w Polsce i jej potencjału produkcyjnego oraz uwarunkowań jej wydajności i jakości paszowej w zależności od czynnika odmianowego oraz uwarunkowań agrotechnicznych. Postęp odmianowy Rosnące wymogi jakościowe odbiorcy spowodowały, że już na etapie hodowli następuje coraz większa specjalizacja. W mieszańcach do uprawy na kiszonkę przedmiotem poszukiwań jest uzyskanie wysokiego plonu suchej masy w połączeniu z wysokim udziałem kolb i odpowiednią wczesnością, co zapewni uzyskanie wysokoenergetycznej kiszonki. Duży nacisk w wielu hodowlach położono na poszukiwania dróg podniesienia strawności biomasy kukurydzy, w tym szczególnie strawności części wegetatywnych, a więc łodyg i liści. W odmianach ziarnowych preferowane są następujące cechy: plon ziarna oraz wczesność wyrażona niską wilgotnością ziarna przy zbiorze, a także odporność na wyleganie oraz odpowiednia zdrowotność ziarna [1]. Niezależnie od wczesności i przeznaczenia odmiany, rozwijana jest hodowla odpornościowa na stresy biotyczne i abiotyczne, co jest szczególnie ważne wobec rosnącego zagrożenia kukurydzy przez agrofagi. Poszukiwane są odmiany mniej podatne na zachwaszczenie, choroby i szkodniki. Odporność odmianowa odgrywa podstawową rolę w ochronie przed fuzaryjną zgnilizną łodyg i kolb. Szalenie ważna jest odpowiednia wczesność odmiany, ponieważ rozwój grzybów pleśniowych następuje głównie jesienią. Odmiany wcześniej dojrzewające są mniej narażone też na szkody wyrządzone przez przymrozki i łatwiej dostosowują się do klimatu regionu [9]. Ważną cechą nowoczesnych odmian kukurydzy jest tzw. efekt stay-green którego objawem jest to, że liście i łodygi pozostają zielone aż do dojrzałości pełnej. W łodygach i liściach wolniej narastają węglowodany strukturalne, zwłaszcza frakcja NDF, przez co ich strawność w okresie dojrzewania ziarna obniża się powoli. Zachodzi więc wolniej proces drewnienia łodyg, a dzięki przedłużonej zieloności grzyby fuzaryjne mają utrudnione zadanie. Takie odmiany kiszonkowe charakteryzują się więc lepszą strawnością, nie wylegają przed zbiorem i mniej są porażone przez grzyby fuzaryjne. Na kiszonkę należy je zbierać w bardziej zaawansowanej dojrzałości niż odmiany tradycyjne. Dopiero przy późnym zbiorze w końcu dojrzałości woskowej do początku pełnej, maksymalnie wykorzystuje się potencjał plonotwórczy takiej długo-zielonej rośliny, a jednocześnie uzyskuje się wymaganą zawartość suchej masy. Rola odmian w poprawie strawności węglowodanów strukturalnych oraz skrobi O wartości paszowej kukurydzy decyduje wysoki udział kolb, ale decydująca często jest też ich strawność, zwłaszcza łodyg i liści. W wyniku prac hodowlanych wiele nowych mieszańców kiszonkowych charakteryzuje się podwyższoną strawnością łodyg i liści, a także kolb. W efekcie charakteryzują się one zwiększoną strawnością całej suchej masy organicznej o 2-4% powyżej średniej. Praktyczne testy nowych odmian wykazały, że w 80% gospodarstw dały one pozytywne wyniki, a krowy dawały dziennie więcej mleka ok. 0,5 litra. Dla ukazania efektów uprawy takich odmian, porównano grupę wybranych sześciu nowych odmian, które uczestniczyły w badaniach COBORU pod kątem plonów suchej masy organicznej i teoretycznej wydajności (tab. 1). Różnica w strawności między czołową odmianą, a odmianą o najmniejszej strawności w badanej grupie wyniosła 4,7% (tab. 1). Przy zbliżonych plonach suchej masy, odmiany te w przeliczeniu na plony suchej masy organicznej różniły się o blisko 10% (10 dt ha -1 ). Różnica w plonach energii netto wyniosła Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 16

25 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN już 12,9%. Poprawiona dzięki nowej genetyce strawność SMO o 4,7% (tab.1), w przeliczeniu na mleko pozwala więc uzyskać dodatkowo blisko 450 l mleka z 1 ha. Stosunkowo niedawno zwrócono uwagę na istotne znaczenie jakie ma typ kukurydzy na proces dojrzewania oraz przydatność paszową, zwłaszcza w żywieniu bydła mlecznego. Jak wynika m.in. z badań przeprowadzonych we Francji [9], ziarno typu flint szybciej traci wodę, a skrobia w nim zawarta wolniej ulega degradacji w żwaczu w porównaniu do ziarna typu dent (ryc. 2). Dopiero w końcowym etapie dojrzewania szybkość oddawania wody w typie dent zwiększa się, ale trwałość ziaren skrobi jest znacznie mniejsza niż w ziarnie typu flint. Powyższe różnice mają znaczenie nie tylko w żywieniu, ale powodują że dla obu form kukurydzy inaczej normowany powinien być termin zbioru na ziarno i kiszonkę (ryc. 3), także inna może być ich reakcja na zmienne warunki pogodowe (np. nadmiar czy niedobór wody, wczesne przymrozki itp.) [7]. Elementy agrotechniki Kukurydza jest rośliną o długim okresie wegetacji, stąd późny siew ogranicza znacząco możliwości plonowania. W szczególności widoczne jest to przy uprawie w plonie wtórym (np. po zbiorze np. żyta kiszonkowego) kiedy dodatkowo pod uwagę trzeba brać przesuszenie gleby, zaś siew w czerwcu jest już całkowicie nieopłacalny. Zbyt wczesny siew kukurydzy jest też niewskazany, bowiem w przypadku słabszych nasion i gorszej zaprawy, odbije się to na wschodach i końcowej wydajności. Oferowane obecnie siewniki są przystosowane do nabudowania na nich urządzeń do wysiewu nawozów mineralnych, aplikatora nawozów płynnych, a także aplikatora granulatów lub opryskiwacza. Powszechnie już dziś wykonuje się nawożenie startowe fosforem, co znacząco poprawia wigor wzrostu początkowego. Badania ostatnich lat wykazały, że dla kukurydzy bardzo ważne jest nawożenie cynkiem w fazie 4-6 liści, a także nawożenie siarką. Działania te wzmacniają rośliny i pozwalają lepiej wykorzystać drogie nawozy, zwłaszcza azot. Badania zapoczątkowane jeszcze w latach 80-tych na UP w Poznaniu pozwoliły wypracować nowy model agrotechniki kukurydzy, dostosowany do produkcji tzw. wysokoenergetycznej kiszonki [2, 3, 4, 5, 6, 8]. 3/4 wartości kukurydzy kiszonkowej zgromadzone jest w kolbach, stąd dla zapewnienia dużego ich udziału istotny jest właściwy dobór odmiany, odpowiednie siedlisko i pełna realizacja zaleceń uprawowych. Niezbędna jest duża elastyczność przy zbiorze, którego termin musi uwzględniać dojrzałość ziarna, dojrzałość łodyg i liści oraz udział kolb (ryc. 4). Jeśli udział kolb jest mały (susza, zachwaszczenie), o jakości plonu decyduje część wegetatywna i trzeba przyspieszyć zbiór, tak by rośliny były jeszcze zielone. Ważną i coraz częściej wykorzystywaną możliwością poprawy jakości surowca do kiszenia jest podwyższanie wysokości ścinania kukurydzy przy zbiorze. Jak wynika z jednej z naszych prac (tab. 3), podwyższenie wysokości cięcia do 65 cm pozwala zwiększyć zawartość s.m. o 4%, przy wyraźnym wzroście udziału kolb i relatywnie niewielkim (ok. 10%) spadku plonu s.m. Kukurydza jest źródłem doskonałej paszy energetycznej (węglowodanowej) przydatnej dla wszystkich grup zwierząt. Dzięki nowoczesnej technice kukurydzę ziarnową można zbierać i konserwować w bardzo szybki i wydajny sposób jako ziarno suszone, kiszone czy inertowane; poprzez całą gamę możliwości produkcji paszy z kolb (CCM) aż do suszu z całych roślin oraz kiszonek z resztek pożniwnych (słomy). Z kolei kukurydza kiszonkowa to surowiec na kiszonkę standardową (uniwersalną) oraz kiszonki wysokoenergetyczne, których wartość może być o blisko 50% wyższa niż kiszonki tradycyjnej. W zależności od kierunku użytkowania można wprowadzać modyfikacje w sposobie uprawy i zbioru, w efekcie czego produkuje się różnorodne pasze, które mogą zawierać od 2 do 35% włókna surowego w suchej masie, a więc spełniać wymagania różnych grup zwierząt i systemów żywienia. Kukurydza to roślina przyjazna rolnikowi i podatna na nowe technologie Przegląd cech fizjologicznych, rolniczych i użytkowych kukurydzy skłania do stwierdzenia, że jest to roślina przyjazna rolnikowi. Można ją uprawiać w różnych warunkach siedliskowych, miejscach zmianowania; w sposób intensywny a także ekologiczny. Możliwość produkcji różnych pasz otwiera drogę do ścisłej współpracy między agrotechnikiem i zootechnikiem. Można dzięki temu produkować różnorodne pasze o wysokiej jakości, doskonale wykorzystując walory paszowe tej rośliny, a jednocześnie bardzo wysoki potencjał produkcyjny. Kukurydza spożytkowywana jest jako roślina spożywcza oraz surowiec dla innych działów przemysłu, dostarczając różnych produktów ubocznych, które mogą być źródłem doskonałych pasz uzupełniających. Warto podkreślić, że ze względu na dobrze rozpoznany genom i określony sposób rozmnażania, jest to roślina podatna na nowoczesne biotechnologie. Badania tego typu są chętnie prowadzone ze względu na znaczenie gospodarcze tej rośliny, co zapewnia dopływ kapitału dla nauki. Ważniejsze dokonania w tym zakresie przedstawia tabela 4. Spis piśmiennictwa 1. Adamczyk J. i in W: Problemy agrotechniki oraz wykorzystania kukurydzy i sorgo. Red. T. Michalski, Wyd. Kat. Uprawy Roli i Roślin UP Poznań, Do cytowania: Michalski T., Wpływ czynników genetycznych technologicznych na wydajność i wartość paszową kukurydzy. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

26 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN 2. Dubas A. (red), Technologia produkcji kukurydzy. Wyd. Wieś Jutra, Warszawa. 3. Dubas A., Michalski T., Pam. Puł. 130 (I), Kowalik I., Michalski T., Rocz. AR Poznań, CCCXXXV, Roln. 61, Kowalik I., Michalski T., Pam. Puł. 140,, Michalski T., Zesz. Probl. Postępów Nauk Rol. 450, Michalski T. i in., Acta Scient. Pol., Agricultura 1(2), Michalski T., Bieliński S., Pam. Puł. 148, Nieróbca A. i in., W: Problemy agrotechniki oraz wykorzystania kukurydzy i sorgo. Red. T. Michalski, Wyd. Kat. Uprawy Roli i Roślin UP Poznań, Philippeau C., Michalet-Doreau B., Anim. Feed Sci. Technol. 68, Tab. 1. Powierzchnia zasiewów kukurydzy kiszonkowej w podziale na województwa oraz jej regionalny udział w powierzchni paszowej w roku 2012 Województwa Polowa powierzchnia paszowa Kukurydza kiszonkowa w tys. ha w % powierzchni zasiewów w tys. ha w % powierzchni paszowej Polska 912,6 8,7 507,6 55,6 Dolnośląskie 21 2,9 9,9 47,1 Kujawsko-pomorskie 77,5 8,6 49,9 64,4 Lubelskie 51,2 4,8 28,1 54,9 Lubuskie 23,3 7,2 8,4 36,1 Łódzkie 51,6 6,9 35,4 68,6 Małopolskie 18,8 5,8 4,7 25,0 Mazowieckie ,8 88,3 63,1 Opolskie 17,6 3,8 11,9 67,6 Podkarpackie ,5 19,2 Podlaskie 142,4 23,5 89,7 63,0 Pomorskie 42,8 7,5 19,3 45,1 Śląskie 16,5 5,9 9,6 58,2 Świętokrzyskie 15,8 4,8 5,1 32,3 Warmińsko-mazurskie 92, ,9 30,3 Wielkopolskie 133,8 9,1 94,8 70,9 Zachodniopomorskie ,9 39,8 Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane GUS Tab. 2. Wpływ uprawy odmiany kukurydzy o poprawionej strawności na wartość energetyczną i użytkową plonu kiszonki (średnio z 2 lat badań) Strawność suchej masy Plon s.m. kiszonki Plon s.m.o. NEL (MJ kg -1 Plon NEL Różnica w plonie energii Teoretyczna prod. Odmiana organiczne (dt ha -1 ) (dt ha -1 ) s.m. * ) (MJ ha -1 ) (MJ ha -1 ) % mleka (%) (odchylenie) (l ha -1** ) Odmiana o dobrej strawności 66,5 (+2,3) 176,8 117,7 6, , Średnia (dla 6 odmian) 64,2 (0,0) 167,6 107,7 6, , Odmiana o najniższej strawności 61,8 (-2,4) 173,6 107,3 6, , * - przyjęto średnią wartość 6,45 MJ (wg DLG); wzrost strawności o 1% = 0,14 NEL ** - teoretyczna wydajność mleka 1 litr = 3,14 MJ NEL Źródło: opracowanie własne w oparciu o wyniki COBORU Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 18

27 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 3. Wpływ wysokości ścinania roślin przy zbiorze na zawartość i plony suchej masy całych roślin kukurydzy [4] Cecha Dojrzałość Wysokość ścinania Sucha masa w całej roślinie (%) Ml.-wosk. 24,2 26,0 27,6 Wosk. 27,5 29,6 31,6 Początek pełnej 32,7 34,7 36,9 Średnio 28,1 30,1 32,0 Przyrost 0 +2,0 +3,9 Plon suchej masy (dt ha -1 ) Ml.-wosk. 149,6 141,95 134,65 Wosk. 154,6 146,5 139,7 Początek pełnej 161,75 151,6 144 Średnio 155,3 146,7 139,5 Relatywnie 100,0 94,4 89,8 Tab. 4. Kukurydza roślina podatna na innowacje i metody biotechnologiczne pierwsza roślina, w której zastosowano hodowlę odmian mieszańcowych częściowo udane próby poprawiania jakości produktów np. kukurydza wysokobiałkowa Opaque 2 odmiany stay green o przedłużonej zieloności pędów odmiany typu DUO odporne na graminicyd Focus odmiany o podwyższonej strawności łodyg i liści wdrożenie i szerokie wykorzystanie odmian transgenicznych (GMO) ściśle ukierunkowanych genetycznych modyfikacji np. kukurydza Bt (Yield gard) czy odporna na wybrane herbicydy (Roundup ready, Basta ready) odmiany GMO z kilkoma zmodyfikowanymi zespołami cech zaawansowane prace nad poprawą cech fizjologicznych i jakościowych z zastosowaniem tradycyjnych metod hodowli jak też modyfikacji biotechnologicznych odmiany o mniejszych wymaganiach siedliskowych, np. odporne na suszę odmiany typu low input o zmniejszonym zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe (zwłaszcza azot) Ryc. 1. Dynamika powierzchni zasiewów kukurydzy kiszonkowej i ziarnowej w Polsce w latach [ha] Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 19

28 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Dni po znamionowaniu Dni po znamionowaniu Ryc.2. Zmiany w poziomie degradacji skrobi w zależności od etapu rozwoju kukurydzy o ziarnie typu flint i dent (Źródło: Opracowanie własne wg danych Philippeau i Michalet-Doreau [10]) Dni po znamionowaniu Ryc. 3. Wpływ terminu zbioru na zmiany zawartości suchej masy w całych roślinach i ziarnie kukurydzy typu flint i dent (Źródło: Opracowanie własne wg danych Philippeau i Michalet-Doreau [10]) Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 20

29 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Ryc. 4. Ilość składników pokarmowych i energii dostarczane w dawce 40 kg kiszonki w zależności od zawartości suchej masy w trakcie kiszenia (wg Kowalik i Michalski [6]) Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 21

30 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WYBRANE ZAGADNIENIA TECHNOLOGII KISZENIA PASZ W. Podkówka profesor emerytowany, dr h.c. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz Słowa kluczowe: inokulanty, kiszonki, gazy cieplarniane, biogaz Znaczenie gospodarcze kiszonki W drugiej połowie XX wieku wzrosło zainteresowanie kiszonkami, co wynikało z możliwości ich wykorzystania jako: paszy do produkcji żywności, substratu do produkcji biogazu. Zmiany w systemie chowu bydła i w technologii żywienia zdecydowały, że kiszonki stały się podstawową pasza objętościową. Stosowanie ich jako składnika dawki pokarmowej w systemie żywienia TMR lub PMR w ciągu całego roku, spowodowało wzrost zapotrzebowania na nie i zmiany w systemie produkcji pasz. Na terenach wiejskich powstają instalacje do produkcji biogazu, który jest zamieniany na energię elektryczną i cieplną. Wykorzystują one biomasę wyprodukowaną na użytkach rolnych. Szybko przekonano się, że kiszonki są dobrym substratem do pozyskiwania biogazu, szczególnie te z kukurydzy. Spowodowało to, że kiszonka ma również inne wykorzystanie niż tylko jako pasza dla bydła. Producenci biogazu konkurują więc z hodowcami bydła w pozyskiwaniu kiszonki. Produkcja mleka i żywca wołowego, jak również energii są jednakowo ważne dla gospodarki narodowej. Wymienione kierunki produkcji decydują o poziomie życia materialnego i kulturalnego mieszkańców. Kiszonka jako pasza dla bydła nie miała cech towaru, bowiem nie dochodziło do zmiany nabywcy na drodze kupna sprzedaży. Znane są tylko sporadyczne przypadki sprzedaży paszy dla bydła. Do produkcji biogazu zarządcy agrobiogazowni bardzo często nabywają kiszonkę na drodze kupna sprzedaży, dlatego staje się ona towarem, który ma odpowiednie wartości przeliczone na środki płatnicze. Kiszonka jako pasza do produkcji żywności Kiszonka powinna spełniać: wymagania rolnika, wymagania ekologa, zaspakajać potrzeby konsumenta. Produkcja kiszonek w Polsce w latach wynosiła rocznie mln Mg. Średnio na sztukę bydła przypadało w ciągu roku 1,4-1,7 Mg kiszonki. Struktura surowcowa produkowanych kiszonek przedstawiała się następująco: 40% liście buraków cukrowych, 25% wysłodki buraczane o zawartości około 9% suchej masy, 12% kukurydza (cała roślina), 9% trawy, 6% motylkowate, 4% poplony ozime (głównie żyto), 4% okopowe (głównie ziemniaki parowane). W 2012 roku w Polsce kiszonki produkowane były z następujących surowców: kukurydza całe rośliny, kukurydza wilgotne ziarno, wysłodki buraczane o zawartości suchej masy około 20%, rośliny zbożowe GPS, porost łąkowy, trawy z uprawy polowej, motylkowate głównie lucerna. Brak jest natomiast danych o ilości produkowanych kiszonek w naszym kraju. Wartości szacunkowe dotyczą tylko produkcji kiszonki z kukurydzy i wysłodków buraczanych i wynoszą odpowiednio 25 i 2,2 Mg. W 2010 roku w UE uprawiano 13,6 mln ha kukurydzy, w tym 8,1 mln ha ziarnowej i 5,5 mln ha kiszonkowej. W skali światowej w 2010 roku uprawiano 167,3 mln ha, w tym 155,6 mln ha ziarnowej i 11,7 mln ha kiszonkowej. Tylko 7% uprawianej powierzchni kukurydzy przypada na kukurydzę kiszonkową. Emisja gazów cieplarnianych (greenhouse gas GHG) w procesie produkcji biomasy Badania ostatnich lat wykazały, że rośliny emitują metan (CH 4 ). Odkrycia to zmieniło radykalnie pogląd na temat roślin, postrzeganych dotąd jako czyścicieli powietrza, które pochłaniają CO 2 a uwalniają tlen. Do tej pory twierdzono, że większość CH 4 z biologicznych źródeł powstaje w procesie gnilnym prowadzonym przez bakterie beztlenowe. Rośliny żywe emitują od 10 do 100 razy więcej metanu niż powstaje w procesie gnilnego rozkładu roślin martwych. Emitowanie metanu przez rośliny wzrasta wraz ze zwiększającą się temperaturą i ekspozycją światła słonecznego. Zbiorowiska roślinne są źródłem od 10 do 30% rocznej puli emitowanego CH 4 do atmosfery. Oprócz CH 4 rośliny emitują również związki azotowe w postaci tlenku azotu (I) (tlenku diazotu N 2 O) i amoniaku (NH 3 ). Przykładowa emisja GHG w Mg CO 2 eq. ha -1 : użytki zielone na glebach torfowych 31,8; użytki zielone na glebach mineralnych 25,5; uprawa kukurydzy 28,5. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 22

31 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Przy produkcji mleka na trwałych użytkach zielonych emisja GHG wynosi około 0,46 kg CO 2 eq. na 1 kg mleka. Krowa przy dziennej produkcji 25 kg mleka emituje 11,5 kg CO 2 eq. Zwierzę o rocznej wydajności 6500 kg mleka emituje do środowiska 2990 kg CO 2 eq. Inokulanty przyszłość czy historia? Cele stosowania inokulantów są następujące: sterowanie procesem fermentacji, poprawa tlenowej stabilności kiszonki. Najczęściej stosowane są szczepy homofermentacyjne: Lactobacillus plantarum, Lactococcus lactis, Pediococcus pentocaseous, Pediococcus acidilactici, Enterococcus feacium. By poprawić tlenową stabilność kiszonki, wprowadzono szczepy heterofermentacyjne: Propionibacterium sp., Lactococcus salivarius, Lactococcus paracasei, Bacillus sp., Lactobacillus buchneri. Lactobacillus buchneri to najbardziej kontrowersyjny heterofermentacyjny szczep poprawiający tlenową stabilność kiszonki. W wyniku jego działalności w kiszonce oprócz kwasu mlekowego powstają również inne kwasy, między innymi kwas octowy. Przy produkcji 1 g kwasu octowego powstaje 0,733 g CO 2. Dlatego produkcja kiszonki z udziałem Lactobacillus buchneri powoduje wzrost ilości gazów cieplarnianych. Jak już wcześniej wspomniano, w Polsce produkuje się 25 mln ton kiszonki z kukurydzy. Przy jej zakiszaniu bez dodatku powstaje 82 Mg CO 2. Gdyby tę kiszonkę sporządzono z dodatkiem Lactobacillus buchneri, to do atmosfery trafiłoby rocznie 256 Mg CO 2. Różnica w ilości powstającego CO 2 wynosi 174 Mg. Kwas octowy proces metanogenezy w żwaczu krowy Kwas octowy jest doskonałym substratem do produkcji metanu (CH 4 ). W żwaczu krowy prawie 80% wytworzonego CH 4 powstaje z kwasu octowego. Powstały metan jest emitowany do środowiska, powodując powstawanie gazów cieplarnianych. Metan w porównaniu do CO 2 powoduje prawie 30-krotnie większy efekt cieplarniany. Przyszłość inokulantów Prowadzone badania wykazały możliwość wykorzystania homofermentacyjnych szczepów bakterii kwasu mlekowego w konserwacji pasz. Szansę taką daje biotechnologia, poprzez modyfikację DNA. Przykładem może być zmodyfikowany szczep Lacobacillus lactis, produkujący duże ilości kwasu mlekowego oraz związki typu antybiotyków, które mają właściwości hamowania rozwoju drożdży i grzybów w kiszonce. Prowadzone są dalsze badania nad szczepami, które wykazują działanie: przeciw chorobotwórczym organizmom np. Listeria monocytogenes, hamujące produkcję metanu w żwaczu, ochronne wobec białka w żwaczu i ograniczenie powstawania N 2 O, rozkładające węglowodany strukturalne i skrobię, rozkładające mikotoksyny, zwiększające zawartość CLA, syntetyzujące witaminy, inne? Chemiosensoryczny system oceny kiszonek elektroniczny nos W procesie zakiszania pasz powstają: kwasy organiczne mlekowy, octowy, masłowy, propionowy i inne, aldehydy propanal, butanal, pentanal, hexanal, alkohole etanol, propanol, butanol i inne, estry różne. Wymienione związki nadają specyficzny zapach, który można określić przy pomocy nosa i innych zmysłów. Jakość kiszonki określa się organoleptycznie lub na podstawie oznaczonych chemicznie kwasów organicznych. Chemiosensoryczny system oceny kiszonki polega na tej samej zasadzie, jak oznaczanie składników pokarmowych metodą NIRS. Równocześnie z oznaczeniem zawartości składników pokarmowych metodą NIRS, określana będzie jakość kiszonki. Wymagania logistyczne dobrej kiszonki Wyprodukowanie kiszonki dobrej jakości wymaga logistycznego połączenia poszczególnych ogniw w łańcuchu technologicznym. Optymalizacja poszczególnych ogniw wymaga znajomości zagadnień nie tylko z zakresu rolnictwa, lecz również innych dziedzin życia gospodarczego np. marketingu, przepisów prawnoadministracyjnych, zasad ochrony środowiska i wielu innych. Oprócz wyposażenia technicznego, ważna jest Do cytowania: Podkówka W., Wybrane zagadnienia technologii kiszenia pasz. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

32 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN sprawność organizacyjna oraz współpraca z wieloma kooperantami. Produkcja kiszonek związana jest ze zbiorem, transportem i magazynowaniem dużej ilości biomasy roślinnej o wysokiej zawartości wody około 65%. Wyróżnia się następujące ogniwa produkcji: dobór surowca, technika zbioru, transport, technika kiszenia i wybieranie kiszonki. Technika kiszenia Do zapewniania prawidłowego przebiegu procesu zakiszania, stosuje się zbiorniki, zwane pospolicie silosami. Ze względu na geometryczne wymiary, obecnie wyróżnia się zbiorniki wieżowe i horyzontalne przejazdowe. Funkcje zbiornika może spełniać rękaw foliowy lub taśma foliowa do owijania sprasowanych bel zielonki w formie owalnej lub prostokątnej. Wynika z tego, że kiszonkę można sporządzać w silosie: wieżowym, przejazdowym, rękawie foliowym, belach owijanych folią. Istnieje możliwość zakiszania w pryzmach naziemnych, w kształcie podłużnym lub owalnym kurhanie. Do każdego silosu wymagana jest inna technika zakiszania, jak również inny sposób wybierania kiszonki. Ważnym czynnikiem jest dobór odpowiedniego surowca o właściwej zawartości suchej masy i strukturze. Jedynie w pryzmie naziemnej można zakiszać każdy surowiec, uzyskując kiszonkę o lepszych lub gorszych parametrach żywieniowych. Zbiorniki wieżowe powszechnie stosowane w USA i Kanadzie w drugiej połowie XX wieku, używano głównie do zakiszania kukurydzy, lucerny i traw. Budowane z metalu lub tworzywa sztucznego, wymagają wysokosprawnej techniki wybierania kiszonki, która jest kosztowna. Często występuje problem zawieszania się kiszonki, co ogranicza jej wybieranie. Obecnie ten typ silosów ze względu na wysokie koszt inwestycyjne i eksploatacyjne ma ograniczone zastosowanie. Znane są fakty, że farmer wykorzystuje zbiornik przejazdowy, zaś wieżowy jest nieużytkowany nazywany pomnikiem dla krowy. Zbiornik przejazdowy ze względu na wymiary geometryczne jest przydatny dla praktyki. Jest prosty w załadunku i wybieraniu. Pojemność zbiornika może być dowolna w zależności od stanu bydła. Należy zachować odpowiedni stosunek szerokości do długości silosu. Dzienna minimalna warstwa wybranej kiszonki z traw winna wynosić 10 cm, zaś dla kiszonki z kukurydzy 20 cm. Ujemną stroną silosu jest problem uzyskania odpowiedniej gęstości zakiszanej masy. Wymagana gęstość przy zakiszaniu traw wynosi kg SM (m 3 ) -1, a dla kukurydzy kg SM (m 3 ) -1. Osiągniecie wymaganych wartości jest trudne, bowiem zależy od zawartości suchej masy i stopnia rozdrobnienia długości sieczki. Wymaga to dużej pracy ciągników, jest kosztowne i związane z emisją GHG do atmosfery. Celem uzyskania prawidłowych parametrów gęstości, zaleca się montowanie na traktorach walców wibracyjnych o masie około 10 Mg. Tego typu walce są wykorzystywane przy pracach drogowych. Do pomiaru gęstości zakiszanej masy, stosuje się sensoryczne aparaty gęstości. Ważnym elementem jest przykrycie zakiszanej masy. W tym celu stosowana jest folia, którą obciąża się zużytymi oponami. Rękaw foliowy jest powszechnie stosowany do zakiszania wysłodków buraczanych o zawartości około 20% SM, wilgotnego ziarna kukurydzy, do podsuszonej zielonki z lucerny zbieranej w początkowej fazie kwitnienia, jak również młóta z dodatkiem innych pasz. Ze względu na koszt rękawa, nie zaleca się zakiszać kukurydzy, zielonki z porostu łąkowego i innych o niższej wartości pokarmowej. Ważnym jest zakiszanie surowców o właściwej zawartości suchej masy. Odpowiednią gęstość zakiszanego surowca uzyskuje się w procesie napełniania rękawa, co całkowicie eliminuje pracę ciągników. Pewnym problemem jest wybieranie kiszonki. Rękaw foliowy powinien być uzupełnieniem zbiornika przejazdowego, do konserwowania wybranej grupy pasz. Kiszenie w belach owijanych folią jest głównie stosowane w małych gospodarstwach do konserwowania porostu łąkowego, zielonki traw z upraw polowych, motylkowatych w stanie podsuszonym. Kiszenie rozdrobnionej zielonki z kukurydzy, jak również wysłodków buraczanych jest niemożliwe. W Szwajcarii opracowano nowy model prasy do formowania bel z zielonki kukurydzy pociętej na sieczkę. W pryzmach naziemnych można zakiszać każdy surowiec przeznaczony do konserwowania. Prawidłowo uformowana pryzma, dobrze ugnieciona i szczelnie przykryta folią spełnia wymagania silosu przejazdowego. Nie wymaga nakładów inwestycyjnych, zaś poniesione koszty na uzyskanie odpowiedniej gęstości zakiszanego surowca jest zbliżone do zbiornika przejazdowego. Może być lokalizowana w dowolnym miejscu. W krajach UE jak również w USA istnieje przekonanie, że budowanie masywnych zbiorników przejazdowych jest niecelowe, ze względu na wysokie koszty inwestycyjne. Wykorzystuje się istniejące, zaś w przypadku większego zapotrzebowania na kiszonkę, do dyspozycji są rękawy foliowe. Często budowane są tylko płyty betonowe, na których formuje się pryzmy kiszonkowe, względnie układa się rękawy foliowe. Utwardzone podłoże ułatwia pracę maszyn sporządzających kiszonkę, jak również jej wybieranie. Przy produkcji kiszonki z przeznaczeniem do wytwarzania biogazu, obowiązują częściowo inne zasady. Dotyczą one głównie produkcji kiszonki z kukurydzy, która jest wysokowydajnym substratem do wytwarzania biogazu. Każda kiszonka produkowana z przeznaczeniem na paszę dla bydła, jest również dobrym substratem do wytwarzania biogazu. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 24

33 NASTĘPSTWA AKTYWNOŚCI MIKROORGANIZMÓW W PRZEWODZIE POKARMOWYM ŚWIŃ XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN M. Taciak Zakład Podstaw Żywienia Zwierząt Monogastrycznych, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna m.taciak@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: flora bakteryjna, fermentacja, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, aminy, fenole Przewód pokarmowy zwierząt i człowieka zasiedlony jest przez szereg organizmów należących do bakterii, wirusów, archeanów oraz jednokomórkowych organizmów eukariotycznych. Spośród bakterii można wyróżnić gram dodatnie Firmicutes, gram ujemne Bacteroidetes, Proteobacteria, Actinobacteria, Fusobacteria, Verrucomicrobia, Cyanobacteria, z których dwie pierwsze grupy mają największe znaczenie ze względu na ich ilość. Obecnie znanych jest ponad 800 gatunków bakterii i 7000 szczepów. W przewodzie pokarmowym znajduje się 100 bilionów komórek bakterii. Liczba ta przewyższa 10-krotnie liczbę komórek gospodarza, natomiast ilość bakteryjnego DNA przewyższa 150-krotnie ilość DNA w organizmie gospodarza. W zależności od odcinka przewodu pokarmowego tj. panującego środowiska, występuje różna koncentracja bakterii. Od 10 1 komórek w 1 g treści w żołądku, poprzez 10 3, 10 4 oraz 10 7 odpowiednio w dwunastnicy, jelicie czczym oraz biodrowym, do w 1 g treści w jelicie grubym. Szczególnie aktywna, ze względu na ilość, jest populacja zamieszkująca końcowy odcinek przewodu pokarmowego, która stanowi ok. 60% jego masy [2, 6]. Zwierzęta rodzą się z niezasiedlonym przez florę bakteryjną przewodem pokarmowym. Pierwsze bakterie pochodzą z dróg rodnych, przez które zwierzę wydostaje się do środowiska zewnętrznego. Są to bakterie względnie beztlenowe. Kolejne bakterie, które zasiedlają przewód pokarmowy pochodzą z pokarmu i otaczającego środowiska. Zmiany w pierwszym okresie życia są dynamiczne, zwiększa się wtedy ich ilość i różnorodność. Kolejnym ważnym etapem wpływającym na mikroorganizmy jest odsadzenie zwierząt, a konkretnie przejście z pokarmu płynnego (mleka matki) na paszę stałą oraz związany z tym stres. Po tym okresie liczba bakterii się stabilizuje i przy braku poważnych czynników zewnętrznych pozostaje względnie stała; zmienia się jedynie ich skład. Istnieje wiele czynników mogących zakłócić skład, rozmieszczenie oraz aktywność metaboliczną flory bakteryjnej powodując stan dysbiozy. Do czynników tych należą antybiotyki, stres psychologiczny i fizyczny, promieniowanie poprzez zmniejszenie aktywności motorycznej jelita, operacja, zmiany w diecie. Źródłem składników pokarmowych dla flory bakteryjnej są niestrawione i niewchłonięte w jelicie cienkim resztki pokarmu, do których należą włókno pokarmowe, skrobia oporna, białko i peptydy. Proces fermentacji węglowodanów jest dobrze poznany. Głównymi produktami fermentacji są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA): octowy, propionowy i masłowy występujące w przybliżonych proporcjach odpowiednio 62, 25 i 16%. W mniejszych ilościach powstają także inne kwasy tj. kwas mlekowy, bursztynowy, mrówkowy, walerianowy, kapronowy, izomasłowy, izowalerianowy oraz etanol. Wzajemne proporcje między produktami fermentacji zależą w znacznym stopniu od składu gatunkowego mikroorganizmów, fermentowanego substratu i ph środowiska. Źródłem azotu dla bakterii jelita grubego jest białko paszy niestrawione w jelicie cienkim, białko pochodzenia endogennego (enzymy, mukoproteiny, złuszczone komórki nabłonka), peptydy oraz mocznik pochodzący z sekrecji i dyfuzji. Białko jest hydrolizowane przez proteazy i peptydazy bakteryjne oraz przez obecne w treści endopeptydazy pochodzenia trzustkowego. Znaczna część flory bakteryjnej jelita grubego ma zdolność rozkładu aminokwasów. Głównym szlakiem katabolizmu aminokwasów przez bakterie jest dezaminacja prowadząca do powstawania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, dwutlenku węgla i amoniaku, oraz nieoksydatywne reakcje liazy amoniaku. W ph 5 do 6 zachodzą reakcje dekarboksylacji, w wyniku, których powstają aminy, dwutlenek węgla i wodór. Metabolizm białka w świetle jelita grubego uważany jest na ogół za proces niekorzystny dla organizmu. Badania autorów japońskich [3] wskazują jednak, że białko oporne ma znaczenie, jako czynnik korygujący proporcję węglowodanów i azotu dostępnych dla bakterii w jelicie grubym, stymulujący procesy fermentacyjne, a szczególnie produkcję kwasu masłowego. Autorzy ci wskazują na potrzebę opracowania strategii sterowania fermentacją oraz wskazują na potencjalną rolę skrobi opornej, jako węglowodanu stymulującego korzystny przebieg procesów zachodzących w jelicie grubym. Aminokwasy siarkowe mogą być metabolizowane do pirogronianu, amoniaku oraz siarczków i merkaptanów. Badania Mority i wsp. [3] prowadzone na szczurach wykazały, że metionina podana w formie niedostępnej dla trawienia enzymatycznego i wchłaniania w jelicie cienkim, powoduje zwiększenie produkcji kwasu masłowego w jelicie ślepym. Autorzy wysuwają hipotezę, że w pewnych sytuacjach bakterie zużywają ten aminokwas bezpośrednio do syntezy własnego białka, a jego niedobór może ograniczać aktywność mikroflory jelita grubego. Za słusznością tej hipotezy przemawiają wyniki badań własnych [5], w których wykazano istotną zależność między zawartością sumy aminokwasów siarkowych w treści przechodzącej do jelita ślepego szczura, a ilością wytwarzanego kwasu masłowego. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 25

34 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Katabolizm aminokwasów aromatycznych prowadzi do powstawania związków potencjalnie toksycznych takich jak aminy, fenole i indole. Z tyrozyny i fenyloalaniny powstają związki fenolowe, które ulegają absorpcji i detoksyfikacji w śluzówce jelita i w wątrobie, a następnie są wydalane w moczu. Szkodliwe oddziaływanie, powstających w jelicie grubym metabolitów aminokwasów, na zdrowie zwierząt (człowieka) zostało już dość szeroko opisane. U świń istotne znaczenie ma przemiana tryptofanu do indolu i 3-metylindolu, które są przyczyną odoru knurzego, pogarszającego cechy organoleptyczne mięsa. Biogenne aminy w małych koncentracjach są niezbędne dla wielu procesów metabolicznych. W przypadku zwiększenia ich koncentracji mogą wystąpić problemy toksykologiczne. Aminy biogenne dzielą się na mono- i poliaminy (zależnie od liczby grup aminowych). Poliaminy biorą udział w prawie wszystkich etapach syntezy kwasów nukleinowych i białek (każdy narząd potrzebuje PA do wzrostu, odnowy i innych przemian metabolicznych). Z drugiej strony, niektóre aminy biogenne (putrescyna, kadaweryna, spermidyna i spermina) mogą wchodzić w reakcję z azotynami tworząc lotne nitrozoaminy, uważane za związki karcynogenne. Normalna przemiana azotanów (V) przez bakterie beztlenowe odbywa się w dwóch etapach: redukcji azotanu (V) do azotanu (III) przy udziale reduktazy azotanowej oraz redukcji azotanu (III) do jonu amonowego NH 4 +. Przy nadmiarze jonów azotanowych (V), a tym samym azotanowych (III), w jelicie grubym następuje ich reakcja z aminami przy udziale mikroorganizmów jelitowych, z wytworzeniem karcynogennych nitrozoamin [1]. Wpływ krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych odbywa się bezpośrednio na komórki nabłonka jelitowego lub po wchłonięciu do krwi na inne tkanki organizmu takie jak wątroba, mięśnie lub tkanka tłuszczowa. Kwas masłowy działa w kolonocytach antykarcynogennie, regulując ekspresję genów i funkcje komórek, poprzez obniżenie aktywności histonowych deacetylaz. Działanie przeciwzapalne, tego kwasu, odbywa się poprzez tłumienie działania czynnika transkrypcyjnego NF-κB, działa, jako molekuła sygnalizacyjna poprzez receptory sprzężone z białkiem G (GPR41 i GPR43). Kwas masłowy poprawia barierę ochronną jelita grubego, zwiększa ekspresję genu MUC2, stymuluje produkcję śluzu, wzmaga sekrecję jelitowego czynnika koniczynopodobnego (ITF). Wykazano także jego wpływ na stan sytości, co przypisuje się działaniu na GLP-1 lub peptyd YY. Kwas propionowy natomiast zmniejsza syntezę cholesterolu. Działa również przeciwzapalnie obniżając aktywność jelitowej cyklooksygenazy, stymuluje receptory GPCR41 oraz GPCR43. Właściwości antymikrobiologiczne kwasu propionowego spowodowane są obniżeniem pod jego wpływem ekspresji genów ułatwiających inwazję i penetrację tkanki jelita przez Salmonella typhimurium. Kwas ten poprawia wrażliwość na insulinę, obniża lipolizę oraz produkcję kwasów tłuszczowych w wątrobie, wzmaga lipogenezę. Wpływa także na uczucie sytości poprzez kompleks neuronalnych, endokrynnych, parakrynnych ścieżek, wpływa np. na produkcję leptyny. Kwas octowy jest głównym składnikiem do syntezy cholesterolu [6]. Mikroorganizmy jelitowe mogą również aktywować związki prokarcynogenne, dostające się do organizmu wraz z pokarmem, ale także te, które są wydzielane wraz z żółcią do jelita. Tworzenie szkodliwych metabolitów przez mikroorganizmy jelitowe może nastąpić poprzez: enzymatyczne usunięcie z danego związku grupy detoksykacyjnej przyłączonej do karcynogenu w wątrobie; aktywację prokarcynogenów (związki rakotwórcze wymagające wstępnej aktywacji metabolicznej i działające pośrednio poprzez ich aktywne metabolity) przedostających się do organizmu wraz z dietą oraz poprzez metabolizm substancji endogennych do karcynogenów lub promotorów (związków o aktywności promującej powstawanie i rozwój guzów) [4]. Wydaje się więc uzasadnionym monitorowanie aktywności enzymów bakteryjnych (m.in. β-glukuronidazy, β-glukozydazy, β- galaktozydazy i ureazy) w celu określenia ryzyka wystąpienia zmian nowotworowych. Z dotychczasowych badań wynika, że rola mikroorganizmów przewodu pokarmowego zwierząt monogastrycznych nie ogranicza się wyłącznie do fermentacji niestrawionych składników pokarmowych w jelicie cienkim i dostarczeniu SCFA, jako źródła energii. Niektóre ze związków powstających w procesach metabolicznych zachodzących w komórkach bakterii, mają szkodliwe oddziaływanie. Powstające w wyniku fermentacji produkty, mogą również uczestniczyć w wielu procesach regulacyjnych a także stanowić markery stanu zdrowia zwierzęcia lub człowieka. Spis piśmiennictwa 1. Blachier F. i in., Amino Acids 33, Kim H.B. i in., Vet. Microb. 153, Morita T.S. i in J. AOAC Int. 87(3), Nowak A., Libudzisz Z., Nauka Technologia Jakość 6(61), Taciak M., Pastuszewska B., Energy and protein metabolism and nutrition. EAAP 124, Vipperla K., O Keefe S.J., Nutr. Clin. Practice Do cytowania: Taciak M., Następstwa aktywności mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym świń. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

35 SESJA I DRÓB SESSION I POULTRY

36 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW ZESTAWU EKSTRAKTÓW ZIOŁOWYCH NA PARAMETRY ODCHOWU KURCZĄT BROJLERÓW W WARUNKACH ZASZCZEPIENIA ŻYWĄ SZCZEPIONKĄ PRZECIWKO KOKCYDIOZIE A. Arczewska-Włosek 1*, S. Świątkiewicz 1, J. Kowal 2 1 Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice, Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy, Kraków 2 Katedra Zoologii i Ekologii, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków * anna.arczewska@izoo.krakow.pl Słowa kluczowe: kurczęta rzeźne, szczepienie przeciwko kokcydiozie, ekstrakty ziołowe, wskaźniki produkcyjne Wstęp i cel pracy Kokcydioza, parazytoza wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Eimeria [4], jest jedną z najczęściej badanych jelitowych chorób drobiu, głównie ze względu na jej powszechne występowanie oraz wysoce istotny, negatywny wpływ na ekonomiczną efektywność produkcji drobiarskiej. W ostatnich latach odnotowano wzrost zainteresowania w obszarze rozwoju naturalnych metod profilaktyki kokcydiozy. Żywe szczepionki przeciwko kokcydiozie są uważane za skuteczne narzędzie w kontroli tej choroby, jednakże w pewnych warunkach mogą prowadzić do czasowego pogorszenia parametrów wzrostowych poprzez obniżenie przyrostu masy ciała kurcząt i efektywności wykorzystania paszy, w porównaniu z tradycyjnie stosowaną chemioprofilaktyką. Taki niekorzystny efekt żywych szczepionek przeciwko kokcydiozie jest konsekwencją przechodzenia przez ptaki stanu lekkiej kokcydiozy, a także wtórnych zakażeń bakteryjnych. Jest też powodem powszechnej niechęci do ich stosowania w odchowie kurcząt rzeźnych [3]. W tym kontekście idea wykorzystania metod żywieniowych, jako czynnika wspomagającego immunoprofilaktykę w wytwarzaniu odporności, odbudowie integralności jelit przy zachowaniu wskaźników produkcyjnych na wysokim poziomie, jest wysoce uzasadniona. Wcześniejsze badania własne wskazują na pozytywny wpływ zestawu ekstraktów pozyskanych z Allium sativum, Salvia officinalis, Echinacea purpurea, Thymus vulgaris i Origanum vulgare na łagodzenie przebiegu ostrej postaci klinicznej kokcydiozy, jak i na poprawę wskaźników produkcyjnych kurcząt w warunkach naturalnej ekspozycji kurcząt na kokcydia [1, 2]. Zatem celem doświadczenia jest zbadanie skuteczności stosowania zestawu ekstraktów wymienionych powyżej u kurcząt rzeźnych zaszczepionych żywą szczepionką przeciwko kokcydiozie. Założono, iż ciągłe stosowanie ekstraktów będzie prowadzić do wyeliminowania lub ograniczenia ewentualnego pogorszenia wskaźników produkcyjnych będącego efektem zaszczepienia kurcząt. Metody Zaplanowano doświadczenie w układzie 2-czynnikowym (2 x 2), z 5 powtórzeniami klatkami w każdej z grup doświadczalnych (każde po 10 kogutków Ross 308), trwające od 1 do 42 dnia życia kurcząt. Badane czynniki doświadczalne to: dawka żywej atenuowanej szczepionki przeciwko kokcydiozie (0 lub 1 Paracox-5, Intervet International B.V., podanej kurczętom w 1 dniu życia) oraz zastosowanie dodatku zestawu ekstraktów ziołowych pozyskanych z Allium sativum, Salvia officinalis, Echinacea purpurea, Thymus vulgaris i Origanum vulgare (Intermag Sp. z o.o., Olkusz, Polska) w ilości 1 g kg -1 paszy, lub jego brak. Szczepionka została podana doustnie i zawierała wysporulowane oocysty linii o skróconym cyklu rozwojowym E. acervulina, E. mitis, E. tenella oraz dwóch linii E. maxima. Dla zapewnienia cyrkulacji szczepów szczepionkowych na okres pierwszych czterech tygodni klatki wyścielono matami wykonanymi z PCV. Na podstawie zebranych danych doświadczalnych zostaną obliczone, w poszczególnych okresach odchowu, podstawowe wskaźniki produkcyjne. Oznaczony również zostanie profil zmian produkcji oocyst pochodzenia szczepionkowego. Wyniki Doświadczenie jest w trakcie realizacji, jednakże wstępne wyniki wskazują na pozytywny wpływ zastosowanego zestawu ekstraktów ziołowych na parametry produkcyjne kurcząt brojlerów. Wstępne wyniki analizy liczby oocyst wydalanych w kale potwierdzają pomyślne zaszczepienie kurcząt oraz cyrkulację i namnażanie szczepów szczepionkowych. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 27

37 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Spis piśmiennictwa 1. Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz S., J. Anim. Feed Sci., 21, Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz S., Mat. XXXXI Sesji Nauk. KŻZ KNZ-PAN, Lee J.T. i in., Poult. Sci., 90, Vermeulen A.N. i in., Vet. Parasitol. 100, Do cytowania: Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz S., Kowal J., Wpływ zestawu ekstraktów ziołowych na parametry odchowu kurcząt brojlerów w warunkach zaszczepienia żywą szczepionką przeciwko kokcydiozie. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

38 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF HERBAL EXTRACT BLEND ON PERFORMANCE INDICES IN BROILERS EXPOSED TO A LIVE COCCIDIA OOCYST VACCINE A. Arczewska-Włosek 1*, S. Świątkiewicz 1, J. Kowal 2 1 Department of Animal Nutrition and Feed Science, Balice, National Research Institute of Animal Production, Cracow 2 Department of Zoology and Ecology, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture, Cracow * anna.arczewska@izoo.krakow.pl Key words: broiler chickens, anticoccidial vaccine, herbal extracts, performance indices Introduction and objective Coccidiosis, a parasitic disease caused by protozoa of the genus Eimeria [4], is one of the most frequently investigated enteric poultry diseases, mainly due to its ubiquity and severe negative impact on economic efficiency in the poultry industry. There has been growing interest in the development of natural methods of coccidiosis prophylaxis. Vaccination against coccidiosis with live oocysts is regarded as effective in the control of avian coccidiosis, but in some conditions may lead to poorer performance, measured as reduced weight gain and feed efficiency, in comparison with prophylactically medicated birds. Reduced performance as a consequence of anticoccidial vaccines is associated with mild coccidial invasion and secondary bacterial infection. Such reports are the reason for widespread reluctance to use anticoccidial vaccine in broilers [3]. In this context, the concept of supporting the vaccination via the nutrition route in developing immunity, rebuilding the intestinal epithelium and maintaining high performance, is highly warranted. The earlier studies demonstrated the positive effect of herbal extract blend comprising Allium sativum, Salvia officinalis, Echinacea purpurea, Thymus vulgaris and Origanum vulgare on alleviating the negative impact of severe Eimeria infection in broiler chickens and improvement of broiler performance parameters under conditions of natural exposure to the coccidia [1, 2]. Consequently, the purpose of this study is to evaluate the dietary supplementation of herbal extract blend mentioned above in broilers vaccinated with live oocysts vaccine. We hypothesized that continuously administration of the herbal extract blend is able to eliminate or ameliorate the possible temporary deterioration in performance due to live anticoccidial vaccination. Methods The experiment was designed as a 2 2 factorial experiment with 5 replicate cages per treatment (10 male Ross 308 chicks per cage) from 1 to 42 d of age. Treatments included a dose of coccidial vaccine (0 or 1 Paracox-5, Intervet International B.V., administered at 1 d of age) with or without supplementation (1 g 1 kg -1 of feed) with a herbal extract blend comprising Allium sativum, Salvia officinalis, Echinacea purpurea, Thymus vulgaris and Origanum vulgare (Intermag Sp. z o.o., Olkusz, Poland). The vaccine was administered orally and comprised the sporulated oocysts derived from precocious lines of E. acervulina, two lines of E. maxima, E. mitis and E. tenella, which infect different sections of intestinal tract. A PCV liner was used as bedding in all cages for the first 4 wk to guarantee vaccine oocysts recirculation. It is planned to calculate basic performance parameters for each rearing period and determine the profile of vaccine-origin oocysts production. Results The experiment is still underway but the preliminary results indicate the positive effect of studied herbal extract blend on the performance indices. The preliminary date of the number of faecal oocyst confirms the successful vaccination and recirculation of vaccine strains. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 29

39 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz S., J. Anim. Feed Sci., 21, Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz S., Mat. XXXXI Sesji Nauk. KŻZ KNZ-PAN, Lee J.T. et al., Poult. Sci., 90, Vermeulen A.N. et al., Vet. Parasitol. 100, For citation: Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz S., Kowal J., Effect of herbal extract blend on performance indices in broilers expose to a live coccidia oocyst vaccine. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

40 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW DAWEK UZUPEŁNIONYCH KISZONKĄ Z KUKURYDZY LUB WYSŁODKÓW BURACZANYCH NA WYBRANE WSKAŹNIKI BIOCHEMICZNE SUROWICY KRWI GĘSI BIAŁYCH KOŁUDZKICH M. Grabowicz 1*, P. Szterk 1, Z. Bernacki 2, M. Karwowska 3, J. Stadnik 3, A. Żelaśkiewicz 1 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, 2 Katedra Hodowli Drobiu i Oceny Surowców Zwierzęcych, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz 3 Katedra Technologii Mięsa i Zarządzania Jakością, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Lublin * mgrab@utp.edu.pl Słowa kluczowe: kiszonka z kukurydzy i wysłodków buraczanych, żywienie gęsi, wskaźniki biochemiczne surowicy krwi Wstęp i cel pracy Gęś Biała Kołudzka tuczona owsem, zwana gęsią owsianą, jest najbardziej pożądanym produktem eksportowym polskiego drobiarstwa, chronionym od 2001 roku znakiem towarowym. Jej mięso i tłuszcz słynie z wysokich walorów smakowych i odżywczych. Gwarancją wykorzystania pełnego potencjału genetycznego gęsi Białych Kołudzkich jest stosowanie specjalnej technologii tuczu owsianego, która zakłada żywienie ptaków od 4. do 14. tygodnia życia mieszanką treściwą z dużym udziałem młodych zielonek i pastwisk [7]. Gęsi dobrze wykorzystują inne pasze objętościowe, powszechnie przeznaczone dla przeżuwaczy [1, 2, 3, 7]. Skłoniło to do podjęcia badań nad wykorzystaniem kiszonek w żywieniu "gęsi owsianej". Możliwość wykorzystania kiszonek w produkcji mięsa gęsiego należy rozpatrywać zarówno w aspekcie jakości pasz, efektów produkcyjnych jak i stanu zdrowia ptaków. Celem badań było ustalenie czy kiszonki z całych roślin kukurydzy lub prasowanych wysłodków buraczanych podawane w dietach dla tucznych gęsi Białych Kołudzkich mają wpływ na zmianę parametrów biochemicznych surowicy krwi ptaków, w porównaniu z gęsiami żywionymi mieszankami treściwymi. Metody Badania przeprowadzono za zgodą LKE na 42 gęsiach Białych Kołudzkich W31. Eksperyment trwał 17 tygodni. Jednodniowe pisklęta o wyrównanej masie ciała (109 g), indywidualnie oznakowane, przydzielono do trzech grup żywieniowych po 14 sztuk w każdej (6 :8 ). Ptaki utrzymywano w kojcach (oddzielnie gęsi i gęsiory) bez dostępu do wybiegu, w kontrolowanych warunkach środowiskowych. Do 3. tygodnia życia wszystkie gęsi żywiono pełnoporcjową mieszanką treściwą KW1. W następnych okresach odchowu (od 4. do 14. tygodnia) stosowano trzy rodzaje diet. Grupę kontrolną (I) żywiono ad libitum wyłącznie mieszankami treściwymi. Ptaki z grup doświadczalnych otrzymywały ad libitum kiszonki z całych roślin kukurydzy (grupa II) lub prasowanych wysłodków buraczanych (grupa III) i ograniczoną ilość mieszanek treściwych (KW2 do 260 g dzień -1 i KW3 do 220 g dzień -1 ). Między 15. a 17. tygodniem życia ptakom podawano ad libitum tylko ziarno owsa. Diety uzupełniono mieszanką mineralną i żwirem gruboziarnistym. Dostęp do wody był nieograniczony. W 17. tygodniu życia z każdej grupy wybrano do dysekcji 10 gęsi (5 :5 ). Podczas uboju od każdej sztuki pobrano próbki krwi, w których oznaczono aktywność enzymów (aminotransferaza alaninowa - ALT; asparaginianowa - AST; dehydrogenaza mleczanowa - LD; fosfataza zasadowa - ALP) oraz stężenie: glukozy, białka całkowitego (BC), albumin (AL), triacylogliceroli (TG), cholesterolu całkowitego (CH), frakcji HDL (High Density Lipoprotein). Wskaźniki biochemiczne surowicy krwi oznaczono przy użyciu analizatora Olympus AU 640. Wyliczono stężenie frakcji cholesterolu LDL (Low Density Lipopretein) [5]. Istotność różnic między grupami weryfikowano wielokrotnym testem rozstępu Duncana przy użyciu programu Statistica. Wyniki Badania biochemiczne krwi odgrywają istotną rolę w diagnostyce klinicznej i ocenie homeostazy organizmu zwierzęcego, ale w przypadku drobiu nie są tak powszechnie stosowane jak u innych gatunków zwierząt. W diagnostyce klinicznej ptaków najbardziej przydatne są takie oznaczenia jak: aktywność enzymatyczna, profil lipidowy i białkowy. Badania własne dowiodły (tab. 1), że aktywność ALT mieściła się w przedziale od 15,7 do 16,8 U l -1 i była porównywalna z wartościami fizjologicznymi podanymi w literaturze [6, 8]. Wartości AST między grupami były również zbliżone (102,10-105,9 U l -1 ), chociaż uzyskane wyniki 2-4 krotnie przekraczały cytowane wartości fizjologiczne [6, 8]. Nie wykazano istotnych różnic między ptakami w odniesieniu do aktywności LD i ALP. Należy jednak podkreślić, że uzyskane wyniki dla LD były znacznie (3-7 krotnie) niższe od wartości odniesienia przytaczanych przez Mazurkiewicza [8], ale o około 63% wyższe niż podaje Kluczek [6] dla 17. tygodniowych gęsi mieszańców (Biała Kołudzka, gęgawa i słowacka). Diety uzupełnione kiszonkami obniżyły w surowicy krwi badanych ptaków stężenie cholesterolu i jego frakcji w stosunku do gęsi z grupy kontrolnej w największym stopniu kiszonka z prasowanych wysłodków buraczanych. U wszystkich ptaków stężenie cholesterolu mieściło się w zakresie wartości fizjologicznych podawanych przez Mazurkiewicza [8]. Nie odnotowano istotnych różnic między grupami w stężeniu triacylogliceroli. Zwiększenie podaży włókna surowego i rozpuszczalnych frakcji włókna pokarmowego w diecie dla drobiu może zmniejszyć wchłanianie kwasów tłuszczowych, zwolnić syntezę lipoprotein, a tym samym obniżyć poziom cholesterolu w surowicy krwi [1, 2, 3, 4]. Koncentracja białka w surowicy krwi ba- 31

41 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN danych gęsi nie była uzależniona od sposobu żywienia. Stężenie albumin było najwyższe u ptaków, którym podawano kiszonkę z kukurydzy. Poziom glukozy we wszystkich grupach był wyrównany. Stężenie białka, albumin i glukozy w surowicy krwi gęsi mieściło się w zakresie wartości fizjologicznych cytowanych w piśmiennictwie [8]. Z danych literaturowych [1, 2, 3, 6, 8] wynika, że zakres wartości fizjologicznych parametrów biochemicznych krwi gęsi, szczególnie aktywności enzymatycznej, podlegał znacznym wahaniom, w zależności od rasy, żywienia, czy wieku ptaków. Podsumowanie/Wnioski Kiszonki z całych roślin kukurydzy lub prasowanych wysłodków buraczanych podawane ad libitum "gęsiom owsianym" nie wpłynęły ujemnie na stan zdrowia zwierząt w porównaniu z ptakami żywionymi mieszankami treściwymi. Wykorzystanie tych pasz w żywieniu gęsi może być dobrym rozwiązaniem przy braku dostępu do pastwisk lub niedoborze zielonek. Analizowane w badaniach własnych wskaźniki biochemiczne krwi gęsi Białych Kołudzkich mogą poszerzyć zakres wartości fizjologicznych cytowanych w literaturze. Spis piśmiennictwa 1. Arslan C., Revue Med. Vet. 10, Arslan C., Saatci M., Revue Med. Vet. 10, Arslan C., Tufan T., Kafkas Univ Vet. Fak. Derg., Brodacki A. i in., Annals Universitatis Mariae Curie Skłodowska 45, Lublin, Fredewald W. i in., Clinical Chemistry 18, Kluczek S., Folia Univ. Agric. Stetin., Zootechnica 42, Krawczyk J., Bielińska H Rocz. Nauk. Zoot. 2, Mazurkiewicz M., Choroby Drobiu, Wrocław. Tab. 1. Masa ciała i wybrane wskaźniki biochemiczne surowicy krwi gęsi Wyszczególnienie Grupy żywieniowe Wartości fizjologiczne I II III Mazurkiewicz [8] Kluczek [6] Średnia końcowa masa ciała 17. tydzień życia 7657±800 a 7468 ± ±69 a Aktywność enzymów (U l -1 ) ALT 16,30±2,41 15,70±1,61 16,80±2,44 5,4-17,0 16,35-21,39 AST 102,60±13,33 102,10±15,07 105,90±15, LD 582,10±63,29 602,60±87,32 620,40±87, ALP 168,20±13,80 168,30±13,08 168,70±17, Profil lipidowy (mmol l -1 ) CHOL 5,74±0,38 A 5,42±0,33 5,06±0,53 A 4,4-6,2 BD HDL 3,50±0,31 a 3,37±0,21 3,08±0,39 a BD BD LDL 1,99±0,15 a 1,80±0,16 1,74±0,23 a BD BD TG 1,05±0,18 1,07±0,11 1,03±0,11 1,19-3,4 BD Pozostałe wskaźniki BO (g l -1 ) 44,82±2,77 45,74±1,72 44,16±3, BD ALB (g l -1 ) 15,99±0,83 a 16,77±0,54 ab 15,80±0,57 b BD GlU (mmol l -1 ) 10,50±1,08 10,49±0,99 10,11±0,92 8,3-11,7 BD a, b P<0,05; A, B P<0,01; BD brak danych Do cytowania: Grabowicz M., Szterk P., Bernacki Z., Karwowska M., Stadnik J., Żelaśkiewicz A., Wpływ dawek uzupełnionych kiszonką z kukurydzy lub wysłodków buraczanych na wybrane wskaźniki biochemiczne surowicy krwi gęsi Białych Kołudzkich. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

42 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF DIETS SUPPLEMENTED WITH MAIZE AND BEET PULP SILAGE ON SOME BLOOD SERUM BIOCHEMICAL INDICATS OF WHITE KOLUDA GEESE M. Grabowicz 1*, P. Szterk 1, Z. Bernacki 2, M. Karwowska 3, J. Stadnik 3, A. Żelaśkiewicz 1 1 Department of Animal Nutrition and Feed Management, 2 Department of Poultry Breeding and Animal Product Evaluation, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz 3 Department of Meat Technology and Quality Management, Faculty of Biology and Animal Breeding, University of Life Sciences, Lublin * mgrab@utp.edu.pl Key words: maize and sugar beet pulp silage, feeding of White Koluda geese, some blood serum biochemical indicats Introduction and objective The White Koluda gooes fattened oats, called "oat goose", is the most desirable export product of Polish poultry, since 2001 protected trademark. The meat and fat is known for their high savoury and nutrition. The basis for the full genetic potential development of the White Koluda goose is the use of special technology of oat fattening, which is based on feeding birds, from 4 to 14 weeks of age, with mixture and a high proportion of young forages and pastures [7]. Geese can well utilize other roughages, usually used for ruminants [1, 2, 3, 7]. This led to undertake a study on the use of silage in the feeding of "oat goose". The possibility of silage used in production of goose meat should be considered both in terms of feed quality, production effects and the health of the birds. The aim of this experiment was to determine whether the whole crop maize or pressed sugar beet pulp silages fed in diets for fattening White Koluda geese have influence on the change of blood serum biochemical indicates of birds, in comparison with geese feeding by mixtures. Methods Studies were carried (with the approval of LEC) out on 42 geese of the White Koluda W31. The experiment lasted 17 weeks. Day-old goslings with similar body weight (109 g), individually marked, were randomly divided into three feeding groups of 14 birds (6 :8 ). The birds were kept in pens (separately female and male) with no access to outside runs, under controlled environmental conditions. Continuous access to water and diets was ensured. All gooses until the 3 th week of life were fed ad libitum commercial mixed feed. During the next periods of rearing (from 4 to 14 weeks) three types of diets were used. Group I (control) was fed ad libitum commercial mixtures. Apart from mixtures, the birds from experimental groups were given ad libitum silages from whole crop maize (group II) or pressed sugar beet pulp (group III). The concentrates were limited (maximum 260 g day -1 between 4 and 8 weeks; maximum 220 g day -1 between 9 and 14 weeks). In the final period of fattening (15 th - 17 th week of life), geese were fed ad libitum whole oat grain. Through whole period of experiment, birds received mineral mixture and grit additionally. At 17 weeks of age, five male and five female representatives of each group were selected for slaughter and the blood serum samples were collected. Serum cholesterol (CHOL), high density lipoprotein (HDL), low density lipoprotein (LDL), triacyglicerol (TG), total protein (TP), albumin (ALB), glucose (GLU), alanine aminotransferase (ALT), aspartate amonotransferase (AST), lactic acid dehydrogenase (LD) and alkaline phosphatase (ALP) values were determined by autoanalyser OLYMPUS. Procedure and significant differences among the treatments were determined by Duncan s multiple range test by Statistica. Results Blood chemistry plays an important role in clinical diagnosis and evaluation of the animal homeostasis, but for poultry is not as widely used as in other species. In the clinical diagnosis of birds most useful indications are: enzymatic activity, lipid and protein profile. Our study has shown (Table 1) that the activity of ALT ranged from 15.7 to 16.8 U l -1 and was comparable to the physiological values given in literature [6, 8]. AST values were also similar ( U l -1 ) between the groups, though the results were 2-4 times higher than the cited physiological values [6, 8]. No significant differences between the birds in relation to AP and LD activity were observed. However it should be noticed that the results obtained for LD were significantly (3-7 times) lower than the reference value cited by Mazurkiewicz [8], but approximately 63% higher than at 17 weeks old crossbred geese (White Koluda, greylag and slovak) [6]. The diets supplemented with silages generally lowered serum cholesterol and its fractions in relation to the control group, the greatest extent were observed with pressed beet pulp silage. In all birds determined cholesterol ranged within physiological values given by Mazurkiewicz [8]. There were no significant differences between groups in concentrations of triacylglycerols. Increasing the supply of crude fiber and soluble dietary fiber fraction in the diets for poultry can reduce the absorption of fatty acids, release lipoprotein synthesis and thus reduce the level of cholesterol in blood serum [1, 2, 3, 4]. The concentration of protein in blood serum does not depend on the diets. Albumin concentration was highest in animals treated with corn silage. Glucose levels in all groups were balanced. The protein, albumin, and glucose concentration in the geese blood serum ranged within physiological values cited in the literature [8]. The literature [1, 2, 3, 6, 8] indicates that the physiological values of geese blood biochemical parameters, particularly the enzymatic activity, were considerable fluctuated and affected by breed, nutrition, or age of the birds. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 33

43 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Summary/Conclusions Whole crop maize or pressed sugar beet pulp silage fed ad libitum for "geese oat" did not affect the animals' health status compared to the birds fed with mixtures. The use of these forages in the feeding of geese may be a good option if there is no access to pasture or in the case of the deficiency of green fodders. The blood biochemical indicators of White Koluda geese analyzed in this study can expand the ranges of physiological values cited in the literature. References 1. Arslan C., Revue Med. Vet. 10, Arslan C., Saatci M., Revue Med. Vet. 10, Arslan C., Tufan T., Kafkas Univ Vet. Fak. Derg., Brodacki A. et al., Annals Universitatis Mariae Curie Skłodowska 45, Lublin, Fredewald W. et al., Clinical Chemistry 18, Kluczek S., Folia Univ. Agric. Stetin., Zootechnica 42, Krawczyk J., Bielińska H., Rocz. Nauk. Zoot. 2, Mazurkiewicz M., Choroby Drobiu, Wrocław. Table 1. Body weight and selected blood serum biochemical indicators of geese. Item Feeding groups Physiological values I II III Mazurkiewicz [8] Kluczek [6] Average final body weight 17. week of live 7657±800 a 7468 ± ±691 a Enzyme activity (U l -1 ) ALT 16.30± ± ± AST ± ± ± LD ± ± ± ALP ± ± ± Lipid profile (mmol l -1 ) CHOL 5.74±0.38 A 5.42± ±0.53 A BD HDL 3.50±0.31 a 3.37± ±0.39 a BD BD LDL 1.99±0.15 a 1.80± ±0.23 a BD BD TG 1.05± ± ± BD Other indicators BO (g l -1 ) 44.82± ± ± BD ALB (g l -1 ) 15.99±0.83 a 16.77±0.54 ab 15.80±0.57 b BD GlU (mmol l -1 ) 10.50± ± ± BD a, b P<0,05; A, B P<0,01; ND no date For citation: Grabowicz M., Szterk P., Bernacki Z., Karwowska M., Stadnik J., Żelaśkiewicz A., Effect of diets supplemented with maize and beet pulp silage on some blond serum biochemical indicats of White Koluda geese. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

44 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WARTOŚĆ POKARMOWA POLSKICH ODMIAN ŁUBINU WĄSKOLISTNEGO (LUPINUS ANGUSTIFOLIUS L.) OKREŚLONA W BADANIACH NA KURCZĘTACH RZEŹNYCH M. Hejdysz *, S. Kaczmarek, M. Wiąz, R. Mikuła, A. Rutkowski Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań * marhej@up.poznan.pl Słowa kluczowe: odmiany łubinu wąskolistnego, kurczęta rzeźne, AME N Wstęp i cel pracy Łubiny należą do grupy roślin strączkowych szeroko rozpowszechnionych w różnych częściach świata. W roku 2011 ich produkcja sięgała ponad 1,2 mln ton. W przeszłości użycie łubinu żółtego jako cennego źródła białka dla drobiu było ograniczone ze względu na wysoką koncentracje alkaloidów czy NSP, które negatywnie wpływały na przyrosty masy ciała, spożycie paszy oraz wykorzystanie składników pokarmowych [1, 2]. Jednak w ostatnim dziesięcioleciu powstały odmiany łubinu charakteryzujące się bardzo niską zawartością alkaloidów, co spowodowało możliwość szerszego ich wykorzystywania w żywieniu zwierząt monogastrycznych. Celem badań było poznanie wartości pokarmowej aktualnie uprawianych polskich odmian łubinu wąskolistnego oraz określenie możliwości ich zastosowania w żywieniu kurcząt rzeźnych. Metody Doświadczanie zostało przeprowadzone za zgodą Lokalnej Komisji Etycznej. W 21 dniu doświadczenia, 10 ptaków z każdej grupy uśmiercono poprzez przerwanie ciągłości rdzenia kręgowego. Próbę stanowiła treść pokarmowa z jelita krętego (15 cm, do połączenia krętniczo-kątniczego) pochodząca od dwóch ptaków w celu zapewnienia wystarczającej ilość materiału do analizy chemicznej (n=5). Cztery odmiany łubinu wąskolistnego (Boruta, Neptun, Sonet, Graf) zostały przeanalizowane zgodnie z metodyką AOAC (2005). W eksperymencie użyto 60 kogutków Ross 308, jeden osobnik stanowił jedno powtórzenie. W celu określenia; AMEn, retencji azotu, pozornej strawności jelitowej (suchej masy, aminokwasów) (1) oraz pozornej strawności całkowitej (suchej masy, tłuszczu surowego) użyto metody różnicowej z zastosowaniem TiO 2, jako wskaźnika żywieniowego. Stosunek diety podstawowej do nasion łubinu wąskolistnego wynosił 80:20. Uzyskane wyniki poddano jednoczynnikowej analizie wariancji (ANOVA), a następnie w celu stwierdzenia istotnych różnic między średnimi testowi Duncana. Wyniki Odmiana Neptun charakteryzowała się najniższym poziomem AMEn (7,68 MJ kg -1 ), podczas gdy odmiana Graf charakteryzowała się najniższą ATTD suchej masy (50,6%). W przypadku AID, odmiana Graf charakteryzowała się najniższą strawnością lizyny (51,2%) i treoniny (71,9%). Uzyskane wyniki wskazały, że polskie odmiany łubinu wąskolistnego charakteryzują się dużym zróżnicowaniem pod względem jelitowej strawności aminokwasów, poziomu AMEn, jak również całkowitej strawności suchej masy. Podsumowanie/Wnioski W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że pomiędzy badanymi odmianami łubinu wąskolistnego występuje duże zróżnicowanie w strawności jelitowej aminokwasów, wartości energii metabolicznej oraz strawności całkowitej suchej masy. Spis piśmiennictwa 1. Kocher A.M. i in., Brit. Poultry Sci. 41, Olkowski A.A. i in., Poultry Sci. 80, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 35

45 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Wpływ odmian łubinu wąskolistnego na strawność całkowitą i jelitową, retencję azotu oraz wartość energii metabolicznej Oznaczane parametry Boruta Neptun Sonet Graf SEM P Strawność całkowita (%) Sucha masa 59,5 ab 61,0 a 56,4 b 50,6 c 0,0452 <0,0001 Tłuszcz surowy 75,3 75,6 74,9 69,7 0,0632 0,0822 Retencja azotu (%) 46,4 48,3 49,0 38,5 0,1101 0,0905 Energia metaboliczna (MJ kg -1 ) 8,95 a 7,69 c 9,26 a 8,19 b 0,5981 <0,0001 Strawność jelitowa (%) Sucha masa 61,3 61,7 58,7 56,5 0,0479 0,2318 Białko ogólne 81,7 82,3 80,3 79,4 0,0278 0,2866 Lizyna 87,0 a 86,8 a 83,3 a 51,2 b 0,0355 <0,0001 Treonina 78,8 a 78,5 a 75,1 ab 71,9 b 0,0414 0,0278 Do cytowania: Hejdysz M., Kaczmarek S., Wiąz M., Mikuła R., Rutkowski A., Wartość pokarmowa polskich odmian łubinu wąskolistnego (Lupinus angustifolius L.) określona w badaniach na kurczętach rzeźnych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

46 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, NUTRITIONAL VALUE OF POLISH VARIETIES OF NARROW LUPINE (LUPINUS ANGUSTIFOLIUS L.) DETERMINED IN EXPERIMENTS CONDUCTED ON BROILER CHICKENS M. Hejdysz *, S. Kaczmarek, M. Wiąz, R. Mikuła, A. Rutkowski Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Life Science, Poznan * marhej@up.poznan.pl Key words: narrow-leaved lupine cv, chickens, AME Introduction and objective Lupines are very common legume crops used extensively in all parts of the world and their production reached 1.2 mln tons in In the past, the use of yellow lupine as a valuable source of protein for poultry was limited due to its high, bitter alkaloid and NSP content which negatively affected their growth, feed intake and nutrient utilization [1,2]. However, during recent decades, plant breeders have succeeded in developing lupine cultivars characterized by almost zero alkaloid content. This improved the nutritional value of lupines for monogastric animal nutrition. The objective of the performed experiments was to recognize the nutritive value of currently cultivated Polish varieties of narrow-leaved lupine and to evaluate possibilities of their application in broiler chicken nutrition. Methods The experiment complied with the guidelines of the Local Ethic Commission with respect to animal experimentation and care of animals under study. During day 21 st of the experiment, 10 chickens from each group were sacrificed by cervical dislocation and the ileum was removed. Digesta were flushed from the terminal ileum (15 cm, adjacent to the ileo-caecal junction) and pooled (2 birds/sample) to provide sufficient material for chemical analysis (n=5). Four cultivars of narrow-leaved lupine (Boruta, Neptun, Sonet, Graf) were analyzed in accordance with AOAC methodology (2005). 60 Ross 308 male broiler chickens were used in the experiment; one bird was treated as one replication. AMEn of rapeseeds, nitrogen retention, apparent ileal digestibility (AID) and apparent total tract digestibility (ATTD) was determined using difference method and TiO 2 was used as a digestibility marker. Basal diet was mixed with narrow-leaved lupine meal in proportion 80:20. The results were subjected to one-way analysis of variance (ANOVA) followed by Duncan s multiplerange test. Results Neptun cv. was characterized by the lowest value of AMEn (7,68 MJ kg -1 ), whereas Graf cv. was characterized by the lowest value of AID of dry matter (50.6%). In the case of ATTD, Graf cv. was characterized by the lowest digestibility of lysine (51.2%) and threonine (71.9 %). The obtained results indicate that the examined narrow-leaved lupine cultivars were characterized by high differences in amino acid digestibility, AMEn, as well as in total tract digestibility of dry matter. Summary/Conclusions The obtained research results indicate that the examined narrow-leaved lupine cultivars were characterized by a high differentials in amino acid digestibility, metabolisable energy, as well as in total tract digestibility of dry matter. References 1. Kocher A.M. et al., Brit. Poultry Sci. 41, Olkowski A.A. et al., Poultry Sci. 80, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 37

47 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Impact of narrow-leaved lupine cultivars on coefficient values of total tract and ileal digestibility, nitrogen relation and AMEn. Examined parameters Boruta Neptun Sonet Graf SEM P Total tract digestibility (%) Dry matter 59.5 ab 61.0 a 56.4 b 50.6 c < Crude fat Nitrogen retention (%) Metabolisable energy (MJ kg -1 ) 8.95 a 7.69 c 9.26 a 8.19 b < Ileal digestibility (%) Dry matter Crude protein Lysine 87.0 a 86.8 a 83.3 a 51.2 b < Threonine 78.8 a 78.5 a 75.1 ab 71.9 b For citation: Hejdysz M., Kaczmarek S., Wiąz M., Mikuła R., Rutkowski A., Nutritional value of polish varietes of narrow lupine (Lupinus angustifolius L.) determined in experiments conducted on broiler chickens. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

48 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW FITAZY NA WYNIKI ODCHOWU KURCZĄT RZEŹNYCH ŻYWIONYCH DIETAMI Z DODATKIEM ŁUBINU M. Hejdysz *, S. Kaczmarek, M. Wiąz, A. Rutkowski Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań * marhej@up.poznan.pl Słowa kluczowe: łubin, fitaza, kurczęta rzeźne Wstęp i cel pracy Łubiny należą do grupy roślin strączkowych szeroko rozpowszechnionych w różnych częściach świata. W roku 2011 ich produkcja sięgała ponad 1,2 mln ton. W przeszłości użycie łubinu żółtego jako cennego źródła białka dla drobiu było ograniczone ze względu na wysoką koncentracje alkaloidów czy NSP, które negatywnie wpływały na przyrosty masy ciała, spożycie paszy oraz wykorzystanie składników pokarmowych [6, 7]. Jednak w ostatnim dziesięcioleciu powstały odmiany łubinu charakteryzujące się bardzo niską zawartością alkaloidów, co spowodowało możliwość szerszego ich wykorzystywania w żywieniu zwierząt monogastrycznych. Z drugiej strony, nasiona łubinu nadal posiadają ponad 2 g kg -1 P fitynianowego, który ogranicza stosowania łubinu w żywieniu drobiu. Według Birk [2], zawartość fitynianów w łubinach może wynosić nawet około 4%. Obecnie jednak obecność fosforu fitynowego w dietach kukurydziano-pszennosojowych nie stanowi problemu z uwagi na możliwość zastosowania fitazy. Do tej pory nie został poznany wpływ fitazy w dietach z dodatkiem łubinu. Skuteczność fitazy wydaje się zależeć od zastosowanego źródła białka. Jak przedstawił Biehl i in. [1], dodatek fitazy do diet kukurydziano-arachidowych nie wpływa na wyniki produkcyjne kurcząt rzeźnych w porównaniu z dietami opartymi na SBM. Autorzy spekulują, że położenie fitynianu w ziarnach zbóż i roślin oleistych różni się, co może wyjaśnić różnice w wynikach. Celem tego badania było określenie wpływu trzech różnych poziomów łubinu (żółtego) oraz dodatku fitazy na wyniki produkcyjne kurcząt rzeźnych, zatrzymanie Ca i P, jak również mineralizację kości piszczelowej. Metody Doświadczanie zostało przeprowadzone za zgodą Lokalnej Komisji Etycznej. Materiałem doświadczalnym było 512 jednodniowych kogutkach linii ROSS 308 podzielonych na 8 grup doświadczalnych (cztery poziomy łubinu żółtego: 0%, 5%. 10%, 20% z dodatkiem i bez dodatku fitazy (Ronozyme NP, DSM). Jedna grupa doświadczalna składała się z 8 powtórzeń, po 8 osobników w każdym powtórzeniu. Poziom fitazy w mieszance wynosił 200 g kg -1 (co odpowiada 2000 FTU kg -1 ). Aktywność fitazy wyrażona została w jednostkach aktywności (FTU), gdzie 1 FTU jest definiowany jako ilość enzymu, która uwalnia z fitynianu sodu 1 μmol P nieorganicznego przy ph=2,2 i w temperaturze 37 C. Diety wykorzystane w doświadczeniu charakteryzowały się obniżonym poziomem Ca, P, lizyny i aminokwasów siarkowych (TSAA). Wyniki Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono tendencje (p<0,1) do zmniejszenia BWG i zwiększenia FI w wyniku rosnącej koncentracji łubinu w mieszance. Ptaki karmione mieszanki zawierającymi dodatek łubinu charakteryzowały się wyższym spożyciem paszy (p<0,1), co zostało potwierdzone we wcześniejszych wynikach zaprezentowanych przez Brenes et al. [3]. Obecnie, najbardziej istotnym czynnikiem ograniczającym stosowanie łubinu w żywieniu drobiu są polisacharydy nieskrobiowe (NSP), które mogą stanowić nawet do 40% masy nasion. NSP łubinów są słabo rozkładane, z tego względu wysoka zawartość NSP wpływa na zwiększenie lepkości treści jelitowej oraz wilgotności odchodów, co ma negatywny wpływ na wyniki produkcyjne kurcząt rzeźnych. Zastosowanie fitazy poprawiło BWG (1747 vs 1872 g), (p<0,05), oraz FCR (1,91 vs 1,87) (p<0,05). Efektywność fitazy w żywieniu drobiu była szeroko badana w przypadku diet kukurydzianych, pszennych i SBM [5, 8]. Dodatek fitazy poprawił statystycznie istotnie (p<0,05) retencje P i zawartość popiołu w kości piszczelowej (p<0,05) w porównaniu z dietami bez dodatku fitazy (55,1 vs 57,7%). Retencja wapnia również została znacznie poprawiona w wyniku suplementacji enzymu (p<0,05). Ewentualnie poprawa wyników produkcyjnych u ptaków żywionych mieszankami z enzymem mogłaby być spowodowana lepszym wykorzystaniem Ca i P. Z drugiej jednak strony Biehl i in. [1] spekulują, iż dodatek fitazy wpływa bardzo korzystnie na wykorzystanie treoniny i aminokwasów siarkowych w dietach SBM. Możliwe, że w prezentowanym doświadczeniu fitaza poprawiła wykorzystanie aminokwasów, jednocześnie poprawiając wyniki wzrostu ptaków. Zastosowanie fitazy w dietach z dodatkiem łubinu poprawiło poziom energii metabolicznej. Różnica wynosiła około 90 kcal kg -1 diety, jednakże według ostatnich badań, poprawa wyników wydaje się być związana z lepszą strawnością skrobi kukurydzy a nie składników pokarmowych zawartych w nasionach łubinów. Wpływ fitazy i innych enzymów na wartość energii metabolicznej stwierdzili również Cowieson i Adeola [5]. Wspomniani autorzy sugerują, iż fitaza może zwiększyć wykorzystania skrobi, co w konsekwencji sprzyja wyższej wartości energii metabolicznej. Fityniany posiadają zdolność do zakłócania trawienia skrobi przez łączenie się z Ca-kofaktorem dla α-amylazy. Autorzy uważają, iż wiązanie skrobi z fitynianami jest również możliwe poprzez mostki jonowe, jednocześnie zmniejszając strawność skrobi [4]. Stosowanie fitazy zwiększyło zawartość popiołu surowego w kości piszczelowej (45 vs 47%), co prawdopodobnie jest spowodowane wyższą retencję Ca i P, obserwowaną w prezentowanych badaniach. Prawdopodobnie defosforylację heksafosforanu przez fitazy, stosowane w aktualnym doświadczeniu, prowadzi do lepszej mineralizacji kości. Nie wia- 39

49 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN domo, dlaczego poziom łubinu wpłynął na mineralizację kości i zwiększał się wraz z poziomem łubinu (p<0,008). Przedstawione wyniki, wymagają dalszych badań w celu poznania wpływu poziomu łubinu na mineralizację kości. Spis piśmiennictwa 1. Biehl R.R. i in., Poultry Sci. 76, Birk Y., Proc. of 7th Int. Lupin Conf. Evora, Portugal, ISA Press, Brenes A. i in., Poultry Sci. 81, Cowieson i in., Proc. of the Int. Poultry Scientific Forum. 31. Atlanta, Georgia. 5. Cowieson i in., Poultry Sci. 84, Kocher A. i in., Brit. Poultry Sci. 41, Olkowski A.A. i in., Poultry Sci. 80, Selle P.H. i in., Nutr. Res. Rev. 25, Tab. 1. AME N i wyniki produkcyjne kurcząt rzeźnych żywionych mieszankami z różnymi poziomami łubinu żółtego (0, 5, 10 i 20%) oraz z dodatkiem i bez dodatku fitazy (tylko efekty główne) Dodatek (g) Poziom łubinu fitazy AMEn (kcal kg -1 ) BWG FI FCR (g:g) , , , ,94 p 0,053 0,0801 0,049 <0, , ,87 p <0,001 <0,0001 <0,0001 0,008 Interakcja Poziom łubinu * fitaza 0,1925 0,436 0,1339 0,105 Do cytowania: Hejdysz M., Kaczmarek S., Wiąz M., Rutkowski A., Wpływ fitazy na wyniki odchowu kurcząt rzeźnych żywionych dietami z dodatkiem łubinu. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

50 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECTS OF PHYTASE SUPPLEMENTATION OF LUPINE-CONTAINING DIETS FOR BROILER CHICKENS M. Hejdysz *, S. Kaczmarek, M. Wiąz, A. Rutkowski Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Life Science, Poznan * marhej@up.poznan.pl Key words: lupine, phytase, chickens Introduction and objective Lupines are very common legume crops used extensively in all parts of the world and their production reached 1.2 mln tons in In the past, the use of yellow lupine as a valuable source of protein for poultry was limited due to its high, bitter alkaloid and NSP content which negatively affected their growth, feed intake and nutrient utilization [6, 7]. However, during recent decades, plant breeders have succeeded in developing lupine cultivars characterized by almost zero alkaloid content. This improved the nutritional value of lupines for monogastric animal nutrition. On the other hand, whole lupine seeds still contain over 2 g kg -1 phytate P limiting the use of lupines in poultry feeding. According to Birk [2], phytate content in yellow lupine may be as high as ~4 %. The presence of phytate P in common corn/wheat SBM diets is a problem because of widespread phytase use. But the effectiveness of phytase in lupine diets is unknown. The efficacy of microbial phytase appears to depend on the protein source employed. As was presented by Biehl et al. [1], supplemental phytase failed to elicit a gain or feed efficiency response in chicks fed the corn-peanut meal diet, in contrast to SBM-based diets. The authors speculated that the location of phytate in cereal grains and oilseeds varies among sources, which may explain variations in the results. The aim of the study was to investigate the effect of lupine (yellow) at three different content levels (5, 10, 20 %) and phytase addition on broiler chicken performance, Ca and P apparent retention as well as tibia ash. Methods The experiment complied with the guidelines of the Local Ethics Commission with respect to experimentation and care of animals under study. The experiment was conducted with 512 broiler male chickens (Ross 308) divided into eight dietary treatments (0, 5, 10 and 20 % yellow lupine inclusion, supplemented or not with phytase (Ronozyme NP, DSM), 8 replications with 8 birds in each. Phytase was supplemented at the level of 200 g kg -1 (corresponding to 2,000 FTU of phytase kg -1 ). Phytase activity was expressed in activity units (FTU), where 1 FTU is defined as the quantity of enzyme that liberates 1 μmol of inorganic P per minute from sodium phytate at ph = 2.2 and at 37 C. All diets were deficient in Ca, available P as well as lysine and total sulphur amino acids (TSAA) Results and discussion There was a tendency (p<0.1) to decrease BWG and increase FCR (p<0.05) after lupine inclusion (Table 1). Birds fed diets with lupine inclusion were characterized by higher feed intake (p<0.1) confirming earlier results obtained by Brenes et al. [3]. At present, the most important factor limiting the use of lupines in poultry feeding is non-starch polysaccharides (NSP) which may constitute up to 40% of the seed mass. Lupine NSPs are poorly digestible. A high content of NSP results in elevated ileal content viscosity and excreta moisture, which has a negative impact on feed intake and efficiency. The use of phytase improved BWG (1747 vs g), (p<0.05) and FCR (1.91 vs. 1.87), (p<0.05). The effectiveness of phytase in poultry diets was widely investigated and reviewed in maize/wheat/sbm diets [5, 8]. Furthermore, phytase addition improved (p<0.05) AR of P and tibia ash percentage was significantly (p<0.05) higher from birds fed diets supplemented with phytase than from the unsupplemented ones (55.1 vs %). Calcium retention was also significantly improved by phytase supplementation (p<0.05). Possibly, the improvement in birds performance was caused by the observed higher Ca and P utilization after phytase supplementation. On the other hand Biehl et al. [4] speculated that phytase affects specific amino acid utilization, and the enzyme effectiveness in SBM diets depends on limiting amino acids (Thr and SAA). It is possible that in our trial, phytase improved amino acid utilization and, consequently, enhanced birds performance. The use of phytase in lupine diets improved AMEn levels. The difference was 90 kcal kg -1 of diet but, according recent studies, this improvement seems to be related to maize starch digestibility enhancement rather than lupine nutrient digestibility improvement. The effect of phytase with other enzymes on ME was reported earlier by Cowieson and Adeola [1]. They suggested that phytate degradation may lead to better starch utilization and result in higher ME. Phytate has the ability to interfere with starch digestion by complexing Ca - cofactor for α-amylase. Complexing of starch with phytate is also possible through ternary ion bridges, reducing the digestibility of starch [4].The applied phytase improved tibia ash percentage (45 vs. 47%), probably by higher Ca and P retention observed in this study. Dephosphorylation of inositol hexaphosphate by phytase, used in the current experiment, leads to better bone mineralization. It is unknown why the level of lupine affected bone mineralization and its increase as lupine level was elevated (P<0.008). All of these topics warrant further investigations including the effect of lupine level on broiler chicken bone mineralization. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 41

51 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. Biehl R.R. et al., Poultry Sci. 76, Birk Y., Proc. of 7th Int. Lupin Conf. Evora, Portugal, ISA Press, Brenes A. et al., Poultry Sci. 81, Cowieson et al., Proc. of the Int. Poultry Scientific Forum. 31. Atlanta, Georgia. 5. Cowieson et al., Poultry Sci. 84, Kocher A. et al., Brit. Poultry Sci. 41, Olkowski A.A. et al., Poultry Sci. 80, Selle P.H. et al., Nutr. Res. Rev. 25, Table 2. AMEn and birds performance fed diets with 0, 5, 10 and 20% of yellow lupine supplemented or not with phytase (main effects only). Phytase (g) Lupine level addition AMEn (kcal kg -1 ) BWG FI FCR (g:g) p < p <0.001 < < Interaction terms Lupine level * phytase addition For citation: Hejdysz M., Kaczmarek S., Wiąz M., Rutkowski A., Effects of phytase supplementation of lupine-containing diets for broiler chickens. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

52 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW WIELKOŚCI CZĄSTECZEK NASION RZEPAKU NA AME ORAZ STRAWNOŚĆ SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH M. Hejdysz, S. Kaczmarek *, A. Rutkowski Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań * sebak1@up.poznan.pl Słowa kluczowe: rzepak, kurczęta rzeźne, wielkość cząstek Wstęp i cel pracy W ciągu ostatnich lat na całym świecie obserwuje się stały wzrost produkcji i wykorzystania nasion rzepaku. W roku 2011 na terenie całego świata i Polski produkcja rzepaku wynosiła odpowiednio 62 i 1,8 mln ton [2]. Wzrost zainteresowania nasionami rzepaku, a dokładniej produktami ubocznymi ich przetwórstwa jako potencjalnymi komponentami wykorzystywanymi w żywieniu drobiu w szczególności dotyczy firm paszowych [5]. Natomiast pełnotłuste nasiona rzepaku stanowią bardzo cenne źródło energii i białka dla drobiu [3, 4]. W dotychczasowych badaniach stwierdzono, iż stopień rozdrobnienia nasion rzepaku może wpłynąć na jego wykorzystanie przez ptaki [4]. Wcześniejsze badania własne [7] wykazały, że włączenie rzepaku grubo zmielonego (1,5 mm) do diety spowodowało pogorszenie strawność tłuszczu w porównaniu z nasionami rzepaku drobno zmielonymi (0,1 mm). Celem pracy było zbadanie wpływu rozdrobnienia pełnotłustych nasion rzepaku na AME N i wykorzystanie składników pokarmowych u kurcząt brojlerów. Metody Trzy frakcje nasion rzepaku zostały uzyskane przy użyciu śrutownika (Skiold A/S, Denmark) wyniku różnego rozstawienia tarcz 0,1 mm (FG), 0,75 mm (MG), 1,5 mm (CG). W celu określenia rozkładu wielkości cząstek, otrzymane frakcje nasion rzepaku zostały przesiane przy zestaw sit o wielkości oczek: 2,0; 1,6; 1,25; 1,00 i 0,63 mm (Endecotts, London, UK). W doświadczeniu użyto 160 jednodniowych kogutków podzielonnych na cztery grupy doświadczalne. Każda grupa składała się z 40 powtórzeń po jednym osobniku w każdym powtórzeniu. Ptaki utrzymywane były (1-23 dnia) w indywidualnych klatkach bilansowych. Pasza podawana była ad libitum. W celu określenia AMEn, pozornej strawności jelitowej oraz pozornej strawności całkowitej użyto metody różnicowej z zastosowaniem TiO 2, jako wskaźnika żywieniowego. W dniu 21. i 22. zebrano reprezentatywne próbki odchodów (4 ptaki / próbkę). Natomiast w 23. dniu doświadczenia, 40 kurcząt każdej grupy uśmiercano poprzez przerwanie ciągłości rdzenia kręgowego, w celu pobranie treści przewodu pokarmowego. Wyniki Porównując rozkład cząstek nasion rzepaku grubo zmielonych do drobno zmielonych stwierdzono, iż ich proporcja zwiększyła się przy rozstawie tarcz w odległości 0,1 mm. Rzepak FG i MG charakteryzował się mniejszym udziałem dużych cząstek (>2,0-1,25 mm) niż rzepak CG (P<0,05). Zastosowanie rzepaku FG (0,1 mm) pozytywnie wpływało na AME N w porównaniu z rzepakiem CG (1,5 mm). Różnice pomiędzy FG a CG wynosiły około 864 kcal kg -1 nasion. Rzepak CG charakteryzował się niższą stawnością jelitową tłuszczu surowego niż rzepak FG (66,4 vs. 39,4 %) oraz niższą strawnością jelitową suchej masy (46,6 vs. 39,0%), co potwierdza wcześniejsze badania własne [7]. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że duże rozdrobnienie nasion rzepaku jest konieczne w celu osiągnięcia odpowiedniego wykorzystania składników odżywczych oraz zadowalających wyników produkcyjnych kurcząt. Inne badania przeprowadzone na FFRS wykazały, że FFRS mogą być wykorzystywane w żywieniu kurcząt rzeźnych w ilości 100 g kg -1, przy jednoczesnym braku wpływu na FCR [3], jednakże w tych badaniach nie został stwierdzony wpływ wielkości cząstek nasion. W prezentowanym doświadczeniu, strawność jelitowa tłuszczu surowego oraz strawność całkowita były wyższe w przypadku kurcząt żywionych rzepakiem FG niż CG (p<0,05). Z tego względu można sądzić, że pogorszenie badanych parametrów w rzepaku CG do FG spowodowane jest niewystarczającym rozdrobnieniem. Tłuszcz surowy w FFRS znajduje się w komórkach otoczonych grubą ścianą z polisacharydów. Rzepak CG charakteryzował się niższą strawnością tłuszczu i wartością energii metabolicznej w porównaniu do rzepaku FG i MG. Mogło być to spowodowane tym, że tłuszcze i białka z nasion rzepaku nie były w pełni dostępne dla enzymów trawiennych ptaków. Różnice w jelitowej strawności tłuszczu można częściowo tłumaczyć zróżnicowaną wartością energetyczną diet. Silniejsze rozdrobnienie nasion rzepaku wpływa na lepsze uwalnianie oleju przy jednoczesnym zwiększeniu powierzchni działania enzymów trawiennych. Nguyen i in. [6] wykazali, że wyniki produkcyjne ptaków żywionych rzepakiem nie różniły się istotnie od grupy kontrolnej (dieta kukurydziano-pszenno-sojowa). Natomiast Dänicke in. [1] stwierdzili, że rzepak CG wpływa na zmniejszenie strawność tłuszczu i suchej masy, jak i wartości AME w porównaniu do rzepaku FG. Zależność między stopniem rozdrobnienia a AME N, strawnością jelitową i całkowitą była liniowa (p<0,05). Otrzymany R 2 użyty do predykcji AMEn wynika z wewnętrznej zmienności i użycia tylko 20% FFRS w diecie. Spis piśmiennictwa 1. Dänicke S.W. i in., Arch. Tierernährg. 51, FAOSTAT, FAOSTAT - database. Accessed June Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 43

53 3. Gordon S.H. i in., Brit. Poultry Sci. 45(Suppl. 2), Meng X. i in., Poultry Sci. 85, Mikulski D. i in., Poultry Sci. 91, Nguyen C.V. i in., J. Anim. Feed Sci. 12, Rutkowski A. i in., J. Anim. Feed Sci. 21, Sosulski K. i in., J. Amer. Oil Chem. Soc. 70, XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tabela 1. Wpływ intensywności rozdrobnienia (0,1; 0,75 i 1 mm) pełnotłustych nasion rzepaku na strawność jelitową (AID) i całkowitą (ATTD) tłuszczu surowego (TS) i suchej masy (SM) oraz wartość AME N Rozstaw tarcz (mm) AID 1 (%) ATTD 2 (%) AMEn (kcal kg -1 ) SM TS SM TS 1,5 39,0 a 39,3 c 52,0 b 43,8 b 3558 b 0,75 42,9 a 51,5 ab 56,7 b 49,6 b 3770 b 0,1 46,6 a 66,4 a 65,5 a 60,5 a 4422 a SEM 1,479 3,626 1,258 1,554 61,31 p 0,0998 0,0014 <0,0001 <0,0001 <0,0001 Do cytowania: Hejdysz M., Kaczmarek S., Rutkowski A., Wpływ wielkości cząsteczek nasion rzepaku na AME oraz strawność składników pokarmowych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

54 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF FULL-FAT RAPESEED PARTICLE ON AME AND NUTRIENTS DIGESTIBILITY M. Hejdysz, S. Kaczmarek *, A. Rutkowski Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Life Science, Poznan * sebak1@up.poznan.pl Key words: rapeseed, chickens, particle size Introduction and objective Rapeseed production and use over the world has substantially increased in the past several years and reached over 62 mil. tons in 2011, and in Poland rapeseed production in 2011 was over 1.8 mil. tons [2]. There is growing interest within the feed industry in using rapeseed byproducts in poultry feeding [5] and full-fat oilseeds in broiler chicken diets. Full-fat rapeseed (FFRS) is a valuable source of energy and protein for poultry [3, 4]. It has been demonstrated that its feeding value could be affected by incomplete rupture of the seed structure during feed processing [4]. Our previous work [7], showed that the incorporation of coarse-ground rapeseed (1.5 mm disc distance) into the diet depressed crude fat digestibility in comparison with fine-ground (0.1 mm) rapeseed. The aim of the study was to investigate the effect of full-fat rapeseed particle size on AMEn and nutrient utilization in broiler chickens. Methods The three particle size distributions were achieved by grinding the rapeseed using Skiold disc mill (Skiold A/S, Denmark) at 0.1 mm fine ground (FG), 0.75 mm medium ground (MG) and 1.5 mm coarse ground (CG) disc distance. To determine particle size distribution, samples (n=8) of ground rapeseed (15 g) were sieved using a set of sieves of 2.0, 1.6, 1.25, 1.00 and 0.63 mm (Endecotts, London, UK). The samples were shaken using an Endecotts. The experiment was conducted with 160 broiler male chickens, divided into four dietary treatments, 40 replications with one birds in each. The birds were kept (1-23d) individually in balance cages and received mash diets ad libitum. AMEn of rapeseeds, apparent ileal digestibility (AID) and apparent total tract digestibility (ATTD) was determined using difference method and TiO 2 was used as a digestibility marker. At day 21 and 22, representative samples of excreta were collected from all birds (pooled by cage - 4 birds/sample). At day 23, 40 chickens from each group were sacrificed by cervical dislocation and the ileum was removed. Results and discussion Comparison of the particle size distributions of coarse with fine-ground rapeseed showed that the proportion of large particles was reduced and that of fine particles, increased after grinding with the disc distance set at 0.1 mm. FG and MG rapeseed was characterized by a lower share of large particles (> mm) than CG rapeseed (P<0.05). In FG rapeseed, the content of particles smaller than 1 mm was over 45%, in CG, almost 20 % (P<0.05). The FG (0.1mm) of rapeseed had a positive effect (p<0.01) on AMEn value of the diet in comparison with CG (1.5 mm) rapeseed. The difference between FG and CG rapeseed, amounted to 864 kcal per kg of seeds. The CG rapeseed were characterized by lower (p<0.05) crude fat AID than FG material (66.4 vs %) and dry matter (46.6 vs. 39.0%). Earlier research from this laboratory demonstrated that full-fat rapeseed (FFRS) could be a valuable source of nutrients for poultry [7]. Moreover, the use of coarse ground seeds depressed performance energy utilization and nutrient digestibility. The authors concluded that fine grounding of seeds was necessary to achieve adequate nutrient utilization and birds performance. Other studies conducted on FFRS nutritive value demonstrated that it could be used in broiler chicken diets at concentrations of up to 100 g kg -1 without apparent negative effects on FCR [3] but the above authors did not investigate particle size effect. The use of fine grinding substantially enhanced crude fat ileal digestibility and total tract digestibility. Thus, it may be presumed that the feeding value of coarsely ground rapeseed was affected by incomplete rupture of seeds during processing. It is known that the oil in FFRS is located within numerous cells of the cotyledons which are surrounded by a thick wall of polysaccharides [6]. Due to CG, fat digestibility and AMEn level were lower in comparison with the FG and MG treatment. This may indicate that fat and protein from rapeseed were not fully available for the digestive enzymes of the birds. Noticeable differences in crude fat digestibility at the ileum level may partially explain the differences in dietary AMEn values. Fine grinding possibly released part of the oil and increased the surface area, improving the rate of digestion by the birds enzymes. It is well known that grinding is used to disrupt the cell wall structure of feedstuffs to increase the exposure of nutrients to the digestive enzymes of animals, consequently, to improve birds performance. Nguyen et al. [6] reported that the performance of birds fed fine-ground rapeseeds was not significantly different from the control treatment (maize and wheat-soya diet). Moreover, Dänicke et al. [1] reported that roughly ground rapeseed was characterized by lower fat and dry matter digestibility as well as AME value than finely ground material. The relationship between degree of rupture and the AMEn, AID and ATTD was linear (p<0.05). The obtained R 2 used to predict digestibility or AMEn may be attributed to the inherent biological variation and the use of only 20% supplemental FFRS to evaluate ME and digestibility. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 45

55 References 1. Dänicke S.W. et al., Arch. Tierernährg. 51, FAOSTAT, FAOSTAT - database. Accessed June Gordon S.H. et al., Brit. Poultry Sci. 45(Suppl. 2), Meng X. et al., Poultry Sci. 85, Mikulski D. et al., Poultry Sci. 91, Nguyen C.V. et al., J. Anim. Feed Sci. 12, Rutkowski A. et al., J. Anim. Feed Sci. 21, Sosulski K. et al., J. Amer. Oil Chem. Soc. 70, XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Apparent ileal (AID), apparent total tract (ATTD) crude fat (CF) and dry matter (DM) digestibility and AMEn of full-fat rapeseeds ground at different mill settings (0.1, 0.75 and 1 mm). Disc distance (mm) AID 1 (%) ATTD 2 (%) AMEn (kcal kg -1 ) DM CF DM CF a 39.3 c 52.0 b 43.8 b 3558 b a 51.5 ab 56.7 b 49.6 b 3770 b a 66.4 a 65.5 a 60.5 a 4422 a SEM p < < < For citation: Hejdysz M., Kaczmarek S., Rutkowski A., The effect of full-fat rapeseed particle on AME and nutrients digestibility. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

56 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW DODATKÓW PROBIOTYCZNYCH NA STATUS PRZEWODU POKARMOWEGO I PRODUKCYJNOŚĆ KURCZĄT BROJLERÓW K. Lipiński *, Z. Makowski, Z. Antoszkiewicz, J. Kaliniewicz, C. Purwin Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn * krzysztof.lipinski@uwm.edu.pl Słowa kluczowe: kurczęta brojlery, probiotyki, wyniki produkcyjne, przewód pokarmowy Wstęp i cel pracy Wycofanie antybiotykowych stymulatorów wzrostu (ASW) z żywienia drobiu wymaga modyfikacji (ulepszenia) warunków utrzymania ptaków, zwiększenia czystości pasz oraz zmian w programie żywienia. W żywieniu drobiu mieszankami paszowymi bez ASW zabiegi żywieniowe powinny być ukierunkowane na zachowanie właściwej równowagi mikrobiologicznej w przewodzie pokarmowym. Z tego względu należy unikać stosowania trudno strawnych komponentów paszowych, nagłych zmian składu mieszanek oraz ograniczać ilość związków antyżywieniowych w paszach. Dodatkami, które oddziaływują na bakterie zamieszkujące przewód pokarmowy są m.in. probiotyki, prebiotyki, dodatki ziołowe, zakwaszacze i mogą one odgrywać istotną rolę w profilaktyce przeciwbiegunkowej u drobiu żywionego mieszankami bez ASW. Stosowanie preparatów probiotycznych (pojedynczych kultur bakterii fermentacji mlekowej lub tzw. normalnej flory jelitowej izolowanej z jelit zdrowych ptaków) może być efektywne w stabilizacji mikroflory przewodu pokarmowego ptaków [1, 2]. Wyniki badań wskazują, że probiotyki są efektywne, szczególnie u młodych ptaków. Stosowanie tego typu dodatków paszowych jest wskazane w sytuacji, kiedy stabilność mikroflory przewodu pokarmowego jest zagrożona (pisklęta, zmiana paszy, stres, kuracja antybiotykowa itp.). Wiele badań wykazało korzystny wpływ dodatku probiotyków na wyniki produkcyjne u drobiu [3]. Celem pracy było określenie wpływu zastosowania nowego preparatu probiotycznego Lavipan w mieszankach paszowych dla kurcząt rzeźnych na efekty odchowu oraz budowę przewodu pokarmowego. Metody Badaniami objęto 600 kurcząt brojlerów Ross 308 podzielonych losowo na trzy grupy, po cztery powtórzenia w każdej. Liczebność podgrup wynosiła 50 szt. Kurczęta odchowywano na ściółce w typowych warunkach środowiskowych. Doświadczenie trwało 6 tygodni. W żywieniu stosowano mieszanki pełnoporcjowe dla kurcząt rzeźnych. Były to standardowe mieszanki, których wartość pokarmowa była dostosowana do wymagań intensywnie rosnących ptaków. W żywieniu kurcząt brojlerów z grupy kontrolnej (kontrolna negatywna) stosowano mieszanki pełnoporcjowe bez udziału dodatków probiotycznych. W grupie doświadczalnej II (kontrolna pozytywna) zastosowano ogólnie dostępny preparat probiotyczny zawierający bakterie Bacillus spp. Preparat wprowadzono do mieszanek paszowych w ilości 0,4 kg t -1. W grupie doświadczalnej zastosowano badany preparat probiotyczny Lavipan (Lactococcus lactis, Carnobacterium divergens, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus casei, Lactobacillus paracasei, Saccharomyces cerevisiae) w ilości 0,5 kg t -1 mieszanki paszowej. W czasie doświadczenia kontrolowano masę ciała kurcząt w odstępach tygodniowych. Analizowano również ilość pobranej paszy oraz stan zdrowotny. Uzyskane informacje pozwoliły na określenia wykorzystania paszy, które mierzono zużyciem mieszanki na kilogram przyrostu masy ciała. Efektywność odchowu określono na podstawie europejskiego wskaźnika wydajności (EWW). W 42 dniu życia. 36 szt. kurcząt brojlerów (kurek) (po 3 sztuki z każdego powtórzenia), o masie zbliżonej do średniej z grupy ubito przez dekapitację, pozbawiono upierzenia, odcięto skoki i wypreparowano przewód pokarmowy. Z ptaków wypreparowany układ pokarmowy podzielono na części: wole, mielec, żołądek gruczołowy, jelito cienkie i jelita ślepe, a następnie zważono. Jelito cienkie i jelita ślepe zmierzono. Poszczególne organy układu pokarmowego opróżniono z treści i określono ich masę oraz ph i masę treści pokarmowej. Wyniki doświadczenia opracowano statystycznie za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji i testu Duncana. Scharakteryzowano je za pomocą średniej arytmetycznej (x), błędu standardowego średniej (SEM) i poziomu istotności (P). W obliczeniach wykorzystywano program komputerowy STATISTICA 10. Wyniki W 42 dniu życia (koniec tuczu) największą masę ciała stwierdzono u ptaków z grupy w której stosowano preparat Lavipan (2,76 vs 2,66 kg; P<0,01). W grupie kontrolnej pozytywnej końcowa masa ciała wynosiła 2,73 kg, a stwierdzone różnice w porównaniu z ptakami z grupy kontrolnej były statystycznie istotne (P<0,05). Uzyskane wyniki wskazują jednoznacznie na wyraźny korzystny wpływ dodatku preparatów probiotycznych na tempo wzrostu kurcząt rzeźnych. Zastosowanie w mieszankach paszowych dodatku preparatów probiotycznych nie miało natomiast wyraźnego wpływu na pobranie, wykorzystanie paszy oraz przeżywalność ptaków. Analiza europejskiego współczynnika wydajności wykazała, że zastosowanie badanych dodatków paszowych miało korzystny wpływ na wielkość tego wskaźnika. Najlepsze wyniki w tym zakresie stwierdzono u ptaków z grupy Lavipan (377,7 vs 360,0 w grupie kontrolnej), stwierdzone różnice nie były jednak statystycznie istotne. Stosowane żywienie nie miało wpływu na masę wola, żołądka gruczołowego i mięśniowego oraz jelit ślepych, natomiast masa jelita cienkiego była zróżnicowana. Najmniejszą masę jelita cienkiego stwierdzono u ptaków z grupy doświadczalnej (Lavipan ). Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 47

57 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN W porównaniu z ptakami z grupy kontrolnej negatywnej stwierdzone różnice nie były jednak istotne statystycznie (18,64 vs 19,60 g kg -1 m.c.). Masa treści pokarmowej i ph wola, żołądka gruczołowego i mielca, jelita cienkiego i jelit ślepych nie były zróżnicowane pomiędzy poszczególnymi grupami doświadczalnymi. Zaobserwowano jednak tendencję do zwiększenia kwasowości treści pokarmowej jelita cienkiego w grupie kurcząt brojlerów, w żywieniu których stosowano mieszanki z udziałem preparatu Lavipan. Może to wskazywać na korzystny wpływ czynnika doświadczalnego na wzrost populacji bakterii fermentacji mlekowej, które produkują kwasy organiczne. Podsumowanie/Wnioski Kurczęta brojlery żywione mieszankami z udziałem badanych dodatków probiotycznych charakteryzowały się dobrą kondycją i dobrym ogólnym stanem zdrowotnym. Zastosowanie w mieszankach dla kurcząt rzeźnych preparatu probiotycznego LAVIPAN wpłynęło na zwiększenie końcowej masy ciała o 3,8 (P<0,01). Badane dodatki paszowe nie miały wpływu na wykorzystanie paszy i upadki kurcząt rzeźnych. Analiza europejskiego współczynnika wydajności wykazała, że zastosowanie badanych dodatków paszowych wpłynęło na tendencję do poprawy tego wskaźnika. Najlepsze wyniki w tym zakresie stwierdzono u ptaków z grupy doświadczalnej Lavipan. U ptaków żywionych badanym preparatem probiotycznym Lavipan, zaobserwowano tendencję do zwiększenia kwasowości treści pokarmowej jelita cienkiego oraz do obniżenia masy jelita cienkiego, co wskazuje na korzystne zmiany w równowadze mikrobiologicznej treści jelita cienkiego. Spis piśmiennictwa 1. Edens F.W., Rev. Bras. Cienc. Avic. 5(2), Ferket P.R., W: Nutritional Biotechnology in the Feed and Food Industries. (Ed. T.P. Lyons, K.A. Jacques), Lutful Kabir S.M., Int. J. Mol. Sci. 10, Do cytowania: Lipiński K., Makowski Z., Antoszkiewicz Z., Kaliniewicz J., Purwin C., Wpływ dodatków probiotycznych na status przewodu pokarmowego i produkcyjność kurcząt brojlerów. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

58 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF PROBIOTICS ON THE STATUS OF THE GASTROINTESTINAL TRACT AND PERFORMANCE OF BROILER CHICKENS K. Lipiński *, Z. Makowski, Z. Antoszkiewicz, J. Kaliniewicz, C. Purwin Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Bioengineering, University of Warmia and Mazury, Olsztyn * krzysztof.lipinski@uwm.edu.pl Key words: broiler chickens, probiotics, performance, gastrointestinal tract Introduction and objective Removal of antibiotics from poultry nutrition requires modification (improvement) of environmental conditions, boosting the purity of feeds and changes in nutrition programmes. In poultry nutrition using diets without antibiotic growth promoters (AGP), feeding procedures ought to be directed at the preservation of appropriate microbiological balance in the alimentary tract. Therefore, heavy digestible feeds components and sudden alterations of the composition of diets have to be avoided and the amount of ANFs in feeds has to be reduced. Additives that affect bacteria of the alimentary tract are probiotics, prebiotics, herbal additives, acidifiers, among others, and they can play a significant role in the prophylaxis of diarrhoeas in poultry fed with mixtures devoid of AGP. The use of probiotic products (single cultures of lactic acid bacteria or the so-called regular gut flora isolated from healthy birds) can be effective in stabilisation in the microflora of the alimentary tract of birds [1, 2]. Using such feeds additives is advisable when the stability of the microflora of the alimentary tract is at risk (early feeding, diets change, stress, antibiotic treatment, etc.). Numerous studies have demonstrated a positive effect of probiotics on the production results in poultry [3]. The purpose of the work was to determine the effect of the use new probiotic product LAVIPAN in diets for broiler chickens on the growth performance and the status of the alimentary tract. Methods The studies encompassed 600 Ross 308 broilers randomly divided into three groups which were divided into four subgroups each. Each subgroup consisted of 50 chickens. The chickens were housed on bedding in typical living conditions. The experiment lasted for six weeks. Complete diets was used to feed the chickens for fattening. Those were standard diets whose nutritional value was adjusted to the demands of fastgrowing birds. In the nutrition of boilers from the control group (negative control), diets were used without probiotic additives. Experimental group II (positive control) received typical market product (Bacillus sp.). It was added to the diets in the amount of 0.4 kg t -1. Lavipan (Lactococcus lactis, Carnobacterium divergens, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus casei, Lactobacillus parcasei, Saccharomyces cerevisiae) was used in the experimental group in the amount of 0.5kg t -1 of diet. During the experiment, the body weight of the chickens was monitored at weekly intervals. The intake of feed and the health condition were also analysed. The obtained information helped to determine feed utilization which was measured by the use of feed per weight gain of one kilogram. Fattening efficiency was determined on the basis of the European Efficiency Index (EEI). The analysis of chickens for fattening after slaughter was conducted on the 42 nd day of their lives. 36 broilers (females) (three broilers from each subgroup) with the bodyweight similar to the mean bodyweight of the group were slaughtered by decapitation, had their plumage removed, tarsi were cut off and the alimentary tract was dissected. The dissected alimentary tract was divided into parts: the crop, the gizzard, the proventriculus, the small intestine and the ceca, and the parts were weighed. The lengths of the small intestine and the ceca were measured. Each alimentary organ was cleared of the chyme and their weight and the ph and weight of the chyme were determined. The results of the experiment were analysed statistically using one-way analysis of variance and Duncan s test. They were characterised using the arithmetic mean (x), the standard error of the mean (SEM) and the level of significance (P). The computer program STATISTICA 10 was used for calculations. Results On the 42 nd day of life (the end of fattening), the biggest bodyweight was observed in the birds from the group (Lavipan, 2.76 vs kg; P<0.01). The positive control group demonstrated the final bodyweight of 2.73 kg and the observed differences in comparison to the control birds were statistically significant (P<0.05). The obtained results explicitly indicate a significant positive effect of the addition of the Lavipan probiotic products on the growth of chickens for fattening. However, the use of probiotic products in diets had no effect on feed intake, FCR or the survival rate. The analysis of the European Efficiency Index indicated that the use of the tested feed additives had a positive effect on the index. The best results were observed in the Lavipan group (377.7 vs in the control group). However, the observed differences were not statistically significant. The used diet had no effect on the weight of the crop, the proventriculus, the gizzard and the crop, but the weight of the small intestine was varied.the smallest weight of the small intestine was observed in the experimental group (Lavipan ). In comparison to the negative control group the differences were not statistically significant (18.64 vs g kg -1 BW). The weight of the chyme and the ph of the crop, the proventriculus, the gizzard, the small intestine and the ceca were not varied among the experimental groups. However, a tendency to increase acidity of the chyme in the small intestine was observed in the group of broiers which received diets Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 49

59 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, with addition of the preparation Lavipan. The abovementioned interrelations were observed both in comparison to the negative control group and the positive control group. This may indicate a positive effect of the experimental factor on the growth of lactic acid bacteria which produce organic acids. Summary/Conclusions Broilers fed with diets containing the tested probiotic additives featured good condition and general health. The use of the probiotic product Lavipan in diets for chickens for fattening increased the final bodyweight by 3.8% (P<0.01). The tested feed additives had no effect on feed intake, FCR and deaths of chickens for fattening. The analysis of the European Efficiency Index indicated that the use of the tested feed additives induced a growing tendency of this index. The best results in this respect were observed in the birds from the experimental group - Lavipan. The birds receiving diet with the probiotic product Lavipan demonstrated increased acidity of the chyme in the small intestine and reduced weight of the small intestine, which indicates beneficial changes in the microbiological balance of the chyme in small intestine. References 1. Edens F.W., Rev. Bras. Cienc. Avic. 5(2), Ferket P.R., In: Nutritional Biotechnology in the Feed and Food Industries. (Ed. T.P. Lyons, K.A. Jacques), Lutful Kabir S.M., Int. J. Mol. Sci. 10, For citation: Lipiński K., Makowski Z., Antoszkiewicz Z., Kaliniewicz J., Purwin C., The effect of probiotics on the status of the gastrointestinal tract and performance of broiler chickens. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

60 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN PORÓWNANIE EFEKTYWNOŚCI STOSOWANIA MIESZANEK Z UDZIAŁEM RÓŻNYCH GATUNKÓW ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W ŻYWIENIU KURCZĄT BROJLERÓW M. Osek *, A. Milczarek, B. Klocek, Z. Turyk Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Instytut Bioinżynierii i Hodowli Zwierząt, Wydział Przyrodniczy, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Siedlce * mosek@uph.edu.pl Słowa kluczowe: kurczęta rzeźne, bobik, groch, łubin, wskaźniki produkcyjne i poubojowe Wstęp i cel pracy Nasiona roślin strączkowych grubonasiennych (bobiku, grochu, łubinu) są niedocenionym źródłem białka dla zwierząt gospodarskich. Nie można nimi całkowicie zastąpić poekstrakcyjnej śruty sojowej w dawkach pokarmowych dla zwierząt monogastrycznych (zwłaszcza drobiu), bez pogorszenia wyników produkcyjnych. Mogą być jednak częściowym zamiennikiem, stwarzając możliwość rezygnacji z zakupu pewnej ilości poekstrakcyjnej śruty sojowej. Zgodnie z zaleceniami NŻD (2005), w mieszankach dla kurcząt brojlerów nie powinno być więcej niż 10% łubinu oraz 15% bobiku i grochu. Badania ostatniego dziesięciolecia pokazują jednak, że te udziały mogą być większe, bez ujemnego wpływu na wskaźniki odchowu ptaków [1, 2, 3, 4, 5]. Nasion roślin strączkowych nie można wprowadzać do mieszanek w jednakowym udziale, bowiem różnią się one nie tylko zawartością białka i włókna surowego, ale również rodzajem i poziomem substancji antyodżywczych. Podjęte badania miały na celu określenie efektów stosowania nasion bobiku, grochu i łubinu żółtego w udziałach wnoszących jednakową ilość białka ogólnego do mieszanek dla kurcząt brojlerów. Metody Materiał badawczy stanowiło 200 jednodniowych kurcząt rzeźnych ROSS 308 podzielonych na 4 równoliczne grupy (K, B, G, Ł). W każdej grupie wyodrębniono 5 podgrup po 10 ptaków, które odchowywano przez 42 dni. Przez pierwsze 3 tygodnie kurczęta żywiono mieszankami typu Starter, a przez kolejne 21 dni Grower. W obu typach mieszanek surowcem zbożowym była kukurydza, natomiast rodzaj pasz białkowych wprowadzonych do mieszanek był czynnikiem doświadczalnym. Kurczętom grupy kontrolnej (K) podawano mieszanki, w których jedyną paszą białkową była śruta poekstrakcyjna sojowa, natomiast w mieszankach dla kurcząt doświadczalnych część (15% - Starter, 33% - Grower) białka sojowego zastąpiono nasionami bobiku (B), grochu (G) lub łubinu (Ł). Mieszanki zbilansowano według zaleceń podanych w Normach Żywienia Drobiu (2005) tak, aby były izobiałkowe (220 g Starter, 200 g Grower) i izoenergetyczne (12,8 MJ Starter, 13,1 MJ Grower). W doświadczeniu wzrostowym kontrolowano: masę ciała ptaków (1, 21. i 42. dzień), ilość pobranej paszy w poszczególnych okresach odchowu oraz jej zużycie na jednostkę przyrostu masy ciała. W dniu zakończenia odchowu wybrano z każdej grupy po 5 kurek i 5 kogutów o masie ciała reprezentatywnej dla danej grupy oraz płci i ubito przez dekapitację. Po wykrwawieniu, oskubaniu i wypatroszeniu, w lewym mięśniu piersiowym (m. pectoralis major) każdego ptaka, dokonano pomiaru odczynu (ph 45 ) za pomocą ph-metru wyposażonego w elektrodę sztyletową. Następnie tuszki chłodzono przez 24 godziny w temperaturze 0-4 C, a po schłodzeniu, ponownie zmierzono odczyn mięśni (ph 24 ) i wykonano uproszczoną analizę rzeźną według Ziołeckiego i Doruchowskiego (1989). W trakcie rozbioru pobierano próbki mięśni piersiowych do oznaczenia zawartości składników podstawowych według AOAC (1990) oraz oceny walorów smakowych w 5-punktowej skali Tilgnera (1957). Ocenę tą przeprowadziła grupa 6 osób, zgodnie z metodyką opisaną przez Baryłko- Pikielną (1976). Uzyskane w badaniach wyniki opracowano statystycznie przy zastosowaniu jednoczynnikowej analizy wariancji, a istotność różnic pomiędzy wartościami średnimi w grupach szacowano na podstawie wielokrotnego testu rozstępu Duncana. Wyniki W badaniach wykazano, że zastosowanie w mieszankach różnych nasion roślin strączkowych miało pozytywny wpływ na tempo wzrostu ptaków, bowiem kurczęta doświadczalne uzyskały po 6 tygodniach odchowu istotnie wyższe (2332 g g) masy ciała w porównaniu z kontrolnymi (2241 g). Nie stwierdzono wpływu rodzaju mieszanek na ilość paszy zużywanej przez kurczęta na jednostkę przyrostu masy ciała. Ptaki żywione mieszankami zawierającymi śrutę z łubinu uzyskały najwyższą (79,8%) wydajność rzeźną, różniąc się pod tym względem istotnie (P 0,05) tylko od kurcząt kontrolnych (78,1%). Nie odnotowano statystycznie istotnego wpływu rodzaju pasz białkowych w mieszankach zarówno na umięśnienie (43,63% - 44,23%) jak i otłuszczenie kurcząt. Wykazano natomiast niekorzystny wpływ nasion strączkowych na jakość mięsa ocenioną na podstawie jego odczynu (ph 45 ). W mięśniach piersiowych kurcząt doświadczalnych ph mierzone po 45 minutach od uboju wahało się od 6,47 (grupa B) do 6,64 (grupa Ł), a kurcząt kontrolnych 6,27. Tak wysokie ph 1 mięśni ptaków doświadczalnych kwalifikuje je do mięsa z wadą DFD (dark, firm, dry), natomiast kurcząt kontrolnych było mięsem normalnym, bowiem mięso normalne to takie, którego ph mierzone 15 minut po uboju wynosi 5,9-6,2, z oznakami wady DFD>6,4, a z wadą typu PSE<5,7. Przeprowadzona ocena organoleptyczna mięsa wykazała, że za wszystkie wyróżniki smakowe (zapach, soczystość, kruchość i smakowitość) najwyższą (4,68 pkt.) ocenę uzyskały mięśnie piersiowe kurcząt żywionych mieszankami z łubinem, a najniższą (4,18 pkt.) ptaków kontrolnych (P 0,05), a różnica między tymi grupami okazała się statystycznie istotna (P 0,05). Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 51

61 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Mięśnie pozostałych kurcząt oceniono na 4,45 pkt. i pod względem ocenianych cech sensorycznych nie różniły się one od kurcząt kontrolnych jak też ptaków z grupy Ł. Podsumowanie/Wnioski Nasiona roślin strączkowych (niezależnie od gatunku) wprowadzone do mieszanek dla kurcząt brojlerów w ilościach stanowiących 15% (Starter) i 33% (Grower) ogólnej ilości białka w mieszance, pozwalają na uzyskanie istotnie lepszych przyrostów masy ciała i wydajności rzeźnej ptaków przy podobnym umięśnieniu i otłuszczeniu tuszek oraz lepszych cechach sensorycznych mięsa w porównaniu z kurczętami żywionymi mieszankami, w których jedyną paszą białkową była śruta poekstrakcyjna sojowa. Spis piśmiennictwa 1. Arija I., Poultry Sci. 85, Emiola I.A., Poultry Sci. 86, Farrell D.J., B. Poultry Sci., 40, McNeill L. i in., B. Poultry Sci. 45, Osek M. i in., Annales UMCS, Sectio EE Zootechnika, VOL. XXI, N2, 84, Do cytowania: Osek M., Milczarek A., Klocek B., Turyk Z., Porównanie efektywności stosowania mieszanek z udziałem różnych gatunków roślin strączkowych w żywieniu kurcząt brojlerów. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

62 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE COMPARISON OF EFFICIENCY USING OF MIXTURES WITH SHARE DIFFERENT CULTIVARS OF LEGUMINOUS PLANT SEEDS IN BROILER CHICKENS FEEDING M. Osek *, A. Milczarek, B. Klocek, Z. Turyk Department of Animal Nutrition and Feed Management, Institute of Bioengineering and Animal Breeding, Faculty of Life Sciences, University of Natural Sciences and Humanities, Siedlce * mosek@uph.edu.pl Key words: broiler chickens, field bean, field pea, lupin, productive and slaughter results Introduction and objective Legume seeds (field bean, field pea, lupin) are underestimated source of protein for farm livestock. Without decrease of productive results, is not possible replacement of totally soybean meal in a dose of feed for monogastric animals (especially poultry). However, legume seeds could be a partial replacer, creating possibility of resignation from buying some quantity of soybean meal. According to the guidelines of the Nutritional Recommendations (2005), broiler chicken mixtures should not include more than 10% lupin and 15% field bean and field pea. Whereas, the recently of 10-years of studies show, that those shares could be higher, without negative influence on the rearing results of birds [1, 2, 3, 4, 5]. Legume seeds not possible introduced into mixtures in the same share, but they differ of a protein and crude fibre content as well as a kind and levels of antinutritional factors. The aim of the studies was to analyse the effect of applying of field bean, field pea and yellow lupin in shares introduced the same content of crude protein into mixtures for broiler chickens. Methods An experiment included 200 ROSS 308 day-old broiler chickens which were divided into 4 equal groups (K, B, G, Ł). In each groups were 5 subgroups with 10 birds, and they were grown for 42 days. The chickens were fed Starter mixtures in the first 3 weeks of rearing, and then Grower mixtures over the next 21 days. In both type of mixtures a grain component was maize, however kind of protein feedstuff using in mixtures was experimental factor. The mixtures applied in control group (K) contained only soybean meal as protein feedstuff, while in the mixtures for experimental groups part of soybean protein (15% - Starter, 33% - Grower) were replaced with field bean (B), field pea (G) or lupin (Ł). The mixture recipes were balanced according to the requirements included in Nutrient Requirements of Poultry (2005), so as to make sure they are isoprotein (220 g Starter, 200 g Grower) and isoenergetic (12.8 MJ Starter, 13.1 MJ Grower). In this experiment broiler body weights (1., 21. and 42 days of age) and feed intake in each rearing period were recorded, as well as feed conversion ratio. After finishing the rearing period 5 females and 5 males with body weight typical of the group and sex were chosen from each group and slaughtered by decapitation. After bleeding and plucking, acidity (ph 45 ) was measured in the left breast muscle (m. pectoralis major) of every birds using a phmeter with glass probe electrode. Afterwards, carcasses were cooled for 24 hours at 0-4ºC, and then acidity (ph 24 ) was measured again and simplified slaughter analysis was carried out according to Ziołecki and Doruchowski (1989). During the carcass cutting, samples of breast muscles were taken to analyse: the nutrient content according to AOAC (1990) and taste quality on a 5-point Tilgner s scale (1957). The estimation was realised by a group of 6 people, according to methodology described by Baryłko-Pikielna (1976). The results were statistically analysed using one-factor analysis of variance and significance of differences between means was tested in groups using Duncan s multiple range test. Results It was shown, that different legume seeds introduced into the mixtures had positive influence on rate of growth of birds, after 6 weeks of rearing experimental chickens obtained significantly higher (2332 g g) body weight in comparison with control group (2241 g). No influence of the kind of mixtures on feed conversion ratio in chickens per 1 kg body weight gain was observed. The birds fed mixtures containing lupin meal obtained the highest (79.8%) dressing percentage, but it was significantly (P 0.05) difference with control chickens (78.1%). There was no statistically significant influence of the kind of protein feedstuff in mixtures on musculature (43.63% %) as well as fatness of chickens. However, legume seeds had unbeneficial influence on meat quality, exactly on acidity (ph 45 ) was noticed. The acidity measured 45 minutes from slaughter in breast muscles of experimental birds were from 6.47 (group B) to 6.64 (group Ł), while control chickens had So high ph 1 of muscles of experimental birds classify it meat with symptoms DFD (dark, firm, dry), whereas muscles of control chickens was normal meat. It is meat, which measurement ph 15 minutes after slaughter was , with symptoms DFD>6.4, and with symptoms PSE<5.7. The organoleptic assessment carried out showed that, for all the flavour attributes (favour, juiciness, tenderness and palatability) the highest (4.68 points) mark obtained breast muscles of chickens fed mixtures with lupin, and the lowest (4.18 points) control birds (P 0.05), the difference between these groups were statistically significant (P 0.05). The muscles of remaining chickens were estimated 4.45 points, and all flavour attributes did not differ those from control chicken as well as from birds Ł group. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 53

63 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Summary/Conclusions The legume seeds (independently from cultivar) introduced into mixtures for broiler chickens in quantity 15 % (Starter) and 33 % (Grower) of total protein content in mixtures, it allowed to obtain significantly better body weight gain and dressing percentage of birds as well as similar musculature and fatness of carcasses and better the flavour attributes of meat in comparison with birds fed mixtures containing only soybean meal as protein feedstuff. References 1. Arija I., Poultry Sci. 85, Emiola I.A., Poultry Sci. 86, Farrell D.J., B. Poultry Sci., 40, McNeill L. et al., B. Poultry Sci. 45, Osek M. et al., Annales UMCS, Sectio EE Zootechnika, VOL. XXI, N2, 84, For citation: Osek M., Milczarek A., Klocek B., Turyk Z., The comparison of efficiency using of mixtures with share different cultivars of leguminous plant seeds in broiler chickens feeding. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

64 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW RÓŻNYCH KOMPOZYCJI ZBÓŻ W MIESZANKACH NATŁUSZCZANYCH OLEJEM SOJOWYM I LNIANYM NA WSKAŹNIKI ODCHOWU I WARTOŚĆ DIETETYCZNĄ MIĘSA KURCZĄT BROJLERÓW M. Osek *, R. Świnarska, A. Milczarek, B. Klocek, A. Janocha Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Instytut Bioinżynierii i Hodowli Zwierząt, Wydział Przyrodniczy, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Siedlce * mosek@uph.edu.pl Słowa kluczowe: kurczęta brojlery, żywienie, zboża, wyniki odchowu, jakość mięsa Wstęp i cel pracy Kurczęta brojlery z uwagi na bardzo szybkie tempo wzrostu mają duże wymagania pokarmowe. Dotyczy to zwłaszcza poziomu energii metabolicznej, której w mieszankach powinno być około 13 MJ. Podstawowym źródłem energii są śruty zbożowe, stanowiące około 60% składu mieszanki. Najbardziej popularne w mieszankach dla kurcząt rzeźnych są kukurydza i pszenica, ale względy ekonomiczne przemawiają za ograniczeniem ich udziału w dietach [1, 6]. Pszenica i jęczmień są jednym z najtańszych [5] źródeł energii dla drobiu, jednakże ilość tych zbóż w paszy powinna być ograniczona ze względu na zawartość β-glukanów w jęczmieniu oraz arabinoksylanów w pszenicy. Zbożem konkurującym z ww. gatunkami jest pszenżyto z uwagi na mniejsze wymagania glebowe, wysoki potencjał plonowania oraz porównywalną do pszenicy wartość odżywczą. Jednak ze względu na najbardziej zmienny skład chemiczny (spośród zbóż), zawartość substancji antyżywieniowych, nie jest ono popularnym składnikiem mieszanek dla kurcząt brojlerów [4]. Aby pokryć potrzeby energetyczne szybko rosnących ptaków mieszanki (niezależnie od gatunku i udziału w nich zboża), wymagają natłuszczenia. Dotychczasowe badania dowiodły, że najlepsze efekty uzyskuje się przy natłuszczaniu olejami roślinnymi [2], które jednak różnią się profilem kwasów tłuszczowych, który skutecznie przekłada się na skład kwasów tłuszczowych produktów zwierzęcych. Aby ten skład modyfikować w kierunku prozdrowotnym należy do diety zwierząt wprowadzać kwasy z rodziny omega-3, a doskonałym ich źródłem jest olej lniany. Celem doświadczenia było wytypowanie najlepszej kompozycji zbóż w mieszankach dla kurcząt brojlerów natłuszczonych mieszaniną olejów: sojowego (3%) i lnianego (3%). Metody Doświadczenie przeprowadzono na 200 jednodniowych kurczętach brojlerach ROSS 308 o początkowej masie ciała ok. 39 g, które rozdzielono losowo do 5. równolicznych grup (K, D1, D2, D3, D4). W każdej grupie żywieniowej utworzono 4 podgrupy po 10 ptaków, które umieszczono w metalowych klatkach o powierzchni 0,53 m 2 i odchowywano przez 42 dni w standardowych warunkach środowiskowych. Stosowano żywienie ad libitum mieszankami sypkimi, przy stałym dostępie ptaków do wody. Przez pierwsze 3 tygodnie kurczęta otrzymywały mieszanki typu Starter, a przez kolejne 3 tygodnie Grower. Czynnikiem doświadczalnym były 2 różne zboża wprowadzone do mieszanek w udziale 1:1 wg poniższego układu: grupa K (kontrolna) - kukurydza i pszenica; grupa D1 - pszenica i jęczmień, grupa D2 - pszenica i pszenżyto, grupa D3 - kukurydza i jęczmień, grupa D4 - kukurydza i pszenżyto. Wszystkie mieszanki przygotowano według receptur opracowanych we własnym zakresie, z surowców zakupionych w jednej z wytwórni pasz, które uprzednio przeanalizowano na zawartość podstawowych składników pokarmowych. W doświadczeniu kontrolowano masę ciała ptaków (1, 21 i 42 dzień) oraz ilość pobranej paszy w poszczególnych okresach odchowu i na tej podstawie obliczono przyrost masy ciała oraz wykorzystanie paszy (FCR). W 42. dniu życia wybrano z każdej grupy po 5 kurek i 5 kogutów o masie ciała reprezentatywnej dla danej grupy oraz płci i ubito w celu przeprowadzenia oceny poubojowej. Za pomocą ph-metru wyposażonego w elektrodę sztyletową dokonano pomiaru odczynu mięśni piersiowych (m. pectoralis major) i udowych (m. iliotibialis) po 45 minutach od uboju i po 24 godzinach chłodzenia. Schłodzone tuszki poddano uproszczonej analizie rzeźnej. W trakcie rozbioru pobierano próbki mięśni piersiowych i nóg do oznaczenia zawartości: składników podstawowych według AOAC (1990), profilu kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej na aparacie Chrom 5, oceny walorów smakowych w 5-punktowej skali Tilgnera (1957). Ponadto oznaczono barwę mięśni piersiowych i udowych według systemu CIE L* a* b* aparatem Minolta Chroma Metters CR 300. Wyniki opracowano statystycznie przy zastosowaniu jednoczynnikowej analizy wariancji, a istotność różnic pomiędzy wartościami średnimi w grupach szacowano na podstawie wielokrotnego testu rozstępu Duncana. Obliczenia statystyczne wykonano przy użyciu programu komputerowego STATISTICA ver. 6. Wyniki Kurczęta żywione mieszankami natłuszczonymi mieszaniną oleju sojowego (3%) i lnianego (3%), w których połowę surowców zbożowych stanowiło pszenżyto (niezależnie czy w połączeniu z pszenicą czy kukurydzą) po 6 tygodniach odchowu uzyskały wysoce istotnie (P 0,01) wyższe masy ciała (2570 g; 2554 g) niż otrzymujące mieszanki z jęczmieniem (2487 g; 2440 g). Najmniejszym zużyciem paszy i składników pokarmowych na jednostkę przyrostu charakteryzowały się kurczęta żywione mieszankami zawierającymi w swoim składzie pszenicę i pszenżyto (1,64 kg), różniąc się pod tym względem istotnie (P 0,05), zwłaszcza z grupą kontrolną (1,78 kg). Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 55

65 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Testowane w eksperymencie mieszanki nie miały statystycznie istotnego wpływu na umięśnienie kurcząt (ok. 46%), jak też na udział skóry z tłuszczem podskórnym, natomiast wykazano, że kurczęta żywione mieszankami, w których połowę surowców zbożowych stanowiła śruta kukurydziana (grupy: K, D3 i D4) miały więcej tłuszczu sadełkowego w tuszce (P 0,05). Stwierdzono, że pszenżyto niezależnie czy zastosowano je w mieszankach w połączeniu z pszenicą czy z kukurydzą wpłynęło na zmniejszenie w lipidach mięśni kwasów hipercholesterolemicznych (mirystynowego (P 0,05) i palmitynowego (P>0,05), a zwiększenie (o 1-2 pkt. %) poziomu tzw. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, mających działanie antycholesterolowe i przeciwmiażdżycowe. Godny podkreślenia jest fakt, że zastosowane żywienie pozwoliło na uzyskanie w obu mięśniach prawie idealnego, zalecanego przez WHO, stosunku wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6:omega-3, który w mięśniach piersiowych wynosił średnio około 2,5:1, a w mięśniach nóg był jeszcze węższy około 2,2:1. Jest to oczywiście skutek natłuszczenia mieszanek olejem lnianym (3%) i sojowym (3%), bowiem natłuszczenie mieszanek samym olejem sojowym nie pozwala na uzyskanie takiego wyniku [3]. Nie odnotowano istotnego oddziaływania kompozycji zbóż w mieszankach na odczyn mięśni, jak też na wyróżniki smakowe, natomiast miały one wpływ na jego barwę. Najjaśniejsze (L*=50,29) były mięśnie kurcząt otrzymujących mieszanki z pszenicą i pszenżytem, a najciemniejsze pochodzące od kurcząt kontrolnych (L*=47,83) oraz żywionych mieszankami z kukurydzą i jęczmieniem (L*=48,04), a różnica między tymi grupami została potwierdzona jako istotna (P 0,05). Podsumowanie/Wnioski Uzyskane w badaniach wyniki pozwalają na zalecanie stosowania w żywieniu kurcząt brojlerów mieszanek sporządzonych na bazie śruty pszennej i pszenżytniej, które natłuszczono mieszaniną olejów: sojowego (3%) i lnianego (3%), bowiem pozwala to na uzyskanie zarówno najkorzystniejszych wyników odchowu ptaków jak i produktu o najlepszych walorach dietetycznych. Spis piśmiennictwa 1. Korver D. R., Poultry Sci. 83, Osek M. i in., Rośliny Oleiste. Tom XXIV(z. 2), Osek M. i in., Ann. Anim. Sci. Vol. 10, No. 3, Pourreza J., Int. J. Poult. Sci., 6(2), Saki A.A., Int. J. Poultry Sci. 4, Zarghi H. i in., J. Anim. Vet. Adv. 8(7), Do cytowania: Osek M., Świnarska R., Milczarek A., Klocek B., Janocha A., Wpływ różnych kompozycji zbóż w mieszankach natłuszczanych olejem sojowym i lnianym na wskaźniki odchowu i wartość dietetyczną mięsa kurcząt brojlerów. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

66 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF DIFFERENT GRAINS COMBINATION IN MIXTURES OILED WITH SOYBEAN AND LINSEED OILS ON REARING PERFORMANCE AND DIETETIC VALUES OF MEAT IN BROILER CHICKENS M. Osek *, R. Świnarska, A. Milczarek, B. Klocek, A. Janocha Department of Animal Nutrition and Feed Management, Institute of Bioengineering and Animal Breeding, Faculty of Life Sciences, University of Natural Sciences and Humanities, Siedlce * mosek@uph.edu.pl Key words: broiler chickens, feeding, grains, rearing results, meat quality Introduction and objective Broiler chickens have very fast tempo of growth, so they require a large feeding. Regard it especially of metabolyzable energy level, the mixtures should have about 13 MJ. The basic of the energy source are grain meals, which compose about 60% of mixtures. The most popular in diets for broiler chickens are maize and wheat, whereas economic reasons motivate to reduce their content in mixtures [1, 6]. The one of the cheapest [5] source of energy for poultry are wheat and barley, however the content of those grains in mixtures should be limited, the reason is quantity of β-glucans in barley and arabinoxylans in wheat. Triticale is a grain that competes with the species above mentioned, in terms of lower soil requirements and high yielding potential and nutritive value, which are comparable to wheat. Triticale, however, was not popular component of mixtures for broiler chickens because it has the most changeable chemical composition (of all grains) and contains antinutritional factors [4]. In the order to complete of the energetic need of fast growing birds their mixtures (independently from species and grains share in their), should be oiled. Recent findings showed, that the best effects obtained mixtures oiled with plant oils [2], however, they differentiate of fatty acids profile, which effectively influence on fatty acids profile of animal products. Modification of this profile in tendency pro-healthy make possible introduce omega-3 acids into diet of animal, linseed oil is their excellent source. The aim of the study was to select the best combination of grains in diets containing mixture of oils: soybean (3%) and linseed (3%) for broiler chickens. Methods The experiment was carried out on 200 ROSS 308 day-old broiler chickens that weighed 39g average. The birds were randomly assigned to 5 equal groups (K, D1, D2, D3, D4). In each feeding groups were 4 subgroups with 10 chickens, which were kept in metal cages about area 0,53 m 2 and reared up to 42 days of age in standard environmental conditions. The birds were fed ad libitum, a loose feed mixtures and had constant access to water. The Starter mixtures were used in the first 3 weeks of rearing, and then Grower mixtures over the next 3 weeks. Two different grains were the experimental factor, and they were introduced into the mixtures in amount 1:1 according to the following design: group K (control) - maize and wheat, group D1 - wheat and barley, group D2 - wheat and triticale, group D3 - maize and barley, group D4 - maize and triticale. All mixtures according to own recipes were formulated, from components bought in the feed factory, and they were previously analysed on the nutrient content. In this experiment broiler body weights (1, 21 and 42 days of age) and feed intake in each rearing period were recorded, and both live weight gain and feed conversion ratio (FCR) were calculated. At the age of 42 days, 5 females and 5 males with body weight typical of the group and sex were chosen from each group and slaughtered in order to make the slaughter analysis. After 45 minutes after slaughter and next after 24 hours cooled acidity of breast muscle (m. pectoralis major) and thigh muscle (m. iliotibialis) was measured using a ph-meter with glass probe electrode. Afterwards, simplified slaughter analysis of cooled carcasses was carried out. During the carcass cutting, samples of breast and leg muscles were collected in order to test: basic nutrient content by AOAC (1990), fatty acid profile by gas chromatography using a Chrom 5 apparatus, taste quality on a 5-point Tilgner s scale (1957). Moreover, colour brightness (CIE L* a* b*) of breast and thigh muscles were evaluated with using apparatus Minolta Chroma Metters CR 300. The results were statistically analysed using one-factor analysis of variance and significance of differences between means was determined by Duncan s test. Statistical analysis was realised by using a computer programme STATISTICA ver. 6. Results Chickens fed diets oiled with oils mixture: soybean (3%) and linseed (3%), in which triticale (regardless of the combination with wheat of maize) composed a half of grains, obtained highly significant (P 0.01) larger body weight (2570 g; 2554 g) after 6 weeks of rearing than chickens fed mixtures with barley (2487 g; 2440 g). The lowest feed conversion ratio and nutrients per 1 kg body weight gain were proved in broiler chickens fed diets containing wheat and triticale (1.64kg), and the differences were significant (P 0.05), especially compared to the control group (1.78 kg). Mixtures tested in experiment did not affect significantly the chicken musculature (about 46%) as well as the skin with subcutaneous fat, however, more abdominal fat (P 0.05) was found in broiler chickens that were fed diets, in which maize meal composed a half of grains (group: K, D3 and D4). It was shown, that triticale, regardless of its combination with wheat or maize in mixtures, decreased the content of hypercholesterolemic acids [miristic (P 0.05) and palmitic (P>0.05)] in lipid muscles and increased Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 57

67 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, (by 1-2 point %) the level so-called essential unsaturated fatty acids, which have anti-cholesterole and antiarthrosclerosis effects. Worthy of underline is fact, that used the feeding allowed on obtainment in both muscles almost similar to the ideal, recommended by World Health Organization (WHO), ratio polyunsaturated fatty acids of the homologous lines omega-6 : omega-3, which in breast muscle were average about 2.5:1, and in leg muscles were narrower about 2.2:1. It is obviously the effect of oiled mixtures with linseed oil (3%) and soybean oil (3%), while oiled mixtures with only soybean oil not allow obtainment those results [3]. No significant effects of different combinations of grains in diets on the muscle acidity and also on sensory characteristic were found, however, the combinations influenced on its colour. The most pale (L*=50.29) muscles were observed in chickens that were fed mixtures with wheat and triticale, whereas the darkest muscles in birds of control group (L*=47.83) and in chickens fed diets with maize and barley (L*=48.04), difference between those groups were significant (P 0.05). Summary/Conclusions The results obtained in this experiment showed that mixtures with wheat and triticale, oiled mixture with oils: soybean (3%) and linseed (3%) could be recommended in broiler chickens feeding, which allow on obtainment the most profitable rearing results of birds as well as the best dietetic values of meat. References 1. Korver D. R., Poultry Sci. 83, Osek M. et al., Rośliny Oleiste. Tom XXIV(z. 2), Osek M. et al., Ann. Anim. Sci. Vol. 10, No. 3, Pourreza J., Int. J. Poult. Sci., 6(2), Saki A.A., Int. J. Poultry Sci. 4, Zarghi H. et al., J. Anim. Vet. Adv. 8(7), For citation: Osek M., Świnarska R., Milczarek A., Klocek B., Janocha A., The effect of different grains combination in mixtures oiled with soybean and linseed oils on rearing performance and dietetic values of meat in broiler chickens. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

68 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN LIKOPEN, SELENIAN (VI) ORAZ OLEJ RYBNY W DIECIE MODYFIKUJĄ PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W MIĘŚNIACH UDA KURCZĄT A.J. Wieczorek-Rozbicka 1, E. Szarpak 1, M. Czauderna 1*, J. Kowalczyk 1, F. Brzóska 2, B. Śliwiński 2 1 Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna 2 Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice, Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy, Kraków * m.czauderna@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: likopen, selenian, olej rybny, kwasy tłuszczowe, kurczaki Wstęp i cel pracy W ostatnich latach coraz większą rolę odgrywa żywność prozdrowotna, czyli taka, która zawiera składniki odżywcze lub nieodżywcze, które w sposób pożądany oddziałują na wybrane procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie człowieka; prowadzi to do utrzymania optymalnego stanu zdrowia ludzi oraz do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chronicznych chorób cywilizacyjnych, takich jak np. otyłość, miażdżyca lub zmiany nowotworowe. W tym kontekście na uwagę zasługuje selenian (VI) (SeVI), olej rybny (OR) oraz likopen. Likopen (Lik), naturalny pigment (karotenoid) występujący w tkankach roślin i zwierząt oraz selen posiadają właściwości chroniące ludzi przed licznymi chorobami (np.: zawał serca, choroby neurologiczne lub nowotwory) [3, 4]. SeVI oraz Lik są antyoksydantami, które również znacząco ograniczają rozmiar stresu oksydacyjnego w żywych ustrojach. Związki tę zmniejszają oksydacyjną degradację nienasyconych kwasów tłuszczowych (UFA), w tym głównie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) [6]. Dlatego też oczekuje się, iż dodatek Lik oraz SeVI do diety wzbogaconej w OR zwiększy stężenie PUFA, szczególnie prozdrowotnych długołańcuchowych PUFAn-3 (LPUFAn-3), w mięśniach uda kurcząt. Zatem, celem pracy jest analizowanie wpływu Lik i SeVI w diecie wzbogaconej w OR na profil kwasów tłuszczowych w mięśniach uda kurcząt (kurek oraz kogucików). Metody Doświadczenie zostało wykonane na 180 jednodniowych kurczętach (Ross 308), którym podawano przez 21 dni dietę Starter, natomiast od 22 do 42 dnia doświadczenia dietę Grower. Każda grupa doświadczalna składała się z 36 kurcząt, którą umieszczono w oddzielnych klatkach metabolicznych; zapewniono stały dostęp do wody oraz ad libitum podawanie paszy. Stężenie selenu w dawce kontrolnej wynosiło 0,1 µg g -1 diety. Układ doświadczenia prezentował się następująco: grupa I (tj. grupa kontrolna zawierająca: 4% oleju słonecznikowego (OS)), grupa II (zawierająca: 4% OS i 12 ppm Lik), grupa III (zawierająca: 4% OS, 12 ppm Lik i 0,25 ppm Se w postaci SeVI), grupa IV (2% OS, 2% OR i 12 ppm Lik) oraz grupa V (zawierająca: 2% OS, 2% OR, 12 ppm Lik oraz 0,25 ppm Se w postaci SeVI). Wszystkie podawane diety były izoenergetyczne oraz zawierały tę samą zawartość azotu (tj. izo-azotowe). Przez cały czas prowadzono obserwację stanu zdrowia kurcząt. Po 42 dniach trwania doświadczenia wszystkie zwierzęta zostały zważone. Z każdej grupy badanych kurcząt wybrano losowo 6 kurek oraz 6 kogucików; po ogłuszeniu, a następnie dekapitacji, pobrano mięśnie uda. Pobrany materiał ważono, a następnie zamrażano w temperaturze 32 C. Kwasy tłuszczowe (FA) oznaczano w mięśniach prawego uda kurcząt stosując metodę kapilarnej chromatografii gazowej oraz spektrometrię mas (GC-MS) [4, 5]. Wyniki oznaczania FA w mięśniach uda wyrażono jako średnie arytmetyczne. Analizę statystyczną wyników przeprowadzono wykorzystując nieparametryczny test U Manna-Whitney a (program Statistica 10.0) dla ustalenia wpływu podanych do diety OR, Lik lub SeVI przy porównywaniu niezależnych grup eksperymentalnych ( a,b P<0,05, A,B P<0,01). Porównania jednoczesnego wpływu OR oraz SeVI (OR x SeVI) w grupie doświadczalnej i grupie kontrolnej dokonano za pomocą analizy wariancji w układzie dwuczynnikowym ANOVA ( x P<0,05, X P<0.01) (program Statistica 10.0; Wyniki W trakcie doświadczenia prowadzonego na kurczętach nie stwierdzono żadnego szkodliwego wpływu diety kontrolnej oraz wszystkich diet eksperymentalnych na stan zdrowia badanych ptaków; nie odnotowano również żadnych patologicznych zmian w narządach wewnętrznych, tkankach tłuszczowych i mięśniach kurcząt. Diety zawierające SeVI, Lik i/lub OR (grupy III i V) przyczyniają się do większego przyrostu masy ciała kurek (P<0,05) i kogutków (P<0,05) w porównaniu z grupą kontrolną (grupa I). Jednoczesny dodatek Lik, SeVI i OR do diety (grupa V) najwydatniej poprawia wykorzystanie diety przez badane kurczaki (tj.: the feed conversion efficiency; kg kg -1 ) w porównaniu ze wszystkimi pozostałymi dietami (grupy I-IV). Jednoczesny dodatek Lik, SeVI i OR do diety również najefektywniej stymuluje gromadzenie nasyconych kwasów tłuszczowych (SFA), szczególnie miażdzycogennych SFA (A-SFA: C12:0, C14:0 i C16:0) oraz prozakrzepowych SFA (T-SFA: C14:0, C16:0 i C18:0) w mięśniach uda kurczaków (kurek i kurczaków); dla stężenia tych kwasów tłuszczowych w mięśniach stwierdzono pozytywną interakcję SeVI x OR (Tab. 1). Podobny wpływ tych dodatków w diecie odnotowano na sumę stężeń wszystkich oznaczanych kwasów tłuszczowych ( FA), PUFA oraz MUFA w mięśniach uda kurek oraz kogucików. Uzyskane wyniki sugerują, iż jednoczesna obecność Lik, SeVI i OR w diecie stymuluje biosyntezę de novo i/lub zmniejsza rozmiar β-oksydacji kwasów tłuszczowych w mięśniach kurcząt. Jednoczesny dodatek SeIV, OR i Lik do diety wywiera statystycznie istotną interakcję (pozytywną) na stężenie MUFA (P<0,01) oraz PUFA (P<0,05) w mięśniach kurcząt (grupa V ). Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 59

69 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Efekt ten odnotowano również w grupie V kurki oraz grupie V koguciki. Podobny wpływ diety zawierającej SeVI, ORi Lik odnotowano na stężenie izomeru sprzężonego kwasu linolowego: cis9,trans11cla (c9,t11cla) w mięśniach kurek oraz kogucików. Uzyskane wyniki dowodzą, iż ww. dodatki do diety zwiększają rozmiar 9- desaturacji w mięśniach kurcząt. Znaczący wzrost stężenia PUFA w mięśniach kurcząt grupy V potwierdza stymulujący wpływ jednoczesnego dodatku SeVI, OR i Lik do diety na wydajność desaturacji (tj. 9-, 6-, 5- i/lub 4-desaturacji); wpływ ww. dodatków do diety na rozmiar desaturacji zaobserwowano również w mięśniach piersi kurcząt [5]. Analiza wyników stężeń LPUFAn-3, w tym c4,c7,c10,c13,c16,c19 C22:6 (DHA), w mięśniach kurek i kogucików grupy V oraz pozostałych grup doświadczalnych (II-IV) i grupy kontrolnej potwierdza przypuszczenie, iż jednoczesny dodatek SeVI, OR i Lik do diety najwydatniej stymuluje rozmiar desaturacji oraz elongacji kwasów tłuszczowych w mięśniach kurcząt. Odnotowano zależność, iż dodatek SeVI do diety zawierającej OR i Lik (grupa V) bardziej wydatniej zwiększa stężenie PUFAn-6 w porównaniu z dietą kontrolną oraz dietą zawierającą Lyc i OR (grupa V versus grupy I oraz IV). Dodatek SeVI do diety poprawia wartość stosunku stężeń PUFA do SFA (PUFA/SFA), przy czym najwydatniejszy wzrost wartości tego stosunku stężeń stwierdzono w mięśniach uda kurcząt żywionych dietą zawierającą OS, Lik i SeVI (grupa III); podobny efekty dodatku SeVI do diety odnotowano w mięśniach piersi kurcząt [5]. Podsumowanie/Wnioski Na podstawie obserwacji zebranych w trakcie realizacji niniejszych badań można stwierdzić, że przy pomocy metod żywieniowych można znacząco wpływać na profil kwasów tłuszczowych w mięśniach uda kurcząt. Dieta zawierająca SeVI, OR, OS i Lik najwydatniej poprawia wartości prozdrowotne mięsa, ponieważ znacząco zwiększa stężenie prozdrowotnych kwasów tłuszczowych (szczególnie PUFA, LPUFAn-3 oraz c9,t11cla). Dodatek SeVI do diety zawierającej Lik oraz OS zwiększa wydajność elongacji kwasów tłuszczowych w mięśniach uda w porównaniu z kurczętami żywionymi dietą wzbogaconą jedynie w Lik oraz OS. Podobny efekt na wydajność elongacji w mięśniach uda kurcząt wywiera również dodatek SeVI do diety zawierającej Lik, OR oraz OS (grupa V). Spis piśmiennictwa 1. Czauderna M. i in., Acta Chromatogr. 18, Czauderna M. i in., J. Anim. Feed Sci. 18, Heber D. i in., 2002., Exp. Biol. Med. 227, Navarro-Alarcon M. i in., Sci. Total Envir. 400, Rozbicka-Wieczorek A.J. i in., J. Anim. Feed Sci. 21, Yu L.L. i in., Anim. Feed Sci. Tech. 140, Grupa SFA mg g -1 Tab. 1. Wpływ dodatku SeVI, OR i Lik dodatków do diety na stężenie wybranych kwasów tłuszczowych w mięśniach uda kurcząt ( : suma kurki oraz koguciki) LPUFA c9t11 A-SFA T-SFA FA MUFA PUFA DHA mg g -1 mg g -1 mg g -1 mg g -1 mg g -1 n-3 μg g -1 μg g -1 CLA μg g -1 PUFA SFA PUFAn-6 PUFAn-3 Grupa I 7,53 ab 5,71 a 7,46 ab 27,8 a 17,2 a 7,92 ab 52 A 14 A 11,4 ab 1,051 a 22 a II 8,69 a 6,61 a 8,60 a 33,2 a 18,1 ab 12,08 a 34 A 7 Aa 14,7 ac 1,390 a 60 b III 6,39 ab 4,82 a 6,30 ab 25,5 a 13,1 ab 10,02 a 50 A 21 Ab 10,2 ab 1,569 b 57 b IV 4,51 b 3,38 a 4,45 b 14,9 b 8,5 b 4,76 b 141 B 79 B 7,2 b 1,056 a 19 a V 11,53 ax 9,03 bx 11,41 ax 44,5 cx 26,0 cx 14,26 cx 163 B 90 C 17,0 acx 1,237 a 25 ax Do cytowania: Wieczorek-Rozbicka A.J., Szarpak E., Czauderna M., Kowalczyk J., Brzóska F., Śliwiński B., Likopen, selenian (VI) oraz olej rybny w diecie modyfikuje profil kwasów tłuszczowych w mięśniach uda kurcząt. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

70 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, LYCOPENE, SELENATE AND FISH OIL ADDED TO THE DIET INFLUENCE THE PROFILE OF FATTY ACIDS IN CHICKEN THIGH MUSCLES A.J. Wieczorek-Rozbicka 1, E. Szarpak 1, M. Czauderna 1*, J. Kowalczyk 1, F. Brzóska 2, B. Śliwiński 2 1 The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna 2 Department of Animal Nutrition and Feed Science, Balice, National Research Institute of Animal Production, Cracow * m.czauderna@ifzz.pan.pl Key words: lycopene, selenate, fish oil, fatty acids, chickens Introduction and objective There is interest in meat containing higher levels of polyunsaturated fatty acids (PUFA), especially long-chain PUFA (LPUFA), because of their beneficial effects on human health, mainly in the prevention of obesity, carcinogenesis and cardiovascular diseases. Fortunately, numerous investigations involving chickens show that fish oil (FO) is a valuable source of PUFA, especially n-3lpufa, that can be effectively transferred from feed to carcass lipids. Unfortunately, an increase in LPUFA levels in carcass was followed by an increase in the concentrations of lipid oxidation products or cholesterol oxidation products in raw and heat-processed edible carcass parts of farm animals (chickens, pigs or cows). The extent of lipid oxidation depends on a number of factors, including the concentration of unsaturated fatty acids (UFA), prooxidants and antioxidants [1, 2]. Fortunately, these factors can be manipulated by dietary means. Recent studies found that diets enriched in selenate (SeVI) and lycopene (Lyc) decreased oxidative stress and peroxidative damage of unsaturated fatty acids and lipids in living organisms [2, 3]. Considering the above, we hypothesized that Lyc and SeVI added to feed would increase the concentration of unsaturated fatty acids (UFA), especially n-3lpufa, in chicken thigh muscles. Therefore, the main purpose of the present study was to establish effects of Lyc and SeVI added to the diet enriched with fish oil (FO) on the concentrations of fatty acids, especially n-3lpufa, in thigh muscles of chickens (pullets and cockerels). Methods One hundred and eighty one-day-old non-sexed chicks of the Ross 308 strain were obtained from a commercial hatchery and raised in 5 pens (groups) with 36 chicks per pen at the Poultry Research Station of the National Research Institute of Animal Production in Kraków-Balice (Poland). Throughout the study, diets and water were provided for ad libitum consumption. Starter (1-21 days) and grower (22-42 days) diets were formulated based on maize-wheat-soyabean meal. Basal and experimental diets were formulated to be isoenergetic and isonitrogenous. All rations contain sunflower oil (SO) as the source of energy. During the experiment, feed consumption was monitored and feed intake was calculated per kg body weight gain of chickens. Prior to feeding chickens, all basal diets (i.e., starter and grower) were supplemented with 12 ppm Lyc, 0.25 ppm Se (as SeVI) and/or 2% FO. The chickens were fed the control diet (Group I) containing 4% sunflower oil (SO) or the experimental diets enriched with 4% OS and 12 ppm Lyc (Group II), 4% OS, 12 ppm Lyc and 0.25 ppm Se as SeVI (Group III), 2% OS, 2% OR and 12 ppm Lyc (Group IV) or combined addition of 2% OS, 2% OR, 12 ppm Lyc and 0.25 ppm Se as SeVI (Group V). On day 43 of the experimental period, chickens from each group were slaughtered by decapitation after stunning. The thigh muscles were quickly removed, weighed, homogenized, and frozen at -32 C until chemical analyses. Fatty acids (FA) were determined in right leg thigh muscles. FA as methyl esters (FAME) were quantified using gas chromatography (GC) according to Czauderna et al. [4, 5]. The analyses of all FAME were performed on a SHIMADZU GC-MS- QP2010 Plus EI equipped with a BPX70 fused silica capillary column (120 m 0.25 mm i.d μm film thickness; SHIM-POL), quadrupole mass selective detector (Model 5973N). Results are presented as means of individually analysed thigh muscles of chickens. These one-factorial statistical analyses of the effects of FO, Lyc or SeVI in the diets were conducted using the non-parametric Mann-Whitney U test for comparing independent experimental groups. Mean values in columns having the different superscripts were significantly different at the a,b P<0.05 and A,B P<0.01 levels, respectively. Statistical analyses of interactions between FO and SeVI (i.e. FO SeVI) were performed using two-factorial ANOVA analysis; the interactions were significant at the x,y P<0.05 and X,Y P<0.01 levels, respectively Statistical analyses were performed using the Statistica v. 10 software package (2010; Results In the present investigation, neither macroscopic lesions nor pathological changes were found in the kidneys, spleen, pancreases, liver, as well as in any of muscles and adipose tissues of chickens fed the experimental rations enriched with Lyc, Se (as Se VI or selenized yeast [6]) and/or FO. The diets containing SeVI, Lyc or/and FO (Groups III and V) increased the liveweight of cockerels (P<0.05) and pullets (P<0.05) in comparison with the control group (group I). Furthermore, the diet enriched in Lyc, SeVI and FO (Group V) most effectively increased the feed conversion efficiency of chickens in comparison with Groups I-IV (i.e., Group V most efficiently decreased the feed intake per unit body weight gain of birds, kg/kg). The diet enriched in Lyc, SeVI and FO most efficiently stimulated the accumulation of saturated fatty acids (SFA), especially atherogenic SFA (A-SFA: C12:0, C14:0 and C16:0) and thrombogenic SFA (T-SFA: C14:0, C16:0 and C18:0) Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 61

71 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, in muscles of chickens (i.e. cockerels and pullets). Moreover, the concentrations of SFA, A-SFA and T-SFA in thethigh muscles of chickens ( ) were stimulated by the FO x SeVI interaction (Table 1). Similarly, Lyc, SeVI and FO added to the diet also most effectively stimulated the accumulation of the concentration sum of all assayed fatty acids ( FA), PUFA and MUFA in thigh muscles of chickens (, cockerels, pullets). Detailed analysis of the current studies and our previous investigation [6] documented that the inorganic chemical form of Se, like SeVI, in the diet containing Lyc and FO stimulated the conversion of acetyl-coa to fats (de novo lipogenesis), while decreased the capacity of β-oxidation of fatty acids in muscles of chickens. Really, the concentrations of ( FA), PUFA and MUFA in chickens (, cockerels and pullets) increased by the FO x SeVI interaction (P<0.01, P<0.01 and P<0.05, respectively) (Table 1). Moreover, the current studies revealed that the addition of SeVI to the diet containing Lyc and FO significantly stimulated the accumulation of the concentration of cis9trans11cla (c9t11cla) in the thigh muscles of cockerels and pullets and the breast muscles [6] compared with the control diet and the diets enriched only in SeVI or Lyc, irrespective of the presence of FO (Groups I-IV). These findings documents that the SeVI added to the diet containing Lyc and FO elevated the capacity of the 9-desaturation of C18:0 in the thigh muscles of chickens (, cockerels and pullets) in comparison with the control group (Group I) and other experimental groups (Groups II-IV). The current investigation and our previous studies reinforce the findings of our previous studies with respect to a possible role for different chemical forms of dietary Se (like selenite, SeVI or selenized yeast) on the capacity of Δ9-desaturase (i.e., stearoyl-coa desaturase-1) in the body of rats or chickens [4, 6]. Our current studies documented that SeVI added to the diet with Lyc and FO most efficiently stimulated the yield of 9-, 6-, 5 or/and 4-desaturations and elongation of fatty acids in muscles of chickens (, cockerels and pullets). As can be seen from results summarized in Table 1, the diet containing SeVI, Lyc and FO more efficiently stimulated the accumulation of PUFAn-6 than the control diet and the diet enriched in Lyc and FO (Group V versus Groups I and IV). On the other hand, Lyc added to the diet, irrespective of the presence of SeVI, significantly increased the concentration of PUFAn-6 (consequently the concentration ratio of PUFAn-6 to PUFAn-3) in muscles of chickens ((, cockerels and pullets) compared to other groups (I, IV and V). SeVI added to the diet enriched in Lyc (Group III) most efficiently increased the ratio values of PUFA to SFA (PUFA/SFA) in thigh muscles and breast muscles [5]. Summary/Conclusions Our current studies documented that meat quality largely depends on the feeding background of farm animals (like chickens, cows or pigs). SeVI added to the diet containing Lyc, irrespective of the presence of FO, increased the yield of the fatty acid elongation in thigh muscles compared with chickens fed the diet containing Lyc without or with FO. Considering the above results, we argued that the diet enriched in FO, Lyc and SeVI most efficiently improved the nutritive value of the thigh muscles of chickens from the aspect of human health. Really, this diet stimulated the accumulation of PUFA, LPUFAn-3 and c9t11cla in muscles. References 1. Czauderna M. et al., Acta Chromatogr. 18, Czauderna M. et al., J. Anim. Feed Sci. 18, Heber D. et al., Exp. Biol. Med. 227, Navarro-Alarcon M. et al., Sci. Total Envir. 400, Rozbicka-Wieczorek A.J. et al., J. Anim. Feed Sci. 21, Yu L.L. et al., Anim. Feed Sci. Tech. 140, Table. 1. Effect of SeVI, OR and Lyc addition to the diet on the concentration of fatty acids in thigh muscles of chickens ( : the sum of pullets and cockerels). Group LPUFA c9t11 SFA A-SFA T-SFA FA MUFA PUFA DHA PUFA PUFAn-6 mg g -1 mg g -1 mg g -1 mg g -1 mg g -1 mg g -1 n-3 μg g -1 μg g -1 CLA μg g -1 SFA PUFAn-3 Group I 7.53 ab 5.71 a 7.46 ab 27.8 a 17.2 a 7.92 ab 52 A 14 A 11.4 ab a 22 a II 8.69 a 6.61 a 8.60 a 33.2 a 18.1 ab a 34 A 7 Aa 14.7 ac a 60 b III 6.39 ab 4.82 a 6.30 ab 25.5 a 13.1 ab a 50 A 21 Ab 10.2 ab b 57 b IV 4.51 b 3.38 a 4.45 b 14.9 b 8.5 b 4.76 b 141 B 79 B 7.2 b a 19 a V ax 9.03 bx ax 44.5 cx 26.0 cx cx 163 B 90 C 17.0 acx a 25 ax For citation: Wieczorek-Rozbicka A.J., Szarpak E., Czauderna M., Kowalczyk J., Brzóska F., Śliwiński B., Lycopene, selenate and fish oil added to the diet influence the profile of fatty acids in chicken thigh muscles. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

72 SESJA II ŚWINIE SESSION II PIGS

73 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA W MIESZANKACH DLA ŚWIŃ RASY PUŁAWSKIEJ NA WARTOŚĆ RZEŹNĄ TUSZ I JAKOŚĆ MIĘSA A. Milczarek *, M. Osek, B. Klocek Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Przyrodniczy, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Siedlce * amilczarek@uph.edu.pl Słowa kluczowe: tuczniki, wartość rzeźna, cechy fizyko-chemiczne mięsa, bobik niskotaninowy, DDGS Wstęp i cel pracy Obecnie w produkcji trzody chlewnej szczególną uwagę zwraca się na wyniki tuczu i doskonalenie jakości mięsa. Jakość mięsa zależy od czynników genetycznych, środowiskowych, ale także interakcji między nimi [1, 2, 3, 4, 5]. Wśród czynników genetycznych na pierwszym miejscu należy wymienić rasę zwierzęcia, natomiast głównym czynnikiem środowiskowym jest żywienie. W składzie surowcowym dawki pokarmowej tuczników dominują zboża, które muszą być uzupełnione surowcami wysokobiałkowymi. Najczęściej stosowanym jest śruta poekstrakcyjna sojowa, będąca surowcem drogim, importowanym. Możliwość poszerzenia bazy paszowej dla świń stwarza powstanie nowych odmian bobiku niskotaninowego, czy produkcja suszonych wywarów zbożowych (DDGS). Modyfikacja składu dawki/mieszanki często wpływa na skład tkankowy, jak i walory dietetyczne uzyskiwanego produktu [2]. Podjęto więc badania mające na celu określenie wartości rzeźnej tusz i jakości mięsa świń rasy puławskiej żywionych mieszankami zawierającymi nasiona bobiku niskotaninowego lub suszony wywar zbożowy. Metody Badania przeprowadzono na 30 tucznikach rasy puławskiej, o początkowej masie ciała około 30 kg. Zwierzęta podzielono metodą analogów na trzy równoliczne grupy (K, B, D). Świnie grupy kontrolnej (K) żywiono mieszanką sporządzoną na bazie jęczmienia, pszenżyta, poekstrakcyjnej śruty sojowej i dodatków mineralno-witaminowych, natomiast tuczniki grup doświadczalnych (B i D) otrzymywały mieszanki, do których wprowadzono odpowiednio 10% nasion bobiku niskotaninowego (grupa B) i 10% suszonego wywaru zbożowego (grupa D). Zwierzęta żywiono tymi samymi mieszankami przez cały okres tuczu do uzyskania masy ciała około 115 kg. W dniu zakończenia tuczu zwierzęta ubito w zakładach mięsnych bezpośrednio po transporcie, zgodnie z technologią obowiązującą w zakładzie. Dokonano oceny mięsności świń, a po upływie 45 minut od uboju oznaczono początkowy odczyn mięsa (ph 1 ) w mięśniu najdłuższym grzbietu. Pomiar wykonano pomiędzy ostatnim kręgiem piersiowym a pierwszym lędźwiowym. Następnie tusze poddano 24 h chłodzeniu w temperaturze 0-4 C, po czym tusze zważono i ponownie oznaczono odczyn mięsa (ph 24 ). Na prawej półtuszy dokonano pomiaru grubości słoniny w 5-ciu miejscach. Z mięśnia longissimus pobrano próbki mięsa do oznaczeń fizyko-chemicznych i organoleptycznych. W mięśniu analizowano zawartość składników podstawowych, skład kwasów tłuszczowych frakcji lipidowej według AOAC [1990]. Określono wyciek naturalny 48 godzin od uboju według metodyki Prange i in. [1977]. Jasność barwy (CIE L*) mięsa oceniono w systemie Huntera przy użyciu chromometru CR 300 firmy Minolta. Według metodyki Baryłko-Pikielnej [1975] mięsień longissimus poddano ocenie organoleptycznej, którą przeprowadziła grupa 6 osób w 5-cio punktowej skali Tilgnera [1957]. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie przy użyciu jednoczynnikowej analizy wariancji, a celem stwierdzenia istotności różnic pomiędzy średnimi dla grup zastosowano przedział ufności Tukeya. Wyniki Wprowadzenie bobiku niskotaninowego (10%) lub suszonego wywaru zbożowego (10%) do mieszanek dla tuczników doświadczalnych nie wpłynęło istotnie na wydajność rzeźną i mięsność tusz (rys. 1) ,86 77,11 76,33 49,60 51,90 49,58 grupa K grupa B grupa D wydajność rzeźna (%) mięsność (%) Rys. 1. Wyniki analizy rzeźnej tuczników rasy puławskiej Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 63

74 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Wyliczona średnia grubość słoniny z 5 pomiarów wykazała, że najcieńszą (30,05 mm) słoninę miały świnie otrzymujące diety z bobikiem, natomiast najgrubszą (31,70 mm) żywione mieszankami z DDGS (P>0,05). Przeprowadzona analiza podstawowa mięsa nie dowiodła istotnego wpływu zastosowanego żywienia na zawartość suchej masy i białka ogólnego w mięśniu longissimus. Istotnie więcej popiołu surowego (P 0,05) i mniej tłuszczu surowego (P 0,01) stwierdzono w mięśniu najdłuższym grzbietu świń doświadczalnych (B i D) w porównaniu z kontrolnymi. Zawartość tłuszczu śródmięśniowego w mięśniu wszystkich grup mieściła się w przedziale 2-3%, który jest optymalny z punktu widzenia konsumenta. Wprowadzenie bobiku lub DDGS do mieszanek dla świń doświadczalnych zmniejszyło we frakcji lipidowej ich mięsa udział kwasów hipercholesterolemiczych (OFA) i zwiększyło udział kwasów neutralnych i hipocholesterolemicznych (DFA). Najkorzystniejszy profil uzyskał mięsień tuczników żywionych mieszanką z bobikiem (P>0,05). Nie odnotowano wpływu mieszanek na odczyn mięśnia najdłuższego grzbietu zmierzony 45 minut i 24 godziny od uboju oraz jasność barwy L* (P>0,05). Istotnie (P 0,05) największy (3,43%) wyciek naturalny zmierzony 48 godzin po uboju stwierdzono w mięśniu longissimus świń otrzymujących w dawce DDGS w porównaniu z kontrolnymi (2,13%) i doświadczalnymi z grupy B (2,04%). Przeprowadzona ocena walorów smakowych mięsa wykazała, że m. longissimus świń żywionych mieszanką z udziałem bobiku niskotaninowego uzyskał najwyższą średnią notę za 4 oceniane cechy (P>0,05). Podsumowanie/Wnioski Wprowadzenie do mieszanek dla świń rasy puławskiej bobiku niskotaninowego lub suszonego wywaru zbożowego (DDGS) w miejsce części śruty poekstrakcyjnej sojowej pozwoliło na uzyskanie tusz o porównywalnej wartości rzeźnej i mięsa o lepszej jakości, szczególnie w przypadku zastosowania bobiku w diecie tuczników. Spis piśmiennictwa 1. Florowski T. i in., Anim. Sci. Pap. Rep. 24(3), Lechowski J. i in., J. Elem., Milczarek A. i in., Acta Sci. Pol., Zootechnica 11(3), Orzechowska B. i in., Rocz. Nauk. PTZ. t. 5(2), Pisula A., Florowski T., Pol. J. Food Nutr. Sci. 15/56(3), Do cytowania: Milczarek A., Osek M., Klocek B., Wpływ różnych źródeł białka w mieszankach dla świń rasy puławskiej na wartość rzeźną tusz i jakość mięsa. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

75 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF DIFFERENT PROTEIN KIND IN MIXTURES FOR PULAWSKA PIGS ON SLAUGHTER VALUE AND MEAT QUALITY A. Milczarek *, M. Osek, B. Klocek Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management, Faculty of Life Sciences, University of Natural Sciences and Humanities, Siedlce * amilczarek@uph.edu.pl Key words: fatteners, slaughter value, physico-chemical properties of meat, low-tannin field bean, DDGS Introduction and objective Currently, in pigs production, particular attention become attached to fattening profitability as well as meat quality. Meat quality depends from genetic factors, environments, but also interaction between those [1, 2, 3, 4, 5]. Among genetic factors on the first place is animal breed, while the main environmental factors is feeding. In materials composition of dose for fatteners predominate grains, which have to be completed high-protein materials. The often is used soybean meal, it is expensive and imported product. Possibility of extension of feedstuff for pigs create appearance new cultivars of low-tannin field bean or production of dried distiller s grains with solubles (DDGS). The modification of dose/mixture often influenced on the tissue composition, as well as dietetic value of received product [2]. The aim of the present study was to estimate of dressing percentage and meat quality of Pulawska breed fed mixtures containing low-tannin field bean or dried distiller s grains with soubles. Methods The experiment was carried out on 30 of Pulawska breed fatteners with an initial weight of about 30 kg. The pigs were assigned to three equal groups (K, B, D). The control animals were fed mixture produced on the basis of barley, triticale, soybean meal and mineral-vitamin additives, while fatteners experimental group (B and D) received mixtures contained suitably 10% low-tannin field bean (group B) and 10 % dried distiller s grains with solubles (group D). The animals were fed the same mixtures for whole fattening period to reached a weight of about 115 kg. In the last day of fattening, directly after transport to meat plant all animals were slaughtered, according to valid technology. Next, the carcass meatiness was estimated and 45 minutes after slaughter first recording of acidity (ph 1 ) of the longest back muscles was measured. The measurement was made between the last vertebra breast and the first lumbar. After this the carcasses were cooled for 24 hours in temperature 0-4 C, next again the carcasses were weighed and acidity (ph 24 ) of meat were estimated. On the right halves of carcass back fat thickness in 5 places were measured. Samples of longissimus muscle were taken in order to the physico-chemical features evaluation. In muscles estimated contents of basic nutrients as well as the composition and share of fatty acids in lipid fraction [AOAC 1990]. Moreover, drip loss 48 hour after slaughter were determined according to Prange et al. [1977]. Colour brightness (CIE L*) of meat by Hunter system with using chromameter CR 300 Minolta. According to the methodology described by Baryłko- Pikielna [1975] taste quality of longissimus muscles were evaluated by a group of 6 people on a 5 point Tilgner scale [1957]. The results were statistically analysed using one-factor analysis of variance and significance of differences between means was determined by Tukey s test. Results It was shown that introduced low-tannin field bean (10%) or dried distiller s grains with solubles (10%) into mixtures for experimental fatteners did not influence on dressing percentage and meatiness (Fig. 1) ,86 77,11 76,33 49,60 51,90 49,58 group K group B group D dressing percentage (%) meatiness (%) Figure 1. Slaughter results of Pulawska breed fatteners. It was shown, that the thinnest (30.05mm) counted of average backfat thickness from 5 measurements had pigs fed mixture containing low-tannin field bean, whereas the thickest (31.70 mm) received in diets DDGS (P>0.05). The analysis of basic components in meat did not prove significance of influence the using diets on 65 Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz

76 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, dry matter and crude protein in m. longissimus. Significantly more crude ash (P 0.05) and less crude fat (P 0.01) in the longest back muscles of experimental pigs (B and D) were ascertain, in comparison to control group. However, the intramuscular fat (IF) content in muscles of all groups were 2-3%, which is optimal level from standpoint of the consumer. It was found, that the field bean or the dried distiller's grains with solubles introduced into mixtures for experimental pigs decrease share of hypercholesterolemic fatty acids (OFA) and increase share of neutral and hypocholesterolemic fatty acids (DFA) in lipid fraction their meat, the most beneficial fatty acids profile were observed in muscle the fatteners fed diets with low-tannin field bean (P>0.05). No influence of the kind mixtures on acidity the longest back muscles, measured 45 minutes and 24 hours after slaughter and brightness colour L* (P>0.05). However, significantly (P 0.05) the bigest (3,43%) drip loss 48h after slaughter in longissimus muscle of pigs fed diets containing DDGS were noticed, in comparison to control (2.13%) and experimental B group (2.04%). The meat sensory evaluation showed, that the highest average mark, in 4 estimated features obtained m. longissimus of pigs fed mixture with low-tannin field bean (P>0.05). Summary/Conclusions It has been proved, that introduce the low-tannin field bean or dried distiller's grains with solubles (DDGS) into mixtures for Pulawska breed fatteners in place of part soybean meal, can obtain similar slaughter value of carcasses and better meat quality, especially using low-tannin bean in pigs diet. References 1. Florowski T. et al., Anim. Sci. Pap. Rep. 24(3), Lechowski J. et al., J. Elem., Milczarek A. et al., Acta Sci. Pol., Zootechnica 11(3), Orzechowska B. et al., Rocz. Nauk. PTZ. t. 5(2), Pisula A., Florowski T., Pol. J. Food Nutr. Sci. 15/56(3), For citation: Milczarek A., Osek M., Klocek B., The effect of different protein kind in mixtures for pulawska pigs on slaughter value and meat quality. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

77 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW METODY EKSTRAKCJI I POZIOMU INULINY W MIESZANKACH DLA TUCZNIKÓW NA EFEKTY PRODUKCYJNE S. Sobolewska *, E. Grela Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia, Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Lublin * ehinokokus@wp.pl Słowa kluczowe: tuczniki, inulina, przyrosty, zużycie paszy, wartość rzeźna tuszy Wstęp i cel pracy Antybiotykowe stymulatory wzrostu (ASW) były bardzo efektywne w utrzymywaniu wysokiej zdrowotności świń, pozwalały na produkowanie większej ilości mięsa z 1 kg paszy. Zakaz stosowania ASW nałożony przez Unię Europejską spowodował intensyfikację poszukiwań alternatywnych substancji do antybiotykowych stymulatorów wzrostu, które polepszałyby zdrowotność zwierząt jak i efekty produkcyjne. Jednymi z takich dodatków, które działają korzystnie na pracę jelit polepszając efekty produkcyjne, są naturalne dodatki żywieniowe [6]. Prebiotyki (np. inulina) są znane od lat, ale wciąż brakuje prac na temat wykorzystania tego suplementu w żywieniu zwierząt. Inulina jako prebiotyk nie ulega trawieniu pod wpływem enzymów zwierząt monogastrycznych, dociera do jelita grubego, gdzie podlega fermentacji bakteryjnej. Wszystkie prebiotyki typu inulin są bifidogenne. Stymulują wzrost korzystnej mikroflory bakteryjnej [3]. Z perspektywy producenta istotne jest zdobycie wiedzy na temat jakie dawki inuliny w paszy będą skutkować najlepszym wynikiem w tuczu, a także najlepszą jakością mięsa. Celem niniejszego doświadczenia było: 1) prześledzenie czy dodatek inuliny może poprawić efekty produkcyjne, 2) oszacowanie właściwej dawki inuliny dla tuczników, 3) sprawdzenie, czy metoda bądź różny poziom inuliny będzie wpływać na badane cechy. Założono, że diety wzbogacone w inulinę pomogą osiągnąć lepsze efekty tuczu. Metody Doświadczenie obejmowało 140 mieszańców świń (PL PLW) Duroc o początkowej masie ciała 25,0±0,5 kg. Zwierzęta zostały podzielone na 7 grup, utrzymywane w kojcach (4 świnie w każdym). Tuczniki otrzymywały następujące mieszanki grower (25-70 kg) i finisher ( kg). Mieszanki zawierały: ziarno pszenicy i jęczmienia, śrutę sojową, składniki mineralne (sól, fosforan wapnia, kredę pastewną) i premiks mineralno-witaminowy. Pasze były zbilansowane pod względem energii metabolicznej, białka całkowitego, składu aminokwasów, minerałów i witamin [2]. Dieta dla I grupy (kontrolnej) nie zawierała dodatku inuliny, podczas gdy pozostałe grupy otrzymywały odpowiednio 1%, 2% i 3% inuliny w mieszance (wodna lub wodnoalkoholowa ekstrakcja z korzeni cykorii) (tab. 1). Wszystkie zwierzęta posiadały nieograniczony dostęp do paszy i wody (ad libitum). Warunki zoohigieniczne, tj.: temperatura, wilgotność względna, ochładzenie były jednakowe dla wszystkich grup. Inulina została wyekstrahowana zgodnie ze zmodyfikowaną metodą Stahl a i Schild a [5]. Czystość inuliny przedstawiono w tabeli 1. Podczas trwania doświadczenia, zwierzęta były ważone trzykrotnie (na początku doświadczenia, ok. 70 kg masy ciała oraz przed ubojem). Pobranie paszy było kontrolowane indywidualnie przez ważenie porcji w automatycznych karmnikach dla trzody chlewnej w każdym z kojców. Uzyskane wyniki zostały poddane analizie wariancji (ANOVA), istotności różnic pomiędzy średnimi dla badanych cech zostały ustalone przy pomocy testu Duncana za pomocą programu Statistica. Wszystkie grupy żywieniowe otrzymujące dodatek inuliny zostały porównane z grupą kontrolną, a także porównano metody ekstrakcji i poziom inuliny. Wyniki Efekty produkcyjne tuczników otrzymujących inulinę zostały przedstawione w tabeli 2. Istotnie wyższe pobranie paszy zostało zaobserwowane w grupach otrzymujących 1% i 3% dodatek inuliny w mieszance. Podczas całego okresu tuczu nieznacznie lepsze wartości dla dziennych przyrostów zostały odnotowane w grupach otrzymujących dodatek polisacharydu (istotnie wyższe dla grupy III i VII, p 0,05). To oczywiście wpłynęło na zwiększone pobranie paszy, ale rozpatrując cały okres tuczu zużycie paszy (FCR) było niższe dla większości grup otrzymujących prebiotyk (najlepsze rezultaty były również odnotowane dla III i VII grupy). Różna metoda ekstrakcji inuliny nie miała wpływu na dzienne przyrosty, pobranie czy zużycie paszy, biorąc pod uwagę cały okres tuczu ( kg). Zastosowanie różnego poziomu inuliny miało zauważalny wpływ na dzienne przyrosty (p 0,05). Rozpatrując cały okres tuczu, najlepsze wyniki odnotowano dla młodych zwierząt, których dieta była wzbogacona 2% i 3% dodatkiem prebiotyku, niezależnie od metody jego ekstrakcji. W badaniu na tucznikach, Kjos i in. [4] stwierdzili wzrost masy ciała w pierwszym i drugim okresie tuczu wraz z podnoszącym się poziomem inuliny w dawce. Podobna zależność została stwierdzona przez Frantz i in. [1] w doświadczeniu obejmującym 252 prosięta. Jednak autorzy wywnioskowali, że inuliny nie można uznawać za odpowiedni zamiennik dla antybiotyków w celu poprawy efektów produkcyjnych prosiąt. W naszym badaniu uzyskano nieznacznie lepsze efekty produkcyjne odnośnie tuczników, tj. wyższy dzienny przyrost masy ciała. Nie był on jednak istotny statystycznie dla wszystkich stosowanych mieszanek. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 67

78 Pobranie paszy (kg dzień -1 ) Przyrosty dzienne (g) Zużycie paszy (kg kg -1 ) XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Podsumowanie/Wnioski Zastosowanie inuliny w niniejszym doświadczeniu znacznie poprawiło wartości niektórych badanych cech. Jednakże, na podstawie uzyskanych wyników trudno jest jednoznacznie wskazać poziom i metodę ekstrakcji inuliny, które byłyby najbardziej odpowiednie w żywieniu tuczników. Dlatego ważne wydaje się przeprowadzenie dalszych badań nad wpływem inuliny w żywieniu trzody chlewnej, zwłaszcza ze względu na niewielką liczbę publikacji dotyczących stosowania badanych suplementów w żywieniu zwierząt. Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia można stwierdzić, że różne metody ekstrakcji inuliny nie wpływają na badane cechy, natomiast różnorodny poziom inuliny różnicuje efekty produkcyjne tuczników. Spis piśmiennictwa 1. Frantz N.Z. i in., Effects of prebiotic, inulin, and a direct feed microbial on growth performance of weanling pigs. Swine day. Kansas State University. 2. Grela E.R. i in., Poradnik nowoczesnego żywienia świń zalecenia dla praktyki. SRRiL Progress, Lublin. 3. Kelly G., Altern. Med. Rev. 13(4), Kjos N.P. i in., Feeding chicory inulin for entire male pigs during the last period until slaughter. 11 th International Symposium on Digestive Physiology of Pigs. Montbrió del Camp, Spain. 5. Stahl E., Schild W., Pharmazeutische Biologie, 4: Drogenanalyse II: Inhaltsstoffe und Isolierungen. Gustav Fischer, Stuttgart/New York. 6. Verdonk J. i in., Brit. J. Nutr. 93, Wyszczególnienie Tab. 1. Układ doświadczenia Grupy żywieniowe I II III IV V VI VII Dodatek inuliny (g kg -1 paszy) (w) Dodatek inuliny (g kg -1 paszy) (w-a) Liczba zwierząt Zawartość: inulina (~92%), glukoza/fruktoza/sacharoza (~8%) 2 Zawartość: inulina (~89%), glukoza/fruktoza/sacharoza (~8%), inne cukry (~1%), polifenole (~2%) w ekstrakcja wodna, w-a ekstrakcja wodno-alkoholowa MC (kg) Wyszczególnienie Tab. 2. Przyrosty dzienne, pobranie i wykorzystanie paszy przez tuczniki Grupy żywieniowe Metody Poziom inuliny ekstrakcji w paszy (g kg -1 ) I II III IV V VI VII w w-a ,22 2,15 2,39 2,41 2,32 2,32 2,31 2,32 2,32 2,22 2,24 2,36 2,36 3,02 b 3,35 a 3,19 ab 3,31 a 3,35 a 3,21 ab 3,31 a 3,28 3,29 3,02 b 3,35 a 3,20 ab 3,31 a 2,62 b 2,75 ab 2,79 ab 2,86 a 2,84 a 2,77 ab 2,81 a 2,80 2,81 2,62 b 2,80 a 2,78 ab 2,84 a 768 c 758 c 886 ab 774 c 815 bc 865 b 925 a 806 b 868 a 768 b 787 b 876 a 850 a 781 c 1058 a 870 bc 932 b 761 c 804 c 782 c 953 a 782 b 781 c 910 a 837 bc 857 b 772 b 849 ab 881 a 822 ab 799 b 846 ab 882 a b 824 ab 864 a 852 a 2,89 ab 2,84 b 2,70 bc 3,11 a 2,85 b 2,68 bc 2,50 c 2,88 2,68 2,89 2,85 2,69 2,81 3,87 bc 3,17 d 3,67 bc 3,55 c 4,40 a 3,99 b 4,23 ab 3,46 b 4,21 a 3,87 3,79 3,83 3,89 3,39 ab 3,24 ab 3,17 b 3,48 a 3,55 a 3,27 ab 3,19 b 3,30 3,34 3,39 3,40 3,22 3,34 a, b, c, d - wartości oznaczone różnymi literami w wierszu różnią się istotnie (p 0,05) MC masa ciała (okres tuczu), w ekstrakcja wodna, w-a ekstrakcja wodno-alkoholowa Do cytowania: Sobolewska S., Grela E., Wpływ metody ekstrakcji i poziomu inuliny w mieszankach dla tuczników na efekty produkcyjne. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

79 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF INULIN EXTRACTION METHOD AND LEVEL IN GROWING-FINISHING PIG DIETS ON PERFORMANCE S. Sobolewska *, E. Grela Department of Bromatology and Nutrition Physiology, Institut of Animal Nutrition and Bromatology, Faculty of Biology and Animal Breeding, University of Life Sciences, Lublin * ehinokokus@wp.pl Key words: inulin, growing-finishing pig, ADG, FCR, carcass trait Introduction and objective Antibiotic growth promoters (AGPs) have been highly effective at keeping pigs healthy, producing more meat per kilogram of feed. However, the European Union ban on using antibiotic growth stimulators resulted in intensification of research on alternatives to AGPs that could maintain animal health and performance. One of the supplements, which demonstrated positive impact on gut integrity, thereby improving animal performance, is a group of natural nutritional additives [6]. Prebiotics (e.g. inulin) have been known for years, but there is still not many papers about the research on the use of this supplement in animal nutrition. Inulin, as a prebiotic, resists enzymatic digestion in the upper gastrointestinal tract, it reaches the colon virtually intact to undergo bacterial fermentation. All inulin-type prebiotics are bifidogenic. They stimulate the growth of beneficial species of bacteria [3]. It is important to know how much inulin needs to be added to the feed to get the best results in both, fattening and quality of produced meat, from the perspective of manufacturers. The aim of the present experiment was to 1) investigate whether diets incorporating inulin could improve production effects, 2) determine the appropriate amount of inulin for growing-finishing pigs, 3) examine if a method of inulin extraction or its different content affect the nutritional effects. The hypothesis tested was that an inulin-supplemented diet would help achieve better results in fattening pigs. Methods The experiment involved 140 crossbred pigs (PL PLW) Duroc with an initial body weight of 25.0±0.5 kg. Animals were divided into 7 groups, kept in pens (4 pigs per pen). Fatteners were fed the following mixtures grower (25-70 kg BW) and finisher ( kg BW). The diets comprised ground grain (wheat and barley), soybean meal, soybean oil, mineral feeds (salt, monocalcium phosphate and ground limestone) and mineral-vitamin premix. The feeds were balanced for metabolizable energy, total protein, amino acid composition, minerals and vitamins [2]. Diet for group I (control) was composed without inulin addition, other groups received 1%, 2% and 3% of inulin in mixture (water or water-alcohol extraction of inulin from chicory roots, respectively) (Table 1). All animals had free access to feeders (ad libitum consumption) and drinkers. The hygienic conditions, that is: temperature, relative humidity and cooling were the same for all the groups. Inulin was extracted according to the modified Stahl and Schild method [5]. Inulin purity is presented in Table 1. During the experiment animals were weighed 3 times (at the start, at 70 kg BW and before slaughter). Feed intake was controlled individually by weighing portions for automatic feed in individual cages. The results were subjected to analysis of variance (ANOVA) to provide mean values for the groups, while significance of differences for the mean values of the studied traits was established with Duncan s test using Statistica package. All feeding groups receiving inulin addition were compared with control. Besides, the extraction methods and dietary inulin level were compared. Results Production effects of fatteners with dietary inulin supplementation are summarized in Table 2. A significantly higher feed intake was noted in the groups with 1% and 3% inulin dietary additive. During the whole fattening period, slightly better values for daily weight gain were obtained in the groups with polysaccharide additive (significantly higher in group III and VII, p 0.05). This obviously resulted in feed intake increase, but for the whole fattening period, feed conversion ratio (FCR) was lower for most groups receiving prebiotic (the best results were also reported in group III and VII). A different method of inulin extraction did not affect daily weight gain, feed intake or feed conversion ratio for the whole fattening period ( kg). Employment of a different inulin level was found to have noticeable influence of daily gains (p 0.05). Considering the whole fattening period, the best results were reported for young animals whose diet was supplemented with 2% and 3% of prebiotics, irrespective of its extraction procedure. However, different inulin content did not contribute to feed conversion at each fattening stage. In the study on fatteners, Kjos et al. [4] observed an increase in weight gain in the first and second period of fattening along with an elevating inulin level in feed. A similar relationship was reported by Frantz et al. [1] in the experiment involving a total of 252 weanling pigs. However, the authors concluded that inulin cannot be considered suitable replacement for antibiotics to improve growth/performance in nursery pigs. In our study, we have obtained slightly better results in production effects of fatteners, i.e., higher daily weight gain but not statistically significant for all of the applied mixtures. Summary/Conclusions The use of inulin supplementation in the present study has improved significantly some of the studied traits. However, it is still challenging to give definite amount of inulin additive which would be Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 69

80 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, most appropriate for fattener nutrition. Therefore, it seems important to conduct more extensive research on the effects of inulin in pig nutrition as there are only few core publications addressing this supplement application.on the grounds of the present study, it can be stated that that various methods of inulin extraction do not affect the studied traits but different levels of inulin certainly do. References 1. Frantz N.Z. et al., Effects of prebiotic, inulin, and a direct feed microbial on growth performance of weanling pigs. Swine day. Kansas State University. 2. Grela E.R. et al., Handbook of modern pig feeding. Recommendation for practice (in polish). SRRiL Progress, Lublin. 3. Kelly G., Altern. Med. Rev. 13(4), Kjos N.P. et al., Feeding chicory inulin for entire male pigs during the last period until slaughter. 11 th International Symposium on Digestive Physiology of Pigs. Montbrió del Camp, Spain. 5. Stahl E., Schild W., Pharmazeutische Biologie, 4: Drogenanalyse II: Inhaltsstoffe und Isolierungen. Gustav Fischer, Stuttgart/New York. 6. Verdonk J. et al., Brit. J. Nutr. 93, Table 1. Experimental design. Specification Feeding groups I II III IV V VI VII Inulin additive (g kg -1 feed) (w) Inulin additive (g kg -1 feed) (w-a) Number of animals Content: inulin (~92%), glucose/fructose/sucrose (~8%) 2 Content: inulin (~89%), glucose/fructose/sucrose (~8%), other sugar (~1%), polyphenols (~2%) w water extraction, w-a water-alcohol extraction Specification Feed intake (kg day -1 ) Daily weight gains (g) Feed conversion ratio (kg kg -1 ) BW (kg) Table 2. Daily gains, feed intake and feed conversion ratio in growing-finishing pigs. Feeding groups Extraction Dietary inulin level methods (g kg -1 ) I II III IV V VI VII w w-a b 3.35 a 3.19 ab 3.31 a 3.35 a 3.21 ab 3.31 a b 3.35 a 3.20 ab 3.31 a 2.62 b 2.75 ab 2.79 ab 2.86 a 2.84 a 2.77 ab 2.81 a b 2.80 a 2.78 ab 2.84 a 768 c 758 c 886 ab 774 c 815 bc 865 b 925 a 806 b 868 a 768 b 787 b 876 a 850 a 781 c 1058 a 870 bc 932 b 761 c 804 c 782 c 953 a 782 b 781 c 910 a 837 bc 857 b 772 b 849 ab 881 a 822 ab 799 b 846 ab 882 a b 824 ab 864 a 852 a 2.89 ab 2.84 b 2.70 bc 3.11 a 2.85 b 2.68 bc 2.50 c bc 3.17 d 3.67 bc 3.55 c 4.40 a 3.99 b 4.23 ab 3.46 b 4.21 a ab 3.24 ab 3.17 b 3.48 a 3.55 a 3.27 ab 3.19 b a, b, c, d - values in a row with different letters are significantly different (p 0.05) BW body wight (fattening period), w water extraction, w-a water-alcohol extraction For citation: Sobolewska S., Grela E., Effect of inulin extraction method and level in growing-finishing pig diets on performance. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

81 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN NANO-CZĄSTECZKI CYNKU JAKO ŚRODEK HAMUJĄCY BIEGUNKI U PROSIĄT A. Szuba-Trznadel *, B. Fuchs Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Wrocław * anna.szuba-trznadel@up.wroc.pl Słowa kluczowe: nano-cynk, biegunki, prosięta Wstęp i cel pracy Problem biegunek u prosiąt jest wciąż aktualnym tematem. W praktyce oznacza straty prosiąt w odchowie, które wynikają z upadków, jak również z zahamowania ich przyrostów. W konsekwencji zwierzęta do osiągnięcia pożądanej masy ubojowej potrzebują więcej czasu. Dlatego też, w celu eliminowania biegunek zwraca się szczególną uwagę na jakość i strawność komponentów pierwszej mieszanki dla prosiąt. Duże znaczenie w profilaktyce ma stosowanie dodatków stymulujących właściwą równowagę mikrobiologiczną przewodu pokarmowego. W zapobieganiu biegunkom oraz w celu uzyskania lepszych wyników produkcyjnych istotne znaczenie ma również podawanie ZnO. Jednakże, stosowanie wysokich jego poziomów może prowadzić do zanieczyszczenia środowiska. Obecnie, rozwiązanie dla tego problemu upatruje się w nanotechnologii i stosowaniu nano-cząsteczek. Ze względu ma małe ich rozmiary Zn jest łatwiej wchłaniany z przewodu pokarmowego, co w znaczny sposób pozwala ograniczyć jego zawartość w paszy. Celem przeprowadzonego eksperymentu była ocena nano-cząstek Zn preparat Adizox, stosowanego jako środek przeciwbiegunkowy u prosiąt w porównaniu z ZnO podawanym do paszy w dawkach leczniczych. Metody Materiał doświadczalny stanowiły warchlaki o podobnej masie ciała, odsadzone od loch w 28 dniu życia, które umieszczono w 30 kojcach po 10 sztuk. Z tego materiału utworzono 3 grupy (każda po 10 kojców), którym podano mieszanki różniące się jedynie koncentracją i rodzajem Zn w paszy (tab. 1). Warchlaki od 28 dnia życia otrzymywały mieszankę typu prestarter, natomiast od 48 do 74 dnia podawano im paszę typu starter. W trakcie doświadczenia zwierzęta zważono w 28, 47 i 74 dniu życia. Rozliczono pobranie i zużycie paszy w przeliczeniu na każdy kojec. Notowano także występowanie biegunek, konsystencję i barwę kału oraz straty zwierząt. W okresie od 42 do 47 dnia życia przez kolejne 5 dni (w jednym kojcu dla każdej grupy) przeprowadzono kolekcję kału. W zebranym materiale oznaczono zawartość Zn, co było podstawą do obliczeń bilansu Zn. W 47 dniu życia od 7 warchlaków z każdej grupy pobrano krew, w której oznaczono poziom Zn, białka całkowitego, albumin, glukozy, fosfatazy zasadowej, mocznika, haptoglobiny. Doświadczenie zakończono w 74 dniu życia warchlaków, kiedy zwierzęta przeklasyfikowano do tuczu. Wyniki Rozpoczynając doświadczenie zwierzęta charakteryzowały się zbliżoną kondycją i nie wykazywały żadnych objawów chorobowych. W trakcie odchowu, w grupie I odnotowano wyższe straty zwierząt, które miały charakter biegunkowy (tab. 2). Kał był koloru czarnego, smolistego, wyraźnie rozwolniony (w skali 5 punktowej, oceniono go na 4 pkt.). W grupie tej odnotowano 36 biegunkodni. Natomiast kał prosiąt z grupy II i III wykazywał typową, normalną barwę o kolorze szarobrązowym. Konsystencję kału oceniono na 3 pkt., czyli typową dla zwierząt zdrowych. Uzyskany wynik może wskazywać, że hamowanie biegunek poprzez dodatek leczniczych dawek ZnO w grupie II było podobne jak w III, gdzie podawano cząsteczki nano-cynku. Tempo wzrostu warchlaków w poszczególnych grupach wykazywało istotne zróżnicowanie w obydwóch okresach odchowu. Biorąc pod uwagę cały okres odchowu przyrosty warchlaków przekroczyły 400 g dziennie (zwłaszcza w grupach II i III), co można uznać za dobry wynik produkcyjny. Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu wykazywało inne proporcje niż tempo wzrostu. Najsłabiej wykorzystywały paszę zwierzęta z grupy I. Grupa II wykorzystywała mieszanki nieco lepiej niż kontrolna (jednak nie zanotowano istotnych różnic między grupami). Potwierdzałoby to znaną tezę, że wysokie dawki ZnO w paszy obniżają strawność składników pokarmowych. Najlepiej paszę wykorzystywały zwierzęta z grup III. Zanotowane różnice były istotne w porównaniu z grupami I i II. Lepsze wykorzystanie paszy przez zwierzęta z tej grupy potwierdzają wyniki ich tempa wzrostu (w 74 dniu życia średnia masa warchlaków z grupy III była wyższa o 0,5 kg niż w grupie II i o 1,9 kg niż w grupie I). Wyniki analiz biochemicznych krwi (tab. 3), w tym poziom białka całkowitego i albumin mieścił się w granicach norm fizjologicznych. Nieco wyższy, chociaż nieistotny, poziom tych wskaźników odnotowano w grupie III, co mogło świadczyć o lepszym zaopatrzeniu w składniki pokarmowe. Potwierdzają to także oznaczone poziomy mocznika. Odnotowano istotnie niższy jego poziom u zwierząt z grupy III, co świadczy o lepszej gospodarce azotem. Poziomy fosfatazy alkalicznej, świadczące również o tempie wzrostu kośćca, w grupach II i III mieściły się w górnej granicy norm fizjologicznych i były nieco wyższe niż w grupie I. Wyniki te korespondują z rezultatami produkcyjnymi. Poziomy Zn w surowicy krwi wykazywały istotne zróżnicowanie. Najwyższy poziom tego pierwiastka zanotowano w grupie II. Średnie koncentracje Hp u wszystkich badanych warchlaków znajdowały się w górnej granicy. W grupie III stężenie Hp mieściło się w granicach fizjologicznych, choć odnotowano znaczne zróżnicowanie w obrębie tej grupy (podwyższony poziom odnotowano u 57% osobników). W grupach I i II średnie stężenie nieznacznie Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 71

82 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN przekroczyło poziom referencyjny (podwyższone koncentracje Hp odnotowano odpowiednio u 71 i 85% osobników).uzyskane wyniki wskazują, że najmniej stanów zapalnych odnotowano w grupie otrzymującej nanocząsteczki cynku. Wyniki bilansu (tab. 4) wskazują na zróżnicowane pobranie i wydalanie Zn wraz z kałem. Największe dzienne wydalanie kału zanotowano w grupie II, co było od 12 do 16 razy wyższe niż w grupach I i III. Podsumowanie/Wnioski Przeprowadzone doświadczenie wskazuje, że nano-cząsteczki Zn wykazywały podobne działanie antybiegunkowe jak lecznicze dawki ZnO. Zastosowanie nano-cząsteczek przyniosło wymierne korzyści w postaci istotnie lepszego wykorzystania paszy, a istotnie niższy poziom mocznika w surowicy świadczy o lepszej gospodarce azotem. Poziom Hp wskazuje, że zwierzęta z tej grupy wykazywały najmniejszy poziom stanów zapalnych występujących w okresie okołoodsadzeniowym. Poziom Zn surowicy krwi przy dodatku nano-cząsteczek do paszy był podobny do koncentracji tego pierwiastka w grupie kontrolnej. Natomiast emisja Zn do środowiska była 12 razy niższa niż przy zastosowaniu ZnO w dawkach leczniczych. Tabela 1. Układ doświadczenia Kontrola Dawka lecznicza Preparat Adizox Dodatek i forma Zn do 45 dnia życia prosiąt PRESTARTER Dodatek i forma Zn do 74 dnia życia prosiąt STARTER Straty (%) - od 28 do 47 dnia - od 48 do 74 dnia ZnSO mg kg -1 ZnSO mg kg -1 ZnO 3000 mg kg -1-3 kg t -1 ZnO 150 mg kg -1 Grupa I kontrola, grupa II dawka lecznicza, Grupa III preparat Adizox Tabela 2. Wyniki produkcyjne warchlaków zebrane podczas ich odchowu nano-cząsteczki Zn 200 mg kg -1-0,5 kg t -1 nano-cząsteczki Zn 150 mg kg -1-0,375 kg t -1 Kontrola Dawka lecznicza Preparat Adizox Biegunki, liczba dni x sztuk Konsystencja kału, w skali 1-5: - od 28 do 47 dnia - od 48 do 74 dnia Barwa kału czarna, mazista normalna normalna Przyrost dzienny (g) - od 28 do 47 dnia - od 48 do 74 dnia - od 28 do 74 dnia 237 a 529 a 408 a 263 b 548 b 430 b 257 b 581 b 447 b Pobranie paszy na 1 szt. (kg) - od 28 do 47 dnia - od 48 do 74 dnia Zużycie paszy na 1 kg m.c. (kg kg -1 ) - od 28 do 47 dnia - od 48 do 74 dnia 7,70 25,30 8,35 25,16 7,50 25,12 1,71 a 1,77 a 1,66 a 1,70 a 1,54 b 1,60 b Tabela 3. Wskaźniki biochemiczne oznaczone w surowicy krwi Kontrola Dawka lecznicza Preparat Adizox Białko całkowite (g l -1 ) 46,10 46,47 47,76 Albuminy (g l -1 ) 24,20 24,95 25,66 Globuliny (α, β, δ) (g l -1 ) 21,90 21,52 22,10 Glukoza (mmol l -1 ) 4,60 5,73 5,10 Fosfataza alkaliczna (U l -1 ) 250,90 287,85 307,52 Mocznik (mmol l -1 ) 4,45 a 4,75 a 2,52 b Cynk (µmol l -1 ) 14,60 a 28,70 b 17,33 a Haptoglobina (g l -1 ) 1,16 1,37 0,93 Tabela 4. Bilans cynku od 42 do 47 dnia życia Kontrola Dawka lecznicza Preparat Adizox Zawartość Zn w 1kg s.m. paszy (mg) Zawartość Zn 1 kg s.m. kału (mg) Dzienne pobranie Zn w s.m. paszy (mg) 74,4 1162,5 96,7 Dzienne wydalanie Zn w s.m. kału (mg) 74,2 1162,0 96,4 Dzienne zatrzymanie Zn (mg) 0,2 0,5 0,3 Do cytowania: Szuba-Trznadel A., Fuchs B., Nano-cząsteczki cynku jako środek hamujący biegunki u prosiąt. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

83 Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, NANO-ZINC AS A PRODUCT IN PREVENTION OF DIARRHEA IN WEANED PIGLETS A. Szuba-Trznadel *, B. Fuchs Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Biology and Animal Science, University of Environmental and Life Sciences, Wrocław * anna.szuba-trznadel@up.wroc.pl Key words: nano-zinc, diarrhea, pig Introduction and objective Diarrhea has always been a critical issue in pig production. In practice, the diarrhea causes losses of piglets as well as low weigh gain in rearing phase. So, the animals need more time to achieve the slaughter weight. Therefore, the first mixture for piglets is always a high-quality and its nutrients digestibility ought to also be highest. Nowadays, there is interest in feed additives that beneficially affects the growth and/or activity of micro-organisms living in alimentary tract. In the prevention of diarrhea and in purpose to obtain better production results is also important to use ZnO in feed. However, used of high levels of Zn can lead to environmental pollution. Currently, the solution to this problem is seen in nanotechnology and in using of nano-particles of Zn. Zn is easily absorbed from the gastrointestinal tract because of small size of nanoparticles (therefore Zn content in the feed can be significantly reduced). Therefore, the aim of this study was to evaluate if there are any benefits on the diarrhea prevention when piglet diets was supplemented with nanozinc (Adizox product) and ZnO (used at therapeutic doses in feed). Methods The experimental animals characterized by similar weight were weaned from the sow at 28th day of their life. Animals were divided into 3 experimental groups according to the scheme of the experiment (Tab. 1). One experimental group included 10 pens, 10 heads in each. Each group was fed with a mixture that had the same basic composition but the mixtures for groups II and III were enriched by the addition of different level and type of Zn. From 28th day of life pigs received a prestarter mixture, and from 48th to 74th day starter mixture. Animals were weighed during the experiment on the days 28th, 47th and 74th of age and feed intake and feed utilization were controlled for each pen. The diarrhea, fecal consistency and its color, and the losses of animals were also noted. From 42nd to 47th day of life by the next 5 days the samples of fecal were taken (in one pen for each group). The content of Zn was analyzed in biological materials. Then, the balance of Zn was calculated. On the 47 day of life the blood was taken from 7 animals in each groups. The level of Zn, total protein, albumine, glucose, alkaline phosphatase, urea, haptoglobin were determined in blood serum. The experiment was stopped in 74th day of pigs life, when the animals were reclassified to fattening. Results From starting the experiment, the animals showed a similar body weight and displayed no signs of disease. Losses of the weaned piglets were highest during the whole rearing period in the control group and were caused by diarrhea (Table 2). The fecal were black, tarry, visibly watery (according five-point scale received four points). In this group 36 diarrhea days were noted. However, weaned piglets from II and III group had typical normal colour of fecal (gray-brown). The fecal consistency was assessed on three points (which is typical for healthy animals). The obtained results might indicate that inhibition of diarrhea by the addition of therapeutic doses of ZnO in II group was similar to III group where nano-zn was supplemented in feed. The growth rate of weaned piglets showed significant differences during first and second rearing periods in each group. Taking into account the whole rearing period the growth of animals exceeded 400 g per day (especially in the II and III groups). The obtained result can be consider as a good production performance. The feed utilization showed a different tendency than the growth rate. The feed utilization was lowest in control group. This indicator in group II was better than in the control (although there were no significant differences between groups). It would confirm that high doses of ZnO in the feed decrease nutrient digestibility. The best feed utilization was noted in group III and the differences were significant in comparison with I and II groups. In this group animal also had the highest body gain (BW was higher circa 0,5 kg compared to II group and circa 1,9 kg than in control group). The results of blood biochemical analysis (Table 3), including the level of total protein and albumin were in the range of physiological norms. Slightly higher, though insignificant, the level of these indicators were obtained in III group, which could provide a better supply of nutrients. This was evidenced by the urea levels. The urea level was significantly lower in III group, which can manifest a better nitrogen utilization. The concentration of alkaline phosphatase (indicating the rate of bone growth) were upper in the range of reference in II and III groups and its values were higher than in the I group. These results corresponded with the production results. Zn levels in serum showed a significant variation. The highest level of this element was noted in II group. Average concentrations of Hp were upper in the range of norm in all groups. The Hp values were in the range of physiological standards, although there were large differences within this group (elevated levels have been reported in 57% of heads from III group). The average concentration slightly exceeded the reference range (elevated Hp concentrations were observed in 71 and 85% of heads from I and II groups). The results indicated that the lowest inflammation was observed in the group which supplemented the nano-zn in feed. Balance results (Table 4) showed different intake and excretion of Zn in fecal. 73

84 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, The biggest daily excretion was noted in II group (which was 12 to 16 times higher than in other groups). Summary/Conclusions The experiment indicated that the nano-zn showed a similar effect in prevention of diarrhea compared to therapeutic doses of ZnO. The better feed utilization and significantly lower level of urea in blood was obtained when nano-zn was used in feed. The lowest level of inflammation in this group has been confirmed by the concentration of Hp in blood. The levels of Zn in blood of animals which received the addition of nano-zn was similar to the concentration of this element in the control group. The Zn emission into the environment was 12 times lower than the therapeutic doses of ZnO was used in feed. Table 1. Experimental model. Group 1 Control Group 2 Therapeutic doses Addition and type of Zn to 45th d. of life ZnSO 4 ZnO PRESTARTER 150 mg kg mg kg -1-3 kg t -1 Addition and type of Zn to 74th d. of life ZnSO 4 ZnO STARTER 150 mg kg mg kg -1 GroupGrupa 3 Adizox product nano-zn 200 mg kg -1-0,5 kg t -1 nano-zn 150 mg kg -1-0,375 kg t -1 Table 2. Production result of weaned piglets. Group 1 Control Group 2 Therapeutic doses GroupGrupa 3 Adizox product Losses (%) - from 28 to 47 day - from 48 to 74 day Diarrhea, days x heads Fecal consistency, 1-5 scale - from 28 to 47 day - from 48 to 74 day Fecal colour black, greasy normal normal Body gain (g) - from 28 to 47 day - from 48 to 74 day - from 28 to 74 day 237 a 529 a 408 a 263 b 548 b 430 b 257 b 581 b 447 b Feed intake (kg) - from 28 to 47 day - from 48 to 74 day Feed utilitazion (kg kg -1 ) - from 28 to 47 day - from 48 to 74 day a 1.66 a 1.54 b 1.77 a 1.70 a 1.60 b Table 3. Biochemical indicators which were analized in serum blood. Group 1 Control Group 2 Therapeutic doses GroupGrupa 3 Adizox product Total protein (g l -1 ) Albumin (g l -1 ) Globulin (α, β, δ) (g l -1 ) Glucose (mmol l -1 ) Alkaline phosphatase (U l -1 ) Urea (mmol l -1 ) 4.45 a 4.75 a 2.52 b Zn (µmol l -1 ) a b a Hp (g l -1 ) Table 4. Zinc balance from 42 to 47 day of life. Group 1 Control Group 2 Therapeutic doses GroupGrupa 3 Adizox product Level of Zn in 1kg d.m. of feed (mg) Level of Zn in 1 kg d.m. of fecal (mg) Daily Zn intake in d.m. of feed (mg) Daily Zn emission in d.m. of fecal (mg) Daily Zn utilization (mg) For citation: Szuba-Trznadel A., Fuchs B., Nano-zinc as a product in prevention of diarrhea in weaned piglets. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

85 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN MORFOLOGIA JELITA CIENKIEGO PROSIĄT ŻYWIONYCH PASZĄ ZAWIERAJĄCĄ RÓŻNE POZIOMY TREONINY I AMINOKWASÓW ENDOGENNYCH E. Święch *, A. Tuśnio, M. Barszcz, M. Taciak Zakład Podstaw Żywienia Zwierząt Monogastrycznych, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * e.swiech@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: treonina, aminokwasy endogenne, prosięta, jelito czcze, morfologia Wstęp i cel pracy Treonina (Thr) jest aminokwasem (AA) egzogennym, którego niedobór często występuje w paszach dla prosiąt. Zawartość Thr w paszy ma istotny wpływ na trawienie i wchłanianie w jelicie świni. Znaczna część Thr pochodząca z paszy jest zużywana przez tkankę jelita [1]. Niedobór lub nadmiar Thr w paszy może wpływać ograniczająco na syntezę białka w jelicie i mięśniach [2]. W przemianach zachodzących w jelicie ważną rolę pełnią także AA endogenne, które mogą poprawiać wykorzystanie Thr na odłożenie białka w ciele i zapewnienie odpowiedniej struktury i stanu funkcjonalnego jelita cienkiego. Celem pracy było zbadanie wpływu żywienia prosiąt paszą o zróżnicowanym poziomie treoniny i aminokwasów endogennych na morfologię jelita czczego. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 12 grupach prosiąt po 6 sztuk o początkowej m.c. ok. 11 kg, żywionych 3 razy dziennie przez 19 dni jednakowymi dawkami mieszanek izoenergetycznych. Głównymi składnikami mieszanek doświadczalnych były pszenica, kukurydza, pasze sojowe, kazeina i AA krystaliczne. Mieszanki pokrywały zapotrzebowanie świń na niezbędne AA jelitowo strawne (standaryzowane, SID), zgodnie ze składem białka idealnego z wyjątkiem Thr. Mieszanki zawierały 10 g SID lizyny kg -1. Doświadczenie wykonano w układzie dwuczynnikowym stosując jako czynniki: 4 poziomy Thr (5,1; 5,7; 6,3 i 6,9 g SID Thr kg -1 ) i 3 poziomy AA endogennych (niski, średni i wysoki, które odpowiadały zawartości białka ogólnego w mieszankach odpowiednio 173, 193 i 213 g kg -1 ). Wyższą zawartość AA endogennych uzyskano przez dodanie do mieszanek odpowiednio 20 i 40 g kg -1 białka glutenu pszennego. Świnie ubito przy m.c. ok. 23 kg i pobrano próby ze środkowego odcinka jelita czczego do badań histologicznych. Preparaty barwiono hematoksyliną i eozyną, a następnie określono następujące parametry: długość kosmków, powierzchnię wchłaniania kosmków, głębokość krypt, proporcję długości kosmków do głębokości krypt oraz grubość mięśniówki i śluzówki. Wyniki oceniono statystycznie za pomocą dwuczynnikowej analizy wariancji z wykorzystaniem programu STA- TICTICA 10PL. Wyniki Zróżnicowany poziom Thr i AA endogennych w paszy spowodował zmiany w morfologii jelita czczego. Długość kosmków w jelicie czczym była istotnie większa u prosiąt żywionych paszą zawierającą średni i wysoki poziom AA endogennych. Zwiększenie zawartości AA endogennych wywołało niejednakowe zmiany w pozostałych parametrach morfologii jelita, zależnie od zastosowanego poziomu. U świń żywionych paszą zawierającą średni poziom AA endogennych stwierdzono zwiększenie powierzchni wchłaniania kosmków, proporcji długości kosmków do głębokości krypt oraz zmniejszenie głębokości krypt i grubości mięśniówki w porównaniu ze świniami żywionymi paszą zawierającą niski poziom AA endogennych. Wysoki poziom AA endogennych w paszy zwiększył natomiast głębokość krypt i grubość mięśniówki w porównaniu ze świniami żywionymi paszą zawierającą niski poziom AA endogennych oraz nie miał wpływu na powierzchnię wchłaniania kosmków i proporcję długość kosmków do głębokości krypt. Poziom AA endogennych w paszy nie miał wpływu na grubość śluzówki. Grubość mięśniówki nie zależała od zawartości Thr w paszy. Długość kosmków i powierzchnia ich wchłaniania oraz proporcja długości kosmków do głębokości krypt była istotnie mniejsza u świń żywionych paszą zawierającą 6,3 g SID Thr kg -1 w porównaniu z pozostałymi grupami. Najniższy i najwyższy poziom SID Thr istotnie zwiększył długość kosmków i proporcję długości kosmków do głębokości krypt. Powierzchnia wchłaniania kosmków, głębokość krypt i grubość śluzówki były istotnie większe u świń żywionych paszą o najniższym poziomie SID Thr. Podsumowanie/Wnioski Wyniki wskazują, że zarówno poziom treoniny, jak i aminokwasów endogennych ma wpływ na morfologię jelita czczego. Zwiększenie zawartości aminokwasów endogennych w paszy spowodowało wydłużenie kosmków w jelicie czczym prosiąt. Zaobserwowane zmiany pozostałych parametrów były niejednoznaczne. Spis piśmiennictwa 1. Stoll B. i in., J. Nutr. 128, Wang X. i in., J. Nutr. 137, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 75

86 Długość kosmków (μm) Tab. 1. Morfologia jelita czczego prosiąt Powierzchnia Głębokość wchłaniania krypt kosmków (μm) (mm 2 ) XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Długość kosmków / głębokość krypty Grubość mięśniówki (μm) Grubość śluzówki (μm) AA endogenne: niski 440 a 0,28 a 362 b 1,25 a 368 b 781 średni 460 b 0,30 b 346 a 1,35 b 341 a 768 wysoki 454 b 0,28 a 372 c 1,23 a 377 c 776 SEM 2,70 0,003 1,53 0,01 2,38 3,41 P 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,061 SID Thr (g kg -1 ) 5,1 459 c 0,30 c 365 b 1,28 b b 5,7 446 b 0,29 b 356 a 1,27 b a 6,3 440 a 0,28 a 360 ab 1,24 a a 6,9 459 c 0,28 ab 358 a 1,30 b ab SEM 3,13 0,003 1,82 0,01 2,83 3,94 P 0,001 0,001 0,004 0,006 0,108 0,001 Interakcja P 0,001 0,430 0,001 0,001 0,001 0,001 a, b, c średnie w kolumnach oznaczone różnymi literami różnią się statystycznie Badania finansowane przez Narodowe Centrum Nauki, grant Nr N N Do cytowania: Święch E., Tuśnio A., Barszcz M., Taciak M., Morfologia jelita cienkiego prosiąt żywionych paszą zawierającą różne poziomy treoniny i aminokwasów endogennych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

87 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, MORPHOLOGY OF THE SMALL INTESTINE OF PIGLETS FED DIETS CONTAINING DIFFERENT LEVELS OF THREONINE AND NON-ESSENTIAL AMINO ACIDS E. Święch *, A. Tuśnio, M. Barszcz, M. Taciak Department of Monogastric Nutrition, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna * e.swiech@ifzz.pan.pl Key words: threonine, non-essential amino acids, piglets, jejunum, morphology Introduction and objective Threonine (Thr) is an essential amino acid (AA), which is often deficient in piglet diets. Digestion and absorption in pig gut is affected by dietary Thr level. A significant part of dietary Thr is used by the intestinal tissue [1]. Deficiency or excess of dietary Thr may reduce the synthesis of intestinal and muscle proteins [2]. In physiological functions of the gut non-essential AA are also involved, which may improve Thr utilization for protein deposition and maintaining the proper structure and functional status of the small intestine. The aim of the study was to determine the effect of different levels of Thr and non-essential AA in diets on the morphology of the jejunum in piglets. Methods Experiment was carried out on twelve groups of six piglets each (initially 11 kg BW) fed during 19 days three times daily with equal portions of isoenergetic diets. The main components of the diets were: wheat, maize, soyabean feedstuffs, casein and crystalline AA. Diets covered pig requirements for essential ileal digestible AA (standardized, SID) according to ideal protein composition, with an exception of Thr. Diets contained 10 g SID lysine per kg. Two-factorial experiment was conducted using as factors four levels of Thr (5.1, 5.7, 6.3 and 6.9 g SID Thr per kg) and three levels of non-essential AA (low, middle and high, corresponding to dietary crude protein contents 173, 193 and 213 g per kg, respectively). Higher contents of non-essential AA were obtained by addition of 20 and 40 g per kg wheat gluten protein, respectively. Pigs were sacrificed at 23 kg of BW and tissue samples of middle segment of jejunum were taken for histological analyses. Slides were stained with haematoxylin and eosin and following parameters were determined: villi length, villi surface area, crypt depth, villi length to crypt depth ratio, myenteron thickness and tunica mucosa thickness. Results were statistically evaluated by two-way ANOVA using STATISTICA 10PL software. Results Different dietary levels of Thr and non-essential AA provoked changes in the morphology of the jejunum. Villi in jejunum were significantly longer in pigs fed middle and high level of non-essential AA. Other morphological parameters were affected by increase of non-essential AA content in different ways depending on the applied level. Larger villi surface area, higher villi length to crypt depth ratio and smaller crypt depth and myentron thickness was observed in pigs fed diet containing middle level of non-essential AA as compared with pigs fed diets containing low level of non-essential AA. However, higher level of non-essential AA increased crypt depth and myenteron thickness as compared with pigs fed diets containing low level of nonessential AA and did not influence villi surface area and villi length to crypt depth ratio. Tunica mucosa thickness was not affected by non-essential AA level. Myenteron thickness was independent of dietary Thr level. Villi length, their surface area and villi length to crypt depth ratio was significantly lower in pigs fed diet containing 6.3 g SID Thr per kg as compared with other groups. The lowest and highest SID Thr level significantly increased the villi length and vilii length to crypt depth ratio. Villi surface area, crypt depth and tunica mucosa thickness were significantly greater in pigs fed diets with the lowest Thr level. Summary/Conclusions Results indicate that both threonine and non-essential amino acids levels in diet affect morphology of the jejunum. Longer villi were found in piglets fed diets supplemented with non-essential amino acids. Observed changes of other parameters were equivocal. References 1. Stoll B. et al., J. Nutr. 128, Wang X. et al., J. Nutr. 137, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 77

88 Table 1. Morphology of the jejunum in piglets. Villi length (μm) Villi surface area (mm 2 ) Crypt depth (μm) Villi length / crypt depth XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Myenteron thickness (μm) Tunica mucosa thickness (μm) Non-essential AA: low 440 a 0.28 a 362 b 1.25 a 368 b 781 middle 460 b 0.30 b 346 a 1.35 b 341 a 768 high 454 b 0.28 a 372 c 1.23 a 377 c 776 SEM P SID Thr (g kg -1 ) c 0.30 c 365 b 1.28 b b b 0.29 b 356 a 1.27 b a a 0.28 a 360 ab 1.24 a a c 0.28 ab 358 a 1.30 b ab SEM P Interaction P a, b, c means in the same column without an identical superscript letter are significantly different Work supported by National Science Centre, grant Nr N N For citation: Święch E., Tuśnio A., Barszcz M., Taciak M., Morphology of the small intestine of piglets fed diets containing different levels of threonine and non-essential amino acids. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

89 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN AKTYWNOŚĆ FOSFATAZY ALKALICZNEJ W BŁONIE ŚLUZOWEJ ORAZ MORFOLOGIA JELITA BIODROWEGO I OKRĘŻNICY ŚWIŃ ŻYWIONYCH MIESZANKAMI Z UDZIAŁEM SUROWYCH I EKSTRUDOWANYCH NASION GROCHU A. Tuśnio, M. Taciak *, E. Święch, M. Barszcz, Ł. Staśkiewicz, P. Zakrzewski, J. Skomiał Zakład Podstaw Żywienia Zwierząt Monogastrycznych, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * m.taciak@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: prosięta, groch, jelito, fosfataza alkaliczna, morfologia Wstęp i cel pracy Bariera anatomiczno-fizjologiczna w jelicie, którą tworzy m.in. nabłonek, warstwa śluzu i fizjologiczna flora bakteryjna chroni organizm przed czynnikami chorobotwórczymi takimi jak bakterie, wirusy i antygeny pokarmowe. Jelitowa fosfataza alkaliczna (ALP) jest enzymem, który wydaje się odgrywać znaczącą rolę w interakcjach pomiędzy florą bakteryjną i zwierzęciem [1]. Ponadto, jest on uważany za wskaźnik zróżnicowania komórek nabłonkowych [2]. Nasiona roślin motylkowatych, w tym grochu, są bogatym źródłem białka oraz innych substancji bioaktywnych, które mogą wpływać na fizjologię przewodu pokarmowego [3]. Zawartość tych substancji, jak również właściwości białka ulegają zmianom pod wpływem zabiegów technologicznych z udziałem podwyższonej temperatury, takich jak ekstruzja. Oddziaływanie nasion roślin motylkowych na morfologię i aktywność ALP nie zostało jeszcze dokładnie poznane. Celem pracy było określenie wpływu mieszanek z udziałem grochu surowego lub ekstrudowanego na aktywność ALP i morfologię jelita biodrowego i końcowego odcinka okrężnicy świń. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 18 wieprzkach (PIC Penarlan P76) o początkowej masie ciała ok. 11 kg, podzielonych na trzy grupy po sześć sztuk w każdej. Świnie żywiono trzema rodzajami mieszanek zbożowych z poekstrakcyjną śrutą sojową: bez udziału grochu (grupa kontrolna, K), z grochem surowym (GS) lub grochem ekstrudowanym (GE). W mieszankach GS i GE 30% białka śruty zastąpiono białkiem grochu różowo kwitnącego odmiany Milwa. Zwierzęta utrzymywano indywidualnie w klatkach i karmiono na mokro trzy razy dziennie. Ilość paszy stanowiła ok. 5% masy ciała (90% spożycia ad libitum). Po 26 dniach świnie uśmiercono i pobrano próbki tkanek jelita biodrowego i końcowego odcinka okrężnicy w celu oznaczenia aktywności fosfatazy alkalicznej (ALP) i oceny parametrów morfologicznych. Aktywność ALP oznaczono spektrofotometrycznie przy użyciu analizatora biochemicznego, a wskaźniki morfologiczne analizowano za pomocą mikroskopu świetlnego. Dane analizowano przy użyciu oprogramowania STATGRAPHICS Centurion XVI ver , w którym przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji oraz test Tukey a. Wyniki Żaden z badanych wskaźników nie zmienił się pod wpływem żywienia zwierząt paszami doświadczalnymi (tab. 1). Częściowe zastąpienie białka śruty sojowej białkiem grochu surowego lub grochu ekstrudowanego nie spowodowało zmiany stanu funkcjonalnego jelita biodrowego i okrężnicy, uwzględniającego jego budowę morfologiczną i aktywność fosfatazy alkalicznej. Zaznaczyła się wyraźna różnica w aktywności enzymu przy porównaniu obydwóch odcinków jelita, ok. 100 razy wyższa w jelicie biodrowym w porównaniu z końcowym odcinkiem okrężnicy. Podsumowanie/Wnioski Zastąpienie 30% białka śruty sojowej białkiem grochu surowego lub grochu ekstrudowanego w paszy dla świń nie wpływa na budowę morfologiczną jelita biodrowego i okrężnicy oraz aktywność fosfatazy alkalicznej. Spis piśmiennictwa 1. Chen KT i in., Am. J. Physiol. Gastrointest. Liver Physiol. 299, G467-G Oberreuther-Moschner DL i in., Toxicol. Lett. 159, Salgado P i in., J. Nutr. 132, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 79

90 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab.1. Parametry morfologiczne jelita biodrowego i końcowego odcinka okrężnicy oraz aktywność fosfatazy alkalicznej K GS GE SEM P Parametry morfologiczne (µm) Jelito biodrowe śluzówka ,34 0,595 kosmki ,59 0,219 krypty ,46 0,617 mięśniówka ,43 0,736 Okrężnica śluzówka ,64 0,762 krypty ,39 0,663 mięśniówka ,37 0,622 Aktywność fosfatazy alkalicznej (U g -1 ) j. biodrowe 21,68 24,09 22,41 6,12 0,960 okrężnica 0,29 0,27 0,33 0,07 0,793 Badania finansowane w ramach Projektu RM Nr 149/2011. zad. 4.3 i 4.4. Do cytowania: Tuśnio A., Taciak M., Święch E., Barszcz M., Staśkiewicz Ł., Zakrzewski P., Skomiał J., Aktywność fosfatazy alkalicznej w błonie śluzowej oraz morfologia jelita biodrowego i okrężnicy świń żywionych mieszankami z udziałem surowych i ekstradowanych nasion grochu. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

91 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, ALKALINE PHOSPHATASE ACTIVITY IN MUCOSA AND MORPHOLOGY OF ILEUM AND COLON OF PIGS FED DIETS WITH RAW OR EXTRUDED PEA SEEDS A. Tuśnio, M. Taciak *, E. Święch, M. Barszcz, Ł. Staśkiewicz, P. Zakrzewski, J. Skomiał Department of Monogastric Nutrition, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna * m.taciak@ifzz.pan.pl Key words: piglets, pea, gut, alkaline phosphatase, morphology Introduction and objective Gut barrier consisting of epithelium, mucus layer and physiological microflora protects organism against pathological factors such as bacteria, viruses and food antigens. Intestinal alkaline phosphatase (ALP) is an enzyme which appears to play important role in the interaction between animal and microflora [1]. Moreover, it is found to be a marker of epithelial cell differentiation [2]. Legume seeds, including pea, are rich in protein and other bioactive compounds that may affect gastrointestinal tract physiology [3]. The content of these compounds, as well as protein quality, are modified by technological processes such as extrusion cooking. The effect of legume seeds on gut morphology and ALP activity is not well known therefore the aim of the study was to determine the effect of partial replacement of soybean meal protein in feed with raw or extruded pea seeds on ALP activity and morphology of ileum and distal colon of pigs. Methods The experiment was performed on 18 castrated male pigs (PIC Perlan P76) of initial body weight 11kg, divided into three groups of six animals each. Pigs were fed cereal based diets with soybean meal: without pea (control group, K), with raw pea (GS) or extruded pea (GE). In feed GS and GE 30% of protein of soybean meal was replaced by protein of Milwa pea. Animals were kept individually in cages and fed three times per day. Feeding level ranged about 5% of BW (90% ad libitum). After 26 days animals were sacrificed and tissue samples of ileum and distal part of the large intestine were taken for analyses for ALP activity and morphological parameters. Alkaline phosphatise activity was analysed spectrophotometrically using biochemical analyser, morphological parameters were analysed under light microscope. Data were evaluated statistically using one-way ANOVA followed by post hock Tukey s test in STATGRAPHICS Centurion XVI ver software. Results None of the examined parameters was influenced by feeding the experimental diets (Table 1). Partial replacement of soybean meal protein with protein of raw or extruded pea origin did not change functional status of ileum and colon, including ALP activity and morphological parameters. Significant difference was found in ALP activity between two examined parts of the digestive tract; 100 times higher in ileum than in distal part of the gut. Summary/Conclusions Replacement of 30% of protein of soybean meal with raw or extruded pea protein in feed for pigs does not influence morphology of the intestine and alkaline phosphatase activity. References 1. Chen KT et al., Am. J. Physiol. Gastrointest. Liver Physiol. 299, G467-G Oberreuther-Moschner DL et al., Toxicol. Lett. 159, Salgado P et al., J. Nutr. 132, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 81

92 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table.1. Morphological parameters and alkaline phosphatase activity of pigs ileum and colon. K GS GE SEM P-value Morphological parameters (µm) Ileum mucosa villi crypt myenteron Colon mucosa crypt myenteron Alkaline phosphatase activity (U g -1 ) ileum colon Financial support Project RM Nr 149/2011. Task 4.3 and 4.4. For citation: Tuśnio A., Taciak M., Święch E., Barszcz M., Staśkiewicz Ł., Zakrzewski P., Skomiał J., Alkaline phosphatase activity in mucosa and morphology of ileum and colon of pigs fed diets with raw or extruded pea seeds. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

93 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Bydgoszcz, AKTYWNOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA W OKRĘŻNICY ŚWIŃ ŻYWIONYCH PASZAMI Z UDZIAŁEM NASION GROCHU SUROWEGO I EKSTRUDOWANEGO A. Tuśnio, M. Barszcz *, M. Taciak, E. Święch, Ł. Staśkiewicz, J. Skomiał Zakład Podstaw Żywienia Zwierząt Monogastrycznych, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * m.barszcz@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: świnia, groch, fermentacja, enzymy bakteryjne Wstęp i cel pracy Nasiona roślin motylkowatych, w tym grochu i łubinu, są bogatym źródłem białka, którym można zastępować białko poekstrakcyjnej śruty sojowej w paszach dla zwierząt gospodarskich. Obecność czynników antyodżywczych takich jak taniny, inhibitory proteaz, lektyny i włókno powoduje, że nasiona tych roślin zwiększają straty białka endogennego w jelicie biodrowym świń [1]. Białko to przechodzi do jelita grubego, gdzie może być rozkładane przez mikroflorę. W celu poprawy wartości pokarmowej nasion grochu często stosowana jest ekstruzja proces hydrobarotermiczny, w wyniku którego dochodzi do skleikowania skrobi, denaturacji białka, inaktywacji enzymów oraz termolabilnych czynników antyodżywczych [2]. Celem pracy było określenie wpływu częściowego zastąpienia poekstrakcyjnej śruty sojowej w paszy nasionami surowego lub ekstrudowanego grochu na aktywność mikrobiologiczną w okrężnicy świń. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 18 wieprzkach (PIC Penarlan P76) o początkowej masie ciała ok. 11 kg, podzielonych na trzy grupy po sześć sztuk w każdej. Świnie żywiono trzema rodzajami mieszanek zbożowych z poekstrakcyjną śrutą sojową: bez udziału grochu (grupa kontrolna, K), z grochem surowym (GS) lub grochem ekstrudowanym (GE). W mieszankach GS i GE 30% białka śruty zastąpiono białkiem grochu różowo kwitnącego odmiany Milwa. Zwierzęta utrzymywano indywidualnie w klatkach bilansowych i karmiono na mokro trzy razy dziennie. Ilość paszy stanowiła ok. 5% masy ciała (90% spożycia ad libitum). Po 26 dniach świnie uśmiercono i pobrano treść pokarmową z końcowego odcinka okrężnicy w celu oznaczenia ph, koncentracji lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) oraz aktywności enzymów bakteryjnych: β-glukuronidazy i β- glukozydazy. Koncentrację LKT oznaczono przy użyciu chromatografu gazowego, a aktywność enzymów spektrofotometrycznie. Dane analizowano przy użyciu oprogramowania STATGRAPHICS Centurion XVI ver , w którym przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji oraz test Tukey a. Wyniki Żywienie świń mieszankami, w których śrutę sojową zastąpiono częściowo nasionami grochu nie wpłynęło na koncentrację kwasu octowego, propionowego, izowalerianowego i walerianowego (tab. 1). Świnie otrzymujące paszę z surowymi nasionami grochu miały natomiast większą koncentrację kwasu masłowego oraz niższe ph treści okrężnicy w porównaniu ze zwierzętami żywionymi mieszanką z grochem ekstrudowanym. Zaobserwowano również tendencję do zwiększenia koncentracji kwasu izomasłowego w treści pokarmowej okrężnicy pod wpływem grochu ekstrudowanego, w porównaniu z grochem surowym i poekstrakcyjną śrutą sojową. Aktywność enzymów bakteryjnych β-glukuronidazy i β-glukozydazy, nie różniła się pomiędzy grupami doświadczalnymi (tab. 2). Podsumowanie/Wnioski Mieszanka paszowa z udziałem surowego grochu wpływa korzystniej na procesy fermentacyjne w końcowym odcinku okrężnicy niż mieszanka z grochem ekstrudowanym. Aktywność mikrobiologiczna nie ulega jednak znacznym zmianom pod wpływem żywienia paszami, w których śruta sojowa została częściowo zastąpiona nasionami grochu odmiany Milwa. Spis piśmiennictwa 1. Salgado P. i in., J. Nutr. 132, Frias J. i in., LWT-Food Sci. Techn. 44, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 83

94 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Bydgoszcz, Tab. 1. Koncentracja lotnych kwasów tłuszczowych (µmol g -1 treści) i ph treści w okrężnicy świń K GS GE SEM P Kwas octowy 32,1 30,0 29,3 2,27 0,682 Kwas propionowy 11,3 12,3 10,7 1,27 0,669 Kwas izomasłowy 1,1 1,0 1,4 0,10 0,069 Kwas masłowy 7,9 ab 10,9 b 6,1 a 0,98 0,013 Kwas izowalerianowy 1,5 1,4 1,9 0,19 0,184 Kwas walerianowy 1,3 1,3 1,3 0,22 0,998 ph 6,8 ab 6,6 a 7,0 b 0,11 0,044 a,b średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się statystycznie (P 0,05) Tab. 2. Aktywność enzymów bakteryjnych (U g -1 treści) w okrężnicy świń K GS GE SEM P β-glukozydaza 89,3 76,7 91,5 15,36 0,767 β-glukuronidaza 30,2 16,5 25,6 5,75 0,263 Badania finansowane w ramach Projektu RM Nr 149/2011 zad. 4.3 i 4.4. Do cytowania: Tuśnio A., Barszcz M., Taciak M., Święch E., Staśkiewicz Ł., Skomiał J., Aktywność mikrobiologiczna w okrężnicy świń żywionych paszami z udziałem nasion grochu surowego i ekstradowanego. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

95 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, MICROBIAL ACTIVITY IN THE COLON OF PIGS FED DIETS CONTAINING RAW AND EXTRUDED PEA SEEDS A. Tuśnio, M. Barszcz *, M. Taciak, E. Święch, Ł. Staśkiewicz, J. Skomiał Department of Monogastric Nutrition, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna * m.barszcz@ifzz.pan.pl Key words: pig, pea, fermentation, bacterial enzymes Introduction and objective Legume seeds, including pea and lupin, are protein-rich source, which can be used as alternatives to soybean meal in feeds for farm animals. The presence of antinutritional factors such as tannins, protease inhibitors, lectins and fiber leads to increased losses of endogenous protein in the ileum of pigs [1]. This protein reaches the large intestine where it undergoes bacterial fermentation. Nutritional value of pea seeds can be improved by extrusion cooking, leading to starch gelatinization, protein denaturation, inactivation of enzymes and thermo labile antinutritional factors [2]. The aim of the study was to determine the effect of partial replacement of soybean meal in feed with raw or extruded pea seeds on microbial activity in the colon of pigs. Methods The experiment was performed on 18 castrated male pigs (PIC Penarlan P76) of initial body weight 11 kg, divided into three groups of six. Pigs were fed three types of cereal-based diets with soybean meal: without pea seeds (control group, K), with raw pea (GS) or extruded pea (GE). In RP and EP diets 30% of soybean meal protein was replaced by protein of coloured flowering pea of Milwa variety. Animals were housed individually in metabolic cages and fed three times per day. The amount of feed constituted ca. 5% of body weight (90% of ad libitum feed intake). After 26 days pigs were slaughtered and digesta samples from distal colon were taken for determination of ph, volatile fatty acid (VFA) concentration and bacterial enzymes activity, β-glucuronidase and β-glucosidase. Concentration of VFA was determined by gas chromatography and activity of enzymes was measured spectrophotometrically. Data were submitted to one way analysis of variance and Tukey test using STATGRAPHICS Centurion XVI ver Results Feeding diets with soybean meal partially replaced with containing pea seeds did not influence acetic, propionic, isovaleric and valeric acid concentrations (Table 1). However, pigs fed diet with raw pea seeds, had greater butyric acid concentration and lower digesta ph than pigs fed diet with extruded pea. There was also observed a tendency towards increasing of isobutyric acid concentration in colonic digesta of pigs fed diet with extruded pea seeds compared to raw pea and soybean meal. Activity of bacterial enzymes, β- glucuronidase and β-glucosidase, did not differ between experimental groups (Table 2). Summary/Conclusions Feed mixture containing raw pea better affects fermentation in the distal colon of pigs than mixture with extruded pea. Microbial activity however, does not change considerably when pigs are fed cereal-based diets with soybean meal partially replaced with pea seeds of Milwa variety. References 1. Salgado P. et al., J. Nutr. 132, Frias J. et al., 2011, LWT-Food Sci. Techn. 44, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 85

96 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Concentration of volatile fatty acid (µmol g -1 digesta) and ph of digesta in the colon of pigs. K GS GE SEM P Acetic acid Propionic acid Isobutyric acid Butyric acid 7.9 ab 10.9 b 6.1 a Isovaleric acid Valeric acid ph 6.8 ab 6.6 a 7.0 b a, b means within rows with different letter differ significantly (P 0,05) Table 2. Activity of bacterial enzymes (U g -1 digesta) in the colon of pigs. K GS GE SEM P β-glucosidase β-glucuronidase Financial support Project No. RM 149/2011 task No. 4.3 and 4.4. For citation: Tuśnio A., Barszcz M., Taciak M., Święch E., Staśkiewicz Ł., Skomiał J., Microbial activity in the colon of pigs fed diets containing raw and extruded pea seeds. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

97 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW CZĘŚCIOWEGO ZASTĄPIENIA BIAŁKA POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUTY SOJOWEJ NASIONAMI ROŚLIN MOTYLKOWATYCH NA WZROST I ODŁOŻENIE BIAŁKA U PROSIĄT A. Tuśnio *, E. Święch, M. Taciak, M. Barszcz, J. Skomiał Zakład Podstaw Żywienia Zwierząt Monogastrycznych, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * a.tusnio@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: prosięta, łubin, groch, ekstruzja, odłożenie białka, przyrosty Wstęp i cel pracy Jednym z kryteriów oceny pasz roślinnych jest określenie ich wpływu na wskaźniki produkcyjne, strawność składników pokarmowych i wartość odżywczą białka. Poekstrakcyjna śruta sojowa jest powszechnie stosowana w żywieniu zwierząt monogastrycznych. Wzrost jej ceny na rynkach światowych oraz dążenie do ograniczenia pasz pochodzących z GMO powoduje poszukiwanie innych pasz roślinnych, które stanowiłyby dla niej uzupełnienie lub alternatywę. Wartościowym źródłem białka w żywieniu zwierząt są rośliny motylkowate ze względu na ich wysoką wartość pokarmową [1], jednak stosowanie łubinu wąskolistnego lub grochu jest ograniczone ze względu na znaczną zawartość włókna w nasionach łubinu oraz tanin i inhibitorów proteaz w nasionach grochu [2]. Zabiegiem wpływającym na poprawę wartości nasion roślin motylkowatych może być proces ekstruzji [3]. Celem badań było określenie wpływu częściowego zastąpienia poekstrakcyjnej śruty sojowej nasionami łubinu wąskolistnego, surowego lub ekstrudowanego grochu w paszy dla prosiąt na wzrost i odłożenie białka. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 24 wieprzkach (PIC Penarlan P76) o początkowej masie ciała ok. 11 kg, podzielonych na cztery grupy, po sześć sztuk w każdej. Świnie żywiono mieszankami zbożowymi z poekstrakcyjną śrutą sojową (grupa kontrolna K), którą częściowo zastąpiono (30% białka) nasionami łubinu wąskolistnego odm. Bojar (ŁW), grochu surowego odm. Milwa (GS) lub ekstrudowanymi nasionami grochu (GE). Zwierzęta utrzymywano indywidualnie w klatkach i karmiono trzy razy dziennie. Ilość paszy stanowiła ok. 5% masy ciała (odpowiada to 90% spożycia paszy ad libitum). Po okresie wstępnym trwającym 7 dni, przez 6 dni zbierano kał i mocz. Bilans azotu oznaczono przy masie ciała około 15 kg. Po zakończeniu kolekcji kału i moczu żywienie mieszankami doświadczalnymi kontynuowano do 26 dnia doświadczenia, po czym zwierzęta ubito. Jednoczynnikową analizę wariancji wykonano w programie STATGRAPHICS Centurion XVI ver Wyniki Częściowe zastąpienie poekstrakcyjnej śruty sojowej zarówno nasionami łubinu wąskolistnego, jak i surowego lub ekstrudowanego grochu nie wpłynęło na pobranie paszy, które było prawie jednakowe we wszystkich grupach (tab. 1). Zarówno przyrosty masy ciała, jak i wykorzystanie paszy były najlepsze w grupie prosiąt otrzymujących ekstrudowane nasiona grochu w porównaniu z grupą kontrolną. Pozorna strawność białka w całym przewodzie pokarmowym mieszanki K i mieszanki GE była większa niż mieszanek ŁW i GS, ale różnice te nie były istotne statystycznie (tab. 2). Wykorzystanie białka strawionego zależało od rodzaju białka mieszanki i było najlepsze u prosiąt otrzymujących mieszankę GE, natomiast najgorsze w grupie ŁW. Stosunek białka odłożonego do pobranego również był najwyższy w grupie prosiąt otrzymujących mieszankę GE w porównaniu z grupami K i ŁW. Mogło to być spowodowane zmianami w strukturze fizycznej i w składzie chemicznym nasion grochu poddanych ekstruzji. Podsumowanie/Wnioski Groch ekstrudowany, częściowo zastępujący poekstrakcyjną śrutę sojową w mieszance dla prosiąt wpłynął korzystnie na przyrost masy ciała, wykorzystanie paszy, wykorzystanie białka strawionego oraz na poprawę stosunku białka odłożonego do pobranego. Częściowe zastąpienie poekstrakcyjnej śruty sojowej nasionami łubinu wąskolistnego lub surowego grochu nie miało natomiast wpływu na badane parametry. Spis piśmiennictwa 1. Gatta D. i in., Arch. Anim. Nutr., Hanczakowska E. i in., Rocz. Nauk. Zoot., Melcion J.-P. i in., Proc. Second Int. Workshop on Antinutritional Factors (ANFs) in Legume Seeds, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 87

98 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Wpływ częściowego zastąpienia poekstrakcyjnej śruty sojowej nasionami łubinu wąskolistnego, surowego lub ekstrudowanego grochu na przyrosty masy ciała i wykorzystanie paszy przez prosięta K ŁW GS GE SEM P-value ADFI, kg 1 0,79 0,80 0,80 0,79 0,30 0,73 ADG, kg 2 0,50 a4 0,53 ab 0,53 ab 14,3 b 0,27 0,03 F/G ratio 3 1,6 b 1,5 ab 1,5 ab 1,45 a 0,03 0,03 1 spożycie paszy, kg dzień -1 ; 2 przyrost masy ciała, kg; 3 kg paszy kg -1 przyrostu masy ciała; 4 wartości w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się przy P 0,05 Tab. 2. Wpływ częściowego zastąpienia poekstrakcyjnej śruty sojowej nasionami łubinu wąskolistnego, surowego lub ekstrudowanego grochu na pozorną strawność białka w całym przewodzie pokarmowym i wykorzystanie białka przez prosięta (%) K ŁW GS GE SEM P-value Strawność pozorna białka 87,0 85,1 83,9 87,2 1,04 0,11 N odłożony/n strawiony 72,5 ab1 71,5 a 77,0 bc 79,0 c 1,21 0,00 N odłożony/n pobrany 63,1 a 60,8 a 64,6 ab 68,9 b 1,31 0,00 1 jak w tab. 1 Badania finansowane w ramach Projektu RM Nr 149/2011 zad. 4.3 i 4.4. Do cytowania: Tuśnio A., Święch E., Taciak M., Barszcz M., Skomiał J., Wpływ częściowego zastąpienia białka poekstrakcyjnej śruty sojowej nasionami roślin motylkowatych na wzrost i odłożenie białka u prosiąt. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

99 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF PARTIAL REPLACEMENT OF SOYBEAN MEAL PROTEIN BY LEGUME SEEDS ON GROWTH RATE AND NITROGEN RETENTION OF PIGLETS A. Tuśnio *, E. Święch, M. Taciak, M. Barszcz, J. Skomiał Department of Monogastric Nutrition, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition, PAS, Jabłonna * a.tusnio@ifzz.pan.pl Key words: piglets, lupin, pea, extrusion, nitrogen retention, body weight gain Introduction and objective One of the criterion of vegetable feeds evaluation is determination the effect of growth rate, nutrients digestibility and nutritional value of protein. Soybean meal is widely used in the monogastric animal nutrition. Global rise of its price and limitations in GMO feeds in animal and human nutrition cause that it is necessary to quest for the alternative protein origin. Legume seeds are valuable protein source in animal nutrition because of their high nutritional value [1]. Their use is limited due to the content of fibre in lupin seeds as well as tannins and protease inhibitors in pea seeds [2]. Extrusion may improve value of legume seeds [3]. The objective of the study was to determine the effect of partial replacement of soybean meal protein by lupin seeds, raw or extruded pea seeds in piglets diet on growth rate and nitrogen retention. Methods The experiment was performed on 24 young castrated pigs (PIC Penarlan P76) of initial body weight (BW) about 11 kg divided into four groups per six animals each. Pigs were fed cereal based diets with soybean meal (control group K), which was partly replaced (30% of protein) by Bojar lupin seeds (ŁW) or raw (GS) and extruded Milwa pea seeds (GE). The animals were kept individually in cages and were fed three times daily. Feeding level ranged about 5% of BW (90% ad libitum). Initial period lasted 7 days and collection of urine and faeces 6 days. Nitrogen balance was determined at about 15 kg BW. At the end of the collection of urine and faeces pigs were fed experimental diets to the 26 th day of experiment. The statistical analyses were carried out using One-way ANOVA procedure and STATGRAPHICS Centurion XVI ver package. Results Partial replacement of soybean meal protein by both lupin and raw or extruded pea seeds did not influence feed intake which was almost identical in all groups (Table 1). Average daily weight gain as well as feed conversion ratio were the best in GE group in comparison to K group. Apparent protein digestibility in whole gastrointestinal tract was higher in K and GE groups as compared to ŁW and GS but the differences were not statistically significant (Table 2). N retention to N absorbed depended on the protein and was the highest in piglets fed GE diet and the lowest at ŁW group. N retention to N intake was also the highest in GE group in comparison to K group. It could be caused by physical and chemical changes in structure and composition of pea seeds after extrusion cooking. Summary/Conclusions Extruded pea seeds, partly replacing soybean meal in piglets diets influenced positively on body weight gain, feed to gain ratio and nitrogen balance. Partial replacement of soybean meal by lupin or raw pea seeds did not affect these parameters. References 1. Gatta D. et al., Arch. Anim. Nutr., Hanczakowska E. et al., Rocz. Nauk. Zoot., Melcion J.-P. et al., Proc. Second Int. Workshop on Antinutritional Factors (ANFs) in Legume Seeds, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 89

100 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table. 1. The effect of partial replacement of soybean meal by lupin, raw or extruded pea seeds on body weight gain and feed to gain ratio of piglets. K ŁW GS GE SEM P-value ADFI, kg ADG, kg a ab 0.53 ab 14.3 b F/G ratio b 1.5 ab 1.5 ab 1.4 a average daily feed intake kg dzień -1 ; 2 average daily gain, kg; 3 feed to gain ratio; 4 values with different letters within the lines differ at P 0.05 Table. 2. The effect of partial replacement of soybean meal by lupin, raw or extruded pea seeds on apparent protein digestibilty in whole gastrointestinal tract and protein utilization of piglets (%). K ŁW GS GE SEM P-value Apparent protein digestibility N retention/n absorbed 72.5 ab a 77.0 bc 79.0 c N retention/n intake 63.1 a 60.8 a 64.6 ab 68.9 b as in Table 1 Financial support Project No. RM 149/2011 task No. 4.3 and 4.4. For citation: Tuśnio A., Święch E., Taciak M., Barszcz M., Skomiał J., The effect of partial replacement of soybean meal protein by legume seeds on growth rate and nitrogen retention of piglets. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

101 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN POMIARY SKŁADU TUSZY IN VIVO ROSNĄCYCH ŚWIŃ METODĄ ABSORPCJOMETRII PROMIENIOWANIA X O PODWÓJNEJ ENERGII (DXA) D. Weremko *, G. Skiba, S. Raj, M. Wojtasik, H. Fandrejewski Zakład Przemiany Białka i Energii, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * d.weremko@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: absorpcjometria promieniowania X o podwójnej energii, świnie, skład ciała, in vivo Wstęp i cel pracy Pomiary składu tuszy (ciała) są podstawą do oceny wartości pokarmowej pasz, strategii żywienia, wskaźników wzrostu i selekcji genetycznej w produkcji zwierzęcej. W badaniach wzrostowych, nieinwazyjne pomiary składu ciała w porównaniu z metoda ubojową można przeprowadzić kilkakrotnie na tym samym zwierzęciu, co zmniejsza wymaganą liczbę zwierząt, wpływ zwierzęcia i obniża koszty badań. Ponieważ wartość ekonomiczna świń zależy od jakości mięsa i składu tuszy (mięsa, tłuszczu i kości), stąd wiedza o jej rozwoju ma zasadnicze znaczenie dla poprawy efektywności produkcji świń i pracy hodowlanej [2]. Dlatego celem niniejszego badania było określenie składu chemicznego tuszy w oparciu o skanowanie całego ciała żywych świń stosując analizę regresji pomiędzy wartościami uzyskanymi z pomiarów DXA i analizą chemiczną tuszy ubitych świń. Metody Badania przeprowadzono na 34 świniach różnej płci obejmujących szeroki zakres masy ciała (od 15 do 110 kg) i składu ciała. Zwierzęta były uśpione i skanowane przy użyciu densytometru Norland (Model XR- 800TM) z oprogramowaniem skanu całego ciała (Norland, a CooperSurgical Company, Fort Atkinson, WI, USA). Pomiary DXA oznaczyły całkowitą masę tłuszczu, masę beztłuszczową i zawartość składników mineralnych kości (BMC). Po zeskanowaniu świnie ubijano, tusze autoklawowano, homogenizowano i w próbkach analizowano zawartość białka, tłuszczu i popiołu przy użyciu standaryzowanych metod [1]. Matematyczne zależności między wartościami mierzonymi DXA (masa beztłuszczowa, tłuszcz i BMC) a odpowiednimi wartościami składu chemicznego ciała i tuszy uzyskano z równań analizy regresji w programie STATISTICA MR 10,0 1 (StatSoft, Inc, 2011). Wartości z analiz chemicznych tusz stanowiły zmienną zależną, a wartości z pomiarów DXA określono jako zmienną niezależną. Wyniki Stwierdzono, że średnie wartości otrzymane dla pomiarów tłuszczu i BMC ze skanów DXA były podobne (P=0,86 i P=0,79, odpowiednio) do otrzymanych z analiz chemicznych badanych świń (tab. 1). Natomiast metoda DXA nie dostarcza pomiaru białka czy mięsa, tylko masy beztłuszczowej pomniejszonej o zawartość składników mineralnych. Dlatego średnia dla masy beztłuszczowej oznaczona DXA różniła się istotnie (P<0,001) od zawartości białka oznaczonego chemicznie. Zależności między masa beztłuszczową, tłuszczem i BMC oszacowanymi metodą DXA a ilością białka, tłuszczu i popiołu w tuszy oznaczonych za pomocą analizy chemicznej zostały opisane równaniami: białko, g=0,199 g DXA masa beztłuszczowa 889,37; tłuszcz, g=0,928 g DXA tłuszcz+706,04; popiół, g=1,161 g DXA BMC+3,745. Analiza regresji dla białka, tłuszczu i popiołu wykazała ścisłą zależność między pomiarami DXA żywych zwierząt i analizą chemiczną tuszy (R=0,95; R=0,98 i R=0,98, odpowiednio). Dokładność przewidywania była wysoka (R² wynosiło od 0,9 do 0,97) (tab. 2). Najwyższą dokładność przewidywania R² obserwowano dla tłuszczu, co jest zgodne z wynikami innych badań [3, 4]. Podsumowanie/Wnioski W badaniu stwierdzono, że skanowanie DXA ma wielki potencjał jako nieniszcząca metoda szacowania składu chemicznego tuszy świń. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, th Edition. Arlington, VA. 2. de Lange C.F.M. i in., J. Anim. Sci. 81(E. Suppl. 2), E159-E Mitchell A. D. i in., Meat Sci. 63 (2003), Scholz A.M. i in., Livest. Sci. 110, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 91

102 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Skład ciała świń (n=34) z pomiarów DXA żywego zwierzęcia w porównaniu z analizą chemiczną tuszy (wartości średnie ± SD, zakres w nawiasach) Składnik DXA skan Analiza chemiczna tuszy Masa beztłuszczowa/białko Tłuszcz BMC/popiół 45280,8 ± 20551,0 ( ,0) 9386,1 ± 6559,2 (947, ,0) 1165,0 ± 559,3 (296,6 2215,0) 8313,4 ± 4387,1 (1746, ,7) 9827,3 ± 6552,9 (1146, ,8) 1266 ± 668,7 (361,1 2580,0) Tab. 2. Dokładność modeli przewidywania składu chemicznego tuszy (g) z parametrów pomiarów DXA (g) Składnik tuszy Współczynnik Wyraz wolny R R 2 regresji (b) (a) Białko Tłuszcz Popiół 0,199 0,928 1, , ,040 3,745 0,9501 0,9826 0,9789 0,9026 0,9655 0,9422 Do cytowania: Weremko D., Skiba G., Raj S., Wojtasik M., Fandrejewski H., Pomiary składu tuszy in vivo rosnących świń metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA). W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

103 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, CARCASS COMPOSITION MEASUREMENTS OF GROWING PIGS BY DUAL ENERGY X-RAY ABSORPTIOMETRY (DXA) IN VIVO D. Weremko *, G. Skiba, S. Raj, M. Wojtasik, H. Fandrejewski Department of Protein and Energy Metabolism, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna * d.weremko@ifzz.pan.pl Key words: dual-energy X-ray absorptiometry, pigs, body composition, in vivo Introduction and objective Measurement of body/carcass composition is fundamental for the evaluation of nutritional value of feed, feeding strategies, growth indicators and genetic selection in animal production. In growth studies non-invasive measurement of body composition compared to the slaughter method can be performed several times on the same animal which decreases the required number of animals, effect of animal and reduces the cost of research. Because the economic value depends on the quality of pig meat and carcass composition (meat, fat and bones), hence knowledge of its development is essential for improving the efficiency of pig production and breeding work [2]. Therefore the aim of present study was to determine the chemical composition of the carcass based on the scan of the whole body of live pigs using a regression analysis between the values obtained with DXA measurements and chemical analysis carcass of slaughtered pigs. Methods The study was conducted on 34 pigs of different gender covering a wide range of body weights (from 15 to 110 kg) and body composition. Animals were anesthetized and the scanned by DXA using an Norland (Model XR-800TM) Bone Densitometer and Whole Body Scan software (Norland, a CooperSurgical Company, Fort Atkinson, WI, USA). The DXA measurements provided reading of total fat and lean mass, and bone mineral content (BMC). After scanning the pigs were slaughter, the carcass were autoclaved, homogenized and the samples were analyzed for protein, ether extract and ash content using standard methods [1]. The mathematical relationships between values measured by DXA (lean, fat and BMC) and the corresponding values of chemical composition of the carcas were obtained by using regression analysis procedure of STATISTICA 10.0 MR 1 software (StatSoft, Inc., 2011). The value of chemical analysis were the dependent variable, and the DXA determined value was considered as the independent variable. Results It was found that the average values obtained for the measurement of fat and BMC from DXA scans were similar (P=0.86 and P=0.79, respectively) to those obtained from chemical analyzes investigated pigs (Table 1). However, DXA method does not provide a measure of protein or meat, but fat-free mass less mineral content. Thus the average for lean mass labeled DXA differed significantly (P<0.001) from chemically labeled protein. The relationship between the lean mass, fat and BMC estimated by DXA and the amount of protein, fat and ash content of the carcass indicated by chemical analysis are described by equations: protein, g=0,199 g DXA lean 889,37; fat, g=0,928 g DXA fat+706,04; ash, g=1,161 g DXA BMC+3,745. The regression analysis for protein, fat and ash showed a close relationship between DXA measurements of live animals and carcasses chemical analysis (R=0.95, R=0.98 and R=0.98, respectively). Prediction accuracy was high (R² ranged from 0.9 to 0.97) (Table 2). The highest accuracy of prediction, R² was observed for fat, which is consistent with other studies [3, 4]. Summary/Conclusions It was concluded from this study that DXA scanning has great potential as a noninvasive and non-destructive method for estimating the chemical composition of pig carcasses. References 1. AOAC, th Edition. Arlington, VA. 2. de Lange C.F.M. et al., J. Anim. Sci. 81(E. Suppl. 2), E159-E Mitchell A. D. et al., Meat Sci. 63 (2003), Scholz A.M. et al., Livest. Sci. 110, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 93

104 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table. 1. Body composition of pigs (n=34) from DXA of the live animal compared to chemical analysis carcass (values are means ± SD, range in brackets). Component DXA scan Chemical analysis Lean mass/protein Fat BMC/ash ± ( ) ± ( ) ± ( ) ± ( ) ± ( ) 1366 ± ( ) Table. 2. Precision of models for prediction of the chemical composition of the carcass (g) from DXA measurements parameters (g). Component Slope Intercept R R 2 Protein Fat Ash For citation: Weremko D., Skiba G., Raj S., Wojtasik M., Fandrejewski H., Carcass composition measurements of growing pigs by dual energy X-ray absorptiometry (DXA) in vivo. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

105 SESJA III PRZEŻUWACZE SESSION III RUMINANTS

106 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW PREPARATÓW SZTUCZNEJ ŚLINY I ACID BUF NA ODCZYN I AKTYWNOŚĆ FERMENTACYJNĄ ŻWACZA KRÓW ŻYWIONYCH TMR K. Bilik *, I. Furgał-Dierżuk, B. Śliwiński Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice, Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy, Kraków * krzysztof.bilik@izoo.krakow.pl Słowa kluczowe: krowy, sztuczna ślina, żwacz, odczyn, aktywność fermentacyjna Wstęp i cel pracy Zarówno ilość, jak i zdolności buforujące śliny wydzielanej przez współcześnie hodowane krowy mleczne nie są wystarczające dla utrzymania ph płynu żwacza na optymalnym poziomie [3]. Niezbędne staje się więc stosowanie dodatków buforujących, które pod względem składu chemicznego i właściwości są zbliżone do śliny produkowanej przez krowy [2]. W ostatnich latach coraz bardziej popularne stają się preparaty biologiczne (pro- i prebiotyki), zawierające żywe i/lub martwe mikroorganizmy oraz produkty ich fermentacji [1]. W literaturze zootechnicznej nie ma wyczerpujących danych dotyczących możliwości wykorzystania preparatu sztucznej śliny i preparatu Acid Buf zawierającego biologicznie dostępne minerały, jako dodatków paszowych utrzymujących odczyn i aktywność fermentacyjną żwacza krów na optymalnym poziomie. Celem badań było określenie w jakim stopniu preparat sztucznej śliny w porównaniu z naturalnym dodatkiem paszowym Acid Buf wpłynie na odczyn, zawartość LKT, kwasu mlekowego i N-NH 3 w płynie żwacza krów żywionych dawką całkowicie wymieszaną (TMR). Metody Doświadczenie przeprowadzono na trzech nieprodukcyjnych krowach z trwałymi przetokami żwaczowymi w układzie kwadratu łacińskiego - w dwóch etapach, różniących się ilością podawanego preparatu buforującego (50 g dziennie - w I lub 100 g dziennie - w II etapie). W grupie kontrolnej (K) nie stosowano dodatku. Krowy z grupy (AB) otrzymywały dodatek preparatu handlowego Acid Buf (Noack Polen Sp. z o.o.) zawierający węglan wapnia oraz makro- i mikroelementy, a w grupie (SŚ) dodatek preparatu sztucznej śliny własnej produkcji (proszek), zawierający kompozycję związków chemicznych w odpowiednich proporcjach [4], połączonych z otrębami pszennymi (nośnik) w stosunku 1:1. Preparaty dodawano do mieszanki treściwej wchodzącej w skład skarmianej dawki TMR, zawierającej (w SM): 29,9% kiszonki z kukurydzy; 17,4% kiszonki z przewiędniętej trawy; 2,4% kiszonego młóta browarnianego; 10,3 % słomy jęczmiennej i 40,0% mieszanki treściwej. W pobieranych w 7 dniu doświadczenia (bezpośrednio przed godz. 0 i po karmieniu w 2, 4, 6 i 8 godz.) próbkach płynu żwacza oznaczano ph, zawartość LKT, kwasu mlekowego i N-NH 3. Wyniki obliczono statystycznie przy zastosowaniu pakietu komputerowego SAS ( ) - procedury Mixed. Wyniki Dodatek preparatu sztucznej śliny w ilości 100 g dziennie czystych związków chemicznych (bez nośnika) wpłynął istotnie (P 0,01) na podwyższenie w 4 godzinie pomiaru wartości ph płynu żwacza, w porównaniu z krowami K i AB (tab. 1). U krów otrzymujących dodatek preparatów wykazano również w obu etapach doświadczenia tendencję do uzyskiwania wyższych niż w grupie K wartości ph w pozostałych godzinach testu. W pobieranych próbkach płynu żwacza nie wykazano między grupami istotnego (P>0,05) zróżnicowania w zawartości i sumie lotnych kwasów tłuszczowych (LKT), proporcjach kwasu octowego do propionowego (C2:0/C3:0) i kwasu propionowego do masłowego (C3:0/C4:0) ani w zawartości N-NH 3 (tab. 2). Nie stwierdzono także istotnego wpływu rodzaju i ilości stosowanych preparatów buforujących na procentowe relacje wybranych kwasów tłuszczowych (octowego, propionowego i masłowego) w sumie wszystkich LKT. W analizowanych próbkach płynu żwacza nie wykazano obecności kwasu mlekowego. Podsumowanie/Wnioski Wprowadzenie dodatku preparatu sztucznej śliny w ilości 100 g dziennie do mieszanki treściwej wchodzącej w skład dawki TMR stosowanej w żywieniu krów nieprodukcyjnych, miało istotny wpływ na optymalizację odczynu żwacza w 4 godzinie po zadaniu paszy w porównaniu z krowami żywionymi dawkami bez dodatku lub z dodatkiem preparatu Acid Buf. Zastosowane w obu etapach rodzaje i ilości preparatów buforujących nie miały natomiast istotnego wpływu na odczyn płynu żwacza w pozostałych godzinach pobierania próbek, ani aktywność fermentacyjną żwacza krów. Spis piśmiennictwa 1. Bach A. i in., Anim. Feed Sci. Technol. 136, Krause K.M., Oetzel G.R., Anim. Feed Sci. Tech. 126, Marden J.P. i in., J. Dairy Sci. 91, McDougall E., Biochem. J. 43, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 95

107 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Wartość ph płynu żwacza krów w poszczególnych godzinach 7 dnia testu w zależności od rodzaju i ilości preparatu Dodatek (g dzień -1 ) Godzina pomiaru K (0) 6,65 6,31 5,99 5,94 5,99 AB (50) 6,69 6,40 6,11 6,14 6,23 SŚ (50) 6,67 6,44 6,29 6,17 6,14 P 0,08 0,75 0,25 0,41 0,21 SE 0,01 0,11 0,09 0,10 0,06 K (0) 6,65 6,30 6,03 B 6,00 6,05 AB (100) 6,63 6,30 6,09 B 6,06 6,18 SŚ (100) 6,77 6,39 6,30 A 6,20 6,18 P 0,27 0,27 0,01 0,24 0,73 SE 0,04 0,03 0,016 0,05 0,12 K bez dodatku, AB preparat Acid Buf, SŚ preparat sztucznej śliny, ilość preparatu SŚ oznacza sumę związków chemicznych (bez nośnika), A, B różnice wysoko istotne (P 0,01) Tab. 2. Zawartość LKT, kwasu mlekowego i N-NH 3 w płynie żwacza krów w 4 godzinie 7 dnia testu w zależności od rodzaju i ilości preparatu Dodatek (g dzień -1 ) Zawartość LKT (mmol l -1 ) C2:0/ C3:0/ Suma Kwas N-NH 3 C2:0 C3:0 C4:0 izo- C5:0 izo- C3:0 C4:0 LKT mlekowy (mg ml -1 ) C4:0 C5:0 K (0) 84,38 21,39 13,3 1,39 1,84 1,83 3,93 1, ,00 0,10 AB (50) 88,06 20,99 12,1 4 1,51 1,95 1,97 4,18 1, ,00 0,06 SŚ (50) 86,69 20,94 11,0 3 1,50 1,61 2,07 4,23 1, ,00 0,03 P 0,68 0,98 0,18 1 0,49 0,42 0,85 0,73 0,19 0,64-0,35 SE 2,69 2,16 0,55 0,07 0,15 0,30 0,27 0,07 2,03-0,02 K (0) 81,85 19,55 10,4 1,38 2,22 1,73 4,21 1, ,00 0,01 AB (100) 82,40 20,56 11,3 8 1,46 1,74 1,92 4,07 1, ,00 0,01 SŚ (100) 79,36 18,66 10,3 3 1,36 1,85 1,71 4,26 1, ,00 0,02 P 0,22 0,82 0,65 3 0,16 0,42 0,62 0,75 0,94 0,24-0,74 SE 0,86 2,07 0,73 0,02 0,21 0,15 0,17 0,12 1,74-0,01 Do cytowania: Bilik K., Furgał-Dzierżuk I., Śliwioski B., Wpływ preparatów sztucznej śliny i Acid Buf na odczyn i aktywnośd fermentacyjną żwacza krów żywionych TMR. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

108 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF ARTIFICIAL SALIVA AND ACID BUF ADDITIVE ON ph AND FERMENTATIVE ACTIVITY IN THE RUMEN OF TMR-FED COWS K. Bilik *, I. Furgał-Dierżuk, B. Śliwiński Department of Animal Nutrition and Feed Science, Balice, National Research Institute of Animal Production, Cracow * krzysztof.bilik@izoo.krakow.pl Key words: cows, artificial saliva, rumen, ph, fermentative activity Introduction and objective Both the amount and buffering capacity of saliva produced by modern dairy cows are insufficient to maintain ruminal fluid ph at an optimal level [3]. It is therefore necessary to use buffering agents, which are similar to the cow s saliva in terms of chemical composition and properties [2]. In recent years, biological preparations (pro- and prebiotics) containing live and/or dead microorganisms and the products of their fermentation have gained popularity [1]. Animal science literature provides insufficient data on the possible use of artificial saliva and Acid Buf additive containing biologically available minerals as feed additives that maintain the ph and fermentative activity of the cow s rumen at an optimal level. The aim of the study was to determine the degree to which artificial saliva vs. Acid Buf natural feed additive will affect the ph, and the VFA, lactic acid and N-NH 3 content of ruminal fluid in cows fed total mixed ration (TMR). Methods The experiment with three unproductive cows fitted with permanent rumen fistulas was conducted in a Latin square design in two stages differing in the amount of buffering agent (50 g per day in stage I or 100 g per day in stage II). The control group (K) was not supplemented. Cows from group AB received an Acid Buf commercial supplement (Noack Polen Ltd.) containing calcium carbonate and major and trace elements, while group SŚ was supplemented with our own-produced artificial saliva (powder) containing a composition of chemical compounds in appropriate proportions [4], together with wheat bran carrier at a 1:1 ratio. The preparations were added to the concentrate included in TMR, which contained (on a DM basis): 29.9% maize silage, 17.4% wilted grass silage, 2.4% ensiled brewers grains, 10.3% barley straw, and 40.0% concentrate mixture. Ruminal fluid samples collected on day 7 of the study (at 0, 2, 4, 6 and 8 h postprandially) were analysed for ph and the content of VFA, lactic acid and N-NH 3. The results were analysed statistically using the Mixed procedure of the SAS package ( ). Results The supplementation of artificial saliva at 100 g of pure chemical compounds per day (without a carrier) significantly (P 0.01) increased ruminal fluid ph at 4 h of measurement compared to K and AB cows (Table 1). At both stages of the study, the supplemented cows showed a tendency for higher ph values in the other hours of the test compared to group K. In the ruminal fluid samples no significant (P>0.05) differences were found between the groups in the content and sum of volatile fatty acids (VFA), in the acetic to propionic acid ratio (C2:0/C3:0), in the propionic to butyric acid ratio (C3:0/C4:0) and in N-NH 3 content (Table 2). The type and amount of buffering agents had no significant effect on the percentage relationships between selected fatty acids (acetic, propionic and butyric) in total VFA. No lactic acid was found in the analysed samples of ruminal fluid. Summary/Conclusions Artificial saliva added at 100 g per day to the concentrate mixture included in the TMR fed to unproductive cows had a significant effect on optimizing ruminal ph at 4 h postprandially compared to cows fed unsupplemented diets or a diet supplemented with Acid Buf. The type and amount of buffering agents used at both stages had no significant effect on ruminal fluid ph in the other hours of sampling and on the fermentative activity of cow rumen. References 1. Bach A. et al., Anim. Feed Sci. Technol. 136, Krause K.M., Oetzel G.R., Anim. Feed Sci. Tech. 126, Marden J.P. et al., J. Dairy Sci. 91, McDougall E., Biochem. J. 43, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 97

109 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Ruminal fluid ph of cows in different hours of the test (day 7) depending on the type and amount of supplement. Supplement (g day -1 ) Hour of measurement K (0) AB (50) SŚ (50) P (g/day) SE K (0) B AB (100) B AS (100) A P SE K unsupplemented, AB Acid Buf, AS artificial saliva, the amount of AS is the sum of chemical compounds (no carrier), A, B highly significant differences (P 0.01) Table 2. Content of VFA, lactic acid and N-NH 3 in ruminal fluid of cows at 4 h of the test (day 7) depending on the type and amount of supplement. Supplement (g day -1 ) VFA content (mmol l -1 ) C2:0/ C3:0/ Total Lactic N-NH 3 C2:0 C3:0 C4:0 iso- C4:0 C5:0 iso- C5:0 C3:0 C4:0 VFA acid (mg ml -1 ) K (0) AB (50) AS (50) P SE K (0) AB (100) AS (100) P SE For citation: Bilik K., Furgał-Dzierżuk I. Śliwioski B., Effect of artificial saliva and Acid Buf additive on ph and fermentative activity in the rumen of TMR-fed cows. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

110 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW JODU W LIZAWKACH SOLNYCH I DIPPINGU STRZYKÓW NA ZAWARTOŚĆ JODU W MLEKU I OSOCZU KRWI KRÓW F. Brzóska 1*, B. Śliwiński 1, K. Węglarzy 2 1 Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice, 2 Zakład Doświadczalny, Grodziec Śląski, Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy, Kraków * franciszek.brzoska@izoo.krakow.pl Słowa kluczowe: jod, lizawki solne, dipping strzyków, mleko, osocze krwi Wstęp i cel pracy Profilaktyka jodowa schorzeń z niedoboru jodu u ludzi realizowana jest w wielu krajach, w tym w Polsce, poprzez jodowanie soli kuchennej [8]. Spożywanie nadmiernych ilości soli powoduje wzrost nadciśnienia tętniczego i jest przyczyną schorzeń układu krążenia u ludzi [6]. Dodatkiem paszowym zawierającym jod są lizawki (brykiety) solne, główne źródło sodu i chloru dla krów. Trzecim źródłem jodu dla krów, są preparaty stosowane do dezynfekcji wymion przed dojem i do blokowania kanałów strzykowych po doju. Preparaty te stosuje się zapobiegawczo w stadach krów, przeciw zakażeniom bakteryjnym wywołującym stany zapalne gruczołu mlekowego. Dostępne na ten temat informacje są znacząco rozbieżne i obejmują długi okres [3, 4, 5]. Jako hipotezę przyjęto, że podawanie krowom lizawek solnych o zwiększonej zawartości jodu, a także stosowanie dippingu gruczołu mlekowego preparatem jodowym zwiększy zawartość jodu w mleku. Celem badań było określenie wpływu zwiększenia poziomu jodu w mleku i krwi poprzez podawanie krowom lizawek o zróżnicowanej zawartości jodu (0; 150; 300 mg I kg -1 ), a także dezynfekcji gruczołu mlekowego preparatem bez- i z zawartością 3 g kg -1 jodu. Metody W doświadczeniu 1. trwającym 90 dni badano efektywność podawania krowom lizawek solnych o zawartości 0 (grupa kontrolna), 150 i 300 mg I kg -1 (grupy doświadczalne), badając zawartość jodu w mleku i osoczu krwi. W doświadczeniu 2. badano wpływ dezynfekcji gruczołu mlekowego i dippingu strzyków preparatem jodowym (grupa doświadczalna), w porównaniu z dippingiem preparatem chloranowym (grupa kontrolna) na zawartość jodu w mleku i osoczu krwi. Kontrolowano wydajność mleczną krów na początku doświadczenia i w ostatnim dniu każdego z okresów (Mini F.V Milkometer, TruTestDistributors LTD, New Zealand). Ostatniego dnia każdego okresu określano pobranie pasz, pobierano próbki pasz, mleka i krwi do analiz chemicznych. Mleko konserwowano dodatkiem preparatu Gropol (2-bromo-2-nitro-1,3-propandiol) i zamrażano. Krew pobierano z żyły ogonowej w ilości 10 ml do probówek zawierających heparynę i wirowano dla oddzielenia osocza, następnie zamrażano do czasu wykonania analiz zawartości jodu. Próbki mleka pobierano z doju rannego i wieczornego. Zawartość składników pokarmowych w paszach oznaczano metodami referencyjnymi zawartymi w opracowaniu AOAC [5]. Zawartość jodu w mleku i osoczu krwi oznaczano kolorymetryczną metodą Sandell a i Kolthoff a [6] w modyfikacji Bobka i Kołczaka [2]. Analizę statystyczną wykonano metodą analizy wariancji z testem Duncana (dośw. 1) i testem t-studenta (dośw. 2) zgodnie z procedurami SAS. Wyniki Doświadczenie 1. Nie stwierdzono istotnych różnic w pobraniu jodu w dawce pokarmowej (TMR) i w mieszance paszowej podawanej z boksów. Lizawki o zawartości 150 i 300 mg I kg -1, zwiększyły pobranie o 7,5 i odpowiednio o 15,0 mg I na dobę. Pobranie jodu przez krowy wynosiło 6,23 mg I na dobę (grupa kontrolna) oraz 13,68 i 21,10 mg I na dobę (grupy doświadczalne). Nie stwierdzono istotnych różnic w wydajności mlecznej krów, a średnia wydajność mleka wynosiła 21,0±1,1 kg na dobę. Zawartość jodu w mleku w kolejnych grupach różniła się istotnie (P 0,01) i wynosiła 53,8 μg 1000 ml -1 (grupa kontrolna), 65,0 i 84,7 μg 1000 ml -1 (grupy doświadczalne). Stwierdzono tendencję do wzrostu zawartość jodu w osoczu krwi w kolejnych grupach, jakkolwiek różnice pomiędzy grupami były nieistotne. Doświadczenie 2. Doświadczenie rozpoczynano przy wydajności 36,5±5,4 kg mleka na dobę, a zakończono przy wydajności około 29,0±2,5 kg mleka na dobę. W obu 30-dniowych okresach, nie stwierdzono istotnych różnic w wydajności mlecznej krów. Stosowanie dezynfekcji gruczołu mlekowego i strzyków preparatem jodowym istotnie zwiększyło zawartość jodu w mleku z 44,0±1,6 do 59,3±2,3 μg 1000 ml -1 (P 0,01). Nieznacznie wzrosła zawartość jodu w osoczu krwi. Różnica pomiędzy grupą kontrolną a doświadczalną była nieistotna. Podsumowanie/Wnioski W konkluzji należy stwierdzić, że w sytuacji braku podaży jodu w mieszankach paszowych sporządzanych w gospodarstwach, zawartość jodu w lizawkach solnych na poziomie 150 i 300 mg I kg -1, pozwala uzyskać w mleku krów od 65 do 85 μg I 1000 ml -1 mleka. Stosowanie higieny gruczołu mlekowego przed dojem oraz dippingu jodowego strzyków po doju zwiększa zawartość jodu w mleku dodatkowo o około 15 μg I 1000 ml -1 mleka, tj. o około 35% w stosunku do krów grupy kontrolnej, gdzie dipping prowadzony był preparatem bezjodowym, a krowy obu grup otrzymywały lizawki solne zawierające 100 mg I kg -1 i nie otrzymywały jodu w mieszankach paszowych. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 99

111 Spis piśmiennictwa 1. AOAC., Int. 18th Edition. Gaithersburg, Maryland, USA. 2. Bobek S., Kołczak S., Endokrynol. Pol. 15, Borucki Castro S.I. i in., J. Dairy Sci. 95, Flachovsky G. i in., J. Anim. Feed Sci. 16, Galton D.M., J. Dairy Sci. 87, Sandell E.B., Kolthoff I.M., Microchim. Acta 1, Stolarz-Skrzypek K., Kawecka-Jaszcz K., Post. Nauk Med. 1, Szybiński Z., J. Endocrinol. 63(2), XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Do cytowania: Brzóska F., Śliwioski B., Węglarzy K., Wpływ jodu w lizawkach solnych i dippingu strzyków na zawartośd jodu w mleku i osoczu krwi krów. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

112 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF IODIZED SALT LICKS AND TEAT DIPPING ON IODINE CONTENT OF COW S MILK AND BLOOD PLASMA F. Brzóska 1*, B. Śliwiński 1, K. Węglarzy 2 1 Department of Animal Nutrition and Feed Science, Balice, 2 Experimental Station, Grodziec Śląski, National Research Institute of Animal Production, Cracow franciszek.brzoska@izoo.krakow.pl Key words: iodine, salt licks, teat dipping, milk, blood plasma Introduction and objective In many countries, including Poland, prevention of disorders caused by iodine deficiency in the human diet is based on iodization of table salt [8]. High salt consumption leads to arterial hypertension and cardiovascular diseases in humans [6]. A feed additive that contains iodine are salt licks (blocks), which are the main source of sodium and chlorine to cows. A third source of iodine for cows are premilking teat disinfectants and sprays that close up the teat orifice after milking. These preparations are used in cow herds to prevent bacterial infections that cause mastitis. The available information on this subject is highly inconsistent and covers a long period of time [3, 4, 5]. It was our hypothesis that giving cows iodine-fortified salt licks as well as teat dipping with iodine will increase milk iodine content. The objective of the study was to determine the effect of increasing milk and blood iodine levels in cows by giving salt licks containing different amounts of iodine (0; 150; 300 mg I kg -1 ), and by applying a teat disinfectant with 3 g kg -1 of iodine and without iodine. Methods The first experiment of 90 days investigated the effectiveness of salt licks containing 0 (control group), 150 and 300 mg I kg -1 (experimental groups), by analysing the iodine content of cow s milk and blood plasma. The second experiment determined the effect of udder disinfection and iodine teat dipping with iodine disinfectant (experimental group) compared to chlorine dip (control group) on the iodine content of milk and blood plasma. Milk yield of the cows was determined at the beginning of the experiment and on the last day of each 30-day period (Mini F.V Milkometer, TruTest Distributors Ltd., New Zealand). Feed intake was determined and samples of feed, milk and blood were collected for chemical analysis on the last day of each period. Milk was preserved with Gropol (2-bromo-2-nitro-1,3-propandiol) and frozen. Blood samples (10 ml) were collected from the tail vein into heparinized tubes, centrifuged to separate plasma and frozen until analysis of iodine content. Milk was sampled during the morning and evening milking. Nutrient content of the feeds was determined using AOAC reference methods [5]. The iodine content of milk and blood plasma was determined by the colorimetric method of Sandell and Kolthoff [6] as modified by Bobek and Kołczak [2]. Statistical analysis was performed by analysis of variance using Duncan s test (exp. 1) and Student s t-test (exp. 2) in accordance with SAS procedures. Results Experiment 1. No significant differences were found in iodine intake from the ration (TMR) and from the feed mixtures dispensed from boxes. Salt licks containing 150 and 300 mg I kg -1 increased iodine intake by 7.5 and 15.0 mg I per day, respectively. Iodine intake by the cows was 6.23 mg I per day (control group) and and mg I per day (experimental groups). There were no significant differences in the cows milk yield, which averaged 21.0±1.1 kg per day. Milk iodine content in successive groups differed significantly (P 0.01) and was 53.8 μg 1000 ml -1 (control group), 65.0 and 84.7 μg 1000 ml -1 (experimental groups). Plasma iodine content tended to increase in successive groups, but the differences between the groups were not significant. Experiment 2. The experiment started with a milk yield of 36.5±5.4 kg per day and ended when the milk yield was around 29.0±2.5 kg per day. In both 30-day periods, no significant differences were noted in the milk yield of the cows. Iodine udder disinfection and teat dipping significantly increased milk iodine content from 44.0±1.6 to 59.3±2.3 μg 1000 ml -1 (P 0.01). Plasma iodine content increased only slightly, with a nonsignificant difference between the control and experimental groups. Summary/Conclusions It is concluded that considering the lack of iodine in farm-produced feed mixtures, the iodine content of salt licks at 150 and 300 mg I kg -1 makes it possible to obtain from 65 to 85 μg I 1000 ml -1 of cow s milk. Premilking udder hygiene and postmilking iodine teat dipping additionally increase the iodine content of milk by around 15 μg I 1000 ml -1 milk, i.e. by 35% in relation to cows from the control group, where iodine-free dipping was used and cows from both groups received salt licks containing 100 mg I kg -1 and were given no iodine in feed mixtures. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 101

113 References 1. AOAC., Int. 18th Edition. Gaithersburg, Maryland, USA. 2. Bobek S., Kołczak S., Endokrynol. Pol. 15, Borucki Castro S.I. i in., J. Dairy Sci. 95, Flachovsky G. i in., J. Anim. Feed Sci. 16, Galton D.M., J. Dairy Sci. 87, Sandell E.B., Kolthoff I.M., Microchim. Acta 1, Stolarz-Skrzypek K., Kawecka-Jaszcz K., Post. Nauk Med. 1, Szybiński Z., J. Endocrinol. 63(2), For citation: Brzóska F., Śliwioski B., Węglarzy K., Effect of iodized salt licks and teat dipping on iodine content of cow s milk and blood plasma. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zermba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

114 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW SAPONARIA OFFICINALIS L. NA PODSTAWOWE WSKAŹNIKI BIOCHEMICZNE W PŁYNIE ŻWACZA KRÓW MLECZNYCH A. Cieślak *, J. Szczechowiak, A. Nowak, K. Biskupska, M. Szumacher-Strabel Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań * adamck@jay.up.poznan.pl Słowa kluczowe: mydlnica, saponiny, amoniak, metan Wstęp i cel pracy Zainteresowanie fitoczynnikami wynika przede wszystkim z ich właściwości i możliwości oddziaływania na środowisko żwacza [1, 3]. Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.) zawiera saponiny, które charakteryzują się wysoką efektywnością pozwalająca na zmianę kierunku fermentacji w żwaczu [2]. Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu mielonego korzenia mydlnicy lekarskiej (Saponaria officinalis L.), nośnika saponin, jako dodatku do dawki pokarmowej dla krów mlecznych, na populację drobnoustrojów, koncentrację amoniaku oraz przebieg fermentacji zachodzącej w żwaczu. Metody Badania przeprowadzono na próbach płynu żwacza pobranych od 4 krów mlecznych z założonymi przetokami do żwacza, w układzie kwadratu łacińskiego. Łączny okres trwania doświadczenia wynosił 104 dni (4 okresy po 26 dni). Reprezentacyjne próby płynu żwacza pobierano w okresie właściwym, trzykrotnie w ciągu dnia po 500 ml. Okres wstępny trwał 21 dni, natomiast okres właściwy 5 dni. W analizowanym płynie żwacza określano wartość ph, koncentrację lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) i amoniaku oraz liczebność bakterii i pierwotniaków. Dawka pokarmowa, którą żywione były krowy składała się z paszy treściwej (44%) oraz objętościowej (56%), w której dominowała kiszonka z kukurydzy. Zmielony korzeń mydlnicy lekarskiej (Saponaria officinalis L.) dodawano do dawki pokarmowej w ilości 0, 220, 440 i 660 g dziennie dla każdej sztuki. Wszystkie analizy, zarówno dawki pokarmowej, jak i płynu żwacza, przeprowadzone zostały w Laboratorium Chemicznym Katedry Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Wyniki Na podstawie przeprowadzonych badań, nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w zawartości sumy LKT, wartości te kształtowały się w zakresie od 112,13 do 119,83 mmol l -1 płynu żwacza. Zgodnie jednak z oczekiwaniami saponiny zawarte w korzeniu mydlnicy lekarskiej zmieniły profil lotnych kwasów tłuszczowych. Odnotowano statystycznie istotny wzrost koncentracji kwasu propionowego przy zastosowaniu wyższych dawek mielonego korzenia mydlnicy lekarskiej (440 i 660 g dziennie na sztukę). Jednocześnie koncentracja kwasu masłowego została statystycznie istotnie ograniczona. Ponadto stwierdzono, że wzrastająca ilość zastosowanego dodatku mydlnicy lekarskiej do dawki pokarmowej spowodowała wzrost wartości ph w płynie żwacza. Wyższe koncentracje (440 i 660 g dziennie na sztukę) mydlnicy lekarskiej w stosowanej dawce pokarmowej obniżyły liczebność pierwotniaków w żwaczu, odpowiednio o 43 i 50%. Populacja bakterii, po zastosowaniu mielonego korzenia mydlnicy lekarskiej utrzymywała się na stałym poziomie, w zakresie od 20,22 do 22, ml -1 płynu żwacza. Stwierdzono istotne obniżenie koncentracji amoniaku o 50 i 57%, odpowiednio przy zastosowaniu mielonego korzenia mydlnicy lekarskiej w ilości 440 i 660 g dziennie na sztukę. Podsumowanie/Wnioski Postawiona hipoteza badawcza zakładająca, że saponiny zawarte w mydlnicy lekarskiej (Saponaria officinalis L.) w istotny sposób wpływają na zmianę wartości wskaźników płynu żwacza została potwierdzona jedynie w przypadku wyższych stężeń dodanych saponin. Dodatek źródła saponin do dawki pokarmowej wpływa na obniżenie koncentracji amoniaku w płynie żwacza, co bezpośrednio może wynikać z redukcji populacji pierwotniaków. Poprzez dodatek saponin do dawki pokarmowej, można zmienić proporcję LKT, zmniejszając stosunek kwasu octowego do propionowego, bez negatywnego wpływu na ogólną koncentrację LKT, co może z kolei pozwolić na ograniczenie strat energii dawki pokarmowej. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 103

115 Spis piśmiennictwa 1. Cieślak A. i in Animal 7(2), Hu W.L. i in Anim. Feed Sci. Technol. 120, Szumacher-Strabel M., Cieślak A., J. Anim. Feed Sci. 19(3), XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Badania realizowano w ramach projektu badawczego nr N N finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Do cytowania: Cieślak A., Szczechowiak J., Nowak A., Biskupska K., Szumacher-Strabel M., Wpływ Saponaria officinalis L. na podstawowe wskaźniki biochemiczne w płynie żwacza krów mlecznych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

116 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF SAPONARIA OFFICINALIS L. ON BASIC BIOCHEMICAL PARAMETRERS OF DAIRY COWS RUMEN FLUID A. Cieślak *, J. Szczechowiak, A. Nowak, K. Biskupska, M. Szumacher-Strabel Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Life Sciences, Poznań * adamck@jay.up.poznan.pl Key words: soapworth, saponins, ammonia, methane Introduction and objective Interest of phytofactors utilization ensue first of all from their specificity and possibility to affect the rumen environment [1, 2]. The soapworth (Saponaria officinalis L.) contain saponins, that indicate the high effectiveness in modulation of rumen fermentation processes [3]. The aim of this study was to evaluate the effect of the powdered root of Saponaria officinalis L., as the saponins source, supplemented to dairy cows ration, on rumen microbial population, ammonia concentration and other rumen fermentation parameters. Methods The analyzed rumen fluid was collected from 4 ruminally cannulated, Polish Holstein-Friesian dairy cows. Experiment was carried out in 4x4 Latin square design. The experiment consisted of the initial terms (21 days) and the terms of sample collections (5 days). The experiment lasted 104 days (4 terms, 26 days each). The representative rumen fluid samples were collected three times a day during the sample collection periods. The following parameters were determined: ph value, volatile fatty acids (VFA) and ammonia concentrations as well as, bacteria and protozoa counts. Dairy cows diet consisted of concentrate (44%) and forage (56%), with the majority of maize silage. The powdered root of Saponaria officinalis L. was supplemented to dairy cows ration at different doses (0, 220, 440 and 660 g per day per cow). All analyses were carried out at the Chemical Laboratory of the Department of Animal Nutrition and Feed Management at Poznan University of Life Sciences. Results No effect of the experimental factor on total VFA concentration was stated, the values ranged from to mmol l -1 of rumen fluid. However, according to expectations soapworth saponis changed the volatile fatty acid profile. Supplementation of 440 and 660 g of powdered root of Saponaria officinalis L. caused statistically significant increase in propionate concentration. Simultaneously, the significant decrease of butyrate was observed. The changes of ph values were dose dependent. Higher concentrations of soapworth supplement (440 and 660 g per day per cow) decreased the protozoa count, by 43 and 50% respectively. The bacteria counts were stable in all groups and ranged from 20,22 to 22, ml -1 of rumen fluid. Increase of dietary supplementation with S. officinalis powdered root caused a significant decrease in the ammonia production, e.g. by 50 and 57% for the addition of 440 and 660 g per day per cow, respectively. Summary/Conclusions The hypothesis of the research that saponins present in Saponaria officinalis L. have the potential to modulate the values of rumen fluid parameters was confirmed only in the case of higher doses of supplemented soapworth. Dietary saponins source supplementation caused the ammonia decrease what could be the effect of the reduced protozoa count. We can also conclude that saponins supplementation may change the volatile fatty acids proportion by decreasing the ratio of acetate to propionate, without negative effect on total VFA concentration. This situation may limit the dietary energy losses. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 105

117 References 1. Cieślak A. et al Animal 7(2), Hu W.L. et al Anim. Feed Sci. Technol. 120, Szumacher-Strabel M., Cieślak A., J. Anim. Feed Sci. 19(3), XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Financial support: Ministry of Science and Higher Education Project no. N N For citation: Cieślak A., Szczechowiak J., Nowak A., Biskupska K., Szumacher-Strabel M., Wpływ Saponaria officinalis L. on biochemical parameters of dairy cows rumen fluid. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

118 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW NADMIARU LAKTOZY W DIECIE NA PROFIL BIAŁKOWY OSOCZA KRWI DWUTYGODNIOWYCH CIELĄT A. Dratwa-Chałupnik *, M. Ożgo, A. Herosimczyk, A. Lepczyński, K. Michałek, W.F. Skrzypczak, A.K. Ciechanowicz Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki, Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Szczecin * alicja.dratwa-chalupnik@zut.edu.pl Słowa kluczowe: cielęta, podaż laktozy, proteom osocza krwi Wstęp i cel pracy Znaczącym problemem podczas odchowu cieląt jest wysoka śmiertelność, będąca wynikiem m.in. schorzeń przebiegających z objawami biegunki. Wśród niezakaźnych przyczyn występowania tego typu zaburzeń czynności układu pokarmowego wymienia się nadmierne odpajanie cieląt. Podczas zwiększonej podaży mleka (preparatu mlekozastępczego) zwiększa się jednorazowa podaż laktozy. Laktoza jest czynnikiem osmotycznie czynnym, którego zwiększona ilość w przewodzie pokarmowym zatrzymuje wodę i przyczynia się do występowania biegunek [3]. Podczas biegunek dochodzi do utraty wody i elektrolitów drogą pokarmową. W trakcie kuracji należy uzupełniać te niedobory [1]. Często podczas leczenia biegunki podaje się cielętom antybiotyki zakładając, że przyczyną biegunki jest infekcja bakteryjna. Powyższe koszty leczenia prowadzą do strat ekonomicznych, na które składają się ponadto, zmniejszone przyrosty masy ciała, zwiększona podatność na różne infekcje, wydłużenie okresu odchowu, obniżona produkcyjność, a w skrajnych przypadkach upadki. Krew docierając do wszystkich tkanek, umożliwia komunikację pomiędzy poszczególnymi narządami i układami, dzięki czemu zapewnia prawidłową funkcję organizmu. Osocze krwi jest płynem ustrojowym bogatym w białka pełniące różnorodne funkcje, których koncentracja zmienia się pod wpływem różnych czynników m.in. stanu fizjologicznego, czy też zmian komponentów diety [2, 4]. Ocenę wpływu określonych czynników na ekspresję białek w osoczu krwi umożliwia analiza proteomu. Identyfikacja białek, których koncentracja we krwi zmienia się w wyniku nadmiernej podaży laktozy, może umożliwić poznanie mechanizmów związanych z zapobieganiem negatywnym skutkom utraty wody i elektrolitów drogą pokarmową. Założeniem doświadczenia była ocena wpływu nadmiaru laktozy w diecie na zmiany ekspresji składowych profilu białkowego osocza krwi cieląt w drugim tygodniu życia. Metody Badania przeprowadzono na 8 buhajkach rasy polsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej, między 13 a 16 dniem życia. Podczas doświadczenia zwierzęta żywione były preparatem mlekozastępczym firmy Polmass (dwukrotnie w ciągu dnia: około godziny 5 i 17), w ilości 10% masy ciała. W 13 dniu życia (podczas wieczornego karmienia) oraz w 14 dniu życia (podczas rannego karmienia) do preparatu mlekozastępczego dodano laktozę jednowodną (Pharma Cosmetic) w ilości 1g kg -1 masy ciała. Materiałem biologicznym do badań była krew, pobierana z żyły szyjnej zewnętrznej do probówek z EDTA przed wieczornym karmieniem cieląt. Próbki krwi wirowano (15 min., 4 C, 3000 rpm) a uzyskane osocze krwi mrożono w 80 C do dalszych analiz. Białka osocza krwi rozdzielono przy użyciu elektroforezy dwukierunkowej. Ogniskowanie izoelektryczne (800 µg białek osocza) przeprowadzono na 24 cm, poliakrylamidowych paskach IPG (ang. immobilised ph gradient) o nieliniowym gradiencie ph 4-7 (PROTEAN i12 IEF System - Bio-Rad). Rozdział według mas cząsteczkowych przeprowadzono w żelach poliakryloamidowych o stężeniu 12% (PROTEAN Plus Dodeca Cell System - Bio-Rad). Po rozdziale białka wybarwiono błękitem Coomassie (G-250) według procedury opisanej przez Westmeier [5]. Po archiwizacji żele poddano analizie bioinformatycznej (PDQuest Advanced Bio-Rad) w celu wyodrębnienia spotów białkowych ulegających statystycznie istotnym zmianom ekspresji, zachodzącym po podaży nadmiaru laktozy w diecie u dwutygodniowych cieląt (z wykorzystaniem testu t-studenta). Wyniki Analizę proteomiczną wykonano na 8 żelach obrazujących profile białkowe osocza krwi cieląt przed jak i po podaniu nadmiaru laktozy wraz z preparatem mlekozastępczym. Analizom jakościowym poddano 430 spotów, których obecność odnotowano na wszystkich analizowanych żelach. Spośród nich 6 wykazywało statystycznie istotne różnice w ekspresji (tab.1). Dwa spośród białek wykazywały ekspresję w dół, pozostałe cztery natomiast ekspresję w górę. Spis piśmiennictwa 1. Constable P.D. i in., Vet. J. 162, Draisci R. i in., Proteomics. 7, Górka P., Kowalski Z.M., Med. Weter. 63, Skrzypczak W.F. i in., Pharmacol. 62, Westermeier R., Proteomics. 6(suppl. 1), Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 107

119 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Nazwa białka Tab. 1. Lista białek wykazujących statystyczne różnice w ekspresji SSP* Nr akcesyjny białka Oszacowana wartość MW (kda) Średnia relatywna ekspresja przed podaniem laktozy SD Średnia relatywna ekspresja po podaniu laktozy SD Krotność zmian ekspresji Istotność różnic Apolipoproteina A-IV Apolipoproteina E A7YWR0 F1N3Q7 74,5 82,8 43,6 38,2 174,2 6802,0 535,2 448,5 8075,5 2537,8 4572,4 458,8 255,23 64, ,27 159, ,90 139, ,1 673,5 3695,1 3444,6 979,8 147,7 189,86 31,90 578,09 476,10 562,45 157,44 1,89 1,50-2,18 1,36-4,67 3,11 p 0,05 p 0,01 p 0,05 p 0,05 p 0,05 p 0,05 *charakterystyczny nr spotu nadany przez aplikację PDQuest Badania finansowane przez Narodowe Centrum Nauki, nr NN Do cytowania: Dratwa-Chałupnik A., Ożgo M., Herosimczyk A., Lepczyoska A., Michałek K., Skrzypczak W.F., Ciechanowicz A.K., Wpływ nadmiaru laktozy w diecie na profil białkowy osocza krwi dwutygodniowych cieląt. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

120 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, INFLUENCE OF EXCESS OF LACTOSE IN THE DIET ON THE BLOOD PLASMA PROTEOME IN THE SECOND WEEK OF CALVES LIFE A. Dratwa-Chałupnik *, M. Ożgo, A. Herosimczyk, A. Lepczyński, K. Michałek, W.F. Skrzypczak, A.K. Ciechanowicz Department of Physiology, Cytobiology and Proteomics, Faculty of Biotechnology and Animal Husbandry, West Pomeranian University of Technology, Szczecin * alicja.dratwa-chalupnik@zut.edu.pl Key words: calves, lactose distribution, blood plasma proteome Introduction and objective High mortality and morbidity in calves caused by disease-induced diarrhoea still represent a great problem. Among non-infectious causes of the above-mentioned gastrointestinal tract (GIT) functional disorder, excessive feeding of the calves is being considered as a main factor. During increased milk administration (milk replacer) elevated lactose intake is observed. An increased amount of lactose, an osmotic active factor, in the GIT causes water retaining and leads to diarrhoea [3]. During diarrhoea the loss of water and electrolytes through the GIT is observed. These losses should be refilled during a treatment [1]. Treatment with antibiotics is very often procedure when the bacterial infection is a cause of diarrhoea. The abovementioned treatment costs along with decreased weight gain, increased susceptibility to the infections, decreased productivity and in the extreme case even calves mortality lead to economic losses. As blood constantly perfuses all the tissues it enables the communication between the organs and the systems leading to a proper function of an organism. Blood plasma, a body fluid that abounds in a variety of proteins with the broad range of functions, is a rich source of information concerning the state of an organism as protein concentration may change rapidly in response to e.g. physiological changes or changes in the diet composition [2, 4]. The identification of blood plasma proteins altered in response to excessive lactose administration may enable new insight into mechanisms related with preventing of negative results of water and electrolyte loss through the GIT. The aim of this study was to evaluate the influence of the excess of the lactose in the diet on the blood plasma proteome changes. Methods The study was carried out on 8 Polish-Friesian var. Black-and-White male calves from the 13 th to the 16 th day of life. Animals were fed with the milk replacer (Polmass) during the whole experimental period (twice a day: around 7 a.m. and 5 p.m.), in the amount of 10% of body weight. The monohydrate lactose (Pharma Cosmetic) in the amount of 1g kg -1 of body weight was added into the milk replacer on the 13 th day of life (during the evening feeding) and on the 14 th day of life (during the morning feeding). The analysis were performed on the blood samples drawn from the jugular vein into the EDTA tubes before the evening feeding. The blood samples were centrifuged (15 minutes, 4 C, 3000 rpm) and the harvested blood plasma was stored at - 80 C until further processing. Blood plasma proteins were separated with the use of two-dimensional electrophoresis. Isoelectric focusing (800 µg of plasma proteins) was carried out on the 24 cm IPG (immobilized ph gradient) strips with non-linear ph gradient ranging from 4 to 7 (PROTEAN i12 IEF System - Bio-Rad). Protein separation according to the molecular masses was performed on the 12% polyacrylamide gels (PRO- TEAN Plus Dodeca Cell System - Bio-Rad). After separation the gels were stained with Coomassie brilliant blue (G-250) according to Westmeier [5]. Subsequently the gels were scanned and analysed using bioinformatic software (PDQuest Advanced Bio-Rad) in order to select the protein spots which expression has been significantly (T-student test) altered due to excessive dietary lactose administration. Results Proteomic analysis were performed on the 8 gels representing calves blood plasma protein profiles before and after lactose administration to the milk replacer. During qualitative analysis 430 spots were evaluated, which presence were observed on each analysed gel. Among these protein spots, expression of the 6 was found to be significantly altered (Table 1). Two of these spots were down-regulated whereas resulting 4 were upregulated. References 1. Constable P.D. et al., Vet. J. 162, Draisci R. et al., Proteomics. 7, Górka P., Kowalski Z.M., Med. Weter. 63, Skrzypczak W.F. et al., Pharmacol. 62, Westermeier R., Proteomics. 6(suppl. 1), Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 109

121 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Protein name Table. 1. The list of proteins with statistically significant altered expression. SSP Accession number Experimental MW (kda) Avarage expression before lactose SD Avarage expression after lactose SD Fold Significance of difference Apolipoprotein A-IV Apolipoprotein E A7YWR0 F1N3Q p 0.05 p 0.01 p 0.05 p 0.05 p 0.05 p 0.05 The research project was supported by grant from the Ministry for Research and Higher Education, Poland (Project No. NN ). For citation: Cieślak A., Szczechowiak J., Nowak A., Biskupska K., Szumacher-Strabel M., Wpływ Saponaria officinalis L. on biochemical parameters of dairy cows rumen fluid. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

122 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW PASZOWYCH DODATKÓW GLUKOGENICZNYCH DLA KRÓW W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM NA AKTYWNOŚĆ WYBRANYCH ENZYMÓW GLUKONEOGENEZY W WĄTROBIE ORAZ EKSPRESJĘ GENÓW ODPOWIEDZIALNYCH ZA ICH SYNTEZĘ P. Górka *, J. Flaga, A. Barteczko, Z.M. Kowalski Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków * p.gorka@ur.krakow.pl Słowa kluczowe: okres okołoporodowy, glikol propylenowy, glicerol, przemiany wątrobowe Wstęp i cel pracy Głównym substratem dla procesu glukoneogenezy u krowy mlecznej jest kwas propionowy. W sytuacji niewielkiego pobrania suchej masy w okresie okołoporodowym, ilość kwasu propionowego powstającego w procesie fermentacji w żwaczu jest jednakże niewystarczająca dla wytworzenia takiej ilości glukozy, która pokrywałaby potrzeby krowy. Powszechną praktyką łagodzenia niedoboru glukozy u krów w okresie przejściowym jest stosowanie paszowych dodatków glukogenicznych (glukoplastycznych), w tym glikolu propylenowego (GP) oraz glicerolu (gliceryny; G) [1, 3]. Dodatki te różnią się miejscem wejścia w szlak glukoneogenezy w wątrobie. GP jest przekształcany do kwasu pirogronowego, a następnie kwasu szczawioctowego, a więc wchodzi w szlak glukoneogenezy w jednym z jego początkowych etapów. Z kolei G po przekształceniu do fruktozo-1,6-bifosforanu wchodzi w szlak glukoneogenezy na jednym z jego dalszych etapów. Jeżeli GP wchodzi w szlak glukoneogenezy w początkowym, a G w dalszym jej etapie, to dla przemian GP potencjalnie konieczna jest większa ekspresja oraz aktywność kluczowych enzymów szlaku glukoneogenezy, tj. karboksylazy pirogronianowej (PC) oraz karboksykinazy fosfoenolopirogronianowej (PEPCK). W efekcie GP może być gorszym niż G substratem dla procesu glukoneogenezy w wątrobie i tym samym mniej efektywnym dodatkiem paszowym dla krów w okresie przejściowym. Hipoteza projektu zakładała, że GP jest mniej efektywnym niż G substratem dla glukoneogenezy, gdyż jego udział w glukoneogenezie wymaga większej aktywności enzymatycznej PC i PEPCK, a także ekspresji genów odpowiedzialnych za syntezę tych enzymów. Celem projektu było określenie wpływu GP oraz G, podawanych per os w okresie od 3 tygodnia przed wycieleniem do końca 4 tygodnia po wycieleniu, na aktywność PC i PEPCK w wątrobie oraz ekspresję mrna genów odpowiedzialnych za ich syntezę. Metody Doświadczenie wykonano na 30 krowach (pierwiastkach) rasy holsztyńsko-fryzyjskiej, które metodą analogów rozdzielono do pięciu grup doświadczalnych (po 6 zwierząt w grupie), tj. 1) otrzymującej wodę w ilości 450 ml dziennie (W450), 2) glicerol w ilości 450 ml dziennie (G450), 3) glicerol w ilości 900 ml dziennie (G900), 4) glikol propylenowy w ilości 450 ml dziennie (GP450), 5) glikol propylenowy w ilości 900 ml dziennie (GP900). Zwierzęta przebywały w doświadczeniu od 21 dnia przed przewidywanym terminem wycielenia do 28 dnia po porodzie. Wodę oraz dodatki paszowe podawano w postaci wlewu do pyska raz dziennie, przed porannym zadaniem pasz. Zwierzęta żywiono do woli taką samą dawką całkowicie wymieszaną (TMR) oraz utrzymywano w oborze wolnostanowiskowej z dostępem do stanowisk żywieniowych zapewniających indywidualne monitorowanie spożycia dawki pokarmowej (RIC system). W 7 dniu przed spodziewanym porodem oraz w 3 i 21 dniu po porodzie, dwie godziny po zadaniu wody lub dodatku paszowego, pobierano biopsyjnie fragmenty tkanki wątrobowej, wg procedury opisanej przez Hammon i in. [2]. W uzyskanym materiale oznaczono ekspresję mrna dla PC oraz cytozolowej formy PEPCK (PEPCK-C) oraz aktywność enzymatyczną PC i PEPCK, wg metod uprzednio opisanych przez Hammon i in. [2] i Steinhoff-Wagner i in. [4]. Wyniki poddano analizie statystycznej w układzie pomiarów powtarzalnych wykorzystując procedurę MIXED pakietu statystycznego SAS (wersja 9.2). Model statystyczny uwzględniał efekt grupy, efekt czasu (dnia biopsji) oraz interakcję pomiędzy tymi efektami, jako zmienne klasyfikujące. Wyniki interpretowano w oparciu o zaplanowane kontrasty (W450 vs GP; G vs GP; G450 vs G900; GP450 vs GP900). Wyniki Wykazano większą aktywność enzymatyczną PEPCK (P=0,02) oraz PC (P=0,06) u zwierząt otrzymujących GP w porównaniu ze zwierzętami otrzymującymi wodę (tab. 1). Aktywność enzymatyczna PC i PEPCK oraz ekspresja mrna PEPCK-C były większe (P 0,10) u zwierząt otrzymujących GP w porównaniu ze zwierzętami otrzymującymi G. Wraz ze wzrostem dawki obu dodatków, aktywność enzymatyczna PEPCK zmniejszała się (P 0,10). Z kolei wzrost dawki GP zwiększał ekspresję mrna PC (P=0,07). Podsumowanie/Wnioski Wzrost aktywności kluczowych enzymów szlaku glukoneogenezy w wyniku podawania GP oraz większa aktywność i ekspresja mrna tych genów u zwierząt otrzymujących GP w porównaniu z otrzymującymi G (a także wlew wody), potwierdziła przyjętą hipotezę badawczą. Wykorzystanie GP w procesie glukoneogenezy w wątrobie krów wymaga większego zaangażowania kluczowych enzymów tego procesu oraz większej ekspresji kodujących ich genów. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 111

123 Spis piśmiennictwa 1. Donkin S.S. i in., J. Dairy Sci. 92, Hammon H.M. i in., J. Dairy Sci. 92, Liu Q.C. i in., Animal. 3, Steinhoff-Wagner J.S. i in., J. Nutr. 141, XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Wpływ glikolu propylenowego i glicerolu na ekspresję mrna oraz aktywność enzymatyczną karboksylazy pirogronianowej (PC) oraz karboksykinazy fosfoenolopirogronianowej (PEPCK) Wyszczególnienie Grupa 1 Kontrast 2 SEM W450 G450 G900 GP450 GP Ekspresja mrna PC 1,10 1,53 4,04 0,96 4,10 0,42 0,34 0,80 0,41 0,07 PEPCK-C 3 1,63 1,09 1,14 1,97 1,52 0,14 0,61 0,08 0,26 0,96 Aktywność enzymatyczna (nmol min -1 mg -1 białka) PC ,06 0,07 0,91 0,62 PEPCK 80,4 97,9 84,0 109,2 93,3 3,08 0,02 0,10 0,09 0,10 1 W450 = 450 ml wody dziennie, G450 = 450 ml glicerolu dziennie, G900 = 900 ml glicerolu dziennie, GP450 = 450 ml glikolu propylenowego dziennie, GP900 = 900 ml glikolu propylenowego dziennie, 2 1 = W450 vs GP, 2 = G vs GP, 3 = G450 vs G900, 4 = GP450 vs GP900, 3 forma cytozolowa Do cytowania: Górka P., Flaga J., Barteczko A., Kowalski Z.M., Wpływ paszowych dodatków glukogenicznych dla krów w okresie przejściowym na aktywnośd wybranych enzymów glukoneogenezy w wątrobie oraz ekspresję genów odpowiedzialnych za ich syntezę. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

124 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF GLUCOGENIC FEED ADDITIVES IN THE TRANSITION PERIOD ON THE ACTIVITY OF SOME GLUCONEOGENESIS ENZYMES AND EXPRESSION OF GENES ENCODING THEM IN DAIRY COWS P. Górka *, J. Flaga, A. Barteczko, Z.M. Kowalski Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture, Cracov * p.gorka@ur.krakow.pl Key words: transition period, propylene glycol, glycerol, liver metabolism Introduction and objective In dairy cow propionic acid serves as the main substrate for the gluconeogenesis in the liver. However, in the transition period when dry matter intake is low, the amount of propionic acid produced in the rumen is insufficient to fully cover cow needs for the glucose. Glucogenic feed additives, such as propylene glycol (GP) or glycerol (G), can be used to alleviate glucose shortage during transitional period in high yielding cows [1, 3]. These additives, however, differ in the point of gluconeogenesis pathway entry. GP is converted into pyruvic acid, and then oxaloacetate, and thus enters the gluconeogenesis in one of its initial stages. On the other hand, G, after conversion to fructose-1,6-biphosphate, enters gluconeogenesis in the one of its last steps. If the GP enters the gluconeogenesis pathway in the initial and G in the last stage, potentially greater expression and activity of key gluconeogeneis enzymes, namely pyruvate carboxylase (PC) and phosphoenolpyruvate carboxykinase (PEPCK), is required when GP is used as a substrate for the glucose synthesis in the liver. As a result, GP may be considered as worse substrate for gluconeogenesis than G, and as a result less efficient feed additive for dairy cows in the transition period. It was hypothesized that GP is less efficient substrate for gluconeogenesis than G and its use as a substrate for glucose synthesis in the liver requires greater PC and PEPCK mrna expression and enzymatic activity. The aim of this study was to determine the effect of PG and G drenching from 3 weeks before expecting calving till 4 weeks after calving on the PC and PEPCK mrna expression and enzymatic activity in the liver. Methods Thirty primiparous Holstein-Friesian cows were used in this study. The animals were randomly allocated to one of five treatments (6 cows per treatment), and they were drenched with 1) 450 ml of water per day (W450), 2) 450 ml of glycerol per day (G450), 3) 900 ml of glycerol per day (G900), 4) 450 ml of propylene glycol per day (GP450), 5) 900 ml of propylene glycol per day (GP900). Animals were in the study from day 21 before expecting calving till 28 days in milk. Water and feed additives were offered once a day, before the morning feed allocation. Thorough whole study period animals were fed ad libitum the same total mixed ration and maintained in free-stall barn equipped with individual automatic feeding stations (RIC system) allowing for individual feed intake recording. On day 7 before expecting calving and day 3 and 21 after parturition, two hours after water or feed additive drenching, liver tissue biopsies were taken, according to the procedure described by Hammond et al. [2]. In the liver tissues mrna expression of PC and cytosolic form of PEPCK (PEPCK-C) and enzymatic activity of PC and PEPCK were analyzed, according to the methods previously described by Hammond et al. [2] and Steinhoff-Wagner et al. [4]. Data were analyzed as repeated measurements using PROC MIXED of the SAS (version 9.2) with effect of treatment, time (day of the biopsy relative to parturition) and interaction between those two effects considered in the statistical model. Scientific hypothesis was verified based on planned contrasts (W450 vs. GP, G vs. GP, G450 vs. G900, GP450 vs. GP900). Results Enzymatic activity of PEPCK (P=0.02) and PC (P=0.06) was higher for animals receiving GP as compared to control ones (Table 1). Enzymatic activity of both PC and PEPCK and mrna expression of PEPCK-C was higher (P 0.10) in animals receiving GP compared to those offered G. As the dose of G and GP increased, enzymatic activity of PEPCK enzymatic decreased (P 0.10). On the other hand, as the GP dose increased, PC mrna expression increased (P=0.07). Summary/Conclusions Higher PC and PEPCK activity as result of GP drenching (as compared to water drenching) and their higher activity and mrna expression in cows offered GP as compared to G confirmed our scientific hypothesis. GP use as a substrate for glucose production in the cow liver requires higher activity and expression of key gluconeogenesis enzymes. References 1. Donkin S.S. et al., J. Dairy Sci. 92, Hammon H.M. et al., J. Dairy Sci. 92, Liu Q.C. et al., Animal. 3, Steinhoff-Wagner J.S. et al., J. Nutr. 141, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 113

125 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Effect of propylene glycol and glycerol on mrna expression and enzymatic activity of pyruvate carboxylase (PC) and phosphoenolopyruvate carboxykinase (PEPCK). Item Group 1 Contrast 2 SEM W450 G450 G900 GP450 GP mrna expression PC PEPCK-C Enzymatic activity (nmol min. -1 mg -1 protein) PC PEPCK W450 = 450 ml of water per day, G450 = 450 ml of glycerol per day, G900 = 900 ml of glycerol per day, GP450 = 450 ml of propylene glycol per day, GP900 = 900 ml propylene glycol per day, 2 1 = W450 vs. GP, 2 = G vs. GP, 3 = G450 vs. G900, 4 = GP450 vs. GP900, 3 cytosolic form For citation: Górka P., Flaga J., Barteczko A., Kowalski Z.M., Effect of glucogenic feed additives in the transition period on teh activity of some gluconeogenesis enzymes and expression of genes encoding them in dairy cows. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

126 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW KISZONKI Z SORGO NA WYNIKI PRODUKCYJNE TUCZONYCH JAGNIĄT M. Grabowicz *, I. Zaremba, P. Szterk, P. Dorszewski Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * mgrab@utp.edu.pl Słowa kluczowe: kiszonka z sorgo, kiszonka z kukurydzy, tucz jagniąt, wyniki produkcyjne, jakość rzeźna Wstęp i cel pracy W wielu regionach świata (Azja, Afryka, Ameryka), tam gdzie uprawa kukurydzy jest zawodna, istotną rolę odgrywa sorgo, które jest wykorzystywane zarówno na cele przemysłowe, konsumpcyjne i paszowe (ziarno, całe rośliny z przeznaczeniem na zielonkę, kiszonkę i siano). Sorgo charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania, wyższą niż kukurydza tolerancją na stres wodny i temperaturowy, odpornością na zasolenie gleby. Ze względu na zalety sorgo i niekorzystne dla produkcji kukurydzy zmiany klimatyczne, wzrasta zainteresowanie uprawą tej rośliną w krajach europejskich (np. Francja i Włochy), głównie z przeznaczeniem na kiszonkę dla bydła [2, 3, 5, 6, 8, 9]. Celem badań było uzyskanie odpowiedzi czy kiszonka z sorgo może być stosowana, jako alternatywa kiszonki z kukurydzy, w dawkach dla tuczonych jagniąt. Metody 14 jagniąt rasy merynos polski przydzielono do dwóch grup żywieniowych po 7 sztuk w każdej (4 : 3 ). Owce żywiono dawkami, w skład których wchodziły: kiszonka z kukurydzy odmiany Burli (grupa kontrolna); kiszonka z sorgo odmiany Topsilo (grupa doświadczalna), siano, śruta jęczmienna, mieszanka treściwa CJ. Pasze objętościowe podawano ad libitum. Pasze treściwe zadawano w ograniczonych ilościach (CJ od 200 do 300 g; śruta jęczmienna od 100 do 450 g). Owce miały zapewniony stały dostęp do wody i lizawek mineralnych. Dawki zbilansowano według systemu DLG [4]. Jagnięta ważono co trzy tygodnie, określono skład chemiczny pasz i jakość kiszonek według standardowych metod [1]. Po 70 dniach tuczu 5 jagniąt (3 : 2 ) z każdej grupy poddano analizie rzeźnej metodą ubojów i częściowej dysekcji [9] w celu określenia wartościowych wyrębów tuszy oraz oceny fizykochemicznej i sensorycznej tkanki mięśniowej [7]. Istotność różnic między grupami weryfikowano testem t-studenta przy wykorzystaniu programu Statistica. Wyniki Kiszonka z sorgo w porównaniu z kiszonką z kukurydzy (tab. 1) charakteryzowała się niższą (P 0,01) koncentracją energii a wyższym (P 0,01) udziałem w suchej masie węglowodanów strukturalnych. Nie wykazano istotnych różnic w koncentracji lotnych kwasów tłuszczowych między kiszonkami. Wartość ph kiszonki z sorgo była niższa (P 0,01) niż kiszonki z kukurydzy. Odwrotne zależności odnotowano dla % udziału N- NH 3 w ogólnej ilości N-białkowego. Wyniki produkcyjne (tab. 2) wykazały, że końcowa masa ciała jagniąt z grupy doświadczalnej (kiszonka z sorgo) była o około 4% niższa niż owiec z grupy kontrolnej, ale różnice nie zostały potwierdzone statystycznie. Odnotowano istotne różnice (P 0,05) między zwierzętami w dobowych przyrostach masy ciała na korzyść owiec żywionych kiszonką z kukurydzy. Efektywność wykorzystania składników pokarmowych na jednostkę produkcji była gorsza w grupie otrzymującej kiszonkę z sorgo w porównaniu z jagniętami kontrolnymi. Nie stwierdzono istotnych różnic między grupami w wartości rzeźnej tusz jagniąt i parametrach fizykochemicznych tkanki mięśniowej. Analogiczne zależności ustalono dla takich cech sensorycznych tkanki mięśniowej jak: zapach smakowitość, soczystość. Wyjątek stanowiła niższa (P 0,05) ocena sensoryczna kruchości prób mięsa od jagniąt żywionych dawką z udziałem kiszonki z sorgo. Podsumowanie/Wnioski Kiszonka z sorgo skarmiana w dawkach dla tuczonych jagniąt obniżyła wyniki oceny przyżyciowej, ale nie pogorszyła jakości poubojowej tusz w porównaniu z kiszonką z kukurydzy. Spośród testowanych kiszonek, kiszonka z kukurydzy charakteryzowała się lepszą przydatnością żywieniowa dla tuczonych jagniąt niż kiszonka z sorgo. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, Official Methods of Analysis.17 th ed. Washington, DC. 2. Al Khalasi S.S. i in., Small Ruminant Res. 91, Bosman M.J.C. i in., S. Afr. Soc. Anim. Sci. 20, DLG, Tabele wartości pokarmowej pasz i norm żywienia przeżuwaczy. 5. Khan S.H. i in., Trop. Anim. Health Pro. 43, Nascimento W.G. i in., Rev. Bras. Zootecn. 5, Nawara W. i in., Wyd. Wł. IZ Kraków 166, Ngongoni N.T. i in., Trop. Grasslands 42, Sowiński J., Szydełko E Polish J. Agron. 8, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 115

127 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Charakterystyka skarmianych pasz (n=4) Wyszczególnienie Kiszonki Siano Śruta Mieszanka kukurydza sorgo jęczmienna CJ Sucha masa (g kg -1 ) 346,4±1,6 212,2±0,7 916,6±2,7 881,3±4,2 879,2±6,6 Popiół surowy (g kg -1 sm) 40,6±2,2 65,8±3,3 75,3±16,6 26,1±1,4 69,1±3,7 Białko surowe (g kg -1 sm) 101,8±1,0 109,3±6,3 117,6±1,9 119,9±4,4 199,7±1,9 Tłuszcz surowy (g kg -1 sm) 41,2±0,7 34,7±2,3 21,1±0,3 26,8±3,5 26,4±0,2 Włókno surowe (g kg -1 sm) 164,2±5,4 326,2±13,0 320,1±12,8 54,4±4,6 64,9±1,2 ADF (g kg -1 sm) 179,6±7,6 373,5±1,0 404,9±8,5 56,8±1,2 68,7±0,4 NDF (g kg -1 sm) 329,4±10,1 605,6±19,5 697,5±5,4 193,5±7,8 194,6±1,3 EM (g kg -1 sm) 11,1±0,3 10,3±0,4 8,8±0,2 12,9±1,5 12,0±0,4 Kwas mlekowy (g kg -1 sm) 94,1±9,5 83,1±7,4 Kwas octowy (g kg -1 sm) 23,1±3,2 26,4±3,2 Kwas masłowy (g kg -1 sm) 0,0±0,0 0,6±0,01 N-NH 3 do N-ogólnego (%) 3,81±0,08 6,34±0,48 ph 4,68±0,12 3,62±0,02 ADF kwaśne włókno detergentowe, NDF neutralne włókno detergentowe, ** P 0,001 Tab. 2. Wyniki produkcyjne tuczonych jagniąt Wyszczególnienie Grupa kontrolna Grupa doświadczalna Ocena przyżyciowa Początkowa masa ciała (kg) 23,64±2,00 24,70±2,35 Końcowa masa ciała (kg) 35,03±2,72 33,57±3,41 Dobowy przyrost masy ciała (g) 162±22,40 127±23,12 Zużycie na 1 kg przyrostu masy ciała: EM (MJ) białka ogólnego (g) Wartość rzeźna Wydajność rzeźna "ciepła" (%) 45,02±1,70 43,22±1,17 Wartościowe wyręby (%) 40,52±1,33 42,10±0,70 Antrykot (%) 6,79±0,39 7,18±0,43 Comber (%) 7,65±0,50 7,46±0,58 Udziec (%) 26,07±1,00 27,37±0,99 Fizykochemiczne parametry tkanki mięśniowej (m. adductor) ph 24 5,64±0,04 5,66±0,05 Wodochłonność (%) 29,26±4,25 28,83±3,42 Wyciek termiczny (%) 28,89±5,59 33,10±3,98 Sucha masa (%) 23,71±0,96 23,60±0,57 Białko (%) 20,08±0,70 19,91±0,58 Tłuszcz (%) 2,07±0,43 2,37±0,25 Ocena sensoryczna tkanki mięśniowej (m. semimembranosus) Zapach (pkt.) 4,34±0,29 4,32±0,23 Smak (pkt.) 4,44±0,21 4,28±0,18 Kruchość (pkt.) 4,04±0,27 3,44±0,39 Soczystość (pkt.) 4,24±0,27 4,14±0,15 * P 0,05 Do cytowania: Grabowicz M., Zaremba I., Szterk P., Dorszewski P., Wpływ kiszonki z sorgo na wyniki produkcyjne tuczonych jagniąt. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

128 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF SORGHUM SILAGE ON PERFORMANCE OF FATTENING LAMBS M. Grabowicz *, I. Zaremba, P. Szterk, P. Dorszewski Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University o Life Sciences, Bydgoszcz * mgrab@utp.edu.pl Key words: sorghum silage, maize silage, fattening of lambs, growth performance, slaughter quality Introduction and objective In many areas of the world (Asia, Africa, America), where the maize cultivation may be unprofitable, sorghum plays an important role and is used both for industry, consumption and animal feed (grain, whole crop for green forage, silage and hay). Sorghum has a high yield potential, higher than maize tolerance to water and temperature stress and resistance to soil salinity. Because of sorghum advantages and climatic changes the interest in the cultivation in the European countries (eg. France and Italy) is growing, mainly for silage for livestock [2, 3, 5, 6, 8, 9]. The aim of this study was to answer if sorghum silage can be used as an alternative to corn silage in fattening lambs diets. Methods 14 Polish Merino lambs were allocated to the 2 dietary groups of 7 animals each (4 : 3 ). The sheep were fed diets which included: corn silage variety Burli (control group), sorghum silage variety Topsilo (experimental group), hay, barley meal and concentrate CJ. The roughages were fed ad libitum. The other feeds were limited (CJ from 200 to 300 g, barley meal from 100 to 450 g). Drinking water and mineral licks were available at all times. Rations were balanced by DLG system [4]. Animals were weighed every three weeks. The chemical compositions of feeds and silages quality were determined according to standard methods [1]. After 70 days of fattening five lambs (3 : 2 ) from each group were designated for slaughtering and partial dissection in order to determine the valuable cuts of the carcass and physicochemical and sensory evaluation of muscle tissue [7]. The significance of differences among the groups was verified by Student-t test using Statistica. Results Sorghum silage was characterized by a lower (P 0.01) concentration of energy but a higher (P 0.01) level of structural carbohydrates in the dry matter than maize silage (Table 1). The concentration of volatile fatty acids was comparable among maize and sorghum silage. The ph value of sorghum silage was lower (P 0.01) than of maize silage. Inverse relation was observed for N-NH 3 level. Animals performance (Table 2) showed that final body weight of the lambs from experimental group (sorghum silage) was about 4% lower than the sheep of control group, but the differences were not statistically significant. There were significant differences (P 0.05) between animals in daily weight gains in favor of sheep fed maize silage. Efficiency of nutrients use per unit of production was lower in the group treated sorghum silage compared with control lambs. The slaughter quality of lambs carcasses and physicochemical parameters of muscle tissue did no differ (P 0.05) between groups. No statistically significant differences were found for sensory quality characteristics such as odor flavor, juiciness. The sensory tenderness evaluation was lower (P 0.05) for muscle samples from lambs fed sorghum silage compared to control group. Summary/Conclusions Feeding sorghum silage in fattening lambs diets decreased growth performance but did not worsen the slaughter quality of carcasses compared to corn silage. Among the tested silages corn silage had better nutritional usefulness for lambs than sorghum silage. References 1. AOAC, Official Methods of Analysis.17 th ed. Washington, DC. 2. Al Khalasi S.S. et al., Small Ruminant Res. 91, Bosman M.J.C. et al., S. Afr. Soc. Anim. Sci. 20, DLG, Tabele wartości pokarmowej pasz i norm żywienia przeżuwaczy. 5. Khan S.H. et al., Trop. Anim. Health Prod. 43, Nascimento W.G. et al., Rev. Bras. Zootecn. 5, Nawara W. i in., Wyd. Wł. IZ Kraków 166, Ngongoni N.T. et al., Trop. Grasslands 42, Sowiński J., Szydełko E Polish J. Agron. 8, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 117

129 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Chemical composition, nutritive value of feeds and quality of silages (n=4). Item Silages Hay Barley Concentrate maize sorghum meal CJ Dry matter (g kg -1 ) 346.4± ± ± ± ±6.6 Crude ash (g kg -1 DM) 40.6± ± ± ± ±3.7 Crude protein (g kg -1 DM) 101.8± ± ± ± ±1.9 Crude fat (g kg -1 DM) 41.2± ± ± ± ±0.2 Crude fibre (g kg -1 DM) 164.2± ± ± ± ±1.2 ADF (g kg -1 DM) 179.6± ± ± ± ±0.4 NDF (g kg -1 DM) 329.4± ± ± ± ±1.3 EM (MJ kg -1 DM) 11.1± ± ± ± ±0.4 Lactic acid (g kg -1 DM) 94.1± ±7.4 Acetic acid (g kg -1 DM) 23.1± ±3.2 Butyric acid (g kg -1 DM) 0.0± ±0.01 N-NH 3 to N-total (%) 3.81± ±0.48 ph 4.68± ±0.02 ADF acid detergent fibre, NDF neutral detergent fibre, Table 2. Performance of fattening lambs. Item Control group Experimental group Growth performance Initial weight (kg) 23.64± ±2.35 Final weight (kg) 35.03± ±3.41 Daily weight gain (g) 162±22 127±23 Consumption per 1 kg gain: EM (MJ) Total protein (g) Slaughter value Slaughter yield "hot" (%) 45.02± ±1.17 Valuable cuts (%) 40.52± ±0.70 Between-rib steak (%) 6.79± ±0.43 Saddle joint (%) 7.65± ±0.58 Leg (%) 26.07± ±0.99 Physicochemical parameters of muscle (m. adductor) ph ± ±0.05 Water holdin capacity (%) 29.26± ±3.42 Cooking loss (%) 28.89± ±3.98 Dry matter (%) 23.71± ±0.57 Protein (%) 20.08± ±0.58 Fat (%) 2.07± ±0.25 Sensory characteristics of muscle (m. semimembranosus) Odour (points) 4.34± ±0.23 Flavour (points) 4.44± ±0.18 Tenderness (points) 4.04± ±0.39 Juiciness (points) 4.24± ±0.15 * P 0,05 For citation: Grabowicz M., Zaremba I., Szterk P., Dorszewski P., Effect of sorghum silage on performance of fattening lambs. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

130 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN OCENA WSKAŹNIKÓW ODCHOWU I ZDROWIA CIELĄT ŻYWIONYCH PASZAMI Z DODATKIEM MIESZANEK ZIOŁOWYCH R. Klebaniuk *, E. Kowalczuk-Vasilev, E.R. Grela Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia, Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Lublin * renata.klebaniuk@up.lublin.pl Słowa kluczowe: cielęta, zdrowie, odchów, zioła, rolnictwo ekologiczne Wstęp i cel pracy Jednym z największych problemów odchowu cieląt, jest ograniczenie liczby padnięć zwierząt nowo narodzonych. Mimo wzrostu wiedzy hodowców, w dalszym ciągu notuje się wysoki wskaźnik upadków. Główne przyczyny upadków cieląt to trudny poród, słaba odporność, infekcje bakteryjne oraz błędy organizacyjne popełniane w hodowli. Tymczasem pierwszy okres odchowu cieląt determinuje ich dalszą użytkowość i zdolność produkcyjną. Stąd w dalszym ciągu poszukuje się suplementów, które wykazują potencjalne działanie stymulujące zdrowotność. Do takich dodatków zaliczane są zioła, które dzięki bogactwu składu, działają wielokierunkowo. Badania nad oceną ich zastosowania w produkcji zwierzęcej stanowią jedno z najpopularniejszych zagadnień wśród badaczy [2, 12]. Zarówno szerokie spektrum działania, jak i naturalne pochodzenie tych preparatów sprawia, że zainteresowanie nimi stale wzrasta [3, 4, 5, 6, 7, 9, 10], zwłaszcza w rolnictwie ekologicznym [1, 8]. Celem badań była ocena zdrowotności i wskaźników odchowu cieląt żywionych paszami z dodatkiem mieszanek ziołowych lub ekstraktów ziół. Metody Badania przeprowadzono w gospodarstwach ekologicznych liczących od 8 do ok. 60 sztuk krów, zlokalizowanych w województwach podkarpackim, lubelskim i mazowieckim. Materiał do badań stanowiły cielęta od urodzenia do końca trzeciego miesiąca życia. Cielęta początkowo żywione były wyłącznie mlekiem matek, a od 7. tygodnia życia skarmiano dodatkowo mieszankę treściwą (MT). Czynnikiem doświadczalnym były certyfikowane dodatki ziołowe: dwie mieszanki suszonych ziół w formie pudru oraz dwie mieszaniny ekstraktów z analogicznych ziół (1 oregano, tymianek, cynamon, jeżówka; 2 czosnek, tymianek, lukrecja, kminek, jeżówka) podawane cielętom (z pominięciem okresu siarowego) w ilości 3% (w przeliczeniu na substancję czynną) s.m. dawki dziennie na sztukę, jako dodatek do mleka, a następnie do mieszanki treściwej. Oceniono: jakość siary i mleka, pobranie pasz (kg dzień -1 ), przyrosty masy ciała zwierząt (kg dzień -1 ) oraz zużycie paszy (kg 1 kg -1 przyrostu); wybrane wskaźniki hematologiczne, biochemiczne i immunologiczne krwi; częstość występowania objawów chorobowych, zwłaszcza biegunek. Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej [11]. Wyniki Wyniki badań potwierdziły wielokierunkową skuteczność preparatów ziołowych w żywieniu cieląt, zarówno w poprawie zdrowotności, jak i w uzyskanych wskaźnikach produkcyjnych. Dodatek ziół w żywieniu cieląt wpłynął pozytywnie na pobranie paszy i uzyskane przyrosty. W pierwszych tygodniach odchowu, u cieląt otrzymujących dodatek mieszanek i ekstraktów ziołowych, stwierdzono znaczne ograniczenie występowania objawów chorobowych, zwłaszcza biegunek, przy czym lepsze wyniki uzyskano przy zastosowaniu ekstraktów ziół. Najlepsze średnie wyniki zanotowano jednak w grupie otrzymującej mieszankę ziół: oregano, tymianek, cynamon, jeżówka w formie pudru. Uzyskane w badaniach wyniki wskaźników morfotycznych i biochemicznych krwi cieląt w większości mieściły się w granicach wartości referencyjnych podawanych w literaturze [13]. Zarówno liczba erytrocytów, zawartość hemoglobiny jak i zawartość żelaza były nieco wyższe w grupach otrzymujących dodatek ziół, w porównaniu z grupą kontrolną. Podwyższona liczba erytrocytów i zawartość hemoglobiny może mieć związek z utrzymaniem zwierząt. U wszystkich badanych grup cieląt zanotowano wysokie stężenie immunoglobulin, co świadczy o dobrym transferze odporności siarowej. Obserwowano również tendencję do wzrostu udziału limfocytów w całkowitej liczbie krwinek białych w krwi, co świadczy o pobudzeniu układu odpornościowego zwierząt. Jednocześnie stwierdzono obniżenie zawartości cholesterolu całkowitego w osoczu zwierząt grup doświadczalnych, przy równoczesnym wyższym udziale frakcji HDL cholesterolu w cholesterolu całkowitym, w porównaniu z grupą kontrolną. Zanotowano nieznacznie wyższą zawartość fosforu w osoczu krwi cieląt w odniesieniu do wartości referencyjnych [13]. Podsumowanie/Wnioski Wyniki badań z zastosowaniem mieszanek ziołowych w formie pudru i ekstraktów tych ziół w żywieniu cieląt, do 12. tygodnia życia, dowiodły, że substancje w nich zawarte, oddziałują na pobranie i wykorzystanie składników paszy, a tym samym wpływają na poprawę wskaźników produkcyjnych, poprawiają metabolizm i zdrowie cieląt. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 119

131 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Spis piśmiennictwa 1. Czech A. i in., Annales UMCS, EE, 2, Grela E.R., Weterynaria 3, 18, Grela E.R., Rocz. Nauk. Zootech. 6, Grela E.R., Pr. Mat. Zoot. 15, Grela E.R. i in., J. Anim. Feed Sci. 7(Suppl. 1), Grela E.R. i in., Med. Weter. 54, Grela E. R., Klebaniuk R., Dodatki w żywieniu bydła. Vit-Tra, Klebaniuk R. i in., Wyniki badań z zakresu rolnictwa ekologicznego w 2011 roku. MRiRW, Warszawa-Falenty, Sadowska A., Wyd. SGGW, Warszawa. 10. Sitarska E. i in., Mag. Wet. 12, 84, StatSoft Inc. STATISTICA., v. 6, Turner J.L. i in., Prof. Anim. Sci. 17, Winnicka A., Wartości referencyjne podstawowych badań laboratoryjnych w weterynarii. SGGW Warszawa. Badania finansowane ze środków Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzja nr RRre /11 (32). Do cytowania: Klebaniuk R., Kowalczuk-Vasilev E., Grela E.R., Ocena wskaźników odchowu i zdrowia cieląt żywionych paszami z dodatkiem mieszanek ziołowych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

132 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, ASSESSMENT OF REARING RESULTS AND HEALTH OF CALVES FED RATIONS WITH HERBAL MIXTURES ADDITIVE R. Klebaniuk *, E. Kowalczuk-Vasilev, E.R. Grela Department of Bromatology and Nutrition Physiology, Institute of Animal Nutrition and Bromatology, Faculty of Biology and Animal Breeding, University of Life Sciences, Lublin * renata.klebaniuk@up.lublin.pl Key words: calves, health, rearing, herbs, organic farming Introduction and objective One of the major problems in calves rearing is reducing the number of deaths of newborn animals. Despite the increased knowledge of cattle breeders, high mortality rate is still noted. The main causes of calves' falls are difficult labour, poor immunity, bacterial infections and wrong breeding organization. Meanwhile, the first period of calves rearing determines their further productivity. Therefore, different feed sup- plements, revealing a health stimulating effect, are introduced to the diets. This includes herbs, which thanks to variety of active compounds, demonstrate multidirectional activity. Studies on the evaluation of their effective- ness in livestock production is one of the most popular subjects of studies [2, 12]. Both, the broad spectrum of herbs activity as well as the natural origin of these preparations, cause increasing interest in their usefulness [3, 4, 5, 6, 7, 9, 10], especially in organic farming [1, 8]. The aim of this study was to assess the health and rearing parameters of calves fed diets containing powdered herbs or herbal extracts. Methods The study was conducted on organic farms specializing in cattle breeding (herds from 8 to about 60 cows), located in the Podkarpackie, Lublin and Mazovia voivodship. The study included calves from birth to the end of the third month of life. Initially calves were fed only milk, additionally in 7. week of life concentrate mixture (MT) was introduced. The experimental factor were certified herbal supplements, two mixtures of dried herbs in the form of powder and two blends of extracts of the same herb species (1: oregano, thyme, cinnamon, coneflower, 2: garlic, thyme, liquorice, caraway, coneflower) given in amount of 3% (based on active substance) diet dry matter per head per day (excluding the colostral period), as addition on the beginning to milk and after 7. week to concentrate mixture. Analysed parameters: colostrum and milk quality, feed intake (kg/day), daily weight gains (kg/day) and feed conversion ratio (kg per 1 kg gain), selected haematological, biochemical and immunological blood parameters, disease symptoms, especially diarrhoea. The achieved results were subjected to statistical analyses [11]. Results The results confirmed the multidirectional effectiveness of herbal supplements in calves feeding - both, in health and performance parameters improvement. The addition of herbs had a positive impact on feed intake and achieved daily gains. Although, in all groups of calves receiving herbal supplements a significant reduction of disease symptoms was noted, better results were obtained when extracts of herbs were fed. The best results were recorded in the group receiving the mixture of herbs: oregano, thyme, cinnamon, coneflower in the form of powder. The obtained results of blood haematological and biochemical indices ranged within the reference values [13]. The number of erythrocytes, haemoglobin and iron content were slightly higher in the group receiving the herbal supplement, as compared to the control group. The increased number of red blood cells and haemo- globin may be associated with the rearing system of animals. In all examined groups of calves high plasma im- munoglobulin concentrations was reported, which proves good passive immunity transfer. A tendency of in- creased share of lymphocytes in the total number of white blood cells in calves receiving herbal supplement indicates activation of the immune system of animals. Also, a decrease in total cholesterol content in the plasma of animals of experimental groups, with simultaneously increase of HDL cholesterol fraction content was ob- served. A slightly higher content of phosphorus in the blood plasma of calves in relation to the reference values was noted [13]. Summary/Conclusions The results of the herbal mixtures in the form of powder or extracts supplementation in calves feed- ing, up to 12 weeks of life, showed that their active substances affect feed intake and utilization, improving ani- mal performance, stimulate metabolism and health of calves. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 121

133 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. Czech A. et al., Annales UMCS, EE, 2, Grela E.R., Weterynaria 3, 18, Grela E.R., Rocz. Nauk. Zootech. 6, Grela E.R., Pr. Mat. Zoot. 15, Grela E.R. et al., J. Anim. Feed Sci. 7(Suppl. 1), Grela E.R. et al., Med. Wet. 54, Grela E. R., Klebaniuk R., Dodatki w żywieniu bydła. Vit-Tra, Klebaniuk R. et al., Wyniki badań z zakresu rolnictwa ekologicznego w 2011 roku. MRiRW, Warszawa-Falenty, Sadowska A., Wyd. SGGW, Warszawa. 10. Sitarska E. Et al., Mag. Wet. 12, 84, StatSoft Inc. STATISTICA., v. 6, Turner J.L. et al., Prof. Anim. Sci. 17, Winnicka A., Wartości referencyjne podstawowych badań laboratoryjnych w weterynarii. SGGW Warszawa. The study was supported by the polish Ministry of Agriculture and Rural Development, Grant No. RRre /11 (32). For citation: Klebaniuk R., Kowalczuk-Vasilev E., Grela E.R., Assessment of rearing results and health of calves fed rations with herbal mixtures additive. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

134 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW PREPARATÓW DROŻDŻOWYCH W DAWCE POKARMOWEJ NA PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W ŻWACZU OWIEC B. Kowalik *, M.P. Majewska, J.J. Pająk, A. Rozbicka-Wieczorek E. Więsyk, M. Czauderna, K. Krajewska-Bienias Zakład Fizjologii Żywienia Zwierząt Przeżuwających, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * b.kowalik@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: drożdże, kwasy tłuszczowe, żwacz, owce Wstęp i cel pracy Aktywne drożdże Saccharomyces cerevisiae oraz ich metabolity zawarte w dawkach pokarmowych dla przeżuwaczy zwiększają dzienne przyrosty masy ciała oraz wydajność mleczną, a także poprawiają skład chemiczny mleka [4, 5, 8]. Jest to związane z korzystnym oddziaływaniem tych dodatków na procesy fermentacyjne w żwaczu. Preparaty te powodują m.in. wzrost ilości mikroorganizmów, które biorą udział w przemianach tłuszczu w żwaczu [7, 2, 6]. Można zatem przypuszczać, że drożdże mogą wpływać na zmianę profilu kwasów tłuszczowych w żwaczu. Celem badań było porównanie wpływu dodatku żywych komórek drożdży Saccharomyces cerevisiae lub ich metabolitów do paszy na profil kwasów tłuszczowych w płynie żwacza owiec. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 6 przetokowanych do żwacza owcach (50,0 kg ± 4,4), po dwa zwierzęta w grupie żywieniowej. Dawka kontrolna składała się z siana łąkowego (58,6%), śruty jęczmiennej (37,6%) i kazeiny (3,8%) (grupa K). Owce pobierały 950 kg SM dziennie i były karmione dwa razy dziennie. Dawki doświadczalne natomiast zostały uzupełnione żywymi drożdżami Saccharomyces cerevisiae w ilości 3,5 g d -1 (grupa D) lub ich metabolitami w ilości 30 g d -1 (grupa M). Dodatki grzybowe były podawane raz dziennie, przed porannym karmieniem, bezpośrednio do żwacza. Po 3 tygodniach żywienia i podawania preparatów drożdżowych, przystąpiono do kolekcji prób płynu żwaczowego. Pobierano je przed porannym karmieniem oraz 4 godziny po porannym podaniu pasz owcom. W płynie żwacza oznaczono stężenie kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej [3]. Analizę chemiczną pasz przeprowadzono wg AOAC [1]. Wyniki opracowano statystycznie, stosując analizę wariancji dla układów czynnikowych z wykorzystaniem ogólnego modelu liniowego (GML). Istność różnic pomiędzy grupami określono testem Schaffé. Wyniki Dodatek metabolitów drożdży do dawek spowodował wzrost ilości kwasów MUFA, PUFA, PUFA n-3, CLA (P<0,01) i PUFA n-6 (P<0,05) w porównaniu ze zwierzętami w grupie kontrolnej lub z dodatkiem aktywnych Saccharomyces cerevisiae, 4 godziny po karmieniu (Tab. 1). Ponadto w próbach pobranych przed porannym karmieniem, dodatek metabolitów drożdży spowodował wzrost ilości kwasów PUFA n-3 w stosunku do zwierząt kontrolnych. W przeprowadzonym doświadczeniu wykazano, że aktywne drożdże oraz ich metabolity zwiększają (P<0,01) stosunek kwasów PUFA n-6 do n-3 w żwaczu, 4 godziny po karmieniu w porównaniu z próbami pobranymi przed porannym karmieniem owiec tymi dodatkami. Przed karmieniem owiec, dodatek metabolitów Saccharomyces cerevisiae zmniejszył (P<0,01) stosunek tych kwasów w porównaniu ze zwierzętami w grupie kontrolnej. Cztery godziny po porannym podaniu pasz uzupełnionych wspomnianym dodatkiem, stwierdzono zmniejszenie (P<0,05) stosunku PUFA n-6 do n-3 w porównaniu ze zwierzętami otrzymującymi aktywne komórki drożdży. Podsumowanie/Wnioski Uzyskane wyniki sugerują, że stężenie kwasów tłuszczowych w płynie żwacza owiec, zależy od rodzaju dodatku drożdżowego; metabolity drożdży Saccharomyces cerevisiae mogą zwiększać ilość MUFA, PUFA i CLA. Można zatem sądzić, że dodatek metabolitów drożdży do dawek pokarmowych dla przeżuwaczy, może mieć korzystny wpływ, także na profil kwasów tłuszczowych w mięsie, co powinno być celem dalszych badań. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, Arlington, VA. 2. Brossard L. i in., Anim. Sci. 82, Czauderna M. i in., J. Anim. Feed Sci. 18, Haddad S.G. i in., Feed Sci. Tech. 118, Korniewicz i in., Acta Sci. Pol., Zootechnica 4, Kowalik i in., Anim. Sci. Pap. Rep. 30; Newbold i in., Anim. Sci. 73, Strusińska i in., Med. Weter. 62, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 123

135 SEM M SEM D SEM Poziom istotności Grupa Czas Grupa x Czas XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Stężenie kwasów tłuszczowych (μg ml -1 ) w płynie żwacza owiec Grupa Czas SFA MUFA PUFA PUFA n-3 PUFA n-6 PUFA n-6/n-3 K 0 4h 0 4h 0 4h 634,6 881,3 41,80 881,3 826,5 80,40 865,7 631,9 83,39 0,168 0,311 0, ,4 98,7 7,16 129,4 151,2 14,96 98,2 74,3 10,32 0,003 0,614 0, ,6 161,1 6,62 172,9 242,2 16,79 169,1 154,8 13,58 0,003 0,138 0,016 17,7 16,8 1,29 30,1 29,3 2,36 24,3 13,2 2,42 0,000 0,057 0, ,5 135,8 6,01 131,1 193,1 13,04 129,5 133,9 9,52 0,016 0,010 0,069 7,1 8,4 0,48 4,6 6,7 0,35 5,8 10,3 1,07 0,002 0,000 0,111 K kontrola; M metabolity drożdży; D żywe drożdże; SEM błąd standardowy średniej; 0 przed karmieniem; 4h cztery godziny po karmieniu; SFA nasycone kwasy tłuszczowe; MUFA jednonienasycone kwasy tłuszczowe; PUFA wielonienasycone kwasy tłuszczowe; CLA sprzężony kwas linolowy CLA 12,4 8,5 0,93 11,7 19,8 1,59 15,3 7,7 1,50 0,002 0,338 0,000 Do cytowania: Kowalik B., Majewska M.P., Pająk J.J., Rozbicka-Wieczorek A., Wpływ preparatów drożdżowych w dawce pokarmowej na profil kwasów tłuszczowych w żwaczu owiec. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

136 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF YEAST PREPARATIONS IN THE DIET ON FATTY ACID PROFILE IN RUMEN IN SHEEP B. Kowalik *, M.P. Majewska, J.J. Pająk, A. Rozbicka-Wieczorek E. Więsyk, M. Czauderna, K. Krajewska-Bienias Department of Ruminant Physiology of Nutrition, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna * b.kowalik@ifzz.pan.pl Key words: yeast, fatty acid, rumen, sheep Introduction and objective The live yeast Saccharomyces cerevisiae end their metabolites, supplementation to the ruminants ration, improve daily gain, a positive milk yield and chemical composition of milk [4, 5, 8]. Beneficial effects of these additives have been associated with their abilities to alter rumen fermentation. Addition of yeast preparation to animal diets, increased number of microorganism in the rumen [7, 2, 6]. The presence of bacteria and protozoa in the rumen, bioconversion dietary of lipid. For this reason, we speculated, that dietary supplementation of ruminant diets with yeast may have change the fatty acids profile in the rumen. The aim of the study was compare the effect of live Saccharomyces cerevisiae cells and their metabolites in the diet on the fatty acids of the rumen fluid in sheep. Methods The experiment was carried out the six rumen fistulated sheep, with two animals in group (50.0 kg ± 4.7 live weight). The animals fed a diet (950 g DM d -1 ), consisting of meadow hay 58.6 %, crushed barley 37.6 % and casein 3.8 % alone (Group K). The daily ration was divided into two equal parts. The two experimental diets that were composed of the control diet, supplemented with live yeast Saccharomyces cerevisiae (Group D) or their metabolites (Group M), which were supplied in dose of 3.5 or 30 g d -1, respectively. The yeast preparation were administrated via the fistula, directly into the rumen, before morning feeding. The preliminary feeding period lasted for 3 weeks and was followed by sampling of rumen fluid. The samples were collected just before morning feeding and 4h thereafter. The concentration of fatty acid in the rumen fluid was determined by gas chromatography according to [3]. Analysis of feed were performed according to AOAC (2005) [1]. The results of experiment was to analysis of variance for a factorial design using a general linear model (GLM). The significance of differences among experimental groups was determined by the Schaffé test. Results The addition of yeast metabolites to the ration increased the amount of MUFA, PUFA, PUFA n-3, CLA, (P<0.01) and PUFA n-6 (P<0.05) in the rumen comparison to animals fed control diet or diet supplemented with live yeast, after feeding (Table 1). Moreover, the concentration of PUFA n-3 increased (P<0.05), when metabolites of yeast were administrated in composition to the control diet, before feeding. Supplementation the diet with preparations of yeast increased (P<0.05) PUFA n-3 to n-6 ratio after feeding, compared to animals fed the same additives, but just before feeding. Furthermore, n-6 to n-3 ratio decreased (P<0.01) when metabolites of yeast additives to the diet compared to the control animals, before feeding. Supplementation of the same preparation to the diet decreased (P<0.05) n-6/n-3 ratio, when compare to the sheep fed live Saccharomyces cerevisiae, 4 hours after feeding. Summary/Conclusions Results of the study suggested, that concentration of fatty acid in rumen fluid depends on type of yeast preparation; yeast metabolites administration to the diet might have increased concentration MUFA, PUFA and CLA. Supplementation of the diet for ruminants with metabolites of yeast, can influence the fatty acid profile of meat, which should be an aim of the further study. References 1. AOAC, Arlington, VA. 2. Brossard L. et al., Anim. Sci. 82, Czauderna M. et al., J. Anim. Feed Sci. 18, Haddad S.G. et al., Feed Sci. Tech. 118, Korniewicz et al., Acta Sci. Pol., Zootechnica 4, Kowalik et al., Anim. Sci. Pap. Rep. 30; Newbold et al., Anim. Sci. 73, Strusińska et al., Med. Weter. 62, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 125

137 SEM M SEM D SEM Significant of effect Group Time Group x Time XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table. 1. The concentration of fatty acids (μg ml -1 ) in the rumen fluid of sheep. Group Time SFA MUFA PUFA PUFA n-3 PUFA n-6 PUFA n-6/n-3 K 0 4h 0 4h 0 4h K control; M metabolites of yeast; D live yeast; SEM standard error of means; 0 before feeding; 4h after feeding; SFA saturated fatty acids; MUFA monounsaturated fatty acids; PUFA polyunsaturated fatty acids; CLA conjugated linoleic acid CLA For citation: Kowalik B., Majewska M.P., Pająk J.J., Rozbicka-Wieczorek A., The effect of yeast preparations in the diet on fatty acid profile in rumen in sheep. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

138 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW PASZOWYCH DODATKÓW GLUKOGENICZNYCH NA POBRANIE PASZY, WYDAJNOŚĆ I SKŁAD MLEKA ORAZ STATUS METABOLICZNY KRÓW W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM Z.M. Kowalski *, A. Barteczko, P. Górka, J. Flaga Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków * rzkowals@cyf-kr.edu.pl Słowa kluczowe: okres okołoporodowy, glikol propylenowy, glicerol, wlew Wstęp i cel pracy Glikol propylenowy (GP) lub glicerol (G) stosowane są w postaci wlewów doprzełykowych jako dodatki glukogeniczne w okresie przejściowym u krów mlecznych, w celu prewencji lub leczenia zaburzeń metabolicznych, tj. ketozy oraz zwyrodnienia tłuszczowego wątroby. Najczęściej dawki tych dodatków nie przekraczają 500 ml dziennie. Stosowanie większych dawek glikolu propylenowego ogranicza jego niska smakowitość [7]. Z kolei stosowanie większych dawek glicerolu może być powodem powstawania nadmiernych ilości maślanu, który przekształcany w komórkach nabłonka żwacza do kwasu β-hydroksymasłowego (BHBA) stwarza zagrożenie ketozą [6]. Pomimo pozytywnego wpływu obydwu dodatków na zwiększenie poziomu glukozy i insuliny we krwi i jednocześnie na zmniejszenie poziomu wolnych kwasów tłuszczowych (WKT) i BHBA, ich wpływ na pobranie paszy oraz wydajność i skład mleka krów nie jest jednoznaczny, od wzrostu [1], do braku wpływu [2, 3, 4, 5], zwłaszcza gdy stosowane są ich duże dawki (np. ponad 5% SM). Celem doświadczenia było określenie wpływu GP lub G, podawanych per os w postaci wlewu doprzełykowego, w okresie od 3 tygodnia przed wycieleniem do końca 4 tygodnia po wycieleniu, na pobranie suchej masy (PSM), wydajność i skład mleka oraz status metaboliczny krów w okresie przejściowym. Niniejsze doświadczenie jest częścią projektu badawczego, którego hipoteza zakłada, że GP jest mniej efektywnym niż G substratem dla glukoneogenezy, gdyż jego udział w tym procesie wymaga większej aktywności enzymatycznej PC i PEPCK, a także ekspresji genów odpowiedzialnych za syntezę tych enzymów. W efekcie GP może być gorszym niż G substratem dla procesu glukoneogenezy w wątrobie i tym samym mniej efektywnym dodatkiem paszowym dla krów w okresie przejściowym. Metody Doświadczenie wykonano na 30 krowach (pierwiastkach) rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, które metodą analogów rozdzielono do pięciu grup doświadczalnych (po 6 zwierząt w grupie), tj. 1) otrzymującej wodę w ilości 450 ml dziennie (W450), 2) glicerol w ilości 450 ml dziennie (G450), 3) glicerol w ilości 900 ml dziennie (G900), 4) glikol propylenowy w ilości 450 ml dziennie (GP450), 5) glikol propylenowy w ilości 900 ml dziennie (GP900). Zwierzęta przebywały w doświadczeniu od 21 dnia przed przewidywanym terminem wycielenia do 28 dnia po porodzie. Wodę oraz dodatki paszowe podawano w postaci wlewu do pyska raz dziennie, przed porannym zadaniem pasz. Zwierzęta żywiono do woli taką samą dawką całkowicie wymieszaną przed porodem (TMRp) i po porodzie (TMRl) oraz utrzymywano w oborze wolnostanowiskowej z dostępem do stanowisk żywieniowych zapewniających indywidualne monitorowanie pobrania dawki pokarmowej (RIC system). Wydajność mleka mierzono codziennie, natomiast próbki mleka do analizy składu chemicznego pobierano 1 raz w tygodniu. Krew pobierano w 7 dniu przed spodziewanym porodem oraz w 3 i 21 dniu po porodzie, 15 minut przed wlewem (analiza wszystkich badanych parametrów) i 45 minut po wlewie (analiza zawartości glukozy i insuliny). Wyniki podano analizie statystycznej w układzie pomiarów powtarzalnych przy użyciu procedury MIXED pakietu statystycznego SAS [wersja 9.2]. Model statystyczny uwzględniał efekt grupy, efekt czasu (dzień pobrania próbki) oraz interakcję pomiędzy tymi czynnikami. Wyniki interpretowano w oparciu o zaplanowane kontrasty (W450 vs GP; G vs GP; G450 vs G900; GP450 vs GP900). Wyniki Nie wykazano wpływu GP lub G na PSM przed porodem. W stosunku do kontroli, ani dodatek GP, ani G nie miał wpływu na PSM. Większe dawki obydwu dodatków zmniejszały PSM, w stosunku do dawek mniejszych (tab. 1). W stosunku do kontroli, ani dodatek GP, ani G nie miał wpływu na wydajność i skład mleka. Większe dawki obydwu dodatków istotnie zmniejszały wydajność mleka, w stosunku do dawek mniejszych, a także w przypadku G zawartość białka w mleku. Obydwa dodatki zwiększały poziom glukozy we krwi, jednak tak efekt dodatku, jak i efekt dawki był wyraźniejszy w przypadku GP. Obydwa dodatki bardzo wyraźnie zwiększały poziom insuliny we krwi, bez względu na wielkość dawki. Większe dawki zmniejszały poziom BHBA (GP) oraz triacylogliceroli (TAG; GP). Ani rodzaj dodatku, ani dawka nie miały wpływu na poziom WKT we krwi. Podsumowanie/Wnioski Duże dawki GP i G zmniejszały apetyt krów po porodzie, jednak nie miało to wpływu na wydajność i skład mleka. Dodatki, zwłaszcza większe dawki, poprawiały status metaboliczny krów. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 127

139 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Spis piśmiennictwa 1. Bodarski R. i in., J. Polish Agric. Univ., Anim. Husb. 8(4), DeFrain J.M. i in., J. Dairy Sci. 87, Donkin S.S. i in., J. Dairy Sci. 92, Hippen A.R. i in., Florida Ruminant Nutrition Symposium, January. 5. Lomander H.J. i in., J. Dairy Sci. 95, Remond B. i in., Anim. Feed Sci. Technol. 41, Schrőder A., Südekum K.H., Proc. 10 th Inter. Rapeseed Congr. Canberra, Australia, September 26-29, Paper No Tab. 1. Wpływ glikolu propylenowego i glicerolu na pobranie suchej masy (PSM), wydajność i skład mleka oraz status metaboliczny krów Wyszczególnienie Grupa 1 Kontrast 2 SEM W450 G450 G900 GP450 GP PSM (kg dzień -1 ) Przed porodem 3 10,68 10,55 8,73 9,47 9,15 0,29 0,19 0,69 0,14 0,79 Po porodzie 3,4 12,29 12,56 8,94 11,55 9,21 0,33 0,15 0,72 0,02 0,12 Wydajność mleka 21,56 21,72 18,71 22,19 18,41 0,58 0,40 0,93 0,03 0,02 (kg dzień -1 ) 3 Skład mleka (%) Białko 3 3,16 3,34 3,04 3,09 3,33 0,03 0,53 0,65 0,04 0,32 Tłuszcz 3 4,18 3,79 3,67 3,88 4,38 0,09 0,97 0,09 0,75 0,30 Laktoza 3 4,80 4,81 4,78 4,84 4,79 0,02 0,96 0,70 0,54 0,99 Status metaboliczny Glukoza (mg dl -1 ) Przed wlewem 5,7 75,59 78,39 77,06 75,56 87,78 1,18 0,15 0,22 0,77 0,01 Po wlewie 4,6,7 78,82 85,11 87,72 80,72 92,67 1,34 0,07 0,93 0,56 0,01 Insulina (uiu ml -1 ) Przed wlewem5 14,25 14,13 11,76 13,03 18,21 0,63 0,54 0,10 0,29 0,03 Po wlewie 6 12,56 19,14 19,24 18,64 20,44 0,72 0,01 0,90 0,91 0,51 WKT (mmol l -1 ) 7 0,30 0,32 0,42 0,34 0,39 0,02 0,21 0,96 0,15 0,51 BHBA (mmol l -1 ) 4,7 0,47 0,43 0,37 0,42 0,32 0,01 0,01 0,29 0,14 0,03 TAG (mg dl -1 ) 4,7 13,94 15,83 11,83 13,78 12,44 0,62 0,30 0,44 0,01 0,31 1 W450 = 450 ml wody dziennie, G450 = 450 ml glicerolu dziennie, G900 = 900 ml glicerolu dziennie, GP450 = 450 ml glikolu propylenowego dziennie, GP900 = 900 ml glikolu propylenowego dziennie, 2 1 = W450 vs GP, 2 = G vs GP, 3 = G450 vs G900, 4 = GP450 vs GP900, 3 istotny efekt czasu (P 0,05), 4 istotny efekt grupy (P 0,05), 5 15 min przed wlewem dodatku, 6 45 min po wlewie dodatku, 7 istotny efekt dnia (P 0,05) (Projekt MNiSW N N ) Do cytowania: Kowalski Z.M., Barteczko A., Górka P., Flaga J., Wpływ paszowych dodatków glukogenicznych na pobranie paszy, wydajnośd i skład mleka oraz status metaboliczny krów w okresie przejściowym. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

140 XLII Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF GLUCOGENIC FEED ADDITIVES ON DRY MATTER INTAKE, MILK YIELD AND COMPOSITION AND METABOLIC STATUS OF COWS IN THE TRANSITION PERIOD Z.M. Kowalski *, A. Barteczko, P. Górka, J. Flaga Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture, Cracov * rzkowals@cyf-kr.edu.pl Key words: transition period, propylene glycol, glycerol, oral drench Introduction and objective Propylene glycol (GP) or glycerol (G) are used as glucogenic additives and administrated as oral drench in the transition period of dairy cows to prevent or treat metabolic disorders such as ketosis or fatty liver. The most often doses do not exceed 500 ml per day. Higher doses of GP are limited by its low palatability [7]. On the other hand, high doses of G may result in formation of butyrate in the rumen, which is converted in the rumen tissue into β-hydroxybutyrate acid (BHBA), a ketone body [6]. Despite the positive effects of both additives on increasing of blood glucose and insulin levels, and at the same time on decreasing of blood NEFA and BHBA, their effect on dry matter intake (DMI) and milk yield and composition is not unequivocal, from increase [1], to none [2, 3, 4, 5], especially when high doses have been used (e.g. over 5% DM). The aim of this study was to determine the effect of PG and G drenching from 3 weeks before expecting calving till 4 weeks after calving on DMI, milk yield and composition and metabolic status of transition cows. This study is a part of a project, which scientific hypothesis assumes that GP, compared with G, is less effective substrate in gluconeogenesis, since its participation needs greater expression and activity of key gluconeogenesis enzymes, namely PC and PEPCK. Finally, GP may be worse substrate for gluconeogenesis and less effective glucogenic additive for cows in the transition period. Methods Thirty primiparous Holstein-Friesian cows were used in this study. The animals were randomly allocated to one of five treatments (6 cows per treatment), and they were drenched with 1) 450 ml of water per day (W450), 2) 450 ml of glycerol per day (G450), 3) 900 ml of glycerol per day (G900), 4) 450 ml of propylene glycol per day (GP450), 5) 900 ml of propylene glycol per day (GP900). Animals were in the study from day 21 before expecting calving till 28 days in milk. Water and feed additives were offered once a day, before the morning feed allocation. Thorough whole study period animals were fed ad libitum the same TMR diets (TMP prepartum and TMR postpartum) and maintained in free-stall barn equipped with individual automatic feeding stations (RIC system) allowing for individual feed intake recording. Milk yield was recorded daily, and milk composition weekly. Blood was sampled on day 7 before expecting calving and day 3 and 21 postpartum, 15 min. before (determination of all parameters) and 45 min. after drench (determination of glucose and insulin). Data were analyzed as repeated measurements using PROC MIXED of the SAS (version 9.2) with effect of treatment, time (day of sampling) and interaction between those two effects considered in the statistical model. Scientific hypothesis was verified based on planned contrasts (W450 vs. GP, G vs. GP, G450 vs. G900, GP450 vs. GP900). Results GP and G had effect on DMI neither pre- nor postpartum (Table 1). Greater doses of additives decreased DMI, compared with smaller ones. Neither GP nor G affected milk yield and composition, when compared with control. Greater doses of both additives decreased milk yield, and additionally milk protein content in a case of G. Both additives increased blood glucose content, but the effect was more apparent when GP was used. Irrespective of dose, both additives decreased blood insulin content. Greater doses decreased BHBA (GP), and TAG contents (GP). Neither a type of additive nor dose had effect on blood NEFA content. Summary/Conclusions High doses (900 ml per day) of GP or G decreased DMI postpartum, but it had no effect on milk yield and composition. Both additives, especially when administrated in greater doses, improved metabolic status of transition cows. References 1. Bodarski R. et al., J. Polish Agric. Univ., Anim. Husb. 8(4), DeFrain J.M. et al., J. Dairy Sci. 87, Donkin S.S. et al., J. Dairy Sci. 92, Hippen A.R. et al., Florida Ruminant Nutrition Symposium, January. 5. Lomander H.J. et al., J. Dairy Sci. 95, Remond B. et al., Anim. Feed Sci. Technol. 41, Schrőder A., Südekum K.H., Proc. 10 th Inter. Rapeseed Congr. Canberra, Australia, September 26-29, Paper No Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 129

141 XLII Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Effect of propylene glycol and glycerol on dry matter intake (DMI), milk yield and composition and metabolic status of cows Item Group 1 Contrast 2 SEM W450 G450 G900 GP450 GP DMI (kg day -1 ) Prepartum Postpartum 3, Milk yield (kg day -1 ) 3 In milk (%) Protein Fat Lactose Metabolic status Glucose (mg dl -1 ) Before drench 5, After drench 4,6, Insulin (uiu ml -1 ) Before drench After drench NEFA (mmol l -1 ) BHBA (mmol l -1 ) 4, TAG (mg dl -1 ) 4, W450 = 450 ml of water per day, G450 = 450 ml of glycerol per day, G900 = 900 ml of glycerol per day, GP450 = 450 ml of propylene glycol per day, GP900 = 900 ml propylene glycol per day, 2 1 = W450 vs. GP, 2 = G vs. GP, 3 = G450 vs. G900, 4 = GP450 vs. GP900, 3 time effect (P 0,05), 4 group effect (P 0,05), 5 15 min before oral drench, 6 45 min after oral drench, 7 day effect (P 0,05) (Project MNiSW N N ) For citation: Kowalski Z.M., Barteczko A., Górka P., Flaga J., Effect of glucogenic feed additives on dry matter intake, milk yield and composition and metabolic status of cows in the transition period. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

142 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW DODATKU TANIN NA ZAWARTOŚĆ BIAŁKA ORAZ AKTYWNOŚĆ LIPOLITYCZNĄ SOKU ŻÓŁCIOWO-TRZUSTKOWEGO U OWIEC M.P. Majewska *, Z. Długołęcka, B. Kowalik, J.J. Pająk Zakład Fizjologii Żywienia Zwierząt Przeżuwających, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna * m.zalewska@ifzz.pan.pl Słowa kluczowe: taniny, białko, lipaza, sok żółciowo-trzustkowy, owce Wstęp i cel pracy Taniny są to rozpuszczalne w wodzie wtórne metabolity roślin, które zalicza się do substancji antyodżywczych [3]. Stosowane w niewielkich ilościach mogą mieć jednak pozytywny wpływ na organizm zwierzęcia [1]. Obecne w taninach związki polifenolowe mogą poprawiać smakowitość i pobranie paszy przez zwierzęta. U przeżuwaczy taniny tworząc kompleksy z białkami, chronią je przed rozkładem w żwaczu, co zwiększa ich dostępność w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego [2, 4]. Celem pracy było określenie wpływu dodatku tanin z liści borówki brusznicy (Vaccinium vitis-idaea) oraz kory dębu (Quercus sp.) na zawartość białka i aktywność lipolityczną soku żółciowo-trzustkowego u owiec. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 5 owcach rasy Merynos Barwny o średniej masie ciała 35,6±1,5kg, wyposażonych w kateter do wspólnego przewodu żółciowo-trzustkowego oraz prostą kaniulę do dwunastnicy. Zwierzęta karmiono dwa razy dziennie dawkami różniącymi się dodatkiem tanin. Preparaty tanin z liści borówki brusznicy (Vaccinium vitis-idaea) (grupa B) lub kory dębu (Quercus sp.) (grupa KD) podawano w ilości 3 g SM -1 dzień -1. Dawka podstawowa składała się z siana łąkowego (~60%), śruty jęczmiennej (~30%), poekstrakcyjnej śruty sojowej (~10%) oraz dodatku mineralno-witaminowego Polfamix (grupa K). Zawartość białka i energii w dawce była jednakowa we wszystkich grupach żywieniowych. Okres adaptacji zwierząt do nowej dawki wynosił 12 dni. Mieszaninę soku żółciowo-trzustkowego zbierano przez 7 godzin w ciągu kolejnych 3 dni, do naczyń umieszczonych w lodzie. Po każdej godzinie kolekcji sok ważono, a następnie pobierano 5% do próby zbiorczej umieszczonej w lodzie. Pozostałą część soku żółciowo-trzustkowego podawano pompą perystaltyczną do dwunastnicy. Próby soku żółciowo-trzustkowego przechowywano w temperaturze 80 ºC do czasu przeprowadzenia analiz. Określono średnią sekrecję soku żółciowo-trzustkowego. Ponadto, w uzyskanych próbach oznaczono zawartość białka metodą Lowry ego (1951) oraz aktywność lipazy kitem firmy EMAPOL. Otrzymane wyniki poddano jednoczynnikowej analizie wariancji z wykorzystaniem testu Najmniejszych Istotnych Różnic (Statistica 10,0; StatSoft, Polska). Istotność różnic pomiędzy grupami wyznaczono na poziomie P 0,01 oraz P 0,05. Wyniki W przeprowadzonym doświadczeniu nie wykazano statystycznie istotnych różnic w średniej sekrecji soku żółciowo-trzustkowego pomiędzy grupami żywieniowymi (tabela 1), co może wynikać z różnic osobniczych pomiędzy zwierzętami. Nie obserwowano także znaczących różnic w zawartości białka w soku żółciowo-trzustkowym między grupą kontrolną a zwierzętami otrzymującymi dodatek tanin w diecie. Jednak największą zawartość białka w soku żółciowo-trzustkowym stwierdzono u zwierząt otrzymujących taniny z liści borówki brusznicy w porównaniu do pozostałych grup (P=0,08). Może to świadczyć o pozytywnym wpływie tych tanin na zwiększenie dostępności białka w jelicie cienkim owiec. Dodatek kory dębu do dawek pokarmowych dla owiec istotnie zwiększył aktywność lipazy trzustkowej w stosunku do pozostałych grup żywieniowych, co może w istotny sposób oddziaływać na metabolizm lipidów. Zróżnicowana aktywność tego enzymu w przypadku uzupełnienia diet taninami, może wynikać z przynależności tych związków, pod względem budowy chemicznej do różnych typów (tanin hydrolizujących i skondensowanych). Podsumowanie/Wnioski Dodatek tanin w diecie owiec prawdopodobnie może zwiększać ilości białka dostającego się do dwunastnicy oraz wpływać na metabolizm lipidów. Spis piśmiennictwa 1. Barszcz M., Skomiał J., Post. Nauk Roln. 2, Kowalik B. i in., Post. Nauk Roln. 1, Pleszczyńska M., Szczodrak J., Biotechnologia 1(68), Quesada C. i in., J. Food Protect. 59(2), Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 131

143 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Zawartość białka oraz aktywność lipazy soku żółciowo-trzustkowego u owiec otrzymujących dodatek tanin w diecie Wskaźniki Grupa żywieniowa K B KD Średnia sekrecja soku (ml/h) 61,9±14,80 66,0±15,93 62,4±14,15 Zawartość białka (mg/ml) 31,9±5,07 36,8±3,04 32,9±6,36 Aktywność lipazy (U/ml) 137,4 A ±30,43 127,8 A ±15,64 174,3 B ±18,73 A, B - istotność różnic pomiędzy grupami na poziomie P 0,01 Badania przeprowadzano w ramach projektu MNiSzW nr 1101/B/P01/2010/38. Do cytowania: Majewska M.P., Długołęcka Z., Kowalik B., Pająk J.J., Wpływ dodatku tanin na zawartośd białka oraz aktywnośd lipolityczną soku żółciowo-trzustkowego u owiec. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

144 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF TANNIN ADDITION ON THE PROTEIN CONCENTRATION AND LIPOLYTIC ACTIVITY OF PANCREATICO-BILIARY JUICE IN SHEEP M.P. Majewska *, Z. Długołęcka, B. Kowalik, J.J. Pająk Department of Ruminant Physiology of Nutrition, The Kielanowski Institute of Animal Physiology and Nutrition PAS, Jabłonna * m.zalewska@ifzz.pan.pl Key words: tannins, protein, lipase, pancreatico-biliary juice, sheep Introduction and objective Tannins are water soluble secondary metabolites of plants, which can be defined as a antinutritional substances [3]. However, they can have positive influence on animal, when are used in low doses to the diet [1]. Due to presence of polyphenolic compounds, tannins may improve tastiness and daily food intake. In ruminants, they can also protect proteins from the rumen digestion by forming complexes, which increases its availability in rest parts of gastrointestinal [2, 4]. The aim of the study was to determine the effect of tannin addition from leaves of Vaccinium vitis-idaea and cortex from Quercus on protein concentration and lipolytic activity of pancreatico-biliary juice in sheep. Methods The study was carried out on 6 lambs of Coloured Merino breed of 35,6±1,5kg weight, fitted with catheters to pancreatic-bile duct and fistulated with duodenal cannulas, which allowed to take samples of pancreatico-biliary juice and return the rest of it to duodenum. The animals were fed twice a day with diets, which vary by tannins addition. The extract of tannins from leaves of Vaccinium vitis-idaea (V group) and cortex from Quercus (Q group) were supplemented to the diet in a dose of 3g DM -1 day -1. Basic diet consisted of meadow hay (~60%), barley meal (~30%), soybean meal (~10%) and vitamin-mineral Polfamix additive (C group). The total protein and energy concentration in dry matter was similar in all feeding groups.the adaptation time to the new diet lasted days. The pancreatico-biliary juice was collected for 7 hours during three days to the beakers placed in a cold bath. After each hour of the juice collection, the samples were weight and 5% of it were taken and cool. The rest part of pancreatico-biliary juice flowed back into the duodenum by peristaltic pomp. The probes were storage in the temperature of -80 o C until analysis time. The average flow of pancreatico-biliary juice per hour was estimated. The concentration of protein was determined by Lowry method (1951), as well as lipase activity by using EMAPOL kit.the obtained results were subjected to one-way analysis of variance with Least Significant Differences test (Statistica 10,0; StatSoft, Poland). The significance were declared at P 0.01 and P Results In present study it was not observed significant differences in the average flow of pancreatico-biliary juice between feeding groups (Table 1), which can be derived from the diversity among the animals.the concentration of protein was also not affected by the addition of tannins in a diet. However, the highest protein content in pancreatico-biliary juice was noted in animals receiving tannins from leaves of Vaccinium vitisideae in comparison to the other groups (P=0.08). This result supports positive influence of tannins extract on improve availability of protein in a small intestine in sheep. The supplementation of cortex from Quercus to the sheep diet significantly increased the lipase activity, when we compared it to the rest feeding groups, which can affect on lipids metabolism. The various activity of lipase by tannin addition may probably be due to appurtenance of these substances to different types in terms of the chemical structure (hydrolysable and condensed tannins). Summary/Conclusions Tannin additive in the diet of sheep is likely to increase the amount of protein entering in the duodenum and affect lipid metabolism.. References 1. Barszcz M., Skomiał J., Post. Nauk Roln. 2, Kowalik B. et al., Post. Nauk Roln. 1, Pleszczyńska M., Szczodrak J., Biotechnologia 1(68), Quesada C. et al., J. Food Protect. 59(2), Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 133

145 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table. 1. The protein concentration and lipase activity of pancreatico-biliary juice in sheep receiving tannins addition in a diet Parameters Feeding group C V Q The average secretion of juice (ml/h) 61.9± ± ±14.15 Protein concentration (mg/ml) 31.9± ± ±6.36 Lipase activity (U/ml) A ± A ±15.64 A B ±18.73 A, B the significances were declared at P 0.01 Supported by the Ministry of Science and High Education, Project No. 1101/B/P01/2010/38. For citation: Majewska M.P., Długołęcka Z., Kowalik B., Pająk J.J., The effect of tannin addition on the protein concentration and lipolytic activity of pancreatico-biliary juice in sheep. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

146 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW ŻYWIENIA Z UDZIAŁEM KISZONKI Z KUKURYDZY NA JAKOŚĆ JAGNIĘCINY J. Mikołajczak 1*, J. Marć-Pieńkowska 1, K. Mitura 2, P. Dorszewski 1, K. Grzybowski 1 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, 2 Zakład Chemii Rolnej, Katedra Chemii Środowiska, Wydział Rolnictwa i Biotechnologii, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * jan-mikolajczak@wp.pl Słowa kluczowe: jagnięcina, kiszonka z kukurydzy, jakość mięsa Wstęp i cel pracy Spożycie mięsa jagnięcego w Polsce jest niewielkie, a wynika to przede wszystkim z niewiedzy społeczeństwa o jego zdrowotnych właściwościach [8]. Jagnięcinę zalicza się do żywności funkcjonalnej. Jest ona bowiem mięsem o wysokich walorach odżywczych, bardzo dobrej przyswajalności i lekkiej strawności. Produkcja mięsa jagnięcego dobrej jakości zależy od technologii produkcji, standardu wagowego jagniąt, ich rasy oraz od systemu żywienia. Wśród czynników żywieniowych największy wpływ na jakość mięsa ma rodzaj pasz [4]. Kukurydza jest bardzo popularną rośliną użytkową. W Polsce wyróżnia się dwa zasadnicze kierunki użytkowania kukurydzy na cele paszowe: na kiszonkę z całych roślin i na ziarno lub kolby. Dla owiec dobrej jakości kiszonka z kukurydzy jest najtańszą paszą w okresie żywienia zimowego. Celem badania było określenie wpływu dodatku kiszonki z kukurydzy w dawce pokarmowej jagniąt na cechy fizykochemiczne i sensoryczne mięsa. Metody Badanie obejmowało 30 sztuk jagniąt rasy merynos polski starego typu (15 sztuk jarki, 15 sztuk tryczki), podzielonych na 3 grupy doświadczalne po 10 osobników z równym udziałem płci. Czynnikiem doświadczalnym było zróżnicowane żywienie. Grupa kontrolna (K) żywiona była wg dotychczasowego sposobu żywienia stosowanego w gospodarstwie, które oparte było na sianie łąkowym i paszach treściwych. Grupy doświadczalne (D0, D1) otrzymywały dawki składające się z kiszonki z kukurydzy oraz pasz treściwych, przy czym grupa D0 otrzymywała kiszonkę z kukurydzy sporządzoną bez dodatku kiszonkarskiego, a grupa D1 z biologicznym dodatkiem kiszonkarskim. Wszystkie dawki zostały opracowane zgodnie z aktualnymi normami żywienia owiec. Tucz jagniąt rozpoczęto przy masie ciała około 25 kg i trwał około 6-8 tygodni, przy założeniu średnich dziennych przyrostów na poziomie około 200 g. Po zakończeniu badania zwierzęta zostały ubite w masarni Kom-Rol Kobylniki Sp. z o.o. i dokonano dysekcji ich tusz. Ocenę jakości mięsa jagniąt przeprowadzono na mięśniu piersiowym m. longissimus dorsi (comber) pobranym 48 godzin po uboju. Na dogłowowej części mięśnia m. longissimus dorsi (comber) określono powierzchnię przekroju mięśnia (tzw. oko ) przy pomocy planimetru kompensacyjnego. Próby mięsa poddano analizie fizykochemicznej i sensorycznej. Dokonano pomiaru stopnia kwasowości (ph k ) przy użyciu przenośnego ph-metru wyposażonego w sztyletową elektrodę szklaną zespoloną. Barwę mięsa określono przy użyciu fotokolorymetru Minolta CR 310 firmy Minolta CR 310, opierając się na założeniach modelu LAB (pomiar L* jasność, a* informacja o odcieniach czerwony zielony i b* informacja o odcieniach żółty niebieski) zgodnie z systemem CIE (1976) [6]. Wodochłonność (WHC) określono metodą bibułową wg Graua i Hamma [3] w modyfikacji Pohja i Niinivaara (1957). Wielkość powierzchni rozciśniętej próbki mięsa przyjęto jako pomiar plastyczności mięsa [2]. Określono ilość barwników całkowitych w mięsie po przeprowadzeniu ich w formę hematyny wg metody Hornseya [5]. Oznaczenie kruchości mięsa wykonano metodą instrumentalną z wykorzystaniem badań wytrzymałościowych INSTRON 3342 przy użyciu przystawki Warnera Batzlera. Wyniki odczytywano w postaci maksymalnej siły cięcia potrzebnej do przecięcia włókien mięśniowych, wyrażonej w N (cm 2 ) -1 [7]. Zawartość wody w mięsie wyliczono z różnicy masy próbki surowej i po liofilizacji. W zliofilizowanych próbach oznaczono zawartość tłuszczu śródmięśniowego przy użyciu półautomatycznego ekstraktora ANKOM XT10 [1]. Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej przy użyciu programu SAS. Obliczono podstawowe miary statystyczne średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. W celu oceny wpływu żywienia na jakość jagnięciny zastosowano jednoczynnikową analizę wariancji. Wykonano także testy post-hoc (test Scheffego), celem porównania parami średnich we wszystkich kombinacjach. Wyniki Rezultaty oceny jakości jagnięciny zostały zestawione w tab. 1. Nie odnotowano wpływu dodatku kiszonki z kukurydzy do dawki pokarmowej jagniąt na cechy fizykochemiczne i sensoryczne mięsa jagnięcego. Najwyższą kwasowość mięsa stwierdzono w grupie kontrolnej K, w grupach doświadczalnych D0 i D1 średnia wartość ph k była zbliżona. Uzyskane wyniki są porównywalne z rezultatami innych badaczy [4]. Wodochłonność (WHC) była najwyższa w grupie kontrolnej. Najniższą średnią tego parametru odnotowano w grupie D0. W przypadku kolejnych dwóch wskaźników jakości mięsa plastyczności i kruchości, najwyższe średnie wyniki pomiarów również uzyskano w grupie K, natomiast najniższe w grupie doświadczalnej D1.W przypadku kruchości różnice między grupami żywieniowymi były wyraźne, lecz ze względu na stosunkowo małą liczebność materiału okazały się nieistotne statystycznie. Największą jasność (parametr L*) odnotowano w mięsie zwierząt grupy K, najniższą w mięsie jagniąt grupy D0. Największą wartością kolejnej badanej cechy barwy 135

147 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN czerwono-zielonej w barwie prób (parametr a*), zaobserwowano w grupie D0, najniższą w grupie K. Natomiast najwyższą wartość wskaźnika b* stwierdzono w grupie D1, a najniższą w grupie D0. Najwyższą zawartość tłuszczu śródmięśniowego odnotowano w grupie D0, podczas gdy najniższą średnią zawartość tego parametru zaobserwowano w grupie K. Średnia zawartość wody w mięsie jagnięcym była najwyższa w grupie K, a najniższa w grupie doświadczalnej D1. Natomiast średnia zawartość barwników w jagnięcinie była najwyższa w grupie D0, a najniższa w grupie K. Najwyższą średnią wartość powierzchni oka combra stwierdzono w grupie D0, najniższą w grupie D1. Podsumowanie/Wnioski Nie stwierdzono wpływu dodatku kiszonki z kukurydzy na cechy fizykochemiczne i sensoryczne mięsa jagniąt. Na podstawie wykonanych badań można stwierdzić, że kukurydza, jako roślina bardzo wydajna, może stanowić konkurencję wobec innych roślin pastewnych stosowanych w żywieniu jagniąt. Spis piśmiennictwa 1. AOCS Am Rapid Determination of Oil/Fat Utilizing High Temperature Solvent Extraction. 2. Grajewska S. i in., Pol. J. Food Nutr. Sci. 7/48(4), Grau R., Hamm R., Fleischwirtschaft 4, Grześkowiak E. i in., Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2(63), Hornsey H.C., J. Sci. Food Agric. 7, Itten J , The Elements of Color. Chapman & Hall. London. 7. Szalata M. i in., Rocz. Instyt. Prz. Mięs. Tłuszcz. XXXVI, Szewczuk M. i in., Wiad. Zoot. R.XLVII(2), Tab. 1. Wskaźniki jakości jagnięciny w 3 grupach doświadczalnych (n=10) Wyszczególnienie Grupa D0 D1 K ph 5,61 ± 0,07 5,61 ± 0,09 5,64 ± 0,07 WHC (%) 20,11 ± 1,64 20,35 ± 2,08 20,86 ± 1,85 Plastyczność (cm 2 ) 2,60 ± 0,21 2,46 ± 0,20 2,65 ± 0,18 Kruchość (N (cm 2 ) -1 ) 40,46 ± 17,46 33,66 ± 12,88 45,34 ± 13,06 L* 41,72 ± 1,26 42,13 ± 1,01 42,22 ± 1,29 a* 18,34 ± 1,05 18,19 ± 1,95 18,16 ± 1,41 b* 2,08 ± 0,78 2,45 ± 0,75 2,41 ± 0,61 Zawartość tłuszczu śródmięśniowego (%) 1,73 ± 0,46 1,70 ± 0,34 1,59 ± 0,43 Woda (%) 75,99 ± 0,67 75,96 ± 0,80 76,15 ± 0,57 Barwniki (µg g -1 ) 126,96 ± 15,04 124,24 ± 10,54 118,57 ± 17,27 Powierzchnia oka combra (cm 2 ) 13,27 ± 3,40 12,85 ± 3,03 13,19 ± 2,14 Do cytowania: Mikołajczak J., Mard-Pieokowska J., Mitura K., Dorszewski P., Grzybowski K., Wpływ żywienia z udziałem kiszonki z kukurydzy na jakośd jagnięciny. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

148 Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE IMPACT OF THE FEED WITH THE ADDITION OF A CORN SILAGE ON THE QUALITY OF LAMB MEAT J. Mikołajczak 1*, J. Marć-Pieńkowska 1, K. Mitura 2, P. Dorszewski 1, K. Grzybowski 1 1 Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, 2 Division of Agricultural Chemistry, Department of Environmental Chemistry, Faculty of Agriculture and Biotechnology, Key words: lamb meat, corn silage, meat quality University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz * jan-mikolajczak@wp.pl Introduction and the aim of the study The consumption of lamb meat in Poland is relatively low, mainly due to the fact that the society has no awareness of its health benefits [8]. Lamb meat is classified as a functional food, since it is a meat that exhibits unique nutrients values and good digestibility. The production of good quality lamb meat depends on production technology, standard lamb weights, breed and on food system. Among dietary factors the greatest effect on the meat quality has the kind of feed [4]. Corn, also called maize, is a very popular crop. In Poland, there are two main directions of maize usage for fodder purposes: the use of the whole plant for preparing silages and for obtaining grain and corn cobs. During the winter feeding period a good quality corn silage is the cheapest feed for sheep. The aim of this study was to determine the effect of the addition of corn silage in the lambs feeding rations on the physicochemical and sensory characteristics of lamb meat. Material and Methods The study included 30 lambs of old-type Polish Merino Sheep (15 ewes, 15 rams), divided into three experimental groups of 10 individuals each, with the equal participation of the sexes. The diverse nourishment was the experimental factor. The control group (C) was fed according to the current diet used on the farm, which was based on a meadowland hay and nutritive fodder. Experimental groups (D0, D1) received doses consisting of corn silage and fodder, wherein D0 group received corn silage prepared without the silage additives, and D1 group received corn silage prepared with the biological silage additive. All doses were prepared in accordance with current standards of nutrition of sheep. The process of lambs fattening was initiated when lambs body weights were approximately 25 kg and it lasted for about 6-8 weeks, assuming the average daily gain was approximately 200 g. Afterwards, animals were slaughtered in the Kom-Rol Kobylniki Ltd. slaughterhouse and the dissected of their carcasses was made. The lamb meat quality assessment was carried out on the pectoral muscle longissimus dorsi (loin) collected 48 hours after slaughter. On the cranial part of the longissimus dorsi muscle (loin), the cross-sectional area of muscle (called "eye") was determined with the use of the compensation planimeter. Meat samples were subjected to the physicochemical and sensory analysis. The measurement of the acidity (ph k ) was made by the portable ph meter equipped with a complex glass dagger electrode. A meat color was determined by using MinoltCR 310 photocolorimeter, based on the assumptions of the LAB model (measurement of: L* brightness, a* information about the red green shade and b* information about the yellow blue shade) in accordance with the CIE system (1976) [6]. Water holding capacity (WHC) was determined by blotting method by Grau and Hamm [3] and modified by Pohja and Niinivaara (1957). The area of the meat sample after squeezing was considered to be the measure of muscle plasticity [2]. The total amount of pigments in meat in the form of hematin was determined according to the Hornseya method [5]. The meat tenderness evaluation was conducted by using INSTRON 3342 strength tests with the use of Warner Bratzler set. The results were obtained in the form of the maximum cutting force required in order to cut through the muscle fibers, expressed as N (cm 2 ) -1 [7]. The water content in the meat was calculated from the differences in weights of crude and lyophilized samples. The intramuscular fat content was determined in the lyophilized samples by using semi-automated extractor ANKOM XT10 [1]. The results were statistically analyzed using the Statistical Analysis System (SAS). The basic statistical measures (the arithmetic mean and standard deviation) were calculated. In order to assess the impact of nutrition on the quality of lamb meat one-way analysis of variance was used. The post-hoc (test Scheffe) was conducted to compare means in pairs in all combinations. Results The results of the quality of lamb meat are summarized in Table 1. The effect of the feed with the addition of corn silage on the physicochemical and sensory characteristics of lamb meat was not found. The highest meat acidity was found in the control group, and the average ph k values in D0 and D1 experimental groups were similar. Those results were compared to the results of other researchers [4]. WHC was the highest in the control group. The lowest average of this parameter was recorded in D0 group. In the case of next two meat quality indicators plasticity and tenderness the highest average values were also obtained in the C group, while the lowest in the experimental group D1. In the case of meat tenderness the differences between groups were visible, but due to the relatively small number of the tested material they were proved to be statistically insignificant. The highest brightness (L* parameter) was found in the meat of animals from the C group, the 137

149 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, lowest in the meat of lambs from the group D0. The highest value of next characteristic red green color in the color samples (a*parameter) was observed in the group D0, and the lowest in the group C. The highest value of the b* indicator was found in group D1 and the lowest in the D0 group. The highest content of intramuscular fat was noted in the D0 group, while the lowest in the C group. The average water content in lamb meat was the highest in the control group and the lowest in the experimental group D1. Moreover, the average amount of pigments was the highest in the D0 group and the lowest in C group. The highest average value of the loin eye area was found in the group D0, and the lowest in the D1 group. Conclusions The effect of addition of corn silage on physicochemical and sensory characteristics of lamb meat was not found. As the result of the present experiment it may be concluded that corn, as a very efficient crop, may compete against other forage crops that are currently used to feed lambs. References 1. AOCS Am Rapid Determination of Oil/Fat Utilizing High Temperature Solvent Extraction. 2. Grajewska S. et al., Pol. J. Food Nutr. Sci. 7/48(4), Grau R., Hamm R., Fleischwirtschaft 4, Grześkowiak E. et al., Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2(63), Hornsey H.C., J. Sci. Food Agric. 7, Itten J., The Elements of Color. Chapman & Hall. London. 7. Szalata M. et al., Rocz. Instyt. Prz. Mięs. Tłuszcz. XXXVI, Szewczuk M. et al., Wiad. Zoot. R.XLVII(2), Table. 1. Indicators of lamb meat quality for 3 experimental groups. Item Group D0 D1 K ph 5.61 ± ± ± 0.07 WHC (%) ± ± ± 1.85 Plasticity (cm 2 ) 2.60 ± ± ± 0.18 Tenderness (N (cm 2 ) -1 ) ± ± ± L* ± ± ± 1.29 a* ± ± ± 1.41 b* 2.08 ± ± ± 0.61 Intramuscular fat content (%) 1.73 ± ± ± 0.43 Water (%) ± ± ± 0.57 Pigments (µg g -1 ) ± ± ± Loin eye area (cm 2 ) ± ± ± 2.14 For citation: Mikołajczak J., Mard-Pieokowska J., Mitura K., Dorszewski P., Grzybowski K, The impact of the feed with the addition of a corn silage on the quality of lamb meat. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

150 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN STRAWNOŚĆ POZORNA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W CAŁYM PRZEWODZIE POKARMOWYM BUHAJÓW ŻYWIONYCH RÓŻNYMI PASZAMI TREŚCIWYMI M. Ńimko 1*, D. Bíro 1, M. Juráček 1, B. Gálik 1, M. Rolinec 1, O. Pastierik 1, J. Mikołajczak 2, P. Dorszewski 2 1 Katedra Żywienia Zwierząt, Wydział Agrobiologii i Zasobów Żywnościowych, Słowacki Uniwersytet Rolniczy, Nitra, Slovakia 2 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * Milan.Simko@uniag.sk Słowa kluczowe: pasze treściwe, skrobia, strawność pozorna składników pokarmowych Wstęp i cel pracy Strawność składników pokarmowych jest jednym z czynników ograniczających wydajność przeżuwaczy [7]. Ważnym źródłem energii w dawkach pokarmowych dla przeżuwaczy jest skrobia, w którą bogate jest przede wszystkim ziarno kukurydzy [1, 4, 8]. Celem badań było określenie wpływu różnych pasz treściwych na strawność składników pokarmowych u buhajów rasy czarno-białej. Metody Materiał doświadczalny stanowiły dwa rodzaje pasz treściwych śruta pszenna i śruta kukurydziana, którymi żywiono indywidualnie 4 buhaje rasy czarno-białej o średniej masie ciała wynoszącej 525±32 kg. Pasze podawano 2 razy dziennie o godz i Woda była dostępna zwierzętom ad libitum. Dawka podstawowa składała się z kiszonki z kukurydzy i siana z lucerny. Stosunek skrobi do włókna surowego był stały w obu stosowanych dietach. Okres przygotowawczy trwał 11 dni, a okres właściwy 4 dni. Kał był gromadzony w tym okresie przez 24 godziny na dobę. Przed porannym zadaniem paszy pobierano próby kału stanowiące 3% ogólnej ilości kału z 24 godzin, które przeznaczono do analiz chemicznych. Skład chemiczny pasz oznaczono za pomocą analizy weendeńskiej [3]. Zawartość skrobi oznaczono metodą enzymatyczną wg Salomonssona i in. [6]. Istotność różnic między średnimi współczynnikami strawności obu dawek określono testem t- Studenta na dwóch poziomach istotności P 0,05 i P 0,01, stosując program Statgraphics v Wyniki W badaniu udział śruty pszennej i śruty kukurydzianej w przeliczeniu na suchą masę dawek wynosił 34%. Stosunek skrobi do włókna surowego był stały i wynosił 2,1:1, a zawartość włókna surowego przeciętnie wynosiła 17% suchej masy. Wpływ śruty kukurydzianej i śruty pszennej na strawność pozorną w całym przewodzie pokarmowych przedstawiono na rys. 1. Zróżnicowane źródła skrobi miały wpływ na strawność składników pokarmowych. Pozorna strawność suchej masy (76%), białka ogólnego (67%), włókna surowego (64%), BNW (82%) i substancji organicznej (76%) była istotnie wyższa w dawce zawierającej śrutę pszenną. Natomiast na strawność pozorną skrobi, rodzaj źródła tego składnika nie miał istotnego wpływu. W obu przypadkach współczynnik strawności skrobi wynosił 98%, niezależnie od źródła jej pochodzenia w dawce, przy dziennym pobraniu skrobi na poziomie 3115 g w przypadku dawki ze śrutą pszenną (P) i 3386 g w przypadku dawki ze śrutą kukurydzianą (K). Z wcześniejszych badań wynika, że niewielkie pobranie skrobi nie ma wpływu na jej strawność pozorną. Reynolds i in. (1997) nie stwierdzili żadnego wpływu na strawność skrobi przy jej dziennym pobieraniu w ilości 4-11 kg. Natomiast Beckman i Weiss [1] nie stwierdzili istotnych różnic w strawności skrobi pobieranej w dawkach o zmiennej jej zawartości. De Visser [9], Klejmenov i in. [2] oraz Robinson i in. [5] podają, że wraz ze wzrostem udziału skrobi w dawce, zwiększa się strawność substancji organicznej i białka ogólnego. Jednakże może mieć na nią wpływ rodzaj skrobi zastosowanej w dawce pokarmowej. Podsumowanie/Wnioski Wyniki badań wskazują, że skrobia pochodząca z różnych źródeł istotnie zmieniła strawność pozorną suchej masy, białka ogólnego, włókna surowego, BNW i substancji organicznej. Zróżnicowane źródła skrobi nie miały istotnego wpływu na strawność pozorną samej skrobi. Spis piśmiennictwa 1. Beckman J.L., Weiss W.P., J. Dairy Sci. 88, Klejmenov N.I. i in., Životnovodstvo 1, Reynolds C.K. i in., Recent Adv. Anim. Nutr., Regulation of the Slovak Ministry of Agriculture no. 1497/4/ Robinson P. i in., Livestok Prod. Sci. 17, Salomonsson A.C. i in., Swedish J. Agric. Res. 14, Ńimko M. i in., Acta fytotechnica et zootechnica 15, (in Slovak). 8. Ńimko M. i in., Carbohydrates in ruminant nutrition (in Slovak). 1 st Ed. Nitra, Slovak Univ. of Agric. 9. Visser De H., Badrijfsontwikkeling 11, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 139

151 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN P K 20 0 Sucha masa Białko ogólne Tłuszcz surowy Włókno surowe BNW Skrobia Subst. org. Rys. 1. Strawność pozorna składników pokarmowych w całym przewodzie pokarmowym buhajów żywionych dawkami zawierającymi śrutę pszenną (P) i kukurydzianą (K) Niniejsze badania zostały sfinansowane przez Agencję ds. Grantów Słowackiego Ministerstwa Edukacji oraz Słowacką Akademię Nauk project nr 1/0662/11. Šimko M., Bíro D., Juráček M., Gálik B., Rolinec M., Pastierik O., Mikołajczak J., Dorszewski P., Strawnośd pozorna składników pokarmowych w całym przewodzie pokarmowym buhajów żywionych różnymi paszami treściwymi. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

152 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, TOTAL TRACT APPARENT DIGESTIBILITY OF NUTRIENTS WHEN BULLS FED DIFFERENT CONCENTRATES M. Ńimko 1*, D. Bíro 1, M. Juráček 1, B. Gálik 1, M. Rolinec 1, O. Pastierik 1, J. Mikołajczak 2, P. Dorszewski 2 1 Department of Animal Nutrition, Faculty of Agrobiology and Food Resources, Slovak University of Agriculture, Nitra, Slovakia 2 Depertment of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz, Poland * Milan.Simko@uniag.sk Key words: concentrates, starch, apparent digestibility of nutrients Introduction and objective Nutrients digestibility is one of the limiting factor in ruminants performance [7]. Starch is an important energy source in ruminants feed rations, rich in starch is mainly maize corn [1, 4, 8]. The aim of the study was to detect the effect of different concentrate feeds on nutrients digestibility in Black- Spotted bulls nutrition. Methods Four bulls of the Black-Spotted cattle breed with average live weight of 525±32 kg were used in the experiment. The bulls were fed individually two times daily at and h. Water was available ad libitum. Two diets supplemented with wheat or maize meal were examined in the experiment. The basal diet consisted of maize silage and alfalfa hay. The ratio of starch to CF was held constant in both diets. The adaptation period lasted eleven days, and the sampling period lasted four days. During the experimental period, feces were collected over 24-hour collection periods. Before the morning feed, a subsample of 3% of the 24-hour fecal collection was taken for chemical analysis. Chemical composition of feeds and duodenal freeze-dried samples was determined by Weende analysis [3]. Starch was determined by the enzymatic method according to Salomonsson et al. [6]. Differences between treatments were evaluated by t-test using Statgraphics, Version 5.0 software. Statistical differences were declared significant at P 0.05 and P Results In our experiment the proportion of wheat meal and maize meal in the dry matter of the feed rations was 34%. The ratio of starch to fibre was held constant at 2.1:1 and the percentage of CF was maintained at 17 % (DM). The impact of maize and wheat meal on total tract apparent digestibility of nutrients is shown in figure 1. Nutrient digestibility was influenced by the different starch sources. The apparent digestibility of dry matter (76%), crude protein (67%), fibre (64%), nitrogen-free extract (82%) and organic matter (76%) was significantly higher by offering wheat meal. The apparent digestibility of starch was not significantly influenced by the different starch sources. In both cases, starch digestibility was 98% despite different starch intakes (in diet W starch intake was 3115 g per day, in diet M 3386 g per day). From previous research, we know that apparent digestibility of starch is not significantly affected by diet at low intakes. Reynolds et al. [4] did not detect any influence on starch digestibility with rations providing a starch intake of 4-11 kg per day. Also, Beckman and Weiss [1] did not detect significant differences in starch digestibility when the intake of starch in rations varied. De Visser [9], Klejmenov et al. [2] and Robinson et al. [5] reported that by increasing the ratio of starch in feeding rations increases the digestibility of organic matter and crude protein. However, the source of starch in the diet may influence this response. Summary/Conclusions In conclusion different starch sources significantly changed apparent digestibility of dry matter, crude protein, fibre, nitrogen-free extract and organic matter. The apparent digestibility of starch was not significantly influenced by the different starch sources. References 1. Beckman J.L., Weiss W.P., J. Dairy Sci. 88, Klejmenov N.I. et al., Životnovodstvo 1, Regulation of the Slovak Ministry of Agriculture no. 1497/4/ Reynolds C.K. et al., Recent Adv. Anim. Nutr., Robinson P. et al., Livestok Prod. Sci. 17, Salomonsson A.C. et al., Swedish J. Agric. Res. 14, Ńimko M. et al., Acta fytotechnica et zootechnica 15, (in Slovak). 8. Ńimko M. et al., Carbohydrates in ruminant nutrition (in Slovak). 1 st Ed. Nitra, Slovak Univ. of Agric. 9. Visser De H., Badrijfsontwikkeling 11, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 141

153 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, W M 0 Dry matter Crude protein Crude fat Crude fibre NfE Starch Organic matter Figure 1. Total tract apparent digestibility of nutrients (%) when feeding a ration containing wheat (W) or maize (M) meal. This study was financially supported by Grant Agency of the Slovak Ministry of Education and Slovak Academy of Sciences Project No. 1/0662/11. For citation: Šimko M., Bíro D., Juráček M., Gálik B., Rolinec M., Pastierik O., Mikołajczak J., Dorszewski P., Total tract apparent digestibility of nutrients when bulls fed different concentrates. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

154 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW TEMPERATURY I SPOSOBU OGRZEWANIA MAKUCHU RZEPAKOWEGO NA EFEKTYWNY ROZKŁAD W ŻWACZU I STRAWNOŚĆ JELITOWĄ BIAŁKA K. Słota *, P. Micek, K. Frydryszak Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków * kk.slota@gmail.com Słowa kluczowe: makuch rzepakowy, białko, rozkład w żwaczu, strawność jelitowa Wstęp i cel pracy Białko, jako podstawowy i najdroższy składnik pokarmowy zajmuje szczególne miejsce w systemie wartościowania pasz dla przeżuwaczy. Przy bilansowaniu dawek pokarmowych brana jest pod uwagę nie tylko jego zawartość, ale również skład aminokwasowy, efektywny rozkład w żwaczu oraz strawność jelitowa [2]. Białko makuchu rzepakowego, pomimo wysokiej wartości biologicznej, charakteryzuje się nadmiernym rozkładem w żwaczu, co skutkuje niską podażą do jelit białka pochodzenia paszowego. Z tego powodu poszukuje się tanich i skutecznych metod ochrony tego składnika przed trawieniem w żwaczu [6]. Dotychczas prowadzone badania wskazują na możliwość wykorzystania w tym celu ogrzewania [1], jednak uzyskiwany efekt ochrony uzależniony jest od zastosowanej temperatury i metody obróbki termicznej [4]. Celem badań było określenie wpływu wysokiej temperatury oraz dwóch różnych metod ogrzewania makuchu rzepakowego ( na sucho i na mokro ) na ograniczenie podatności białka na rozkład w żwaczu oraz jego strawność jelitową. Metody W przeprowadzonym doświadczeniu makuch rzepakowy o zawartości 90% suchej masy ogrzewano na sucho w suszarce przewiewowej w temperaturze 90 lub 110 C przez 1 godzinę. W metodzie na mokro makuch najpierw zwilżono wodą destylowaną do wilgotności 25% (75% s.m.), a następnie ogrzewano w suszarce przewiewowej w zamkniętym rękawie foliowym w temperaturze 90 lub 110 C przez 1 godzinę. W uzyskanych próbkach oznaczono rozkład białka (BO) w żwaczu metodą woreczków nylonowych in situ [3] oraz jego strawność jelitową metodą woreczków mobilnych [5]. Wyniki poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem dwuczynnikowej analizy wariancji (temperatura vs metoda ogrzewania). Wyniki Przeprowadzone badania wskazują, że tempo oraz stopień rozkładu w żwaczu BO makuchu rzepakowego były uzależnione od zastosowanej temperatury oraz od sposobu ogrzewania (P<0,05). Zwiększenie temperatury z 90 do 110 C spowodowało zmniejszenie efektywnego rozkład BO w żwaczu. Podobnie, zastosowanie ogrzewania na mokro obniżyło ERŻ BO w stosunku do wyników uzyskanych na próbkach suszonych metodą na sucho. Po zastosowaniu metody ogrzewania na sucho strawność jelitowa białka (sjp) zwiększyła się z 63,9% (ogrzewanie w temp. 90 C) do 67,5% (110 C). W przypadku metody na mokro uzyskano odpowiednio 57,7 i 58,5%. Sjp makuchu rzepakowego nie poddanego działaniu czynników doświadczalnych wynosiło 60,2%. Strawność białka pasz doświadczalnych w całym przewodzie pokarmowym utrzymywała się na zbliżonym poziomie i wynosiła średnio 92,9%. Podsumowanie/Wnioski Przy tej samej temperaturze ogrzewania zastosowanie metody na mokro, w porównaniu do metody na sucho, jest bardziej efektywne w ograniczaniu podatności białka makuchu rzepakowego na rozkład w żwaczu. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 143

155 Spis piśmiennictwa 1. Eghbali M. i in., Small Ruminant Res. 96, INRA, Alimentation de bovins, ovins et caprins. Editions Quae. Paris, France. 3. Kowalski Z.M. i in., Ann. Zoot., 44, Michalska A., Zieliński H., Żywność, Nauka, Technologia, Jakość 2(51), Peyraud J.L. i in., Reprod. Nutr. Develop. 28, Reynal S.M., Broderick G.A., J. Dairy Sci. 88, XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Do cytowania: Słota K., Micek P., Frydryszak K., Wpływ temperatury i sposobu ogrzewania makuchu rzepakowego na efektywny rozkład w żwaczu i strawnośd jelitową białka. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

156 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF TEMPERATURE AND HEATING METHOD ON THE EFFECTIVE RUMEN DEGRADABILITY AND INTESTINAL DIGESTIBILITY OF RAPESEED CAKE PROTEIN K. Słota *, P. Micek, K. Frydryszak Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture, Cracov * kk.slota@gmail.com Key words: rapeseed cake, protein, rumen degradability, intestinal digestibility Introduction and objective Protein, as the primary and most expensive nutrient has a special place in the feed evaluation system for ruminants. In diet formulation it is needed to take into account not only its quantity but also amino acid profile, effective rumen degradability and intestinal digestibility [2]. Protein of rapeseed cake, despite the high biological value, is characterized by excessive degradation in the rumen, resulting in low supply to the intestines of protein of feed origin. For this reason, there is a need for looking for cheap and efficient methods of protein protection from degradation in the rumen [6]. Numerous studies have indicated the possibility to use heating for this purpose [1], but achieved protection effect depends on applied temperature and processing method [4]. The aim of this study was to determine the effect of high temperature and two different methods of heating ("dry" and "wet") of rapeseed cake to reduce protein degradation in the rumen and intestinal digestibility. Methods Rapeseed cake containing 90% of dry matter was heated using "dry method" in a forced-air oven at 90 or 110 C for 1 hour. In the "wet method the cake was first wetted with distilled water to a moisture content of 25% (75% of DM) and then heated in a forced-air oven in a sealed plastic bag at 90 or 110 C for 1 hour. Rumen protein degradability was determined using the in situ method [3] and intestinal digestibility by the mobile nylon bag technique [5]. The results were analyzed statistically using two-way analysis of variance (temperature vs. heating method). Results The rate and extent of protein degradation in the rumen depended on the temperature used as well as on heating method (P<0.05). An increase of temperature from 90 to 110 C resulted in decrease in effective rumen degradability of protein (ERD CP). Similarly, the use of "wet" heating method decreased ERD CP compared to "dry" heating method. Intestinal digestibility (ID) of rumen by-pass protein was increased from 63.9% (90 C, "dry" method) to 67.5% (110 C, "dry" method) and from 57.7% (90 C, "wet" method) to 58.5% (110 C, "wet" method). ID of untreated rapeseed cake rumen by-pass protein was 60.2%. The total tract digestibility of protein for all experimental samples was relatively stable and averaged 92.9%. Summary/Conclusions At the same temperature, a use of "wet" heating method, as compared to the "dry" one, is more effective in reducing of protein degradability in the rumen of rapeseed cake. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 145

157 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. Eghbali M. et al., Small Ruminant Res. 96, INRA, Alimentation de bovins, ovins et caprins. Editions Quae. Paris, France. 3. Kowalski Z.M. et al., Ann. Zoot., 44, Michalska A., Zieliński H., Żywność, Nauka, Technologia, Jakość 2(51), Peyraud J.L. et al., Reprod. Nutr. Develop. 28, Reynal S.M., Broderick G.A., J. Dairy Sci. 88, For citation: Słota K., Micek P., Frydryszak K., Effect of temperature and heating methodon the effective rumen degradabilityand intestinal digestibility of rapeseed cake protein. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

158 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN ZAWARTOŚĆ JODU W MLEKU SPOŻYWCZYM W POLSCE ZALEŻNIE OD REGIONU I SEZONU W LATACH B. Śliwiński 1*, F. Brzóska 1, Z. Szybiński 2 1 Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice, Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Kraków 2 Katedra i Klinika Endokrynologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków * bogdan.sliwinski@izoo.krakow.pl Słowa kluczowe: mleko spożywcze, UHT, stężenie jodu, region Polski, sezon Wstęp i cel pracy Celem praktycznym monitoringu jest ocena możliwości pokrycia zapotrzebowania człowieka na jod dostarczany w mleku oraz jego przetworach w związku z perspektywą obniżenia pobrania jodowanej soli kuchennej związanej z profilaktyką walki z chorobami cywilizacyjnymi jak nadciśnienie tętnicze i choroby układu krążenia. Celem naukowym zaś jest uzyskanie informacji na temat zawartości jodu w mleku spożywanym pochodzącym ze wszystkich województw na terenie całej Polski i pośrednio uzyskanie informacji na temat stosowania dodatku jodu w stadach krów mlecznych. Metody W sezonie letnim roku zakupiono po 6 próbek mleka z każdego z 16 miast wojewódzkich Polski (łącznie 96 próbek). W sezonie zimowym roku zakupiono 77 próbki mleka (zrezygnowano z zakupu w 3 województwach). Próbki zostały przekazane do Centralnego Laboratorium w celu oznaczenia w nich zawartości jodu metodą katalityczno-kolorymetryczną po mineralizacji w nadsiarczanie amonu. Wyniki W próbkach mleka zebranych w sezonie letnim roku 2011 największą średnią zawartość jodu oznaczono dla województwa zachodniopomorskiego (196,2 I µg l -1 ) a najniższą dla świętokrzyskiego (103,20 I µg l -1 ) największy współczynnik zmienności wykazywały próbki z Bydgoszczy (0,49), Szczecina (0,47) oraz Łodzi i Kielc (po 0,36), a najmniejszy z Olsztyn (0,11.), Katowic (0,13) i Wrocławia (0,14). Wg test zakresu wielokrotnego Duncana różnice statystycznie istotne w zawartości jodu (I µg/l) wystąpiły między mlekiem zakupionym w województwie zachodniopomorskim (196,2) względem mleka zakupionego w województwach: świętokrzyskim (103,2), małopolskim (109,3), podkarpackim (122,8), łódzkim (123,3), opolskim (125,5), lubelskim (140,0), pomorskim (140,0); oraz między warmińsko-mazurskim (162,7) a świętokrzyskim (103,2). W mleku pochodzącym z sezonu zimowego 2012 r. najmniejszą średnią zawartość jodu oznaczono w mleku zakupionym w województwie małopolskim (140,6 I µg/l) zaś największą w województwie śląskim (235,5 I µg/l). W województwie śląskim zakupiono też mleko o najwyższej zawartości jodu (430 I µg/l) co zapewne miało wpływ na fakt, iż próbki zakupione w tym województwie miały największa zmienność. W województwie świętokrzyskim natomiast zakupiono mleko o najniższej zawartości jodu (70 I µg l -1 ). Zawartość jodu w próbkach mleka zakupionych w województwie lubelskim była najbardziej wyrównane, wykazując najmniejszy współczynnik zmienności. Według testu zakresu wielokrotnego Duncana różnice statystycznie istotne w zawartości jodu wystąpiły między mlekiem zakupionym z województwie śląskim (235,5) względem mleka pochodzącego z województwa małopolskiego (140,6), świętokrzyskiego (149,5), pomorskiego (167,5) i lubelskiego (168,3) oraz między mlekiem pochodzącym z województwa mazowieckiego (209,7) względem mleka pochodzącego z województwa małopolskiego. Podsumowanie/Wnioski Średnia ogólna zawartość jodu w mleku dla całej Polski była zadawalająca i wyniosła 143,2 I µg l -1 przy współczynniku zmienności 0,31 w sezonie letnim 2011 r. oraz 182,9 I µg l -1 przy współczynniku zmienności 0,26 w sezonie zimowym 2012 r. Niepokojące jest jednak to, że nadal zdarzają się próbki mleka o zawartości jodu poniżej 50 I µg l -1. Jak pokazują wyniki niniejszej pracy, mleko spożywcze w Polsce ze względu na dużą rozpiętość od 50 do 400 μg I 1000 ml -1, może być zarówno głównym źródłem jodu w diecie, bądź jedynie jego uzupełnieniem, co zależy wyłącznie od ilości spożywanego mleka i produktów pochodnych. Przyjmując aktualne normy zapotrzebowania człowieka na jod na poziomie 60 μg dla dzieci, 100 μg dla młodzieży i μg na dobę dla dorosłych, 0,20-0,30 litra mleka spożywczego UHT, pokrywa odpowiednio 48-61%; 29-36% i 19-24% zapotrzebowania na jod zależnie od sezonu letniego i zimowego. Od podanych wartości możliwe są odchylenia regionalne w zakresie ±30%, z większą zawartością jodu w mleku spożywczym na Śląsku, Podlasiu, Kujawach, Mazurach i Lubelszczyźnie, a niższej w regionie Kieleckim i w Małopolsce. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 147

159 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Spis piśmiennictwa 1. Bobek S., Kołczak T., Endocrinol. Pol., 15, Sandell E.B., Kolthoff I.M., Microchim. Acta, 1, Do cytowania: Śliwioski B., Brzóska F., Szybioski Z., Zawartośd jodu w mleku spożywczym w Polsce zależnie od regionu i sezonu w latach W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

160 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE IODINE CONTENT IN COMESTIBLE MILK IN DIFFERENT REGIONS OF POLAND AND SEASONS B. Śliwiński 1*, F. Brzóska 1, Z. Szybiński 2 1 Department of Animal Nutrition and Feed Science, Balice, National Research Institute of Animal Production, Cracow 2 Jagiellonian University, Collegium Medicum, Department and Clinic of Endocrinology, Cracow * bogdan.sliwinski@izoo.krakow.pl Key words: comestible milk, UHT, iodine concentration, region of Poland, season Introduction and objective The practical goal of the study is the estimation of the possibility of covering humans request for iodine delivered in milk and in dairy products in accordance with the expectation of lowering of iodized salt intake due to prophylaxis of diseases affluence such as hypertension and illnesses of circulatory system. The scientifical aim is to gain the information of iodine content in milk that comes from all polish provinces and indirectly, to obtain the information on iodine addition in dairy cow herds in Poland. Methods In the summer season of milk samples from each of the 16 provincial cities Polish (in total 96 samples) were bought. In the winter season of milk sample were bought, since the purchase in 3 provinces was given up. The samples were submitted to the Central Laboratory to determine their content of iodine by catalytic-colorimetric method after the mineralization in ammonium persulfate according to the method of Sandell and Kolthoff (1937), modified by Bobek and Kołczak (1960). Results In milk samples collected in summer of 2011, the highest average iodine content was determined for the region Zachodniopomorskie (196,2 I μg l -1 ) and lowest for the Świętokrzyskie (103,2 I μg l -1 ) district. The samples from Bydgoszcz, Szczecin, Łódź and Kielce showed the highest coefficient of variation, accordingly 0.49, 0.47 and 0.36 and the lowest were observed in Olsztyn, Katowice and Wrocław, 0.11, 0.13, 0.14 accordingly. According to Duncan s multiple range test statistically significant differences in the content of iodine (I μg/l) occurred between the milk bought in Zachodniopomorskie (196.2) relative to milk purchased in the provinces: Świętokrzyskie (103.2), Małopolskie (109.3), Podkarpackie (122.8), Łódzkie (123.3), Opolskie (125.5), Lubelskie (140.0), Pomorskie (140.0); and between Warmia and Mazury (162.7) and Świętokrzyskie (103,2). The milk coming out of the winter season 2012, the lowest average iodine content was determined in the milk pur-chased in the Małopolska province (140.6 I μg L -1 ) and the highest in Silesia (235.5 I μg/l). One of the milk samples purchased in Śląskie had a highest iodine content (430 I μg L -1 ), which probably had an impact on the fact that the samples purchased in this region had the highest volatility. In Świętokrzyskie the purchased milk had a low iodine content (70 I μg L -1 ). The content of iodine in milk samples purchased in Lublin province was the most balanced, showing the lowest coefficient of variation. According to Duncan s multiple range test sta-tistically significant differences in iodine content were noticed between milk samples which were purchased in Świętokrzyskie (235.5) relatively to milk purchased in provinces: Małopolskie (140.6), Świętokrzyskie (149.5), Pomorskie (167.5) and Lubelskie (168.3); and between milk derived from Mazowieckie (209.7) rala-tive to milk from the Małopolska province. Summary/Conclusions Average iodine contents in milk were satisfactory for whole Poland, and was I μg L -1 by the ratio of variability 0.31 in summer of 2011 while iodine content in winter of 2012 was I μg L -1 and, accordingly, the ratio of variability was Disturbing is, however, that there are still some of the milk samples in which the iodine content is lower then 50 I μg L -1. Assuming current standards of human demand for iodine at 60 I μg for children, 100 I μg for young people and I μg per day for adults, liters of UHT milk cover 48-61%, and respectively, 29-36% and 19-24% of the demand for iodine according to the summer and winter seasons. The regional variations in range ±30% are possible with a higher content of iodine in milk in Śląsk, Podlasie, Kujawy, Mazury and Lubelskie, and lower in the Kielce region and Małpolska. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 149

161 References 1. Bobek S., Kołczak T., Endocrinol. Pol., 15, Sandell E.B., Kolthoff I.M., Microchim. Acta, 1, XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, For citation: Śliwioski B., Brzóska F., Szybioski Z., The iodine kontent in comstible milk in different regions of Poland and seasons In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

162 WARTOŚĆ ODŻYWCZA MIĘSA CIELĄT KARMIONYCH DAWKAMI Z UDZIAŁEM NASION LNU XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN M. Zymon *, J. Strzetelski Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice, Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy, Kraków * monika.zymon@izoo.krakow.pl Słowa kluczowe: mięso, cielęta, nasiona lnu, kwasy tłuszczowe Wstęp i cel pracy W licznych badaniach stwierdzono, że zwiększenie podaży wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 w diecie człowieka przyczynia się do poprawy funkcjonowania układu immunologicznego, nerwowego i sercowo-naczyniowego [5]. Mięso wołowe i cielęce są źródłem wielu składników pokarmowych, charakteryzują się stosunkowo niewielką zawartością tłuszczu, jednak z uwagi na wysoki udział nasyconych kwasów tłuszczowych mają niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka [2]. Jenkins i Kramer [4] wykazali, że uzupełnienie diety cieląt olejem kukurydzianym lub rybnym powoduje korzystne zmiany w wartości odżywczej i dietetycznej mięsa. Celem pracy było określenie wpływu dwóch odmian lnu o różnych proporcjach kwasów tłuszczowych na jakość dietetyczną mięsa cielęcego. Metody Badaniami objęto 18 cieląt rasy czarno-białej w wieku od 7. do 90. dnia życia. Zwierzęta podzielono na 3 równe grupy i żywiono do woli mieszankami treściwymi zawierającymi zboża (81-60%), poekstrakcyjną śrutę sojową (15-8%), premiks mineralny (4%) oraz dodatkowo: 11% nasion lnu odmiany Opal (grupa LO) lub 10,5% nasion lnu odmiany Linola (grupa LL). Grupa kontrolna (K) nie otrzymywała żadnego dodatku. Od 7. do 56. dnia życia cielęta pojono mlekiem, zgodnie z zaleceniami systemu IZ-INRA [3]. W 42. i 90. dniu życia ubito po 3 cielęta z każdej grupy i pobrano do analiz próbki mięsa z mięśnia musculus thoracis. Skład chemiczny pasz i mięsa oznaczono standardowymi metodami [1], kwasy tłuszczowe oznaczono metodą chromatografii gazowej. Wyniki opracowano statystycznie przy pomocy pakietu SAS, stosując analizę wariancji. Wyniki Średnie pobranie mieszanki treściwej przez cielęta wynosiło 5,20 1,1 kg na sztukę do 42. dnia i 83,1 5,2 kg na sztukę do 90. dnia życia, tj. na dzień: 1,36 0,05 kg SM, 280 9,5 g BO, 225 6,5 g BTJ i 1,91 0,06 JPM. W grupie kontrolnej zaznaczyła się tendencja do wyższej zawartości SFA, zwłaszcza C 14 i C 16 oraz większej wartości współczynnika PUFA n-6/n-3 i mniejszej UFA/SFA w tłuszczu mięsa. W grupach LO i LL mięso cieląt charakteryzowało się wyższą zawartością kwasu C 18:0, C 18:2 n-6, C 18:3 n-3 i CLA oraz C 20:4 n-6, C 20:5 n-3 (EPA) i C 22:6 n-3 (DHA). Mieszanki treściwe z udziałem nasion lnu prawdopodobnie zwiększyły podaż kwasów tłuszczowych do jelita cienkiego. Wraz z rozwojem żwacza część kwasów tłuszczowych uległa biouwodorowaniu. Jednakże, wysoka zawartość tłuszczu w mieszankach treściwych mogła ograniczyć proces biouwodorowania w żwaczu [6]. W czasie odpajania mlekiem tłuszcz mięsa zawierał więcej kwasów SFA niż UFA, zaś po odsadzeniu proporcje były odwrotne. Różnice te wskazują, że na wysoką zawartość UFA, a zwłaszcza PUFA, mają wpływ głównie pasze treściwe. W okresie odpajania, gdy pobranie pasz treściwych było niewielkie, tłuszcz mięsa zawierał więcej SFA niż UFA, co wynikało głównie ze składu kwasów tłuszczowych tłuszczu mleka. UFA w tłuszczu mięsa były zdominowane przez kwas C 18:1. Większa zawartość kwasów C 18:3 n-3 i C 18:2 n-6 w tłuszczu mięsa cieląt z grup LO i LL wynikała z ich procentowego udziału w nasionach lnu. Tendencja do wyższej zawartości CLA w tłuszczu mięsa cieląt z grup LO i LL wynika z przemian, jakim w żwaczu poddawany jest kwas C 18:2. CLA jest produktem pośrednim, powstającym w wyniku niecałkowitej hydrogenacji kwasu linolowego [2]. Mięso cieląt ze wszystkich grup zawierało średnio 24,7 2% SM i 21,0 1.3% BO, a stosunek białka do tłuszczu wynosił odpowiednio 8,12 (K), 10,86 (LO) i 11,37 (LL). Nasiona lnu wpłynęły na ograniczenie syntezy tłuszczu, o czym świadczy wyższy stosunek białka do tłuszczu w grupach LO i LL niż w grupie kontrolnej [7]. Podsumowanie/Wnioski Żywienie cieląt mieszankami o wysokiej zawartości C 18:3 lub C 18:2 umożliwia zwiększenie zawartości kwasów DHA i EPA, a także CLA w mięsie uzyskanym od cieląt w 90. dniu życia. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, th ed., Gaithersburg, MD. 2. Bauman D.E. i in., Proc. Cornell Nutr. Conf., Standards for Cattle, Sheep and Goats Nutrition, 2001, IZ-INRA, Kraków, Poland (in Polish). 4. Jenkins K.J., Kramer J.K.G., J. Dairy Sci. 73, Shahidi F., Miraliakbari H., J. Medic. Food 7, Stasiniewicz T. i in., J. Anim. Feed Sci. 9, Steihard H. i in., Laboratory J. 2, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 151

163 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Skład chemiczny oraz wartość odżywcza pasz i mieszanek treściwych Pasza SM (%) BO (g) TS (g) JPM BTJN BTJE Len Opal 90,87 285,5 377,2 1, Len Linola 92,49 216,4 416,9 1, Mleko 12,56 264,2 318,2 0,24 250,9 Mieszanki K 87,6 178,0 23,88 1, LO 88,2 182,1 55,74 1, LL 87,9 174,8 59,19 1, Tab. 2. Skład kwasów tłuszczowych tłuszczu nasion lnu i mleka (% sumy kwasów) Kwasy tłuszczowe Len Opal Len Linola Mleko C 18:1 21,02 13,00 25,98 C 18:2 n-6 18,19 72,90 2,15 C 18:3 n-3 51,18 2,84 0,53 CLA - 0,06 1,13 C 20:5 n-3 0,07 0,04 - C 22:6 n-3 0,01 0,06 - SFA 9,52 11,06 55,80 UFA 90,48 88,94 34,36 Tab. 3. Skład kwasów tłuszczowych tłuszczu mięsa mięśnia Musculus thoracis (% sumy kwasów) Kwasy Grupy Wiek uboju (dni) tłuszczowe K LO LL SE C 12:0 0,43 0,42 0,41 0,44 0,33 0,03 C 14:0 2,85 2,54 2,40 2,95 2,41 0,10 C 16:0 23,54 21,63 21,22 23,25 20,73 0,47 C 18:0 13,90 ab 14,26 ab 15,64 ac 14,95 15,32 0,32 SFA 40,76 38,89 39,70 41,63 38,84 0,50 C 18:1 30,79 31,31 31,79 30,90 31,84 0,43 C 18:2 n-6 12,05 13,18 13,94 11,98 12,43 0,26 C 18:3 n-3 0,66 1,06 0,93 0,57 1,12 0,11 CLA 0,41 0,47 0,50 0,52 0,42 0,03 C 20:4 n-6 1,95 2,93 2,90 1,97 2,28 0,15 C 20:5 n-3 EPA 0,32 0,35 0,45 0,28 0,36 0,03 C 22:6 n-3 DHA 0,39 0,50 0,49 0,45 0,46 0,02 UFA 49,8 53,15 54,28 50,01 52,16 0,52 Inne 9,44 7,96 6,02 8,36 9,00 0,60 UFA/SFA 1,22 1,37 1,37 1,20 1,34 0,09 n-6/n-3 10,58 9,11 9,34 11,20 7,87 0,48 a,b P 0,05 Do cytowania: Zymon M., Strzetelski J., Wartośd odżywcza mięsa cieląt karmionych dawkami z udziałem nasion lnu. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

164 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, NUTRITIONAL VALUE OF MEAT FROM CALVES FED DIET SUPPLEMENTED WITH FLAXSEED M. Zymon *, J. Strzetelski Department of Animal Nutrition and Feed Science, Balice, National Research Institute of Animal Production, Cracow * monika.zymon@izoo.krakow.pl Key words: meat, calves, flaxseed, fatty acids Introduction and objective Higher intakes of long-chain n-3 PUFA in the diet have been reported to improve the functions of immune, nervous and cardiovascular systems in humans [5]. Veal and beef are characterized by low fat content but have a dietetically unfavourable composition of fatty acids. Because PUFA given to animals in feed are largely biohydrogenated microbiologically in the rumen, ruminant meat has a high SFA content that favours the development of many diseases of modern civilization [2]. Jenkins and Kramer [4] showed that the supplementation of calves with maize oil or fish oil makes substantial changes to the dietetic value of veal. The aim of the present experiment was to determine the effects of two linseed cultivars with different FA proportions on the dietetic health related quality of meat. Methods The studies comprised 18 bull calves (3 groups of 6 animals) of the Black-and-White breed aged from 7. to 90. days. The ad libitum fed concentrates contained: ground cereals (81-60%), soybean meal (15-8%), minerals (4%) and additionally 11% linseed var. Opal (LO) or 10.5% linseed var. Linola (LL). The diet for group C contained no supplemental feeds. The experimental concentrates differed in the content of protein and fat (Table 1) and in FA profile (Table 2). Calves were given milk (from 7. to 56. days of age) and fed liquid and solid feeds individually according to the IZ-INRA system [3]. At 42. and 90. days, 3 calves from each group were slaughtered and samples of Musculus thoracis were taken. The chemical composition of the feeds and meat was determined by the standard procedures [1]. Fatty acids (FA) were determined with gas chromatography. The statistical calculations were performed with a two-way analysis of variance. The differences were assumed to be non-significant at p>0.05. Results The average intake of concentrate mixtures by the calves was kg per calf to 42. days of age and kg per calf to 90. days of age i.e. mean per day: kg DM, g CP, g PDI and ,06 UFL. In group C there was a tendency for higher content of SFA, especially C14:0 and C16:0, and higher n-6/n-3 ratio in the meat fat (Table 3). The meat of calves in groups LO and LL was characterized by greater proportions of the acids C18:0 (p<0.05), C18:2 n-6, C18:3 n-3, and CLA as well as C20:4 n-6, C20:5 n- 3 (EPA) and C22:6 n-3 (DHA). During the period of milk feeding, meat fat contained more SFA than UFA, while a reverse ratio was found after weaning. Meat samples in all the groups contained an average of % dry matter and % crude protein, and the protein to fat ratio was 8.12 (C), (LO) and (LL). Concentrates with linseed probably increased the supply of FA to the small intestine. As the rumen developed, part of UFA could have become biohydrogenated. However, due to higher fat proportion in the concentrate mixtures, the biohydrogenation process could be restricted and UFA supply to the duodenum was relatively high [6]. The differences in SFA and UFA in the meat fat of calves before and after weaning indicate that the higher proportions of UFA and particularly PUFA were mainly influenced by the concentrates. During the milk feeding period, when the intake of feeds was small, the meat fat contained more SFA than UFA, which was mainly due the FA composition of milk fat and suggests that they could be absorbed similarly as in monogastric animals. The total UFA content of MT was mainly determined by the acid C18:1. Greater deposition of the acids C18:3 n-3 and C18:2 n-6 in MT of calves in groups LO and LL than in others was due to the high fat content of linseed, to their percentage in concentrates and to FA proportions, because feed intake was similar in all the groups. The increased proportions of CLA in MT of calves in these groups could result from changes of C18:2 n-6 or C18:3 n-3. Possibly, this had a beneficial effect on limiting fat synthesis, as evidenced by a greater protein to fat ratio in LO and LL than in control group [7]. Summary/Conclusions Feeding calves with concentrate mixture high in C18:3 n-3 or C18:2 n-6 makes it possible to considerably increase the CLA content of veal obtained from calves slaughtered at 90. days of age, as well as the contents of EPA and DHA. References 1. AOAC, Official Methods of Analysis. 16th ed., Gaithersburg, MD. 2. Bauman D.E. et al., Proc. Cornell Nutr. Conf., Standards for Cattle, Sheep and Goats Nutrition, 2001, IZ-INRA, Kraków, Poland (in Polish). 4. Jenkins K.J., Kramer J.K.G., J. Dairy Sci. 73, Shahidi F., Miraliakbari H., J. Medic. Food 7, Stasiniewicz T. et al., J. Anim. Feed Sci. 9, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 153

165 7. Steihard H. et al., Laboratory J. 2, XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. The chemical composition and nutritive value of feeds and concentrates. Feed DM CP (g) EE (g) UFL PDIN PDIE Flaxseed Opal (%) Flaxseed Linola (9([%] Milk Mixtures C for groups LO LL Table 2. Fatty acid composition of linseed and milk fat (% of total FA). Fatty acids Flaxseed Opal Flaxseed Linola Milk C 18: C 18:2 n C 18:3 n CLA C 20:5 n C 22:6 n SFA UFA Table 3. Fatty acid composition of musculus thoracis fat (% of total FA). Fatty acids Groups Age at slaughter (days) C LO LL SE C 12: C 14: C 16: C 18: ab ab ac SFA C 18: C 18:2 n C 18:3 n CLA C 20:4 n C 20:5 n-3 EPA C 22:6 n-3 DHA UFA Other UFA/SFA n-6/n a,b P 0.05 For citation: Zymon M., Strzetelski J., Nutritional value of meat from calves fed diet supplemented with flaxseed. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

166 SESJA IV PASZOZNAWSTWO, INNE GATUNKI ZWIERZĄT SESSION IV FEED SCIENCE, OTHER ANIMALS

167 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW SUPLEMENTACJI DIETY INULINĄ NA PROTEOM KORY I RDZENIA NEREK LISA POLARNEGO (ALOPEX LAGOPUS) A.K. Ciechanowicz 1*, M. Ożgo 1, R. Szymeczko 2, Ł. Stański 1 1 Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki, Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Szczecin 2 Zakład Fizjologii Zwierząt, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * andrzej.ciechanowicz@zut.edu.pl Słowa kluczowe: inulina, kora nerek, rdzeń nerek, lis polarny, proteom Wstęp i cel pracy Inulina jest zapasowym wielocukrem, szeroko rozpowszechnionym w świecie roślinnym [7]. Związek ten jest mieszaniną liniowych oligomerów i polimerów fruktozy z jednostką glukozy głównie na terminalnej pozycji. Inulina zaliczana do niestrawnych węglowodanów trawiona jest przez większość ssaków jedynie w jelicie grubym przez fizjologiczną florę bakteryjną, a jej rozkład na drodze fermentacji przeprowadzają m.in. Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium spp. oraz Fusobacterium [7]. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (propionowy, masłowy, octowy i bursztynowy) będące produktem rozkładu inuliny wywierają korzystny wpływ na skład fizjologicznej i negatywny na skład patogennej mikroflory bakteryjnej jelit [4], mają również działanie immunostymulujące [8]. Z przeglądu piśmiennictwa wynika, że suplementacja diety inuliną zwiększa absorpcję wapnia, magnezu, fosforu, potasu, żelaza i cynku w jelicie grubym [2, 5]. Wpływa to na zmianę statusu tych pierwiastków w osoczu krwi, a tym samym może modulować zmiany czynności nerek. Nerki są głównym organem odpowiedzialnym m.in. za utrzymanie homeostazy środowiska wewnętrznego organizmu w zakresie zarówno składu, jak i ilości płynów ustrojowych. Odgrywają zasadniczą rolę w selekcji i eliminacji zbędnych produktów przemiany materii, utrzymują hormonalną homeostazę oraz równowagę kwasową oraz elektrolitową ustroju. Spełniają swoje złożone funkcje dzięki podstawowej jednostce morfologicznej i strukturalnej jaką jest nefron, który składa się z kilku wyspecjalizowanych typów komórek [1]. Specjalizacja funkcjonalna komórek wzdłuż nefronu jest odbiciem specyficznej ekspresji genów i białek w strukturalnie różnych regionach nerek. Stwierdzono, iż dieta może być znaczącym czynnikiem prowadzącym do metabolicznych modyfikacji funkcji nerek [6]. Dieta wzbogacona o różne składniki może wpływać na ekspresję kluczowych białek w nerkach. Song i in. [6] zaobserwowali np. znaczne różnice w profilu białkowym po suplementacji diety fruktozą, tłuszczem, a nawet NaCl. Stwierdzono również modulujący wpływ diety inulinowej na zwiększanie w nerkach ekspresji białek TRPM6 i TRPM7, które wpływają na zwiększenie absorpcji magnezu i wapnia w nefronach. Nie mniej jednak potencjalny pośredni wpływ inuliny na zmiany profilu białkowego w korze i rdzeniu nerek nie został jeszcze zbadany. Dlatego celem badań było określenie wpływu dodatku inuliny do diety na zmiany proteomu kory i rdzenia nerek, a w szczególności identyfikacja różnic w profilach białkowych kory i rdzenia nerek w dwóch grupach żywieniowych i odniesienie różnic w ekspresji białek do procesów fizjologicznych, w które te białka są zaangażowane. Metody Badania przeprowadzono na 24 dziewięciomiesięcznych samcach lisa polarnego (Alopex lagopus). Zwierzęta podzielono na cztery równo liczne (n=6) grupy (kontrolna i trzy eksperymentalne). Grupa kontrolna (K) żywiona była standardową karmą dla lisów polarnych (90 kcal EM kg -1 m.c., NRC 1982 [3]), grupa eksperymentalna 1 (E1) żywiona była dietą standardową z 0,25% dodatkiem inuliny, grupa eksperymentalna 2 (E2) żywiona była dietą standardową z 0,5% dodatkiem inuliny, natomiast grupa eksperymentalna 3 (E3) żywiona była dietą standardową z 1% dodatkiem inuliny. Z pobranych nerek wyizolowano część korową oraz rdzenną. Fragmenty tkanki poddano homogenizacji mechanicznej, a następnie inkubacji w buforze lizującym. Białka kory i rdzenia nerek rozdzielono przy użyciu elektroforezy dwukierunkowej. Rozdział w pierwszym kierunku przeprowadzono na paskach IPG o długości 24 cm i zakresie ph Na każdy pasek nakładano 150 µg (na żelach analitycznych) lub 800 µg (na żelach preparatywnych) białka. Rozdział w drugim kierunku przebiegał przy napięciu 40 V w czasie 150 minut, a następnie 100 V w czasie 14 godzin. Żele analityczne wybarwiono azotanem srebra, natomiast żele preparatywne błękitem Coomassie. Cyfrowy obraz analitycznego rozdziału elektroforetycznego białek kory i rdzenia nerek poddano analizie bioinformatycznej przy użyciu programu PDQuest Natomiast spoty białkowe z żeli preparatywnych wycięto, odbarwiono i poddano dehydratacji, trawieniu trypsyną oraz ekstrakcji polipeptydów. Próby następnie umieszczano na płytkach typu AnchorChip 600/96 (Bruker Daltonics) i mieszano z matrycą w celu analizy przy użyciu spektrometru masowego typu MALDI-TOF (ang. Matrix Assisted Laser Desorption Ionisation Time of Flight). Poprzez specjalistyczne oprogramowanie komputerowe flexcontrol, flexanalysis oraz biotools odczytano widma mas oraz dokonano ich analizy. W kolejnym kroku masy cząsteczkowe peptydów dopasowano do sekwencji aminokwasowych zdeponowanych w internetowych bazach danych (NCBI oraz SWISS PROT) w celu identyfikacji białek. Wyniki W wyniku bioinformatycznej analizy mapy białkowej kory nerek lisa polarnego zaobserwowano 15 białek różniących się ekspresją pomiędzy K a E1, z czego 2 na poziomie istotności P 0,01. Spośród tych 15 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 155

168 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN białek, 4 były regulowane w dół, natomiast 11 odznaczało się wzrostem ekspresji. Pomiędzy K a E2 zaobserwowano zmianę ekspresji 4 białek. Spośród 4 białek o zmiennej ekspresji wszystkie odznaczały się regulacją w górę. Pomiędzy K a E3 zaobserwowano zmianę ekspresji 15 białek, z czego 1 na poziomie istotności P 0,01. Spośród 15 białek o zmiennej ekspresji 6 białek było regulowanych w dół oraz 9 regulowanych w górę. Ponadto 1 białko było charakterystycznych dla E3. W obrębie grup badawczych współczynnik zmienności wyniósł 46,54% (K), 37,86% (E1), 45,68% (E2), 37,55% (E3). Średnia ilość przeanalizowanych spotów białkowych na każdym żelu to 372. W profilu białkowym rdzenia nerki lisa polarnego zaobserwowano 11 białek różniących się ekspresją pomiędzy grupą kontrolną, a E1, z czego 4 na poziomie istotności P 0,01. Spośród tych 11 białek 4 były regulowane w dół, natomiast 7 odznaczało się wzrostem ekspresji. Pomiędzy K a E2 zaobserwowano zmianę ekspresji 15 białek, z czego 2 na poziomie istotności P 0,01. Spośród 15 białek o zmiennej ekspresji, 6 białek odznaczało się obniżeniem ekspresji oraz 9 regulacją ekspresji w górę. Pomiędzy K a E3 zaobserwowano zmianę ekspresji 15 białek, z czego 4 na poziomie istotności P 0,01. Spośród 15 białek o zmiennej ekspresji 5 białek było regulowanych w dół oraz 10 regulowanych w górę. W obrębie grup badawczych współczynnik zmienności wyniósł 42,21% (K), 38,80% (E1), 36,50% (E2), 28,52% (E3). Średnia ilość przeanalizowanych spotów białkowych na każdym żelu to 424. Zidentyfikowano białka, które odznaczały się zmienną ekspresją po podaży inuliny. Białka te zarówno w korze, jak i rdzeniu nerek związane są z wieloma procesami toczącymi się w organizmie mięsożernych. Odpowiedzialne są m.in. za: prawidłowy przebieg procesu oddychania komórkowego (mitochondrialna dehydrogenaza NADH [ubichinon] białka żelazowosiarkowego 8); metabolizm węglowodanów (mitochondrialna izoforma 1 podjednostki beta komponentu E1 dehydrogenazy pirogronianowej); metabolizm lipidów (peroksyredoksyna-6); metabolizm glutationu (izoforma 1 S-transferazy glutationu kappa 1); przebieg procesu cyklu kwasu trikarboksylowego (cytoplazmatyczna izoforma 1 dehydrogenazy jabłczanowej); proces glikolizy (enolaza gamma); transport jonów (izoforma 2 białka 2 kanału jonowego zależnego od napięcia o selektywności anionowej); odpowiedź immunologiczną (częściowy antygen MHC klasy I); białka strukturalne (wimentyna), białka transportowe (białko 1 wiążące retinol, podjednostka alfa hemoglobiny). Podsumowanie/Wnioski Dodatek inuliny w diecie standardowej wpływa na zmiany profilu białkowego rdzenia i kory nerek u lisów polarnych. Największe zmiany stwierdzono po dodaniu 1% inuliny do diety standardowej. Zidentyfikowane białka w korze i rdzeniu nerek, których ekspresja była zmienna po podaniu inuliny zaangażowane są w wiele procesów fizjologicznych wpływających na zmiany czynności nerek. Spis piśmiennictwa 1. Ciechanowicz A.K. i in., VIII Konf. Młodych Badaczy, Lobo A.R. i in., Nutr. Res. 29, NRC, Nutrient requirements of mink and foxes. 2 nd rev. ed. Natl. Acad. Sci., Washington, DC. 4. Roberfroid M.B., Brit. J. Nutr. 93, Schulz-Ahrens F.K. i in., Am. J. Clin. Nutr. 73, Song J. i in., Am. J. Physiol. Renal Physiol. 287, Świątkiewicz S., Świątkiewicz M., Med. Weter. 64, Watzl B. i in., Brit. J. Nutr. 93 (Suppl. 1), Badania finansowane w ramach projektu nr N N Do cytowania: Ciechanowicz A.K., Ożgo M., Szymeczko R., Stański Ł., Wpływ suplementacji diety inuliną na proteom kory i rdzenia nerek lisa polarnego (Alopex lagopus). W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

169 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, IMPACT OF INULIN SUPPLEMENTED DIET ON RENAL CORTEX AND MEDULLA PROTEOME OF POLAR FOXES (ALOPEX LAGOPUS) A.K. Ciechanowicz 1*, M. Ożgo 1, R. Szymeczko 2, Ł. Stański 1 1 Department of Physiology, Cytobiology and Proteomics, Faculty of Biotechnology and Animal Husbandry, West Pomeranian University of Technology, Szczecin 2 Department of Animal Physiology, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz * andrzej.ciechanowicz@zut.edu.pl Key words: inulin, renal cortex, renal medulla, polar fox, proteome Introduction and objective Inulin is the most common storage carbohydrate in the plants [7]. This compound is a mixture of a fructose linear oligomers and polymers with one glucose particle in the terminal position. Inulin as a non-digestible carbohydrate is hydrolyzed by the vast majority of mammals only in the large intestine. This fermentation process is carried out by the physiological microflora, especially by Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium spp. and Fusobacterium [7]. Short chain fatty acids (propionate, butyrate, acetate and succinate) are the main products of inulin fermentation and they exert beneficial influence on physiological and negative on pathological microflora in the large intestine [4], and have also immunostimulating effect [8]. Moreover, inulin supplemented diet increases absorption of calcium, magnesium, phosphorus, potassium, iron and zinc in the large intestine [2, 5]. Thus, it has influence on these elements blood plasma status and because of that it may modulate renal function. The kidneys are the main organs responsible for the homeostasis maintenance of internal environment in terms of volume and composition of the body fluids. They play a key role in redundant products of metabolism selection and elimination, hormone homeostasis, acidic and electrolyte balance of the organism. The complex functions, which are carried out by kidneys, take place through the basic morphological and functional unit nephron, which consist of several specialized types of cells [1]. Functional specialization along the nephron cells is reflected in a specific gene and protein expression in different structural regions of the kidneys. It is known, that a diet could be a significant factor leading to a metabolic modifications of the renal functions [6]. The enriched in variety of nutrients diet may influence on key renal protein expression. Song et al. [6] observed significant differences in protein profile after fructose, dietary fat or NaCl supplementation. The modulating inulin diet influence on increase of renal TRPM6 and TRPM7 proteins expression, which modulate elevation of magnesium and calcium absorption in nephrons. Nevertheless, potential indirect inulin influence on the physiological functions of an excretory system has not yet been confirmed. Therefore, an attempts have been undertaken to identify the protein profiles of the renal tissues (cortex and medulla) in the context of the usefulness of the selected proteins as a markers of a physiological processes in this organ in polar foxes (animal model) and in particular to identify differences in the protein profiles of the renal cortex and medulla and to relate them to the physiological processes in which the identified proteins are involved. Methods Studies were conducted on 24 nine-month-old male polar foxes (Alopex lagopus). Animals were divided into 4 groups, each consisted of six individuals. The control group (C) received a standard feed for polar foxes (90 kcal EM kg -1 of body weight, NRC 1982 [3]). The animals from the first experimental group (E1) were fed a standard diet with addition of 0.25 % inulin, the second group (E2) were fed a standard diet with addition of 0.5 % inulin and the third experimental group (E3) were fed a standard diet with addition of 1 % inulin. Renal cortex and medulla were isolated from each kidney. Tissue samples were mechanically homogenized and incubated with the lysis buffer. The proteins were separated with the use of two-dimensional electrophoresis (2-DE). Proteins were resolved in the first dimension using 24 cm, IPG strips within the ph range from 3 to µg (in case of analytical gels) or 800 µg (in case of preparative gels) of total proteins were loaded on each IPG strip. Separation in the second dimension was carried out with 40 V for 150 minutes, and then 100 V for 14 hours. The analytical gels (for analysis of protein expression changes) were silver stained, and the preparative gels (for protein identification) were stained with Coomassie Brilliant Blue. The gels were analyzed using PDQuest software. The protein spots from preparative gels were manually excised, distained, dehydrated, digested with trypsin and the resulted polypeptides were extracted. The samples were then placed on the AnchorChip 600/96 plates (Bruker Daltonics) and mixed with the matrix solution in order to identify them with the aid of MALDI-TOF (Matrix Assisted Laser Desorption Ionisation Time of Flight) mass spectrometer. The specialised software flexcontrol, flexanalysis and biotools were applied to analyse resulted mass spectra. In the next step molecular masses of the polypeptides were fit into the amino acids sequences deposited in the available databases (NCBI and SWISS PROT). Results As a result, 15 cortical protein spots showed an altered expression between the groups C and E1, out of which 2 were at significance level P Among these spots, 4 were down-regulated, and 11 were upregulated. Four protein spots with altered expression were observed between the groups C and E2. All of these Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 157

170 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, protein were up-regulated. Fifteen proteins showed significant (P 0.01) changes between the C and the E3 group. Six out of these proteins were down-regulated and 9 were up-regulated. Moreover 1 protein was only present on the 2-D gels from E3 group. The coefficient of variation among the groups was equal to 46.54% (C), 37.86% (E1), 45.68% (E2), 37.55% (E3). The average amount of analyzed protein spots on each gel was equal to 372. In the renal medulla 11 protein spots were differentially expressed between the control group and E1 group. Four out of them were statistically significant at P 0.01 level. Among these, 4 were down-regulated, and 7 were up-regulated. Between the C and E2 groups 15 proteins showed altered expression, out of which 2 were at significance level of P Six proteins between these groups were down-regulated and 9 were upregulated. Fifteen proteins with altered expression including 4 which were at significance level P 0.01 differed C from the E3 group. Within these 15 proteins 5 were down-regulated, and 10 were up-regulated. Among the groups the coefficient of variation was equal to 42.21% (C), 38.80% (E1), 36.50% (E2), 28.52% (E3). The average amount of analyzed protein spots on each gel was equal to 424. Proteins with altered after inulin distribution expression have been identified. These renal cortical and medullar proteins are involved in many processes occurring in carnivore. They are responsible for: cellular respiration (NADH dehydrogenase [ubiquinone] iron-sulfur protein 8, mitochondrial); carbohydrate metabolism (pyruvate dehydrogenase E1 component subunit beta, mitochondrial isoform 1); lipids metabolism (peroxiredoxin-6); glutathione metabolism (glutathione s-transferase kappa 1 isoform 1); citric acid cycle (malate dehydrogenase, cytoplasmic isoform 1); glycolysis process (gamma enolase); ion transport (voltage-dependent anion-selective channel protein 2 isoform 2); immune response (MHC class I antigen); transport (retinol-binding protein 1); structural proteins (vimentin). Summary/Conclusions Inulin addition to the standard diet has influence of renal cortex and medulla protein profile of polar foxes. The diet supplemented with 1% of inulin causes the biggest changes. Renal cortical and medullary identified proteins, which expression were altered after inulin supplementation are involved in many physiological processes, which have influence on renal function. References 1. Ciechanowicz A.K. et al., VIII Konf. Młodych Badaczy, Lobo A.R. et al., Nutr. Res. 29, NRC, Nutrient requirements of mink and foxes. 2 nd rev. ed. Natl. Acad. Sci., Washington, DC. 4. Roberfroid M.B., Brit. J. Nutr. 93, Schulz-Ahrens F.K. et al., Am. J. Clin. Nutr. 73, Song J. et al., Am. J. Physiol. Renal Physiol. 287, Świątkiewicz S., Świątkiewicz M., Med. Weter. 64, Watzl B. et al., Brit. J. Nutr. 93 (Suppl. 1), Financial support of NCS Project No. N N For citation: Ciechanowicz A.K., Ożgo M., Szymeczko R., Stański Ł., Impact of inulin supplemented diet on real cortex and medulla proteome of polar foxes (Alopex lagopus). In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

171 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW FERMENTACJI DROŻDŻOWEJ NA SKŁAD CHEMICZNY PRODUKTÓW ŁUBINOWYCH M. Kasprowicz-Potocka 1*, P. Gulewicz 2, A. Zaworska 1, A. Frankiewicz 1 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań 2 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * malgokas@poczta.onet.pl Słowa kluczowe: drożdże, fermentacja, łubin Wstęp i cel pracy W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania uprawą łubinów ze względu na ich przydatność i wartość odżywczą, jednakże obecność związków antyodżywczych znacząco obniża przyswajalność i wykorzystanie składników pokarmowych przez zwierzęta [2]. Z tego względu podejmowane są próby mające na celu poprawę wartości odżywczej nasion łubinu poprzez fermentację nasion. Fermentacja nasion łubinu za pomocą niektórych grzybów (A. oryzae, R. oryzae), bakterii (B. subtilis, L. plantarum, L. brevis) lub też naturalnie, wpływa na poprawę cech sensorycznych nasion, zwiększenie przyswajalności minerałów oraz obniżenie zawartości tanin [1, 3]. Fermentacja ponadto zwiększa strawność białka i poprawia jego profil aminokwasowy, a także obniża zawartość substancji antyodżywczych [4, 5, 6]. Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu fermentacji beztlenowej (48 lub 72 h) nasion wybranych odmian łubinu wąskolistnego i żółtego za pomocą różnych szczepów drożdży na skład chemiczny uzyskanych produktów. Metody Do badań wybrano 2 odmiany łubinu wąskolistnego - Graf (niski udział alkaloidów) i Karo (wysoki udział alkaloidów) oraz 1 łubinu żółtego Lord (niski udział alkaloidów). Nasiona fermentowano za pomocą 3 gatunków drożdży: Saccharomyces cerevisiae, Kluyveromyces lactis i Candida utilis. Zmielone nasiona łubinów autoklawowano i inokulowano drożdżami. Fermentację prowadzono w warunkach beztlenowych przez 48 lub 72 godziny. Produkty fermentacji wysuszono w 50 C. Przygotowano 18 preparatów w 3 powtórzeniach. W surowych i fermentowanych nasionach oznaczono skład podstawowy, zawartość aminokwasów, ph oraz zawartość substancji antyodżywczych. Do analizy statystycznej wykorzystano jednoczynnikową analizę wariancji, istotność różnic oznaczono testem Duncana przy P<0,05 (SAS). Wyniki Badania wykazały wzrost zawartości białka ogólnego w suchej masie produktów fermentacji w porównaniu z nasionami surowymi: dla odmiany Lord od 2,2 do 5,5 jedn. %, Graf od 2,6 do 7,0 jedn. % i Karo od 2,5 do 4,5 jedn. %, w zależności od rodzaju drożdży (tabela 1). Zawartość cystyny i metioniny w białku surowych i fermentowanych nasion łubinów była podobna (tabela 2) jednakże w przypadku odm. Graf fermentacja zwiększyła udział metioniny w białku. Dla odm. Lord zaobserwowano wzrost udziału treoniny w białku, podczas gdy dla odm. Karo i Lord, odpowiednio, stwierdzono spadek treoniny i lizyny w białku. Wartość ph produktów po fermentacji wynosiła od 5,5 do 6,1. Zawartość substancji antyodżywczych obniżyła się podczas fermentacji. Rodzaj drożdży wpłynął na zawartość tłuszczu dla odm. Lord oraz białka właściwego i fitynianów dla odm. Karo, a także na skład aminokwasowy białka. Wydłużenie czasu fermentacji z 48 do 72 godzin wpłynęło pozytywnie na zawartość białka ogólnego i właściwego oraz fitynianów dla odm. Graf i Karo. Podsumowanie/Wnioski Fermentacja drożdżowa nasion łubinu wpływa korzystnie na skład chemiczny i wartość odżywczą uzyskanych produktów. Najkorzystniejszy skład produktów uzyskano po 72 godzinnej fermentacji nasion drożdżami Candida utilis. Spis piśmiennictwa 1. Frias J. i in., Food Chem. 92, Jezierny D. in., Anim. Feed Sci. Technol. 157, Kasprowicz-Potocka M. i in., Fragm Agronom. 29, Khattab R.Y., Arntfield S.D., Food Sci. Technol. 42, Khattab R.Y. i in., Food Sci. Technol. 42, Yabaya A. i in., World J. Dairy Food Sci. 4, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 159

172 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tabela 1. Skład chemiczny surowych i fermentowanych nasion łubinów (w % suchej masy SM) Wyszczególnienie Czas Białko ogólne Białko właściwe Włókno surowe Tłuszcz surowy Popiół surowy Fityniany Alkaloidy (g kg -1 SM) L. luteus odm. Lord 44,63 35,05 13,48 6,11 4,74 1,02 a 4,77 Candida utilis 48 h 49,13 28,76 15,74 6,38 4,84 0,56 b 4,43 Kluyveromyces lactis 48,14 38,98 15,15 4,57 5,00 0,76 b 4,30 Saccharomyces cerevisiae 47,90 34,71 15,85 4,41 5,00 0,75 b 4,41 Candida utilis 72 h 50,70 36,58 15,34 5,69 4,87 0,67 b 3,51 Kluyveromyces lactis 49,47 38,13 15,28 4,32 4,87 0,66 b 4,89 Saccharomyces cerevisiae 48,19 35,85 14,94 4,54 4,98 0,71 b 4,49 L. angustifolius odm.graf 35,19 c 28,79 14,84 6,59 3,72 0,43 a 4,34 Candida utilis 48 h 36,72 b 27,51 13,88 5,03 3,83 0,37 ab 3,96 Kluyveromyces lactis 38,40 ab 28,48 14,46 5,55 3,74 0,33 bc 4,06 Saccharomyces cerevisiae 37,08 b 29,80 14,53 5,24 3,74 0,36 b 3,98 Candida utilis 72 h 42,18 a 32,65 16,66 7,34 3,66 0,14 d 3,71 Kluyveromyces lactis 38,58 ab 29,75 14,37 5,10 3,73 0,35 b 3,53 Saccharomyces cerevisiae 38,53 ab 30,09 13,64 4,97 4,58 0,29 c 4,29 % SM L. angustifolius odm. Karo 34,68 c 27,86 b 13,29 5,92 3,33 0,44 a 1,54 Candida utilis 48 h 37,05 b 25,37 ab 14,35 4,48 3,52 0,38 ab 1,44 Kluyveromyces lactis 38,23 ab 30,79 a 14,47 3,86 3,53 0,41 a 1,34 Saccharomyces cerevisiae 37,08 b 30,53 a 14,92 4,54 3,48 0,34 b 1,42 Candida utilis 72 h 39,06 a 25,83 ab 14,49 4,58 3,71 0,34 b 1,38 Kluyveromyces lactis 38,36 ab 29,76 ab 14,01 3,74 3,55 0,39 ab 1,49 Saccharomyces cerevisiae 38,21 ab 30,42 ab 14,62 3,89 3,54 0,34 b 1,41 a, b, c wartości w kolumnach różnią się istotnie przy P<0,05 Tabela 2. Skład aminokwasowy surowych i fermentowanych nasion łubinów (g 100 g -1 białka) Aminokwasy Czas Treonina Cystyna Metionina Lizyna L.luteus odm. Nasiona 3,50 d 1,21 0,60 5,65 ab Lord C. utilis 3,59 b 1,15 0,60 5,22 c 48 h K. lactis 3,66 a 1,14 0,62 5,50 abc S. cerevisiae 3,50 d 1,12 0,61 5,50 abc C. utilis 3,56 bc 1,10 0,62 5,40 abc 72 h K. lactis 3,52 cd 1,12 0,58 5,33 bc S. cerevisiae 3,55 bcd 1,14 0,60 5,72 a L. angustifolius Nasiona 3,59 0,81 0,57 c 5,11 odm. Graf S. cerevisiae 48 h 3,62 0,73 0,61 ab 5,48 C. utilis 3,72 0,78 0,58 c 5,30 K. lactis 3,75 0,77 0,62 ab 5,19 S. cerevisiae 72 h 3,57 0,79 0,58 bc 5,31 C. utilis 3,67 0,80 0,63 a 5,05 K. lactis 3,58 0,79 0,60 abc 5,17 L. angustifolius odm. Karo Raw seeds 3,71 ab 0,81 0,59 5,44 S. cerevisiae 48 h 3,50 d 0,77 0,59 5,39 C. utilis 3,73 a 0,75 0,60 5,19 K. lactis 3,62 bc 0,77 0,59 5,24 S. cerevisiae 72 h 3,51 cd 0,71 0,59 5,20 C. utilis 3,61 bcd 0,78 0,60 5,21 K. lactis 3,61 bcd 0,72 0,58 5,37 a, b, c, d wartości w kolumnach różnią się istotnie przy P<0,05 Praca finansowana z NCN /2011. Do cytowania: Kasprowicz-Potocka M., Gulewicz P., Zaworska A., Frankiewicz A., Wpływ fermentacji drożdżowej na skład chemiczny produktów łubinowych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

173 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF YEAST FERMENTATION ON THE CHEMICAL COMPOSITION OF LUPIN PRODUCTS M. Kasprowicz-Potocka 1*, P. Gulewicz 2, A. Zaworska 1, A. Frankiewicz 1 1 Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Life Sciences, Poznan 2 Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz * malgokas@poczta.onet.pl Key words: yeast, fermentation, lupin Introduction and objective The last decade has seen increased interest in the cultivation of lupins with the appearance on their values of dietary and tillage, but the presence of anti-nutritive factors (ANF) adversely affect the availability and utilization of nutrients by animals [2]. For this reason, attempts are being made to improve the nutritional value of lupin seeds by fermentation. So far, fermentation of lupins are carried out with the use of fungi (A. oryzae, R. oryzae), bacteria (B. subtilis, L. plantarum, L. brevis, P. pentosaceus) or by natural fermentation, while observing the improvement of sensory qualities, increasing the availability of minerals, lowering the concentrations of tannins [1, 3]. Fermentation also improves the digestibility of protein and amino acid profile and reduces the concentration of anti-nutritional factors [4, 5, 6]. The aim of the study was to determine the effect of anaerobic fermentation (48 hr or 72 hr) of blue or yellow lupin seeds, with the use of different yeast strains on the chemical composition of products obtained. Methods Three varieties of two blue lupin - Graf, with a low content of alkaloids, Karo with a high content of alkaloids and one of yellow lupin Lord, with low content of alkaloids. To the study three species of yeast were selected Saccharomyces cerevisiae, Kluyveromyces lactis and Candida utilis. The grinded lupin seeds were autoclaved and inoculated by yeast. Fermentation was provided in anaerobic conditions during 48 or 72 hr. The fermented products were dried in 50 C. 18 dry preparations in 3 replications were obtained. In raw and fermented samples the proximal composition, amino acids profile, ph, and antinutritional factors concentration were analyzed. One factorial analysis with Duncan test (P<0.05) was performed (SAS). Results The results indicated that yeast fermentation increased protein content in dry matter of products in comparison to the raw seeds, for var. LORD from 2.2 to 5.5 % units, for Graf from 2.6 to 7.0 % units, and for Karo from 2.5 to 4.5 % units, respectively of yeast type (Table 1). Antinutritional factors content decreased during fermentation. Alkaloids structure significantly changed during fermentation. The content of cystine and methionine in raw and fermented material was similar (Table 2), but in the case of Graf fermentation by yeast increased significantly the content of methionine. For Lord variety the concentration of threonine generally increased. For Karo and Lord variety the concentration of threonine and lysine, respectively, decreased after fermentation. The ph of fermented products ranged Type of yeast effect crude fat content (var. Lord) and true protein and phytate content (var. Karo). 72 hr fermentation impacted positively crude and true protein and phytate content (var. Graf and Karo) vs. 48 hr fermentation. Summary/Conclusions The fermentation of lupin seeds by yeast impact positively nutritional composition of products. 72 hr fermentation of lupin seeds by Candida utilis seems to be the most interesting. References 1. Frias J. et al., Food Chem. 92, Jezierny D. et al., Anim. Feed Sci. Technol. 157, Kasprowicz-Potocka M. et al., Fragm Agronom. 29, Khattab R.Y., Arntfield S.D., Food Sci. Technol. 42, Khattab R.Y. et al., Food Sci. Technol. 42, Yabaya A. et al., World J. Dairy Food Sci. 4, Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 161

174 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. The chemical composition of raw and fermented lupin seeds (in % of dry matter DM). Item Time Crude protein True protein Crude fiber Crude fat Crude ash Phytate Alkaloids (g kg -1 DM) L. luteus var. Lord a 4.77 Candida utilis 48 hr b 4.43 Kluyveromyces lactis b 4.30 Saccharomyces cerevisiae b 4.41 Candida utilis 72 hr b 3.51 Kluyveromyces lactis b 4.89 Saccharomyces cerevisiae b 4.49 L. angustifolius var. Graf c a 4.34 Candida utilis 48 hr b ab 3.96 Kluyveromyces lactis ab bc 4.06 Saccharomyces cerevisiae b b 3.98 Candida utilis 72 hr a d 3.71 Kluyveromyces lactis ab b 3.53 Saccharomyces cerevisiae ab c 4.29 % DM L. angustifolius var. Karo c b a 1.54 Candida utilis 48 hr b ab ab 1.44 Kluyveromyces lactis ab a a 1.34 Saccharomyces cerevisiae b a b 1.42 Candida utilis 72 hr a ab b 1.38 Kluyveromyces lactis ab ab ab 1.49 Saccharomyces cerevisiae ab ab b 1.41 a, b, c values in columns differ significantly at P<0.05 Table 2. Some amino acids content in the protein of raw and fermented lupin seeds (g 100 g -1 of protein). Amino acids Time Threonine Cystine Methionine Lysine L. luteus Raw seeds 3.50 d ab var. Lord C. utilis 3.59 b c 48 hr K. lactis 3.66 a abc S. cerevisiae 3.50 d abc C. utilis 3.56 bc abc 72 hr K. lactis 3.52 cd bc S. cerevisiae 3.55 bcd a L. angustifolius Raw seeds c 5.11 var. Graf C. utilis c hr K. lactis ab 5.19 S. cerevisiae ab 5.48 C. utilis a 5.05 K. lactis 72 hr abc 5.17 S. cerevisiae bc 5.31 L. angustifolius Raw seeds 3.71 ab var. Karo C. utilis 3.73 a hr K. lactis 3.62 bc S. cerevisiae 3.50 d C. utilis 3.61 bcd hr K. lactis 3.61 bcd S. cerevisiae 3.51 cd a, b, c, d values in columns differ significantly at P<0.05 Work supported by the National Center of Researches - NCN /2011. For citation: Kasprowicz-Potocka M., Gulewicz P., Zaworska A., Frankiewicz A., The effect of yeast fermentation on the chemical composition of lupin products. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

175 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WYKORZYSTANIE TECHNIKI GAZOWEJ (GAZ TEST) DO BADANIA PROCESÓW FERMENTACYJNYCH W JELICIE GRUBYM PSÓW O. Lasek *, P. Milejska, Z.M. Kowalski Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków * olasek@ur.krakow.pl Słowa kluczowe: psy, procesy fermentacyjne, gaz-test Wstęp i cel pracy Karmy dla psów mogą zawierać składniki powodujące nadmierną produkcję gazów fermentacyjnych. Zostało udowodnione, że karmy charakteryzujące się niską strawnością, wysoką zawartością białka, włókna pokarmowego (łatwo fermentującego) powodują wzrost produkcji gazów [3, 5]. Ponadto niektóre komponenty karm, takie jak rośliny strączkowe, kapustowate, produkty mleczne, a nawet dodatki mineralnowitaminowe przyczyniają się do zwiększenia procesów fermentacyjnych. Celem badań było określenie możliwości wykorzystania techniki gazowej do badania procesów fermentacyjnych w jelitach psów. Oznaczenie wielkości produkcji gazów fermentacyjnych in vitro metodą gaz-testu i obliczenie zależności między zawartością składników w karmach dla psów, a dynamiką produkcji gazów. Metody Do badania wykorzystano pięć dorosłych i zdrowych psów różnych ras (owczarek podhalański, czechosłowacki wilczak, owczarek niemiecki, pies grenlandzki, mieszaniec) o zbliżonej masie ciała około 30 kg. Psy utrzymywano w indywidualnych kojcach na zewnątrz budynku. W zależności od potrzeb były wyprowadzane na kontrolowany wybieg. Psy żywiono indywidualnie raz dziennie (rano), różnymi karmami komercyjnymi (K1, K2 i K3). Doświadczenie podzielono na trzy etapy w każdym zastosowano inną karmę. Jeden etap doświadczenia składał się z dwóch okresów: wstępnego (4 dni) i właściwego (3 dni). W okresie właściwym w dniu piątym, szóstym i siódmym zebrano kał do badań. Kał zbierano bezpośrednio po defekacji raz dziennie, oceniano jego wygląd wg pięciopunktowej skali [4]. Natychmiast po zebraniu, kał umieszczano w plastikowych pojemnikach wypełnionych CO 2. Kał zebrany w dniu piątym i siódmym przeznaczano do bezpośredniej analizy. Kał z dnia szóstego zamrożono. Do inkubacji kał rozmrażano przez 12 h w chłodni w temp. 4 C. Test gazowy przeprowadzono w warunkach in vitro. Inkubację próbek kału dokonano w urządzeniu firmy ANKOM (ANKOM RFS Gas Production System). Doświadczenie przeprowadzono na odpowiednio przygotowanym materiale biologicznym (20 g kału + 40 ml wody destylowanej + homogenizacja 20 sekund + 40 ml buforu fosforanowego o ph=6,8). Do każdej próbki kału pobranej w dniu siódmym dodatkowo dodano po 5 g zmielonej karmy. Dokonano pomiarów ph próbek kału z wodą destylowaną oraz buforem (ph/ion Analyzer MA 235). Do modułów odmierzono 50 ml rozcieńczonego kału (od każdego psa osobno). Tak przygotowane moduły umieszczono w łaźni (ELPIN + Water bath shaker typ 357) z funkcją wytrząsania w temp. 38,5 C, na okres 24 godzin. Objętościowy pomiar gazu przesyłany był co 10 minut przez 24 godziny. Odczyty zmiany ciśnienia po 24 godzinach fermentacji były kumulowane (ΔP), a następnie przeliczane na jednostkę objętości (GP ml) za pomocą wzoru: GP=(ΔP/Po) Vo, gdzie: ΔP skumulowane ciśnienie (kpa); Po ciśnienie atmosferyczne odczytane w czasie rozpoczęcia doświadczenia; Vo objętość wolnej przestrzeni w butli. Wyniki opracowano statystycznie [2] wykorzystując jednoczynnikową analizę wariancji oraz test Tukeya (P<0,05). Ponadto wyliczono współczynnik korelacji Pearsona. Wyniki Analiza chemiczna wykazała, że karmy różniły się zawartością poszczególnych składników, przede wszystkim białka ogólnego, tłuszczu surowego, włókna surowego i detergentowego (NDF, ADF, ADL). Najwyższą zawartość białka, tłuszczu i NDF odznaczała się karma K2. Ilość wyprodukowanego gazu była istotnie dodatnio skorelowana z zawartością suchej masy oraz celulozy w karmie (P<0,05). Największa dynamika produkcji gazów przypadała na 2-3 h inkubacji. Inkubacja kału świeżego dawała podobne wyniki dla K1-13 ml i K3-15 ml, a nieco bardziej podatny na procesy fermentacyjne okazał się kał pochodzący od psów żywionych karmą K2 (20 ml). Ilość wyprodukowanego gazu fermentacyjnego w inkubowanym kale mrożonym była wyraźnie niższa od pozostałych i nie przekraczała 10 ml. Najwyższą produkcją gazów odznaczały się próbki kału z dodatkiem karmy (40 ml). Wskazuje to na dużą aktywność mikroflory jelitowej w warunkach in vitro. Bakterie jelitowe wytworzyły znaczne ilości gazu, ponieważ miały do dyspozycji odpowiednią ilość substratu w trakcie fermentacji. Porównując inkubację próbek karmy inokulowanej kałem i samego kału można wnioskować, że różnica pomiędzy nimi w przybliżeniu równa się ilości gazów powstałych z fermentacji samej karmy. Co z kolei może wskazywać na to, w jakim stopniu karma może zostać wykorzystana przez psa. Im większa różnica tym lepsza strawność. Ponadto najwyższa produkcja gazów została odnotowana u psów żywionych karmą, która zawierała przede wszystkim komponenty pochodzenia roślinnego. Podsumowanie/Wnioski Metoda gaz-testu znalazła zastosowanie w oznaczaniu ilości gazów fermentacyjnych u psów. Najlepszym materiałem do określania ilości produkowanych gazów okazał się kał analizowany Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 163

176 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN bezpośrednio po defekacji. Karmy różniły się między sobą składem, co miało istotny wpływ na ilość powstającegogazu. Celuloza zawarta w karmie okazała się składnikiem najlepiej korelującym (dodatnio) z ilością gazu fermentacyjnego oznaczonego in vitro. Spis piśmiennictwa 1. AOAC Official Methods of Analysis (18 th ed.) Washington, DC. 2. Statistica StatSoft, Inc (data analysis software system), Version Sunvold G.D. i in., J. Anim. Sci. 73, Taszkun I. i in., Życie Wet., 85, 1, Zentek J., J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. (Berl.) 74, Rys. 1. Ilość wyprodukowanych gazów fermentacyjnych w zależności od rodzaju użytego materiału biologicznego Rys. 2. Ilość wyprodukowanych gazów fermentacyjnych z kału pobranego bezpośrednio po defekacji w zależności od rodzaju spożytej karmy przez psa Do cytowania: Lasek O., Milejska P., Kowalski Z.M., Wykorzystanie techniki gazowej (gaz-test) do badania procesów fermentacyjnych w jelicie grubym psów. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

177 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE USE OF GAS-TEST TECHNIQUES TO STUDY THE FERMENTATION PROCESS IN THE INTESTINES OF DOGS O. Lasek *, P. Milejska, Z.M. Kowalski Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture, Krakow * olasek@ur.krakow.pl Key words: dogs, fermentation, gas-test techniques Introduction and objective Pet food may contain ingredients that cause excess production of fermentation gases. It has been proven that food with low digestibility, content of high protein, dietary fiber (readily fermentable) cause an increase in gas production [3, 5]. In addition, some components of pet food such as legumes, brassicas, dairy products, and even vitamin and mineral supplements help to increase the fermentation process. The aim of this study was to determine the possibility of using the gas technique to study the processes of fermentation in the dog s intestines. Determination of fermentation gas production used in vitro gas-test method and calculation of the correlation between the content of the nutrients in diet and the dynamics of gas production. Methods The study was carried out on five adults and healthy dogs of various breeds (Polish Tatra Sheepdog, Czechoslovakian Wolfdog, German Shepherd Dog, Greenland Dog, crossbreed) with an average body weight of about 30 kg. Dogs were kept in individual pens outside with controlled run depended on needs. Dogs were fed individually once a day (in the morning), various commercial feeds (K1, K2 and K3). Experience was divided into three stages used in any other feed. One part of the experiment consisted of two periods: the initial (4 days) and the proper (3 days). During the proper stage on the 5 th, 6 th, 7 th feces were collected immediately after defecation once a day. Stools were assessed by a five-point scale [4]. Immediately after collecting the feces was placed in a plastic container filled with CO 2. Feces collected on the 5 th and 7 th allocated for immediately analysis. Feces taken on 6 th day were frozen. The frozen feces before incubation were defrosted for 12 h in cold storage at 4 C. Gas- test was carried out in vitro. Incubation of stools were made in the RFS Ankom Gas Production System. The experiment was performed on an appropriately prepared biological material (20 g feces + 40 ml distilled water + 20 seconds homogenisation + 40 ml of phosphate buffer ph = 6.8). 5 grams of ground feed was added to each samples collected on the 7 th day. ph were measured of stool samples with distilled water and buffer (ph / Ion Analyzer MA 235). 50 ml of the diluted feces (from each dog separately) was placed in modules and incubated in a bath modules (Elpin + Water bath shaker Type 357) with the function of shaking at 38.5 C for 24 hours. The cumulative gas pressure (ΔP) was sent every 10 minutes for 24 hours, and then converted to a volume unit (GP ml) using the formula: GP=(ΔP/Po) Vo, where: ΔP = cumulative pressure (kpa), Po = atmospheric pressure read at the start of the experience, Vo = volume of free space in the cylinder. Means were compared for main effects using one-way analysis of variance and Tukey test [3]. The differences were considered significant at P<0.05. In addition, Pearson's correlation coefficient was calculated. Results Chemical analysis showed that pet food varied content of the nutrient primarily crude protein, ether extract, crude fiber and detergent fibre (NDF, ADF, ADL). K2 was the highest content of crude protein, ether extract and NDF in comparison to the other. Gas production was significantly positively correlated with the content of dry matter and the cellulose in the pet food (P<0.05). The largest gas production growth is attributable to the 2-3 h of incubation. Incubation of fresh faeces gave similar results in the K1 and K3, 13 ml 15 ml respectively, and slightly more susceptible to fermentation processes was derived from canine feces fed K2 (20 ml). gas production from incubated frozen faeces was significantly lower than the others and did not exceed 10 ml. Maximum production of gases characterized by the fecal samples with the addition of feed (40 ml). This indicates a high activity of the intestinal microflora in vitro. Intestinal bacteria produced substantial quantities of gas, because has been an adequate amount of substrate during the fermentation. Comparing the incubation of samples of feed inoculated in faeces with the faeces samples can be concluded that the difference between them approximately equal to the amount of gas produced from the fermentation of feed only. Which in turn may indicate the extent to which food can be utilized by the dog. The greater difference to point at the higher digestibility. In addition, the highest gas production was noted in dogs fed with pet food that contained most of plant components. Summary/Conclusions Gas-test method has been used in the determination of the amount of gas fermentation in dogs. The best material to determine the amount of gas produced was feces taken immediately after defecation. Pet foods were varied composition, which had a significant effect on the amount of gas production. The content of cellulose turned out to be best correlated component (positive) to the amount of fermentation gas signified in vitro method. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 165

178 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. AOAC Official Methods of Analysis (18 th ed.) Washington, DC. 2. Statistica StatSoft, Inc (data analysis software system), Version Sunvold G.D. et al., J. Anim. Sci. 73, Taszkun I. et al., Życie Wet., 85, 1, Zentek J., J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. (Berl.) 74, Feces + feed Fresh feces Frozen feces Figure 1. Fermentation gas production according to the type of biological material used. Figure 1. Fermentation gas production according to the type of pet food. For citation: Lasek O., Milejska P., Kowalski Z.M., The use of gas-test techniques to study the fermentation process in the intestines of dogs. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

179 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW PROCESU KISZENIA NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH SUBSTANCJI BIOAKTYWNYCH W OWOCACH DYNI A. Łozicki *, M. Dymnicka, E. Arkuszewska, A. Koziorzębska Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa * andrzej_lozicki@sggw.pl Słowa kluczowe: kiszonka z dyni, karotenoidy, ß-karoten, α-tokoferol, kwasy tłuszczowe Wstęp i cel pracy Cennym składnikiem dawek pokarmowych są pasze, które poprzez swój skład chemiczny pozytywnie wpływają na zdrowie i wyniki produkcyjne zwierząt, mogą także poprawiać walory odżywcze produktów pochodzenia zwierzęcego. Dynia, pasza bogata w związki bioaktywne karotenoidy, tokoferole i kwasy tłuszczowe jest takim przykładem. Wśród wielu nowo wyhodowanych odmian dyni są odmiany o zwiększonej zawartości suchej masy oraz karotenoidów. Charakteryzują się one wyższą wartością pokarmową owoców, a jednocześnie są cennym źródłem karotenoidów. Świeże owoce dyni mogą być w żywieniu zwierząt jedynie paszą sezonową, podawaną w dawkach przez kilka miesięcy w okresie jesienno-zimowym. Sposobem na zastosowanie dyni w dawkach w dłuższym okresie jest jej konserwacja poprzez zakiszanie. Celem badań było określenie wpływu procesu zakiszania dyni na zawartość karotenoidów i innych związków bioaktywnych oraz na wartość potencjału antyoksydacyjnego kiszonki. Metody Do badań wykorzystano owoce dyni odmiany Justynka, charakteryzujące się zwiększoną zawartością suchej masy i karotenoidów. Kiszonki doświadczalne przygotowano w Katedrze Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej SGGW. Dla podniesienia zawartości suchej masy w zakiszanym materiale rozdrobnione owoce dyni były mieszane z suszonymi wysłodkami buraczanymi w proporcji 80:20, a następnie zakiszany materiał umieszczano w minisilosach z worków foliowych o pojemności 20 litrów i ugniatano w prasie automatycznej. Przygotowano dwa warianty kiszonek: z komercyjnym preparatem bakteryjno-enzymatycznym i bez preparatu. Kiszonki przechowywano w minisilosach przez 10 tygodni w temperaturze C, w zaciemnionym pomieszczeniu. Po 10 tygodniach silosy otwarto i pobrano z nich próbki do badań. Oznaczono całkowitą zawartość karotenoidów, ß-karotenu, α-tokoferolu, witaminy A, profil kwasów tłuszczowych oraz potencjał antyoksydacyjny metodą FRAP i DPPH. Oznaczenia wykonano także w materiale przed zakiszaniem. Wyniki Stwierdzono istotnie niższą całkowitą zawartość karotenoidów, ß-karotenu oraz witaminy A w kiszonkach w porównaniu z materiałem wyjściowym. Nie stwierdzono zaś różnic w zawartości tych składników między przygotowanymi kiszonkami z preparatem bakteryjno-enzymatycznym i bez preparatu. Zaznaczała się również niższa zawartość α-tokoferolu w kiszonkach w porównaniu z materiałem wyjściowym, ale również nie stwierdzono różnic między kiszonkami. Zakiszanie obniżyło potencjał antyoksydacyjny paszy w porównaniu z materiałem wyjściowym. Nie wystąpiły jednak istotne różnice w wartości potencjału antyoksydacyjnego dyni zakiszonej z preparatem bakteryjno-enzymatycznym i bez preparatu. Zakiszanie nie miało istotnego wpływu na zawartość większości kwasów tłuszczowych w profilu kwasów tłuszczowych. W kiszonce między wariantami zakiszania stwierdzono natomiast istotne różnice w udziale ogólnej ilości kwasów SFA i PUFA w profilu kwasów tłuszczowych. W kiszonce z preparatem bakteryjno-enzymatycznym większy był udział kwasów SFA zaś mniejszy PUFA. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 167

180 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Podsumowanie/Wnioski Konserwowanie owoców dyni poprzez ich zakiszanie wpływa na obniżenie zawartości większości związków bioaktywnych w uzyskanej paszy. Sposób zakiszania nie miał większego wpływu na badane parametry. Do cytowania: Łozicki A., Dymnicka M., Arkuszewska E., Koziorzębska A., Wpływ procesu kiszenia na zawartość wybranych substancji bioaktywnych w owocach dyni. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

181 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF ENSILING PROCESS ON THE CONTENT OF THE SELECTED BIOACTIVE SUBSTANCES IN PUMPKIN FRUITS A. Łozicki *, M. Dymnicka, E. Arkuszewska, A. Koziorzębska Department of Animal Nutrition and Feed Science, Faculty of Animal Science, University of Life Sciences, Warsaw Key words: pumpkin silage, carotenoids, ß-carotene, α-tocopherol, fatty acids Introduction and objective Feeds which affect positively health and production results of animals owing to its chemical composition, are a valuable component of feed rations. They may also improve nutritive values of animal-origin products. Pumpkin, as being a feed rich in bioactive compounds such as carotenoids, ocopherols, and fatty acids is such example. From among many newly obtained pumpkin varieties there are varieties with the increased content of dry matter and carotenoids. They are characterized by a higher nutritional value of fruits and, at the same time, they are a valuable source of carotenoids. Fresh pumpkin fruits may be only a seasonal feed in animal nutrition, administered in the rations for few months during autumn-winter period. Preservation of pumpkin by ensiling is the method for the application of the discussed fruit during a longer time period. The objective of the studies was to determine the effect of pumpkin ensiling process on the content of carotenoids and other bioactive substances and on the level of antioxidative potential of the silage. Methods In the experiment, the pumpkin fruits of Justynka variety were employed, they were characterized by the increased content of dry matter and carotenoids. The experimental silages were prepared at the Department of Animal Nutrition and Feed Science of Warsaw University of Life Sciences. To increase the content of dry matter in the ensiled material, the disintegrated pumpkin fruits were mixed with the dried sugar beet pulp in ratio 80:20 and then, the ensiled material was placed in mini-silos made from plastic bags with capacity of 20 liters and pressed in automatic press. Two variants of ensiling were produced: with commercial bacterialenzymatic preparation and without it. The prepared mini-silos were stored for 10 weeks at temperature of C in a darkened room. After 10 weeks, the silos were opened and the samples for tests were collected. The following determinations were carried out: total content of carotenoids, beta-carotene, alpha-tocopherol, vitamin A, fatty acid profile, and antioxidative potential by FRAP and DPPH method. The determinations were also performed in the material before its ensiling. Results As compared to the initial material, a significantly lower content of carotenoids, beta-carotene and vitamin A in the silages was found. On the other hand, any differences in the content of the mentioned components between the silages manufactured with the bacterial-enzymatic preparation and those without the preparation were not recorded. Also, there was stated a somewhat lower content of alpha-tocopherol in the silages as compared to the initial material but any differences between the variants of ensiling were not found. Ensiling lowered the antioxidative potential of feed in comparison to the initial material. However, any statistically significant differences in the level of antioxidative potential of the pumpkin ensiled with the bacterial-enzymatic preparation and that one without the preparation were not found. Ensiling did not have a significant effect on the content of the majority of fatty acids in the fatty acid profile. On the other hand, there were stated significant differences in the participation of the total amount of SFA and PUFA in fatty acid profile between the ensiling variants. In variant of ensiling with the bacterial-enzymatic preparation, the participation of SFA (saturated fatty acids) was higher whereas that one of PUFA (polyunsaturated fatty acids) was lower. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 169

182 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Summary/Conclusions Preservation of pumpkin fruits by the method ensiling, affected lowering of the content of the most of bioactive compounds in the obtained feed. The method of ensiling did not have any significant effect on the examined parameters. For citation: Łozicki A., Dymnicka M., Arkuszewska E., Koziorzębska A., Effect of ensiling process on the content of the selected bioactive substances in pumpkin fruits. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

183 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN SKŁAD CHEMICZNY I WARTOŚĆ POKARMOWA KUKURYDZIANYCH WYWARÓW GORZELNIANYCH A. Majewska-Pinda *, S. Kinal Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Wrocław * alina.majewska-pinda@up.wroc.pl Słowa kluczowe: DDGS, skład chemiczny, wartość pokarmowa Wstęp i cel pracy Niekorzystny wpływ na środowisko produktów spalania paliw konwencjonalnych sprawia, że w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie produkcją biopaliw płynnych z materiałów roślinnych. Znaczną część biopaliw stanowi etanol produkowany ze zbóż, a najlepsze efekty produkcyjne uzyskuje się z kukurydzy. Charakteryzuje się ona wysokim plonowaniem ziarna [4] i bogata jest w skrobię, która determinuje wydajność bioetanolu [9]. Poza tym kukurydza, jako tani surowiec w porównaniu z pozostałymi zbożami, wykorzystywana jest w przemyśle destylacyjnym [7]. Wzrastające zużycie biopaliw wiąże się z pozyski-waniem dużych ilości suszonych wywarów gorzelnianych z substancjami rozpuszczalnymi (DDGS), które wymagają zagospodarowania. Dobrej jakości DDGS jest konkurencyjny w dla innych drogich wysokobiałkowych pasz. Jego skład chemiczny zależy od użytego do produkcji surowca i przebiegu technologii przetwarzania, co warunkuje jego wartość rynkową [2, 5, 8]. Celem pracy była ocena składu chemicznego sypkich i granulowanych kukurydzianych wywarów gorzelnianych z substancjami rozpuszczalnymi (DDGS), pochodzących z zakładu produkcji odwodnionego etanolu na cele paliwowe. Metody Przedmiotem badań były 3 sypkie i 3 granulowane kukurydziane wywary gorzelniane (DDGS) pobrane w 3 różnych okresach, pochodzące z zakładu produkcji odwodnionego etanolu na cele paliwowe, w których oznaczono podstawowy skład chemiczny (suchą masę, białko surowe, tłuszcz surowy, popiół surowy, włókno surowe, włókno neutralno-detergentowe NDF (neutral detergent fibre), kwaśno-detergentowe ADF (acidic detergent fibre), oraz ligniny kwaśno-detergentowej ADL (acid detergent lignin), energię brutto, skrobię, cukry proste, wapń, fosfor i siarkę oraz azot nierozpuszczalny w kwaśnym detergencie ADIN (acid detergentinsoluble nitrogen), zgodnie z ogólnie przyjętymi metodami [1]. Wszystkie uzyskane w badaniach wartości liczbowe poddano dwuczynnikowej analizie wariancji z wykorzystaniem programu Statistica 10, a istotność różnic oszacowano testem Tukeya. Wyniki badań W zależności od daty pobrania prób, jak i ich formy, wywary zbożowe różniły się między sobą składem chemicznym. Termin pobrania prób miał wpływ na zawartość białka surowego i tłuszczu surowego w wywarach (zawartość białka surowego od 25,52 do 32,43%; zawartość tłuszczu surowego od 11,41 do 12,74%). Ponadto wywary sypkie charakteryzowały się niższą zawartością tych składników (odpowiednio 28,2 i 11,56%) niż wywary granulowane (odpowiednio 28,8 i 12,18%). Udział ADIN we wszystkich DDGS wynosił od 16,64 do 19,39% N og., co świadczy o standaryzacji intensywności obróbki cieplnej, której poddawane były DDGS. DDGS granulowane zawierały mniej NDF (40,76%) i ADF (12,77%) niż sypkie (odpowiednio 44,11 i 13,51%). Zawartość włókna surowego w wywarach granulowanych była nieco niższa niż w sypkich, chociaż różnic tych nie potwierdzono statystycznie. Oceniane wywary charakteryzowały się wyraźnie niższą zawartością siarki (od 3,2 do 3,45 g kg -1 ), niż wartości uzyskane przez innych autorów (4,8 g kg -1 ) [8]. Może to świadczyć o lepszej jakości badanych DDGS, aczkolwiek ilość siarki przekraczała zalecane wartości dla bydła [9]. Podsumowanie/Wnioski Uzyskane wyniki dotyczące oceny sypkich i granulowanych kukurydzianych wywarów gorzelnianych (DDGS), wskazują, że ich skład chemiczny był zróżnicowany i zależał zarówno od formy jak i terminu pobrania prób. Oceniane DDGS zasobne były w białko surowe i tłuszcz surowy, a większą ich zawartość wykazano dla DDGS granulowanych. Skład chemiczny DDGS wskazuje na możliwość jego efektywnego zagospodarowania przez przemysł paszowy, nie należy jednak zapominać, że powinno się to odbywać po uwzględnieniu zmienności składu DDGS. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 171

184 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Spis piśmiennictwa 1. AOAC, Official Methods of Analysis. 2. Birkelo C.P. i in., J. Dairy Sci Hao X. i in., J. Environ. Qual Lipski S., Kukurydza, 20, Mjoun K. i in., J. Dairy Sci NRC, Nutrient Requirements of Dairy Cattle. 7th rev. ed. Natl. Acad. Sci., Washington, DC. 7. Nuez Ortin W.G., Yu P., J. Sci. Food Agric. 89, Spiehs M.J. i in., J. Anim. Sci. 80, Zielińska K. i in., Mat. konf., Warszawa, Do cytowania: Majewska-Pinda A., Kinal S., Skład chemiczny i wartość pokarmowa kukurydzianych wywarów gorzelnianych. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

185 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, CHEMICAL COMPOSITION AND NUTRITIONAL VALUE OF DISTILLERS GRAINS A. Majewska-Pinda *, S. Kinal Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Biology and Animal Science, University of Environmental and Life Sciences, Wrocław * alina.majewska-pinda@up.wroc.pl Key words: DDGS, chemical composition, nutritional value Introduction and objective Impact on environment of conventional fuel combustion products increased interest in the production of liquid biofuels from plant materials in recent years. Much of the biofuels is ethanol which is produced from grain, and the best results are obtained from corn. It is characterized by a high crop yield of grain [9] and is rich in starch, which determines the bioethanol yield [4]. Furthermore corn is used in distillation industry as an inexpensive material compared to other cereals [7]. The growing use of biofuels is associated with the supply of large quantities of distillers dried grains with solubles (DDGS), which requires management. Good quality DDGS is competitive with other expensive high-protein feed. Its chemical composition, which determines its market value depends on the raw material used for production and course of processing technology [2, 5, 8]. Aim of this study was to evaluate the chemical composition of loose and pelleted corn dried distillers grains with solubles (DDGS) from the plant producing dehydrated ethanol for fuel purposes. Methods The subjects of the study were three loose and three granular corn distillers grains (DDGS) collected in three different periods from the plant producing dehydrated ethanol as a fuel, in which basic chemical composition was determined (dry matter, crude protein, crude fat, crude ash, crude fibre, neutral detergent fiber NDF, acidic detergent fiber ADF and acid detergent lignin ADL, gross energy, starch, sugars, calcium, phosphorus, sulfur and acid detergent-insoluble nitrogen ADIN), according to standard methods [1]. All obtained numerical values were analysed by two-factorial analysis of variance using Statistica 10, and the significance of differences was estimated using Tukey's test. Results Chemical composition depended on the date of sampling, and the form of distillers grains. Sampling date had an effect on the crude protein and crude fat content in DDGS (crude protein content from to %, crude fat content from to %). In addition, loose DDGS were characterized by a lower content of these nutrients (respectively 28.2 and %) than granulated (respectively 28.8 and %). ADIN content in all DDGS ranged from to % N, indicating the standardization of intensity of the heat treatment, in which DDGS were processed. Granulated DDGS contained less NDF (40.76%) and ADF (12.77%) than loose (respectively and %). The crude fibre content in granulated DDGS was slightly lower than in the loose, however these differences were not statistically confirmed. Evaluated distillers grains were clearly characterized by lower content of sulphur (from 3.2 to 3.45 g kg -1 ) than the values obtained by the other authors (4.8 g kg -1 ) [8]. This may indicate better quality of studied DDGS, although the amount of sulphur exceeded the recommended values for cattle [9]. Summary/Conclusions The results of the evaluation of loose and granulated corn dried distillers grains with solubles (DDGS) indicate that their chemical composition was varied and depended on both the form and sampling date. Evaluated DDGS were rich in crude protein and crude fat and greater content of them demonstrated granulated DDGS. The chemical composition of DDGS indicates the possibility of effective management by the feed industry, but it should not be forgotten that this may be done by taking into account the variability of the composition of DDGS. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 173

186 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. AOAC, Official Methods of Analysis. 2. Birkelo C.P. et al., J. Dairy Sci Hao X. et al., J. Environ. Qual Lipski S., Kukurydza, 20, Mjoun K. et al., J. Dairy Sci NRC, Nutrient Requirements of Dairy Cattle. 7th rev. ed. Natl. Acad. Sci., Washington, DC. 7. Nuez Ortin W.G., Yu P., J. Sci. Food Agric. 89, Spiehs M.J. et al., J. Anim. Sci. 80, Zielińska K. et al., Conf. Proc., Warszawa. For citation: Majewska-Pinda A., Kinal S., Chemical composition and nutritional value of distillers grains. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

187 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW DIETY WYSOKOTŁUSZCZOWEJ I DODATKU WYTŁOKÓW LNIANYCH NA SKŁAD MINERALNY I WYTRZYMAŁOŚĆ KOŚCI UDOWEJ SZCZURÓW M. Matusiewicz 1, A. Zajbt 1, M. Żuk 2, J. Szopa 2, I. Kosieradzka 1* 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa 2 Zakład Biochemii Genetycznej, Wydział Biotechnologii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław * iwona_kosieradzka@sggw.pl Słowa kluczowe: Linola, GMO, szczury, dieta wysokotłuszczowa, wytrzymałość kości Wstęp i cel pracy Nasiona lnu Linola, odmiany niskolenolenowej, mimo mniejszej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych i mniej korzystnej proporcji pomiędzy kwasami n3 i n6 [1], mogą stanowić dobre źródło składników pokarmowych i licznych substancji bioaktywnych m.in. tokoferoli, fosfolipidów, karotenoidów, steroli, składników włókna rozpuszczalnego. Wzmocnienie syntezy flawonoidów i lignanów w roślinach transgenicznego lnu Linola (GM Linola), zwiększa możliwość wykorzystania nasion i wytłoków z nasion tej rośliny jako składnika diety o znaczeniu prozdrowotnym. Jedną z głównych przyczyn dysfunkcji organizmu konsumenta wywołanych dietą jest nadmierne pobranie energii prowadzące do otyłości, schorzeń metabolicznych składających się na tzw. syndrom X. Jednocześnie wykazano, że otyłość modyfikująca aktywność hormonalną organizmu, może chronić układ kostny przez osteoporozą, wpływać korzystnie na ilościowe i jakościowe parametry określające stan kości [2]. Zgodnie z przyjętą hipotezą badawczą podawanie diety o dużej zawartości energii, może przyczyniać się do zróżnicowania zawartości wapnia i fosforu w surowicy krwi i tkance kostnej, wpływać na turnover kości i determinować ich gęstość [3]. Wpływ wysokiego poziomu energii diety może być modyfikowany obecnością substancji bioaktywnych, składem i rodzajem tłuszczu oraz węglowodanów decydujących o wartości energetycznej mieszanki. Celem badania była ocena wpływu zróżnicowanego poziomu energii w diecie i dodatku wytłoków lnu Linola i GM Linola na skład mineralny i wytrzymałość kości Metody Materiał doświadczalny stanowiły wytłoki z nasion lnu Linola i genetycznie modyfikowanego lnu tej samej odmiany (GM Linola), w którym, dzięki transformacji, uzyskano równoczesną nadekspresję genów kodujących trzy enzymy szlaku syntezy flawonoidów: syntazę chalkonu, izomerazę chalkonu i reduktazę dihydroflawonolu.w charakterze dawcy materiału genetycznego wykorzystano Petunia hybryda [4]. Doświadczenie żywieniowe na szczurach Wistar-Crl:WI(Han), przeprowadzono wg standardowej procedury. 32 osobniki o początkowej masie ciała ok. 60 g. podzielono na 4 grupy i przez 56 dni żywiono do woli standardową dietą kontrolną (grupa 1), lub jedną z trzech diet wysokoenergetycznych: zawierającą smalec (grupa 2), wytłoki lnu Linola (grupa 3) lub wytłoki lnu GM Linola (grupa 4). Skład i wartość diet, określoną na podstawie analizy wykonanej wg AOAC 1996, podano w tabeli 1. Po zakończeniu doświadczenia, zważeniu i uśpieniu szczurów, pobrano krew z serca i wypreparowano prawe kości udowe. Dokonano pomiarów ich długości oraz wytrzymałości (maszyna wytrzymałościowa Zwick 1445). W surowicy krwi oznaczono Ca i P (metoda spektrometryczna, analizator biochemiczny Vitros - system Ektachem DT-60- II). W tkance kostnej metodą płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej FAAS (Shimadzu AA 660 ), po mikrofalowej mineralizacji próbki (Milestone 1200 Mega), oznaczono zawartość składników mineralnych, Ca i P. Uzyskane wyniki pomiarów poddano analizie statystycznej metodą jednoczynnikowej analizy wariancji z wykorzystaniem testu Duncana, przy użyciu programu Statgrafix Centurion XV. Wyniki Wyniki badań zestawiono w tabeli 2. Zwierzęta pod koniec doświadczenia nie różniły się istotnie masą ciała, mimo znacznego zróżnicowania wartości energetycznej pobieranej diety. Skład i wartość energetyczna mieszanki nie wpłynęły statystycznie istotnie na koncentrację Ca i P w surowicy krwi. Pobranie wysokoenergetycznej diety wiązało się natomiast ze zwiększeniem względnej masy kości udowej szczurów ale kości osobników żywionych dietą standardową zawierały istotnie więcej składników mineralnych (popiołu). Kości zwierząt w diecie których głównym źródłem energii był smalec charakteryzowały się mniejszą wytrzymałością niż kości szczurów pobierających wysokoenergetyczne mieszanki z udziałem wytłoków lnu. Dodatek lnu GM, wpłynął korzystnie na wytrzymałość kości zwiększając ją zarówno w stosunku do grup żywionych mieszanką ze smalcem, dietą standardową jak i mieszanką zawierającą 30% wytłoków lnu Linola (tabela 2). Podsumowanie/Wnioski Wytłoki wykorzystywanego do celów przemysłowych lnu Linola mogą stanowić wartościowy składnik diety o korzystnym wpływie na wytrzymałość kości. Modyfikacja genetyczna intensyfikująca syntezę związków polifenolowych może zwiększać przydatność nasion i wytłoków w żywieniu zwierząt i ludzi. Dodatek wytłoków lnu Linola i GM Linola częściowo ogranicza niekorzystny wpływ wysokoenergetycznej diety z dodatkiem smalcu na wytrzymałość kości. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 175

188 Spis piśmiennictwa 1. Barteczko J. i in., Rośliny Oleiste XXIV, Gerbaix M. i in., Reid I.R., Bone 31(5), Lorenc-Kukuła K i in., J. Agric. Food Chem. 53(9), XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Skład i wartość pokarmowa diet Komponent Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Grupa 4 Skład mieszanki (g kg -1 ) Len Linola Len GM W Kazeina Celuloza Smalec Mieszanka mineralna Mieszanka witaminowa Chlorek choliny Dl metionina Skrobia kukurydziana Wartość pokarmowa mieszanki Białko ogólne (% s.m.) 126, ,9 125,1 Tłuszcz surowy (% s.m.) 45, ,9 119 Włókno surowe (% s.m.) 30,4 33, Popiół ogólny (% s.m.) 21,7 23,2 36,1 33,4 EM (kcal) EM z tłuszczu (%) 10,93 26,09 26,26 26,25 Tab. 2. Wybrane parametry oznaczone w surowicy i tkance kości udowej szczurów żywionych wysokoenergetycznymi mieszankami z udziałem wytłoków lnianych Linola (grupa 3), GM Linola (grupa 4) lub smalcu (grupa 2) albo dietą standardową (grupa 1) Parametr Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Grupa 4 Surowica krwi Ca (umol l -1 ) 2,298 2,370 2,398 2,428 P (umol l -1 ) 6,350 6,450 6,325 6,755 Ca:P 0,362 0,367 0,379 0,358 Kość udowa Względna masa kości * 0,110 a 0,131 b 0,151 b 0,146 b Długość kości (cm) 3,537 3,500 3,559 3,502 Popiół (% m. kości) 82,024 a 74,765 b 76,692 b 76,054 b Ca (% m. kości) 34,050 31,169 29,810 31,558 P (% m. kości) 17,104 15,540 15,584 15,598 Ca:P 1,993 2,005 1,907 2,023 Wytrzymałość kości (N (cm 2 ) -1 ) 7,714 b 6,431 a 7,382 b 8,645 ( * Masa ciała szczura g 100:masa kości w g Do cytowania: Matusiewicz M., Zajbt A., Żuk M., Szopa J., Kosieradzka I., Wpływ diety wysokotłuszczowej i dodatku wytłoków lnianych na skład mineralny i wytrzymałość kości udowej szczurów. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

189 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF HIGH-FAT DIET AND LINSEED CAKE ADDITION ON MINERAL COMPOSITION AND THIGH BONE STRENGHT IN RATES M. Matusiewicz 1, A. Zajbt 1, M. Żuk 2, J. Szopa 2, I. Kosieradzka 1* 1 Department of Animal Nutrition and Feed Science, Faculty of Animal Science, University of Life Sciences, Warsaw, 2 Division of Genetic Biochemistry, Faculty of Biotechnology, University of Wrocław, Wrocław * iwona_kosieradzka@sggw.pl Key words: Linola, GMO, rats, high-fat diet, bone strength Introduction and objective In spite of lower content of unsaturated fatty acids and less favourable n3:n6 ratio [1], seeds of Linola flax of low-linolenic variety may constitute a good source of nutrients and numerous bioactive substances such as inter alia, tocopherols, phospholipids, carotenoids, sterols and components of soluble fiber. Strengthening of synthesis of flavonoids and lignans, as induced in transgenic flax Linola (GM Linola) plants increases the possibility of utilizing the seeds and cake of the discussed plant as a component of diet with health-promoting effect. One of the main reasons for dysfunction of the consumer s organism, caused by diet is an excessive energy intake, leading to obesity, metabolic diseases which create the so-called syndrome X. It has been, however, revealed that the obesity that modifies hormonal activity of the body may protect skeletal system from osteoporosis, have the favourable effect on quantitative and qualitative parameters, determining state of bones [2]. According to the adopted research hypothesis, administration of diet with a high energy level may contribute to differentiation of calcium and phosphorus content in blood serum and bone tissue, affect turnover of bones and determine their density [3]. However, the effect of high-energy diet may be modified by the presence of bioactive substances, type and composition of fat and carbohydrates, deciding on energetic value of the mixture. The objective of the study was to evaluate the influence of differentiated energy level in the diet and of addition of linseed cake of Linola flax and GM Linola on mineral composition and strength of bones. Methods The experimental material consisted of Linola linseed cake and genetically modified flax of the same variety (GM Linola) where, owing to transformation, the simultaneous overexpression of genes, codifying three enzymes of the route of synthesis of flavonoids: chalcone synthase, chalcone isomerase, and dihydroflavonol reductase, was obtained. Petunia hybrida was employed as a donor of genetic material [4]. The nutritional experiment was conducted with Wistar-Crl:WI(Han) rats according to standard procedure. Thirty two rats with the initial body weight of ca. 60 g were classified in 4 groups and ad libitum fed the standard control diet (group 1) or one of the high-energy diets: containing lard (group 2), cake of Linola linseeds (group 3) or cake of GM Linola linseeds (group 4). The composition and value of diets, as determined on the grounds of analysis, performed acc. to AOAC 1996 have been given in tab.1. After completion of the experiment, weighing and anaesthetizing the rats, right thigh bones were prepared and the measurements of their length and strength were performed (strength-measuring device Zwick 1445). In blood serum, sampled from each of the rats, Ca and P contents were determined (spectrometric method, biochemical analyzer Vitros Ektachem system DT-60-II). In bone tissue, the content of mineral components, Ca and P was determined by flame absorption atomic spectroscopy - FAAS (Shimadzu AA 660) after microwave mineralization of the sample (Milestone 1200 Mega). The obtained results of measurements were subject to statistical analysis using Duncan tests and Statgrafix Centurion XV. Results The results of the tests have been given in Table 2. At the end of the experiment, the animals did not differ significantly in body weight in spite of a high differentiation of energy value of the diets. The composition and energy value of the mixture did not affect statistically significantly the differentiation of Ca and P concentration in blood serum. On the other hand, intake of high-energy diet was connected with the increase of relative weight of thigh bone in rats but the bones of individuals fed the standard diet contained significantly more mineral components (ash). The bones of animals, the diet of which contained lard, were characterized by lower strength as compared to the bones of the arts which received high-energy mixtures with the addition of linseed cake. The addition of GM flax affected favourably the strength of bones, increasing it in relation to the groups fed the mixture with lard, with the standard diet as well as with the mixture, containing 30% of Linola linseed cake (Table 2). Summary/Conclusions The cake of Linola linseeds utilized for industrial purposes may become a valuable component of diet, with favourable effect on mineral composition and strength of bones. Genetic modification, intensifying synthesis of polyphenolic compounds may increase the suitability of seeds and cake for human and animal nutrition. The addition of Linola linseed and GM Linola cake limits partially the unfavourable effect of high-energy diet containing lard on bones strenght. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 177

190 References 1. Barteczko J. et al., Rośliny Oleiste XXIV, Gerbaix M. et al., Reid I.R., Bone 31(5), Lorenc-Kukuła K et al., J. Agric. Food Chem. 53(9), XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table1. Composition and nutritional value of diets. Component Group 1 Group 2 Group 3 Group 4 Composition of mixture (g kg -1 ) Linola flax GM W92 flax Casein Cellulose Lard Minerals Vitamins Choline chloride Dl methionine Maize starch Nutritional value of mixtures Crude protein (% DM) Crude fat (% DM) Crude fiber (% DM Total ash (% DM) ME (kcal) ME from fat (%) Table 2. The selected parameters determined in blood serum and in tissue of thigh bone of the rats fed the highenergy diets with addition of flax pulp (Linola or GM Linola), lard or with standard diet. Parameter Group 1 Group 2 Group 3 Group 4 Blond serum Ca (umol l -1 ) P (umol l -1 ) Ca:P Thigh bone Relative bone weight * a b b b Bone length (cm) Ash (% of bone weight) a b b b Ca (% of bone weight) P (% of bone weight) Ca:P Bone strength (N (cm 2 ) -1 ) b a b c * Body weight of rat g 100:bone weight in g For citation: Matusiewicz M., Zajbt A., Żuk M., Szopa J., Kosieradzka I., Effect of high-fat diet and linseed cake addition on mineral composition and thigh bone strength in rates. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

191 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN SKŁAD CHEMICZNY I WARTOŚĆ ODŻYWCZA BIAŁKA DROŻDŻY YARROWIA LIPOLYTICA PRODUKOWANYCH NA GLICEROLU B. Michalik, W. Biel *, R. Lubowicki, E. Jacyno Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, Żywienia Zwierząt i Żywności, Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Szczecin * Wioletta.biel@zut.edu.pl Słowa kluczowe: Yarrowia lipolytica, skład chemiczny, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, wartość odżywcza białka Wstęp i cel pracy W związku z rosnącą produkcją biodiesla wzrasta ryzyko zanieczyszczenia środowiska naturalnego produktami ubocznymi tego procesu, zwłaszcza glicerolem, którego w najbliższej przyszłości może powstawać w Europie ok. 1 mln ton rocznie [3]. Zagospodarowanie tak dużej ilości tego surowca może stanowić problem i wymaga poszukiwania nowych metod jego waloryzacji w cenniejsze produkty. Jednym z racjonalnych kierunków utylizacji glicerolu jest biosynteza białka mikrobiologicznego, przy udziale drożdży i wykorzystania go jako dodatku paszowego [4]. Ma to duże znaczenie z uwagi na zakaz stosowania mączek mięsnych w żywieniu zwierząt oraz zaostrzenia regulacji w zakresie wykorzystania i upraw roślin GMO w Unii Europejskiej, a w szczególności soi genetycznie modyfikowanej. Mając powyższe na uwadze celem niniejszych badań była ocena składu chemicznego i wartości odżywczej białka drożdży Yarrowia lipolytica namnażanych na glicerolu. Metody Podstawowy materiał doświadczalny stanowiły drożdże Yarrowia lipolytica produkowane na glicerolu, materiale odpadowym pozyskiwanym przy produkcji biopaliw z rzepaku oraz porównawczo drożdże piwne Saccharomyces cerevisiae. Podstawowy skład chemiczny oznaczono metodą standardową [1]. Na fotometrze Flapho-4 oznaczono wapń. Fosfor metodą kolorymetryczną na aparacie SPEKOL 11 (Carl Zeiss Jena). Analizę kwasów tłuszczowych wykonano metodą chromatografii gazowej (VARIAN CP3800). Udział aminokwasów w białku ocenianych drożdży, z wyjątkiem tryptofanu, oznaczono na analizatorze aminokwasowym typ AAA-400, po uprzedniej hydrolizie 6 M HCl. Ponadto aminokwasy siarkowe poddano hydrolizie 6 M HCl po utlenieniu mieszaniną kwasu mrówkowego i nadtlenku wodoru w stosunku 9:1 (20 godz. w 4 C). Tryptofan oznaczono zgodnie z metodą AOAC [1]. Na podstawie oznaczonego składu aminokwasowego białka badanych drożdży wyliczone zostały wskaźniki: aminokwasu ograniczającego CS (Chemical Score) i zintegrowany wskaźnik aminokwasów egzogennych EAAI (Essential Amino-Acid Index) w odniesieniu do wzorca białka jaja kurzego [2]. Wyniki Zawartość białka ogólnego w obu gatunkach drożdży była zbliżona i wyniosła 479 g (S. cerevisiae) i 467 g kg -1 s.m. (Y. lipolytica). Na szczególną uwagę zasługuje prawie trzydziestokrotnie większa zawartość tłuszczu surowego w drożdżach Y. lipolytica (200 g kg -1 s.m.) w stosunku do drożdży S. cerevisiae (6,7 g kg -1 s.m.). Taka ilość ekstraktu eterowego w badanych drożdżach spowodowana jest hodowlą tych mikroorganizmów na glicerolu, co znacznie zwiększa energetyczność omawianej biomasy. Drożdże Y. lipolytica akumulują w komórkach znaczne ilości tłuszczu, w którym ponad 90% kwasów tłuszczowych stanowią kwasy nienasycone o znacznym udziale PUFA (34%). Głównymi komponentami tłuszczu w badanych drożdżach Y. lipolytica były kwasy: oleinowy (56%), linolowy (27%), linolenowy (6%). Odmienny skład kwasów tłuszczowych stwierdzono w lipidach drożdży S. cerevisiae, w których stwierdzono 3-krotnie więcej nasyconych kwasów tłuszczowych (28%), głównie palmitynowego (18%) i stearynowego (4,6%). Wśród kwasów jednonienasyconych dominował palmitooleinowy (32%). Suma wszystkich aminokwasów (AA) w obu gatunkach drożdży była zbliżona. Drożdże charakteryzują się dobrze zbilansowanym składem aminokwasowym o dużej zawartości lizyny. Ilość tego aminokwasu kształtowała się na poziomie 6,22 (Y. lipolitica) i 6,46 g 16 g -1 N (S. cerevisiae). Duża zawartość lizyny w drożdżach powoduje, że mogą one doskonale uzupełniać w ten aminokwas dawki dla zwierząt, głównie monogastrycznych. Udział lizyny w białku badanych drożdży jest porównywalny do zawartości tego aminokwasu w białku poekstrakcyjnej śruty sojowej (6,18-6,24 g 16 g -1 N) [5, 6], która najczęściej uzupełnia niedobór tego składnika w mieszankach pasz treściwych. Drożdże są ubogie w aminokwasy siarkowe, które okazały się limitującymi wartość odżywczą białka obu gatunków drożdży (wskaźnik CS). Wysoka koncentracja aminokwasów egzogennych w analizowanych drożdżach znalazła odzwierciedlenie we wskaźniku aminokwasów niezbędnych EAAI, który w obu gatunkach drożdży był wyrównany i wyniósł 67. Podsumowanie/Wnioski Efektem wykorzystania szczepu drożdży Y. lipolytica w przemysłowym sposobie utylizacji odpadowego glicerolu uzyskiwanego w produkcji biodiesla jest biomasa o wysokich walorach odżywczych. Podsumowując można stwierdzić, że badane drożdże Y. lipolytica zawartością białka ogólnego nie ustępują drożdżom S. cerevisiae. Natomiast pod względem zawartości ekstraktu eterowego i koncentracji w nim cennego kwasu linolowego i linolenowego wielokrotnie je przewyższają. Aminokwasami ograniczającymi wartość odżywczą białka obu analizowanych gatunków drożdży są aminokwasy siarkowe. Ze względu na wy Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 179

192 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN kazaną w przedstawionej pracy wysoką wartość odżywczą drożdży Y. lipolytica celowym byłoby szersze wprowadzenie ich do mieszanek paszowych jako naturalnego wysokobiałkowego dodatku paszowego. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, th ed. Arlington, VA. 2. Food and Agriculture Organization Energy and protein requirements. Report of a joint FAO/WHO /UNU expert consultation. WHO, Genewa. 3. Lipińska E. i in., Acta Sci. Pol., Biotechnologia 9(3), Robinson R.K. i in., Encyclopedia of food microbiology. Academic Press. A Harcout Science and Technology Company, Thakur M., Hurburgh, C.R., Am. Oil Chem. Soc. 84, Winkler B. i in., Livest. Sci. 137, Tab. 1. Skład chemiczny (g kg -1 s.m.) badanych drożdży Wyszczególnienie Yarrowia lipolytica Saccharomyces cerevisiae Sucha masa (g kg -1 ) 952 A 925 A Białko ogólne 467 a 479 a Ekstrakt eterowy 200 A 6,7 B BAW 298 A 453 B Popiół surowy 35,8 A 61,5 B Ca 2,16 A 1,30 B P 4,87 A 10,1 B A, B (P 0,01), a (P 0,05) Tab. 2. Profil kwasów tłuszczowych w badanych drożdżach (% w sumie kwasów tłuszczowych) Wyszczególnienie Yarrowia lipolytica Saccharomyces cerevisiae C16:0 5,71 17,78 C18:0 1,45 4,60 C16:1 1,99 31,98 C18:1 55,69 29,41 C18:2 26,66 8,89 C18:3 5,85 0,38 SFA 8,32 28,12 MUFA 57,68 62,49 PUFA 34,11 9,71 Tab. 3. Aminokwasy egzogenne (g 16 g -1 N) białka badanych drożdży oraz wartość odżywcza Wyszczególnienie Yarrowia lipolytica Saccharomyces cerevisiae Lizyna 6,22 6,46 Metionina 1,44 1,38 Cystyna 0,61 0,94 Treonina 4,18 4,62 Izoleucyna 4,00 3,70 Tryptofan 1,46 0,93 Walina 4,72 4,86 Leucyna 7,12 6,35 Fenyloalanina 3,89 3,33 Tyrozyna 2,18 2,64 Σ AA 83,64 88,35 Σ EAA 40,27 38,63 CS Met+Cys 35,96 40,7 EAAI 67,20 66,9 Do cytowania: Michalik B., Biel W., Lubowicki R., Jacyno E., Skład chemiczny i wartość odżywcza białka drożdży Yarrowia lipolytica produkowanych na glicerolu. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

193 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, CHEMICAL COMPOSITION AND NUTRITIVE VALUE OF PROTEINS OF THE YEAST YARROWIA LIPOLYTICA GROWING ON INDUSTRIAL GLYCEROL B. Michalik, W. Biel *, R. Lubowicki, E. Jacyno Department of Pig Breeding, Animal Nutrition and Food, Faculty of Biotechnology and Animal Husbandry, West Pomeranian University of Technology, Szczecin * Wioletta.biel@zut.edu.pl Key words: Yarrowia lipolytica, chemical composition, amino acids, fatty acids, nutritve value Introduction and objective The increasing global production of biodiesel increases the risk of environmental pollution from its by-products, in particular glycerol, expected to soon reach the level of about 1 million tonnes per year in Europe alone [3]. Processing such a large amount of this material may be a serious problem and new methods are needed so it may be used in the production of more valuable products. One interesting solution is to use glycerol as a carbon and energy source in microbiological processes. One of the reasonable directions in the utilization of glycerol is the biosynthesis of microbial protein in the presence of yeast, then using the yeast as a feed additive [4]. This could become very helpful due to the ban on the use of meat meal in animal nutrition, and recent stricter regulations on the use and cultivation of GMOs in the European Union, in particular genetically modified soybean. The aim of this study was to evaluate the chemical composition and nutritive value of the proteins of the yeast Yarrowia lipolytica on industrial glycerol. Methods The basic experimental material was Yarrowia lipolytica growing on industrial glycerol (a waste material obtained during the production of biofuels from rapeseed) using the yeast Saccharomyces cerevisiae as reference. The chemical compositions of samples were determined by AOAC [1]. A flame photometer (Flapho-4) was used to determine calcium, potassium. Fatty acid analysis was performed by gas chromatography using a VARIAN CP3800 camera. Amino acids were determined using an AAA 400 automatic amino acid analyzer. Samples were subjected to acid hydrolysis in the presence of 6 M HCl. Sulfurcontaining amino acids were determined separately in 6 M HCl after oxidative hydrolysis (formic acid + hydrogen peroxide, 9:1 v/v, 20 h at 4 C). Tryptophan was determined according to the method described in AOAC [1]. Based on the determined amino acid composition of proteins in the examined yeast, the following indicators were calculated: chemical score (CS) of the limiting amino acid, and essential amino-acid index (EAAI) referred to the egg protein standard [2]. Results The protein levels in both yeast species were similar at 479 g kg -1 d.m. (S. cerevisiae) and 467 g kg -1 d.m. (Y. lipolytica). Of particular note is the almost thirty times greater content of crude fat in Y. lipolytica (200 g kg -1 d.m.) than in S. cerevisiae (6.7 g kg -1 d.m.). Such a high amount of ether extract in the tested yeast is directly caused by its growth on glycerol, which significantly increases the biomass energy. The cells of Y. lipolytica accumulated substantial amounts of fat, 90% of which were unsaturated fatty acids with a considerable share of PUFAs (34%). The main components of fat in Y. lipolytica were the following acids; oleic (56%), linoleic (27%) and linolenic acid (6%). A different composition of fatty acids was observed in the lipids of S. cerevisiae, with a 3 times higher share of saturated fatty acids (28%), mainly palmitic acid (18%) and stearic acid (4.6%). Among the monounsaturated fatty acids, palmitooleic acid was dominant (32%). The sum of all amino acids (AA) in both yeast species was similar. Yeasts have a well-balanced amino acid composition, with a high content of lysine. The amount of this amino acid was 6.22 g 16 g -1 N (Y. lipolitica), and 6.46 g 16 g -1 N (S. cerevisiae). The high lysine content shows that the yeast can used for lysine supplementation, especially for monogastric animals. The share of lysine in the protein of the examined yeast species was similar to soybean meal protein ( g 16 g -1 N) [5, 6], most commonly used to supplement lysine in feed mixtures. Yeast is deficient in sulfur amino acids, which also in the examined two yeast species limited the nutritional value (CS). The high levels of essential amino acids were reflected by the EAAI, at 67 in both species. Summary/Conclusions Using Y. lipolytica yeast in the industrial disposal of glycerol, a by-product of biodiesel production, results in biomass with high nutritional values. Protein content in this yeast species was not lower than for the commonly used S. cerevisiae, but had much better levels of ether extract and valuable contents - linoleic and linolenic acids. The low content of sulfur amino acids limited the nutritional value of both examined yeast species. The observed high nutritional value of Y. lipolytica indicates it would be advisable to introduce this species to feed mixtures as a natural high-protein additive. References 1. AOAC, th ed. Arlington, VA. 2. Food and Agriculture Organization Energy and protein requirements. Report of a joint FAO/WHO /UNU expert consultation. WHO, Genewa. 3. Lipińska E. et al., Acta Sci. Pol., Biotechnologia 9(3), Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 181

194 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Robinson R.K. et al., Encyclopedia of food microbiology. Academic Press. A Harcout Science and Technology Company, Thakur M., Hurburgh, C.R., Am. Oil Chem. Soc. 84, Winkler B. et al., Livest. Sci. 137, Table 1. The chemical composition (g kg -1 d.m.) of examined yeast. Item Yarrowia lipolytica Saccharomyces cerevisiae Dry matter (g kg -1 ) 952 A 925 A Crude protein 467 a 479 a Ether extract 200 A 6.7 B NFE 298 A 453 B Crude ash 35.8 A 61.5 B Ca 2.16 A 1.30 B P 4.87 A 10.1 B A, B (P 0.01), a (P 0.05) Table 2. The share of fatty acids in examined yeast (% of total fatty acids). Item Yarrowia lipolytica Saccharomyces cerevisiae C16: ,.8 C18: C16: C18: C18: C18: SFA MUFA PUFA Table 3. Amino acid composition (g 16 g -1 N) in the protein of examined yeast and nutritional value. Item Yarrowia lipolytica Saccharomyces cerevisiae Lysine Methionine Cystine Threonine Isoleucine 4, Tryptophan Valine Leucine Phenyloalanine Tyrosine Σ AA Σ EAA CS Met+Cys EAAI For citation: Michalik B., Biel W., Lubowicki R., Jacyno E., Chemical composition and nutritive value of proteins of the yeast Yarrowia lipolytica growing on industrial glycerol. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

195 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Bydgoszcz, PORÓWNANIE DWÓCH ODMIAN KUKURYDZY JAKO ROŚLIN DO UPRAWY NA POLETKACH ŁOWIECKICH J. Mikołajczak 1*, K. Mitura 2, J. Marć-Pieńkowska 1, P. Nyske 1 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, 2 Zakład Chemii Rolnej, Katedra Chemii Środowiska, Wydział Rolnictwa i Biotechnologii, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * jan-mikolajczak@wp.pl Słowa kluczowe: dzik (Sus scrofa L.), kukurydza (Zea mays L.), poletko łowieckie, szkody, zwierzęta łowne Wstęp i cel pracy W ostatnich latach obserwuje się w Europie i na świecie znaczny wzrost szkód łowieckich wyrządzanych przez zwierzęta wolno żyjące w uprawach rolnych, w tym w kukurydzy [1, 2, 4]. Kukurydza jest rośliną, której areał uprawy wzrasta od kilkunastu lat. Dane statystyczne GUS [5] podają, że w roku 2012 powierzchnia uprawy tego gatunku w Polsce osiągnęła niespotykany dotąd poziom ha. Badania Wlazełki i in. [7] przeprowadzone w latach nad składem treści żołądków dzików wykazały, że w ich diecie znaczny odsetek stanowią gatunki uprawne (w szczególności kukurydza). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest przede wszystkim gatunek Homo sapiens, który zaburza egzystencję zwierząt wolno żyjących, choć nie zawsze robi to świadomie. Wylesianie gruntów, rozwój przemysłu, ciągi komunikacyjne to jedne z tych czynników, które wpływają na wzrost szkód gospodarczych wyrządzanych przez zwierzynę zarówno na polach uprawnych jak i w lesie. Na rynku środków ochrony roślin dostępne są preparaty, których celem jest zapobieganie szkodom łowieckim. Niestety, jak podają Węgorek i Giebel [6] ochrona chemiczna ma ograniczone możliwości. Zwierzyna aklimatyzuje się do danych zapachów i repelenty przestają być skuteczne. Badania własne przeprowadzone w Jarużynie [5] pokazują, że wysiewana odmiana może decydować o żerowaniu w niej zwierzyny (szczególnie dzika). W związku z tym uznano za celowe powtórne porównanie dwóch odmian kukurydzy (A i B) jako roślin do uprawy na poletkach łowieckich. Metody Przedmiotem badań były dwie odmiany gatunku kukurydza A (FAO 190) i B (FAO 250). Badania przeprowadzono w dwóch następujących po sobie latach (2011 i 2012) w Rożniatach w województwie kujawsko-pomorskim i były one kontynuacją eksperymentu z 2010 roku przeprowadzonego w Jarużynie [5]. Pod ich uprawę przeznaczono 0,5 ha, z czego na każdą z odmian przypadło około 0,25 ha areału. Próby kukurydzy (5 kolb z każdej odmiany) pobierano od momentu żerowania zwierzyny, aż do zbioru roślin. Kolby podsuszano pod promiennikami podczerwieni przez okres 72 godzin. Określono współczynnik podsuszania a następnie próby mielono celem pozyskania materiału do analiz. Oznaczono podstawowy skład chemiczny (zawartość suchej masy, białka ogólnego, włókna surowego, skrobi, cukrów redukujących (tab. 1). Zgromadzono materiał fotograficzny obrazujący skutki żerowania zwierzyny w kukurydzy. Wyniki Na wykresie (rys. 1) przedstawiono procentowy udział szkód w odmianie A w poszczególnych miesiącach, w latach w Rożniatach. Apogeum szkód nastąpiło w chwili pojawienia się ziarniaków w kolbach odmiany A. W odmianie B nie zaobserwowano oznak żerowania zwierząt, tak jak we wcześniej prowadzonych badaniach w Jarużynie [5]. Termin żerowania w odmianie A różnił się między latami prowadzonego doświadczenia. W roku 2011 zwierzyna spenetrowała uprawę odmiany A już w III dekadzie sierpnia (35% likwidacji), podczas gdy rok później zniszczenia zaobserwowano dopiero w II dekadzie września (około 60%). Różnice w składzie chemicznym nie wydają się być czynnikiem decydującym o atrakcyjności danej odmiany (tab. 1). Przypuszczalnie są inne czynniki, które o tym decydują. Wydaje się być prawdopodobne, że decydują o tym emitowane przez roślinę związki eteryczne. Celowe są dalsze badania w tym aspekcie. Podsumowanie/Wnioski Otrzymane wyniki badań wskazują, że odmiana kukurydzy decyduje o intensywności żerowania w niej zwierząt wolno żyjących (zwłaszcza dzika). Z przeprowadzonych badań wynika, że odmiana A była doskonałą bazą żerową dla zwierzyny. Odmiana B nie znajdzie zastosowania na poletkach łowieckich. Z analizy składu chemicznego kolb kukurydzy nie wynika jednoznacznie, co może mieć wpływ na atrakcyjność żerową danej odmiany. Przypuszczalnie są inne czynniki, które o tym decydują. Uzasadnione są dalsze badania nad tym zjawiskiem. Spis piśmiennictwa 1. Amici A. i in., Agron. Sustain. Dev.32(3), , 2. Geisser H., Reyer H.U., J. Wildlife Manage. 68(4), , 3. GUS - oprac. statyst., Herrero J. i in., Eur. J. Wildlife. Res. 52(4), , 5. Mitura K., Nyske P., Mat. konf. III Międzyn. Symp. Nauk. Dokt. i Stud. Ucz. Roln., , 6. Węgorek P., Giebel J., Post. Ochr. Roślin 48(3). 7. Wlazełko i in Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Rat. Ind. Lignar. 8(3), Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 183

196 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Bydgoszcz, Tab. 1. Skład chemiczny kolb kukurydzy od czasu zaobserwowania pierwszego żerowania zwierzyny Odmiana Dzień wegetacji Sucha masa Białko ogólne Włókno surowe Skrobia Cukry redukujące A (I) A (II) B (I) B (II) A (I) A(II) B (I) B (II) A (I) A (II) B (I) B (II) ,48 19,68 20,11 20,34 37,16 38,41 30,94 30,11 57,11 54,72 36,13 47,16 10,54 10,93 10,63 10,74 10,71 10,93 8,24 8,90 11,39 10,63 9,41 9,64 16,01 15,16 19,41 20,17 12,93 14,31 12,33 12,90 9,04 12,47 9,27 12,27 16,41 15,34 3,57 3,81 33,18 32,11 32,15 31,13 52,19 38,21 52,11 40,90 20,71 21,30 23,11 24,18 12,31 13,31 16,19 17,43 3,51 7,99 4,09 8,11 I Rożniaty 2011 rok, II Rożniaty 2012 rok Jarużyn 2010 Rożniaty 2011 Rożniaty VII VIII IX X Rys. 1. Szacunkowy poziom strat w poszczególnych miesiącach w odmianie A (%) Do cytowania: Mikołajczak J., Mitura K., Marć-Pieńkowska J., Nyske P., Porównanie dwóch odmian kukurydzy jako roślin do uprawy na poletkach łowieckich. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

197 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE COMPARISON OF TWO VARIETIES OF MAIZE AS PLANTS FOR CULTIVATION ON HUNTING PLOTS J. Mikołajczak 1*, K. Mitura 2, J. Marć-Pieńkowska 1, P. Nyske 1 1 Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, 2 Division of Agricultural Chemistry, Department of Environmental Chemistry, Faculty of Agriculture and Biotechnology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz * jan-mikolajczak@wp.pl Key words: wild boar (Sus scrofa L.), maize (Zea mays L.), hunting plot, damages, wild game animals Introduction and objective It is over the last few years that substantial increase in damages caused by wild game living freely in agricultural cultivations including maize is recorded [1, 2, 4]. The maize is a plant, whose cultivation area has been increasing for decades. The statistical data of GUS (The Central Statistical Office in Poland) [3] show that the cultivation area of the species of plant in Poland reached the unprecedented level of 759,256 ha in The research of Wlazełko et al. on stomach contents of wild boars [7] carried out in the years showed that these are crop species (in particular maize) that are a significant proportion of their diet. It is caused above all by the species of Homo sapiens that interferes with the existence of free-living animals, although it is not done consciously every time. Deforestation of land, industrial development and traffic routes are some of the factors, which affect the growth of economic damages caused by wild game both on farmland as well as in forests. It is in the market of plant protection products that the preparations are available, which are designed to prevent damages caused by wild game. Unfortunately, as it is stated by Węgorek and Giebel [6], the chemical protection has limited use. The wild game acclimatizes to the given smells and the repellents are no longer effective. The own research conducted in Jarużyn [5] shows that the planted variety can decide on preying of animals in it (especially of wild boar). Therefore, it was recognised to be reasonable to repeat the comparison of two varieties of maize (A and B) as plants for the cultivation on hunting plots. Methods Please do not change the format. Two varieties A (FAO 190) and B (FAO 250) of the maize species were subjected to the research. The research was conducted in two consecutive years (2011 and 2012) in Rożniaty in the Kujawsko-Pomorskie Voivodeship. The research was a continuation of the experiment from 2010 conducted in Jarużyn [5]. For the cultivation of the plants, 0.5 ha of the cultivation field was intended, of which each of the varieties accounted for about 0.25 ha. The samples of the maize (5 corncobs of each variety) were collected from the moment of the start of animal preying. The corncobs were dried under infrared radiators for 72 hours. The rate of drying was determined and then the samples were minced in order to obtain material for analyses. The basic chemical composition was determined (the content of dry matter, crude protein, crude fibre, starch, reducing sugar). The photographic material was collected depicting the effects of preying of the game in the maize. Results The graph (Fig. 1) shows the participation percentage of damages in the A variety in particular months in the years in Rożniaty. The peak of damages occurred at the time of the emergence of seeds in the corncobs of the A variety. It was for the B variety that there were no sign of preying of wild animals as it had been observed in the earlier research in Jarużyn [5]. The period of praying for the A variety was different for different years of the experiment. In 2011, the wild game penetrated the cultivation of the A variety already in the 3 rd. decade of August (35% elimination), while it was one year later that damages were observed only in the 2nd decade of September (about 60%). The differences in the chemical composition do not seem to be the determining factor for the attractiveness of the variety (Table 1). Presumably, there are other factors, which are decisive. It seems to be probable that the etheric compounds produced by the plant can decide on it. Next research seems to be reasonable. Summary/Conclusions The results obtained indicate that it is the maize variety that decides on the intensity of preying of wild game in it (especially of wild boar). The research shows that the A variety was an excellent preying base for wild game. The B variety is not applicable for hunting plots. The analysis of the chemical composition does not show explicitly what may affect the preying attractiveness of the given variety. Presumably, there are other factors, which are decisive. Next research seems to be reasonable. References 1. Amici A. et al., Agron. Sustain. Dev. 32(3), , 2. Geisser H., Reyer H. U., J. Wildlife Manage. 68(4), , 3. GUS (Centr. Statist. Office in Poland ), 2013, 4. Herrero J. et al., Eur. J. Wildlife. Res. 52(4), , 5. Mitura K., Nyske P Proc. IIIrd Int. Sci. Symp. for PhD St. and St. of Agric. Colleges, , 6. Węgorek P., Giebel J., Prog. Plant Prot. 48(3). Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 185

198 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Wlazełko et al., Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Rat. Ind. Lignar. 8(3) 2009, Table. 1. Chemical composition of corncobs since the time of recording first preying of wild game. Variety Day of growth Dry matter Crude protein Crude fibre Starch Reducing sugar A (I) A (II) B (I) B (II) A (I) A(II) B (I) B (II) A (I) A (II) B (I) B (II) , I Rożniaty 2011 year, II Rożniaty 2012 year Jarużyn 2010 Rożniaty 2011 Rożniaty VII VIII IX X Figure 1. The estimated level of losses in the A variety (%). For citation: Mikołajczak J., Mitura K., Marć-Pieńkowska J., Nyske P., The comparison of two varietes of maize as plants for cultivation on hunting plots. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

199 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN MIKOTOKSYNY FUSARIUM W KARMIE I W PRZEWODZIE POKARMOWYM DZIKÓW POZYSKANYCH Z TERENÓW LEŚNYCH I WIELKOOBSZAROWYCH UPRAW KUKURYDZY J. Pałubicki, M. Twarużek, A. Błajet-Kosicka, R. Kosicki, J. Grajewski * Zakład Fizjologii i Toksykologii, Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz * jangra@ukw.edu.pl Słowa kluczowe: mikotoksyny, dziki, karma, przewód pokarmowy Wstęp i cel pracy Masowe uprawy kukurydzy doprowadziły do tego, że dziki w okresie od późnej jesieni do wiosny, zasadniczo odżywiają się zapleśniałymi kolbami, które mogą być skażone wysokim udziałem mikotoksyn [1], w tym metabolitów Fusarium [2]. Szczególnie zearalenon może być przyczyną hiperestrogenizmu obserwowanego u młodych loszek [3]. Celem badań było ustalenie w jakim zakresie kolby kukurydzy zostają porażone mikotoksynami pleśni Fusarium i następnie ocena ich obecności w przewodzie pokarmowym dzików pozyskiwanych z terenów polnych (duże areały kukurydzy) oraz leśnych (sporadyczne dokarmianie odpadami zbożowymi). Dziki z terenu polnego (n-14) oraz leśnego (n-12) loszki (60/70 kg) pozyskiwano od listopada do grudnia 2011 r. w województwie kujawsko-pomorskim. Metody Mikotoksyny Fusarium (trichoteceny i zearalenon) w kolbach kukurydzy, ziarnie kukurydzy i owsa, treści żołądka oraz kale oznaczono metodą HPLC-MS/MS (API 4000, AB Sciex). Oczyszczenie próbek przeprowadzono stosując kolumienki Bond Elut Mycotoxin (Agilent). Podczas przygotowania próbek używano znakowanych izotopowo wzorców wewnętrznych DON, toksyny T-2, HT-2 oraz ZEN. Wyniki Wyniki badań mikotoksykologicznych wyrażone jako średnie skażenie przedstawiono w tabelach 1-3. Podsumowanie/Wnioski Zapleśniałe kolby kukurydzy mogą być przyczyną mikotoksykozy u dzików (włącznie z hiperestrogenizmem), co potwierdzają uzyskane wyniki skażenia treści pokarmowej i kału. Spis piśmiennictwa 1. Grajewski J. i in., Wildlife Biology 18(3), Twarużek M. i in., Progress in Plant Protection 52(4), Pałubicki J., Grajewski J., Mat. konf., X Jubileuszowa Międz. Konf. Nauk. Mikotoksyny i grzyby pleśniowe, Bydgoszcz, 35. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 187

200 Obwód leśny Obwód polny Obwód leśny Obwód polny Obwód leśny Obwód polny Kolby kukurydzy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Zawartość mikotoksyn Fusarium w karmie dzików w obwodzie polnym i leśnym (ppb) Surowiec [ppb] DON NIV 3ADON MAS DAS ZEN T-2 HT-2 X/ ,0 <3,0 28,4 nw nw 58,5 nw nw XI/ ,0 47,9 60,0 <1,5 <1,0 217,0 nw nw XII/ ,0 154,0 411,0 3,1 <1,0 762,0 nw nw III/ ,0 31,2 19,2 5,9 nw 912,0 nw nw IV/ ,0 1091,0 842,0 <1,5 nw 750,0 nw nw Ziarno kukurydzy 28,4 8,5 7,5 2,1 1,9 0,9 1,0 nw Ziarno owsa 47,3 2053,0 13,4 118,0 20,0 28,8 5,8 19,7 Treść żołądka [ppb] Tab. 2. Zawartość trichotecenów i zearalenonu w treści żołądka dzików (ppb) DON NIV DOM MAS DAS ZEN T-2 HT-2 średnia 25,0 5,0 nw <1,5 nw 17,2 nw <1,2 zakres nw-197 nw-32,6 nw-<3 nw-1,7 - nw-67,5 nw-2,9 nw-4,1 średnia 35,0 22,2 nw 4,0 nw 4,2 nw 1,3 zakres nw-148 nw nw-43,9 - <0,5-12,5 nw-1,3 nw-2,8 Tab. 3. Zawartość trichotecenów i zearalenonu w kale dzików (ppb) Kał (ppb) DON NIV DOM MAS DAS ZEN T-2 HT-2 średnia 2,2 <1,5 3,2 nw nw 13,3 nw nw zakres nw-6,7 nw-2,9 nw-7,3 - - nw-63,2 - - średnia 3,3 5,0 <3 nw nw 4,0 nw nw zakres <1-10,6 nw-48,7 nw-6,5 - - <0,5-19,7 nw-<1 - nw nie wykryto, DON deoksyniwalenol, NIV niwalenol, 3ADON 3-acetylodeoksyniwalenol, MAS monoacetoksyscirpenol, DAS diacetoksyscirpenol, ZEN zearalenon, T-2 toksyna T-2, HT-2 toksyna HT-2, DOM deepoksydeoksyniwalenol Finansowanie badań: projekt MNiSW nr N N Do cytowania: Pałubicki J., Twarużek M., Błajet-Kosicka A., Kosicki R., Grajewski J., Mikotoksyny Fusarium w karmie i w przewodzie pokarmowym dzików pozyskanych z terenów leśnych i wielkoobszarowych upraw kukurydzy. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

201 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, FUSARIUM MYCOTOXINS CONTENT IN FEED AND DIGESTIVE TRACT OF WILD BOARS HUNTED IN FORESTS AND CORN FIELD AREAS J. Pałubicki, M. Twarużek, A. Błajet-Kosicka, R. Kosicki, J. Grajewski * Division of Physiology and Toxicology, Institute of Experimental Biology, Kazimierz Wielki University, Bydgoszcz * jangra@uke.edu.pl Key words: mycotoxins, wild boars, feed, gastrointestinal tract Introduction and objective From late autumn till spring, wild boars have mainly been feeding on mouldy cobs, contaminated with high levels of mycotoxins [1], including Fusarium metabolites, as a result of mass corn harvest and abundance of the plant [2]. Zearalenone, in particular, may be responsible for hyperestrogenism observed in young sows [3]. The aim of the study was to determine the level of Fusarium mycotoxins contamination of corn cobs and subsequently to check the content of the toxins in the digestive tract of wild boars, hunted in field (large corn fields) and forest areas (at times fed with cereal waste). The wild boars from the field and forest areas (n-14 and n-12, respectively) - the young sows (60/70 kg) were hunted for between November and December 2011 year in kujawsko-pomorskie province. Methods Fusarium mycotoxins (trichothecenes and zearalenone) were evaluated using HPLC-MS/MS method (API 4000, AB Sciex) in the samples of corn cobs, corn and oats grain, stomach content and faeces. The samples were cleaned on the Bond Elut Mycotoxin columns (Agilent). During the samples preparation isotopic marked, isotope labelled internal standards of DON, T-2 and HT-2 toxins and ZEN were applied. Results The results of the mycotoxicological examination, expressed as mean concentration, have been presented in the tables 1-3. Summary/Conclusions The results of the analysis of faeces and stomach content samples, confirm that mouldy corn cobs can be responsible for mycotoxicosis in wild boars (including hyperestrogenism). References 1. Grajewski J. et al., Wildlife Biology 18(3), Twarużek M. et. Al., Progress in Plant Protection 52(4), Pałubicki J., Grajewski J., Conf. proc., 10 th Anniversary Int. Conf. Mycotoxins and moulds. Bydgoszcz, 35. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 189

202 Forest areas Field areas Forest areas Field areas Forest areas Field areas maize-cobs XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table 1. Fusarium mycotoxins content in the feed for wild boars from forest and field areas (ppb). Material [ppb] DON NIV 3ADON MAS DAS ZEN T-2 HT-2 X/ < nd nd 58.5 nd nd XI/ <1.5 < nd nd XII/ < nd nd III/ nd nd nd IV/ <1.5 nd nd nd Maize nd Oat Table 2. Trichothecenes and zearalenone levels in the stomach content of wild boars (ppb). Stomach DON NIV DOM MAS DAS ZEN T-2 HT-2 content[ppb] mean nd <1.5 nd 17.2 nd <1.2 range nd-197 nd-32.6 nd-<3 nd nd-67.5 nd-2.9 nd-4.1 mean nd 4.0 nd 4.2 nd 1.3 range nd-148 nd nd < nd-1.3 nd-2.8 Table 3. Trichothecenes and zearalenone levels in the faeces of wild boars (ppb). Faeces (ppb) DON NIV DOM MAS DAS ZEN T-2 HT-2 mean 2.2 < nd nd 13.3 nd nd range nd-6.7 nd-2.9 nd nd mean <3 nd nd 4.0 nd nd range < nd-48.7 nd < nd-<1 - nd not detected DON deoxynivalenol NIV nivalenol 3ADON 3-acetyldeoxynivalenol MAS monoacetoxyscirpenol DAS diacetoxyscirpenol ZEN zearalenone T-2 T-2 toxin HT-2 HT-2 toxin DOM deepoxydeoxynivalenol Financial support: Ministry of Science and Higher Education Project no. N N For citation: Pałubicki J., Twarużek M., Błajet-Kosicka A., Kosicki R., Grajewski J., Fusarium mycotoxins content in feed and digestive tract of wild boars hunted in forests and corn field areas. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

203 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN OCENA PRZYDATNOŚCI DO ZAKISZANIA ZIELONEK I JAKOŚCI KISZONEK Z KOSTRZEWY (FESTUCA PRATENSIS HUDS.) ODMIANY PASJA ZAINFEKOWANYCH NEOTYPHODIUM UNCINATUM L. Podkówka 1*, P. Dorszewski 1, D. Pańka 2 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, 2 Katedra Entomologii i Fitopatologii Molekularnej, Wydział Rolnictwa i Biotechnologii, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * podkowa@utp.edu.pl Słowa kluczowe: trawy, grzyby endofityczne, kiszonki, jakość, tlenowa trwałość Wstęp i cel pracy Kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.) jest trawą o wysokiej wartości pokarmowej. Rodzaj Festuca jest jednak często porażany przez grzyby endofityczne. Endofity w zielonkach wydzielają różne mikotoksyny (głownie ergotowe), które są potencjalnym zagrożeniem dla zdrowia zwierząt. Jednak kiszonki przygotowane z traw zasiedlonych przez te grzyby mogą być stosowane na cele paszowe, bo endofitów i mikotoksyn nie stwierdza się w kiszonkach. Celem pracy była ocena przydatności do zakiszania zielonek kostrzewy łąkowej odmiany Pasja zasiedlonych i niezasiedlonych przez Neotyphodium uncinatum oraz jakości sporządzonych z nich kiszonek. Metody Materiał doświadczalny stanowiły zielonki z 1. pokosu kostrzewy łąkowej (Festuca pratensis Huds.) odmiany Pasja zasiedlonych (E+) i niezasiedlonych (E ) przez grzyba endofitycznego Neotyphodium uncinatum. Zielonki zebrano w fazie strzelania w źdźbło i pobrano próby do analiz. Badania zielonek obejmowały: skład chemiczny wg analizy weendeńskiej [1], zawartość skrobi [PN 85/A 82059], poziomy włókna detergentowego neutralnego (NDF), kwaśnego (ADF) i ligniny kwaśnej (ADL) wg van Soest a [3], analizę przydatności do zakiszania: poziom węglowodanów rozpuszczalnych w wodzie (WSC) [PN R 64784], pojemność buforową (PB) [9], współczynnik fermentacji (FC) [6] i zawartości azotanów (NO 3 ) [7]. Z zielonek sporządzono kiszonki, które również zostały poddane analizom. W kiszonkach oznaczono zawartość kwasów organicznych metodą Leppera [1] i wartość ph. Stabilność tlenową kiszonek testowano przez 7 dni w klimatyzowanym pomieszczeniu, w temperaturze otoczenia 20±1 C [4]. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie za pomocą pakietu statystycznego SAS [8] z wykorzystaniem jednoczynnikowej analizy wariancji. Zgodność rozkładu cech z rozkładem normalnym sprawdzono testem Kołmogorowa-Smirnowa, a homogeniczność wariancji za pomocą testu Browna-Forsythe a. Istotności różnic między grupami oceniano testem t-studenta. Wyniki Nie stwierdzono występowania endofitów i ergowaliny w kiszonkach (tab. 1). Zielonki, zarówno niezasiedlone (E ), jak i zasiedlone (E+) przez Neotyphodium uncinatum charakteryzowały się wysokim współczynnikiem fermentacji (FC) i niską pojemnością buforową (PB) (tab. 2). Poziom węglowodanów rozpuszczalnych w wodzie (WSC) był wyższy (P<0,001) w odmianie niezasiedlonej (E ) grzybem endofitycznym. Podobne zależności stwierdzono przy ocenie zawartości azotanów oraz współczynnika fermentacji (FC). Koncentracja WSC w zielonkach (20 g kg -1 suchej masy) była niższa, niż podawana przez McDonald i in. [5]. wynosząca 80 g kg -1 suchej masy. Jednak podsuszenie i niska pojemność buforowa wskazują na odpowiednią przydatność kiszonkarską. Pahlow and Weissbach [6] uznają za odpowiedni współczynnik fermentacji, jeśli jego wartość przekracza poziom 35, we wszystkich zielonkach osiągnięto ten warunek. Duża zawartość azotanów w zakiszanych zielonkach sugeruje, że uzyskane kiszonki mogą być niestabilne beztlenowo. W zielonce (tab. 3) stwierdzono wyższy (P<0,001) poziom popiołu surowego i białka ogólnego w trawach zasiedlonych (E+) endofitem niż w roślinach niezasiedlonych (E ). Rośliny charakteryzowały się wysoką koncentracją włókna surowego. Jednak zasiedlenie Neotyphodium uncinatum nie wpłynęło na ten składnik, podobnie jak na zawartość tłuszczu surowego i związków bezazotowych wyciągowych (BNW). W zielonkach niezasiedlonych (E ) i zasiedlonych (E+) przez endofita nie odnotowano różnic w zawartości włókna NDF i ADF, ani ligniny ADL (tab. 3). Nie stwierdzono różnic w składzie chemicznym (tab. 3) sporządzonych kiszonek z kostrzewy łąkowej, bez względu na pochodzenie surowca (E+, E ). Należy też zwrócić uwagę na stosunkowo dużą zawartość włókna surowego, co znalazło potwierdzenie w ilości włókna NDF, ADF i ligniny ADL. Dla właściwego funkcjonowania żwacza i uniknięcia spadku tłuszczu w mleku krów prawidłowa koncentracja włókna surowego w suchej masie dawki powinna wynosić g kg -1, włókna ADF g kg -1, a włókna NDF nie powinna przekraczać 250 g kg -1 [2]. Zalecane wartości są niższe niż w uzyskane w ocenianej odmianie Pasja. Jakość kiszonek (tab. 4) oceniono za pomocą wielkości ph, zawartości amoniaku i kwasów kiszonkowych: mlekowego, octowego i masłowego. Zasiedlenie przez grzyba endofitycznego miało wpływ na rozkład białka podczas fermentacji. Kiszonka z surowca zasiedlonego (E+) zawierała więcej (P<0,05) azotu amoniakalnego w stosunku do azotu ogólnego niż kiszonka sporządzona z zielonki niezasiedlonej (E ). Kiszonki z nieporażonego surowca (E ) zawierały więcej kwasu masłowego, jednak różnice nie okazały się istotne statystycznie. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 191

204 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Badane kiszonki charakteryzowały się bardzo dobrą odpornością na stres tlenowy. W ciągu 168 godzin (7 dni) w żadnej temperatura nie przekroczyła wartości 23 C, co pozwala uznać je za tlenowo stabilne [7]. Podsumowanie/Wnioski Odmiana Pasja kostrzewy łąkowej (Festuca pratensis Huds.) jest dobrym surowcem kiszonkarskim. Zbyt duża zawartość azotanów w zielonkach może być przyczyną niestabilności beztlenowej kiszonek przygotowanych z zasiedlonych (E+) i niezasiedlonych (E ) przez grzyba endofitycznego Neotyphodium uncinatum. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, Assoc. Offic. Anal. Chem., Arlington, Virginia, USA. 2. Dorszewski P., W: Żywienie bydła, WU ATR Bydgoszcz, Goering H.K., Soest van P.J., Agriculture Handbook No 339, Washington, D. C., USA, ARS. 4. Honig H., Proc. EUROBAC Conf., Grovfoder, Grass and Forage Reports, Uppsala, Sweden, Spec. Issue 3, McDonald P. i in., Chalcombe Publications, Bucks. 6. Pahlow G., Weissbach F., Landbauforsch. Völkenrode SH 206, Praca zbiorowa, Ćwiczenia specjalistyczne z ochrony środowiska przyrodniczego. Wyd. ART Olsztyn, SAS/STAT v 9.1, User's guide. 9. Weissbach F., Methodenvorschrift am Institut für Grünland- und Futterpflanzenforschung. Bundesforschungsanstalt für Landwirtschaft (FAL), Braunschweig-Völkenrode. Tab. 1. Zasiedlenie endofitem Neotyphodium uncinatum oraz poziom ergowaliny w zielonkach Wyszczególnienie E+ E Zasiedlenie Neotyphodium uncinatum (%) 52 Zawartość ergowaliny (μm g -1 SM) 1,276 Tab. 2. Wybrane parametry przydatności do zakiszania zielonek z kostrzewy Wyszczególnienie E+ E WSC 1 (g kg -1 SM) 19,07 *** ± 0,58 21,24 *** ± 0,44 BC 2 (g kwasu mlekowego g -1 SM) 6,50 ± 0,36 5,33 ± 0,57 N NO 3 3 (g NO 3 kg -1 SM) 16,14 ** ± 0,65 18,92 ** ± 1,19 FC 4 54,33 * ± 1,40 63,63 * ± 4,31 1 węglowodany rozpuszczalne w wodzie; 2 pojemność buforowa; 3 azotany; 4 współczynnik fermentacji * P<0,05; ** P<0,01; *** P<0,001 Tab. 3. Skład chemiczny zielonek i kiszonek (g kg -1 suchej masy) Wyszczególnienie Zielonka Kiszonka E+ E E+ E Sucha masa (g kg -1 ) 308,13 ± 4,40 313,13 ± 5,41 327,96 ± 21,12 343,20 ± 13,45 Popiół surowy 54,48 *** ± 0,96 48,70 *** ± 2,37 59,37 ± 0,90 54,72 ± 3,19 Białko ogólne 105,22 *** ± 4,94 81,62 *** ± 2,54 108,33 ± 5,03 95,55 ± 10,34 Tłuszcz surowy 22,65 ± 2,79 19,52 ± 0,76 44,36 ± 3,48 38,70 ± 4,08 Włókno surowe 302,76 ± 7,02 316,17 ± 12,84 350,69 ± 26,46 343,48 ± 25,62 BNW 518,53 ± 6,77 533,99 ± 12,80 437,25 ± 30,32 469,54 ± 35,57 NDF 574,00 ± 4,31 556,58 ± 6,50 578,06 ± 11,33 582,03 ± 6,95 ADF 301,16 ± 6,61 304,82 ± 4,64 328,53 ± 8,46 329,76 ± 5,59 ADL 21,90 ± 1,83 20,94 ± 0,86 28,48 ± 0,70 26,69 ± 0,76 *** P<0,001 Tab. 4. Jakość i stabilność kiszonek (g kg -1 suchej masy) Wyszczególnienie E+ E ph 4,17 ± 0,24 4,12 ± 0,05 1 N-NH 3 do N og. 0,60 * ± 0,08 0,41 * ± 0,05 Kwas mlekowy 59,67 ± 8,95 55,99 ± 9,29 Kwas octowy 3,95 ± 0,65 4,39 ± 1,06 Kwas masłowy 1,66 ± 1,72 4,34 ± 3,01 Jakość wg skali Fliega-Zimmera Punkty Ocena bardzo dobra dobra Stabilność (godz.) azot amonowy; * P<0,05 Do cytowania: Podkówka L., Dorszewski P., Pańka D., Ocena przydatności do zakiszania zielonki i jakości kiszonek z kostrzewy (Festuca pratensis Huds.) odmiany Pasja zainfekowanych Neotyphodium uncinatum. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

205 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EVALUATION OF ABILITY FOR ENSILING GREEN FORAGE AND QUALITY OF SILAGE FROM FESCUE (FESTUCA PRATENSIS HUDS.) VAR. PASJA INFECTED NEOTYPHODIUM UNCINATUM L. Podkówka 1*, P. Dorszewski 1, D. Pańka 2 1 Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, 2 Department of Phytopathology and Molecular Mycology, Faculty of Agriculture and Biotechnology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz * podkowa@utp.edu.pl Key words: grass, endophytic fungi, silage, quality, aerobic stability Introduction and objective Meadow fescue (Festuca pratensis Huds.) is a grass with high nutritional value. But the type of Festuca is often infected by endophytic fungi. Endophytes in green fodder secrete a different mycotoxins (mostly ergot), which are a potential threat to animal health. However, silages made from grass infected by these fungi can be used as feedingstuffs, because endophytes and mycotoxins are not found in silages. The aim of this study was to evaluate the ensiling ability of tall fescue var. Pasja - infected and not infected by Neotyphodium uncinatum and the quality of silages made of them. Methods The experimental material were the first cut green forages of meadow fescue (Festuca pratensis Huds.) varieties Pasja infected (E) and not infected (E-) by the endophytic fungus Neotyphodium uncinatum. Forage was harvested in the shooting phase and samples were collected for analysis. Green forages analysis included: chemical composition by Weende method [1], the starch content [PN-85/A-82059], the levels of neutral (NDF) and acid (ADF) detergent fibre according to Van Soest [3], an analysis of the ability for ensiling: the level of water-soluble carbohydrates (WSC) [PN-R-64784], buffer capacity (PB) [9], the fermentation coefficient (FC) [6] and nitrates (NO 3 ) [7]. From green forages silages were made and also were analysed. In the silages nutrients content [1], organic acids by Lepper method [1], and ph were determined. Aerobic stability of silages was tested for 7 days in a climatic room at an ambient temperature of 20 ± 1 C [4]. The results were statistically analysed with statistical package SAS [8] using one-factor analysis of variance. Compatibility scheduled characteristics of normal distributions was checked by Kolmogorov-Smirnov test, and homogeneity of variance by Brown-Forsythe test. Significance of differences between groups was evaluated using Student t test. Results No endophytes and ergovaline were present in silages (Table. 1). Forage either not infected (E-) and infected (E +) by Neotyphodium uncinatum were characterized by very high coefficient of fermentation (FC) and low buffering capacity (PB) (Table. 2). The level of water soluble carbohydrates (WSC) was higher (P <0.001) in a variation not infected (E-) by endophytic fungus. Similar correlations were found in the assessment of nitrate and fermentation coefficient (FC). The concentration of WSC in the green fodder (20 g kg -1 dry weight) was lower than in the study conducted by McDonald et al. [5] who reported 80 g kg -1 dry weight. However, the drying of green fodder and low buffering capacity suggests an appropriate ensiling usefulness. Pahlow and Weissbach [6] deems appropriate fermentation coefficient, if its value exceeds the level of 35, the total green fodder reached this condition. The high content of nitrates in the ensiled green fodder suggests that silage can become unstable anaerobically. In the green forage (Table. 3) higher (P <0.001) level of crude ash and crude protein were observed in the grasses infected (E+) by the fungus than in not infected plants (E-). Plants were characterized by a high concentration of crude fibre. However, the population of Neotyphodium uncinatum had no effect on this component, as well as the crude fat and N-free extract (NFE) contents. There were no differences in the amount of fibre NDF, ADF or ADL-lignin (Table. 3) between green fodder not infected (E-) and infected (E+) by the endophyte. There were no differences in the chemical composition (Table. 3) of silages made from tall fescue, regardless of the origin of the material (E+, E-). The relatively high crude fibre content, which was confirmed in the quantity of fibre NDF, ADF and ADL-lignin should also be noticed. For the proper functioning of the rumen and to avoid a decrease in milk fat normal concentration of crude fibre in the dry matter of cows daily ration should be g kg -1, fibre ADF g kg -1, and fibre NDF should not exceed 250 g kg -1 [2]. Recommended values are lower than those achieved in the evaluated variety Pasja. The quality of silages (Table. 4) were evaluated by ph values, ammonia and silage acids: lactic acid, acetic acid and butyric acid. Infection by the endophytic fungus had an impact on decomposition the protein during fermentation. Silage material infected (E+) contained more (P <0.05) ammonia nitrogen in relation to nitrogen than silage made from not infected forage (E-). Silage made from the not infected raw material (E-) contained more butyric acid, but the differences were not statistically significant. Tested silages showed very good resistance to oxidative stress. During the 168-hours period (7 days) none of the silages exceeded temperature 23 C, which allows to consider them as aerobic stable [7]. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz. 193

206 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Summary/Conclusions A variety of meadow fescue (Festuca pratensis Huds.) - Pasja is a good ensiling material. Too much nitrate in green fodder can cause anaerobic instability of silages prepared from green forages infected (E +) and not infected (E-) by the endophytic fungus Neotyphodium uncinatum. References 1. AOAC, Assoc. Offic. Anal. Chem., Arlington, Virginia, USA. 2. Dorszewski P., In: Cattle feeding, Pub. ATR Bydgoszcz, Goering H.K., Soest van P.J., Agriculture Handbook No 339, Washington, D. C., USA, ARS. 4. Honig H., Proc. EUROBAC Conf., Grovfoder, Grass and Forage Reports, Uppsala, Sweden, Spec. Issue 3, McDonald P. et al., Chalcombe Publications, Bucks. 6. Pahlow G., Weissbach F., Landbauforsch. Völkenrode SH 206, Collective work, Specialized excersises in environmental protection. Pub. ART Olsztyn, SAS/STAT v 9.1, User's guide. 9. Weissbach F., Methodenvorschrift am Institut für Grünland- und Futterpflanzenforschung. Bundesforschungsanstalt für Landwirtschaft (FAL), Braunschweig-Völkenrode. Table. 1. The level of infection Neotyphodium uncinatum and ergovaline content in green forage. Specification E+ E Infection Neotyphodium uncinatum (%) 52 Ergovaline content (μm g -1 SM) Table. 2. Selected parameters of ability for ensiling green forage with fescue. Specification E+ E WSC 1 (g kg -1 SM) *** ± *** ± 0.44 BC 2 (g kwasu mlekowego g -1 SM) 6.50 ± ± 0.57 N NO 3 3 (g NO 3 kg -1 SM) ** ± ** ± 1.19 FC * ± * ± water soluble carbohydrates; 2 buffering capacity; 3 nitrates; 4 fermentation coefficient * P<0.05; ** P<0.01; *** P<0.001 Table. 3. The chemical composition of green forage and silage (g kg -1 dry matter). Specification Green forage Silage E+ E E+ E Dry matter (g kg -1 ) ± ± ± ± Crude ash *** ± *** ± ± ± 3.19 Crude protein *** ± *** ± ± ± Crude fat ± ± ± ± 4.08 Crude fibre ± ± ± ± NFE ± ± ± ± NDF ± ± ± ± 6.95 ADF ± ± ± ± 5.59 ADL ± ± ± ± 0.76 *** P<0,001 Table. 4. The quality and stability of silages (g kg -1 dry matter). Specification E+ E ph 4.17 ± ± N-NH 3 do N tot * ± * ± 0.05 Lactic acid ± ± 9.29 Acetic acid 3.95 ± ± 1.06 Butyric acid 1.66 ± ± 3.01 Quality by Flieg-Zimmer scale Points Rating very good good Stability (hours) ammonia nitrogen * P<0.05 Do cytowania: Podkówka L., Dorszewski P., Pańka D., Ocena przydatności do zakiszania zielonki i jakości kiszonek z kostrzewy (Festuca pratensis Huds.) odmiany Pasja zainfekowanych Neotyphodium uncinatum. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

207 Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN SKŁAD CHEMICZNY WYBRANYCH LINII OJCOWSKICH KUKURYDZY POLSKIEJ HODOWLI Z. Podkówka *, L. Podkówka Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * pasza@utp.edu.pl Słowa kluczowe: kiszonka z kukurydzy, linie ojcowskie, skład chemiczny Wstęp i cel pracy Wartość pastewna kiszonki z całych roślin kukurydzy zależy od wielu czynników, z których najważniejszym jest skład chemiczny biomasy. Jest on bardzo zróżnicowany u poszczególnych odmian, a u odmian mieszańcowych w największym stopniu zależny od składu chemicznego linii ojcowskich. Odmiany z polskich ośrodków hodowlanych uprawiane są nie tylko w naszym kraju, ale także w krajach Unii Europejskiej [2]. Celem badań było porównanie składu chemicznego 4 linii ojcowskich pochodzących z polskiej hodowli. Metody Badania przeprowadzono na 19 eksperymentalnych mieszańcach kukurydzy wyhodowanych w: Hodowla Roślin Smolice Sp. z o.o. Grupa IHAR oraz Małopolskiej Hodowli Roślin HBP oddział Nasiona Kobierzyc w Kobierzycach. Ocenie poddano następujące linie ojcowskie: S61328, SMH 27809, SMH 29209, SMH 1687, SMH 1699, SMH 1706, SMH 1707, SMH 1733, SMH 1750; S80660A SMH 1696, SMH 1728, SMH 1741; S79757 SMH 1704, SMH 1716, SMH 1742, SMKOC 1002; K440 KBK 10120, KBK 10122, KBK 10123, KBK Trzy pierwsze linie ojcowskie pochodziły ze Smolic, a ostatnia z Kobierzyc. Materiał do badań pobrano w pierwszej połowie września 2010 roku, w fazie woskowej ziarna, w Kobierzycach, Smolicach i Radzikowie. Zielonka z kukurydzy została zakiszona w słojach o pojemności 1,7 litra. Każdy mieszaniec zakiszony został w 6 powtórzeniach (po 2 słoje z każdego miejsca pobrania próby). Po 6 tygodniach słoje zostały otwarte i w kiszonkach określono skład chemiczny metodą weendeńską [1], NDF, ADF i ADL zgodnie z metodą van Soesta [8], a skrobię przy użyciu polarymetru AA55. Wyniki analizowano za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji. Różnice między badanymi parametrami były testowane za pomocą testu t-studenta [7]. Wyniki Zawartość suchej masy w badanych kiszonkach była zgodna z wynikami podawanymi przez innych autorów [3, 6] W przeprowadzonym doświadczeniu koncentracja popiołu surowego mieściła się w zalecanym przedziale 4-5% [4], jedynie dla linii S61328 stwierdzono wyższe rezultaty. Różnice w zawartości suchej masy i popiołu surowego pomiędzy badanymi liniami ojcowskimi nie były statystycznie istotne. Poziom białka ogólnego w kiszonkach z kukurydzy powinien wynosić 7-8% w suchej masie [3]. W ocenianych liniach ojcowskich koncentracja białka ogólnego mieściła się w podanych zakresach. Odmiany linii pochodzącej z Kobierzyc (K440) wykazywały statystycznie istotny niższy poziom białka ogólnego w porównaniu do pozostałych ocenianych mieszańców. Analizowane linie ojcowskie kukurydzy zawierały tłuszczu surowego w suchej masie, zgodnie z podawanymi w innych badaniach [3]. Linia S79757 oraz K440 miały istotnie niższą zawartość tłuszczu surowego w suchej masie niż linie S61328 i S80660A (P 0,01; P 0,05). W suchej masie kiszonki z kukurydzy powinno być do 19% włókna surowego [5, 6]. W badaniach własnych stwierdzono dla wszystkich badanych linii ojcowskich wyższy poziom tego składnika. Różnice w koncentracji włókna surowego pomiędzy badanymi liniami ojcowskimi nie były istotne statystycznie. Jak podają Kolver i in. [3], poziom neutralnego i kwaśnego włókna detergentowego w suchej masie zawiera w kiszonkach z kukurydzy zawiera się odpowiednio: od 38 do 45% NDF i od 23 do 28% ADF W badaniach własnych oceniane poziomy tych frakcji, zarówno neutralnego, jak i kwaśnego włókna wykazywały wartości poniżej podawanych przedziałów i wielkości. Nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie w zawartości frakcji NDF i ADF pomiędzy badanymi liniami ojcowskimi. Koncentracja skrobi w kiszonkach z całych roślin kukurydzy powinna wynosić powyżej 30% [6]. W badaniach własnych dla linii S80660A, S79757 i K440 koncentracja tego składnika stwierdzono rezultaty powyżej tej granicy, natomiast dla linii S61328 zawartość skrobi była niższa niż 30%. Brak statystycznie istotnych różnic pomiędzy badanymi mieszańcami wykazał, że typ linii ojcowskiej nie miał wpływu na koncentrację skrobi w kiszonkach. Podsumowanie/Wnioski Linie S61328 i S80660A zawierały statystycznie więcej białka ogólnego i tłuszczu surowego w suchej masie niż linia S79757 i K440. Różnice w koncentracji pozostałych składników w badanych liniach ojcowskich kukurydzy polskiej hodowli nie były statystycznie istotne. Poziomy frakcji neutralnego i kwaśnego włókna wykazywały niższe wartości od podawanych literaturowo. Zawartość pozostałych ocenianych składników mieściła się w ogólnie przyjętych zakresach. Linia ojcowska nie miała wpływu na poziom skrobi w kiszonkach sporządzonych z całych roślin kukurydzy. Spis piśmiennictwa 1. AOAC, Official Methods of Analysis. 16 th edition, Arlington, VA, USA. 195

208 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN 2. Dubas A.F., 2013, Materiały nieopublikowane. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej UTP Bydgoszcz. 3. Kolver E.S. i in., Proc. of the New Zealand Grassland Assoc. 63, Lach Z., Hoduj z głową. 2, Podkówka W., Podkówka Z., Technologia produkcji kukurydzy. Warszawa, Podkówka Z., Podkówka L., JCEA 12(2), SAS/STAT v 9.1, User's guide. 8. Van Soest P.J. i in., J. Dairy Sci. 74, Tab. 1. Skład chemiczny Składnik Linia ojcowska S61328 S80660A S79757 K440 Sucha masa (%) 33,04 ± 5,45 32,22 ± 2,34 34,27 ± 6,00 31,41 ± 2,56 Popiół surowy (% SM) 5,12 ± 0,80 4,74 ± 0,56 4,67 ± 0,61 4,93 ± 0,81 Białko ogólne (% SM) 8,08 A ± 1,37 8,25 A ± 0,89 7,66 a ± 0,77 6,72 Bb ± 1,51 Tłuszcz surowy (% SM) 4,54 A ± 0,49 4,20 AB ± 0,46 3,98 Ba ± 0,50 3,66 Cb ± 0,42 Włókno surowe (% SM) 19,89 ± 2,73 19,50 ± 2,96 20,64 ± 2,36 20,70 ± 3,20 BNW (% SM) 62,37 ± 3,77 63,32 ± 3,89 63,06 ± 2,44 63,99 ± 4,64 NDF (% SM) 36,98 ± 5,32 35,01 ± 5,28 36,93 ± 4,10 36,33 ± 4,64 ADF (% SM) 22,56 ± 3,33 20,92 ± 2,35 22,64 ± 3,12 22,06 ± 3,78 ADL (% SM) 2,72 ± 0,82 2,41 ± 0,48 2,51 ± 0,49 2,61 ± 0,90 Skrobia (% SM) 29,37 ± 5,53 33,01 ± 4,42 31,43 ± 4,28 31,16 ± 6,00 A, B różnice statystycznie istotne przy poziomie P 0,01 a, b różnice statystycznie istotne przy poziomie P 0,05 Do cytowania: Podkówka Z., Podkówka L., Skład chemiczny wybranych linii ojcowskich kukurydzy Polskiej hodowli. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

209 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, CHEMICAL COMPOSITION OF SOME POLISH PATERNAL LINES OF MAIZE CULTIVATION Z. Podkówka *, L. Podkówka Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Technology and Life Sciences, Bydgoszcz, * pasza@utp.edu.pl Key words: corn silage, paternal lines, chemical composition Introduction and objective The nutritional value of whole plant maize silages depends on many factors and the most important is the chemical composition of the whole biomass. It differs in particular varieties and in hybrid varieties depends mostly on the chemical composition of the paternal line. Maize varieties from Polish breeding centres are cultivated not only in our country but also in other European Union countries [2]. The objective of the study was to compare the chemical composition of four paternal lines from Polish culture. Methods The study was conducted on 19 experimental maize hybrids grown in Plant Breeding Smolice Ltd. IHAR Group Plant Breeding and Malopolska HBP Seeds Department of Kobierzyce. Following paternal lines were evaluated: S61328 SMH 27809, SMH 29209, SMH 1687, SMH 1699, SMH 1706, SMH 1707, SMH 1733, SMH 1750; S80660A - SMH 1696, SMH 1728, SMH 1741; S79757 SMH 1704, SMH 1716, SMH 1742, SMKOC 1002; K KBK, KBK 10122, KBK, KBK The first three paternal lines were derived from Smolice, and the last from Kobierzyce. The research material was collected in the first half of September 2010, in the wax phase of grain, in Kobierzyce, Smolice and Radzików. Corn forage was ensiled in glass jars with capacity of 1.7 litres. Each hybrid was ensiled in six replicates (two jars from each sampling point). After 6 weeks, jars were opened and the chemical composition by Weende method [1], NDF, ADF and ADL in accordance with the method of Van Soest [7], and the starch- AA55 by polarimetic method were determined in silages. Obtained results were analysed using analysis of one-factor variance. The differences between the studied parameters were tested using Student's t test [5]. Results The dry matter content in the test silages was consistent with the results given by other authors [3, 6]. In this study the concentration of crude ash was in the preferred range of 4-5%, only lines S61328 had higher results. Differences in the content of dry matter and crude ash between the two paternal lines were not statistically significant. The level of protein in corn silage should be 7-8% of dry matter [3]. In evaluated paternal lines total protein concentration was within the specified ranges. Paternal lines derived from Kobierzyce (K440) showed a statistically significant lower levels of protein compared to other evaluated hybrids. Analysed maize lines contained crude fat in the dry matter, as administered in other studies, 3 to 5% [3]. Line S79757 and K440 had significantly lower crude fat content in dry matter than the lines S61328 and S80660A (P 0.01, P 0.05). In corn silage dry matter should be up to 19% of crude fibre [5, 6]. In present study all investigated paternal line showed higher levels of this nutrient. The differences in the concentration of crude fibre between the two paternal lines were not statistically significant. Kolver et al. [3] reported the level of acid and neutral detergent fibre in the dry matter of corn silage from 38 to 45% NDF and from 23 to 28% ADF. In this study obtained levels of these fractions, both neutral and acidic fibres valued below these ranges and sizes. There were no statistically significant differences in the content of NDF and ADF fractions between the two paternal lines. The concentration of starch in the whole plant corn silage should be above 30% [6]. In our study, in the line S80660A, S79757 and K440 concentration of this component was higher, whereas in the line S61328 starch content was less than 30%. No statistically significant differences between the studied hybrids showed that the type of the paternal line had no effect on the concentration of starch in silage. Summary/Conclusions Lines S61328 and S80660A contained statistically more crude protein and crude fat in dry matter than the line S79757 and K440. The differences in the concentration of other ingredients in the tested paternal lines of Polish breeding maize were not statistically significant. Levels of neutral and acidic fractions of fibres showed lower values than those reported by other authors. The content of the other evaluated components housed in the generally accepted ranges. Paternal line had no effect on the level of starch in silages made from corn whole plant. References 1. AOAC, Official Methods of Analysis. 16 th edition, Arlington, VA, USA. 2. Dubas A.F., 2013, Unpublished materials. Department of Animal Nutrition and Feed UTP Bydgoszcz [in polish]. 3. Kolver E.S. et al., Proc. of the New Zealand Grassland Assoc. 63, Lach Z., Breeding use common sense. 2, [in polish]. 5. Podkówka W. Podkówka Z., Technology of corn production. Warsaw, [in polish]. 6. Podkówka Z., Podkówka L., JCEA 12(2), Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 197

210 7. SAS / STAT v 9.1, User's guide. 8. Van Soest P.J. et al., J. Dairy Sci. 74, XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table. 1. The chemical composition. Component Paternal line S61328 S80660A S79757 K440 Dry matter (%) ± ± ± ± 2.56 Crude ash (% SM) 5.12 ± ± ± ± 0.81 Crude protein (% SM) 8.08 A ± A ± a ± Bb ± 1.51 Crude fat (% SM) 4.54 A ± AB ± Ba ± Cb ± 0.42 Crude fibre (% SM) ± ± ± ± 3.20 NfE (% SM) ± ± ± ± 4.64 NDF (% SM) ± ± ± ± 4.64 ADF (% SM) ± ± ± ± 3.78 ADL (% SM) 2.72 ± ± ± ± 0.90 Starch (% SM) ± ± ± ± 6.00 A, B differences statistically significant at P 0.01 level a, b differences statistically significant at P 0.05 level For citation: Podkówka Z., Podkówka L., Chemical composition of some polish paternal lines maize cultivation. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

211 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW TYPU MIESZAŃCA NA WARTOŚĆ POKARMOWĄ KISZONEK Z CAŁYCH ROŚLIN KUKURYDZY L. Podkówka *, Z. Podkówka, P. Krzyżanowicz Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * podkowa@utp.edu.pl Słowa kluczowe: kukurydza, mieszaniec pojedynczy i trójliniowy, kiszonka, wartość energetyczna, wartość białkowa Wstęp i cel pracy Wartość pokarmowa kiszonek sporządzonych z całych roślin kukurydzy jest istotnym zagadnieniem badawczym. Zależy ona od wielu czynników, wynikających między innymi ze składu chemicznego rośliny, na który wpływa potencjał genetyczny, do których zaliczamy typ mieszańca. Nowe mieszańce liniowe są alternatywą dla wcześniej stosowanych odmian populacyjnych i mieszańców odmianowych [1]. Celem pracy było określenie wpływu typu mieszańca (pojedynczy, trójliniowy) a wartość pokarmową kiszonek z kukurydzy obliczoną na podstawie składu chemicznego. Metody Badania przeprowadzono w latach na 80 mieszańcach kukurydzy (4 lata doświadczenia x 20 mieszańców w każdym roku). Doświadczeniem objęto odmiany w typie pojedynczym (57) i trójliniowym (183). Próby pobierano w I dekadzie września w fazie dojrzałości woskowej kolb w trzech ośrodkach doświadczalnych: Hodowli Roślin Smolice w Smolicach, Małopolskiej Hodowli Roślin HBP oddział Nasiona Kobierzyc w Kobierzycach i w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. W każdej lokalizacji pobierano w danym roku 40 prób (20 mieszańców x 2 powtórzenia). Rozdrobnioną zielonkę zakiszano w mikrosilosach o pojemności 1.7 litra. Po upływie 6 tygodni podsuszony materiał poddano analizom na zawartość podstawowych składników pokarmowych oraz frakcji włókna pokarmowego [2, 9]. Na podstawie wyników badań obliczono wartość energetyczną i białkową kiszonek wykorzystując współczynniki strawności podane w literaturze [7]. Miary i zależności statystyczne obliczono wykorzystując program Excel. Wyniki Średnia zawartość suchej masy w kiszonkach kształtowała się na poziomie 31,79% i nie odbiegała od powszechnie przyjętych za prawidłowe [3, 4]. Koncentracja białka ogólnego w kiszonkach z obu typów mieszańców wyniosła około 7%, podobne rezultaty uzyskali Kolver i in. [3]. Zawartość frakcji włókna określana według van Soesta mieściła się w normach podawanych przez innych autorów za prawidłowe [3, 6, 7, 8]. Nie stwierdzono wpływu typu mieszańca (pojedynczy, trójliniowy) na skład chemiczny kiszonek. Ilość białka trawionego w jelicie określona na podstawie dostępnej energii zarówno dla mieszańców pojedynczych, jak i trójliniowych była niższa od określanych normatywnie [8]. Wartość energetyczna kiszonek była wyższa, niż rezultaty podawane przez innych autorów [5, 7]. Typ mieszańca nie miał istotnego wpływu na wartość energetyczną kiszonek. Ze wzrostem zawartości suchej masy i włókna surowego obserwowano spadek wartości energetycznej kiszonek. Wzrost koncentracji NDF, ADF z ADL powodował wzrost poziomów JPM i JPŻ. Podsumowanie/Wnioski Nie stwierdzono wpływu typu mieszańca na skład chemiczny i wartość energetyczną kiszonek. Stwierdzono wpływ suchej masy, włókna surowego, NDF, ADF i ADL na wartość energetyczną. Nowe mieszańce wykazywały wyższą wartość energetyczną w porównaniu do badań innych autorów. Spis piśmiennictwa 1. Adamczyk J. i in., Acta Sci. Pol., Agricultura 9 (4), AOAC, Official Methods of Analysis. 16 th edition, Arlington, VA, USA. 3. Kolver E. S. i in., Proc. New Zealand Grassland Assoc. 63, Kowalski Z.M., Hoduj z głową 6, Minakowski D. i in., W: Zielonki. Hodowca Bydła, Podkówka Z., Podkówka L., JCEA 12(2), Praca zbiorowa, DLG - tabele wartości pokarmowej pasz i norm żywienia przeżuwaczy. P.P.H. Vit- Tra, Kusowo. 8. Praca zbiorowa, Normy żywienia przeżuwaczy. Wartość pokarmowa francuskich i krajowych pasz dla przeżuwaczy. IZ PIB. Kraków. 9. Van Soest P.J. i in., J. Dairy Sci. 74, Badania sfinansowane z dotacji MRiRW. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 199

212 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Składnik Sucha masa Białko ogólne Włókno surowe BNW Składnik JPM JPŻ Tab. 1. Wybrane parametry składu chemicznego kiszonek z kukurydzy Miara Typ mieszańca Typ mieszańca Składnik Miara pojedynczy trójliniowy pojedynczy trójliniowy Średnia 31,99 31,73 Średnia 40,75 41,68 Min. 25,09 24,11 Min. 26,42 27,29 Maks. 49,71 47,06 NDF Maks. 57,42 52,99 SD 3,97 3,73 SD 6,52 4,84 V x 12,41 11,75 V x 16,00 11,62 Średnia 7,18 7,40 Średnia 25,21 25,25 Min 4,52 4,49 Min 15,97 17,26 Max 9,57 10,13 ADF Max 37,96 34,03 SD 1,14 1,18 SD 4,74 3,34 V x 15,84 15,89 V x 18,81 13,22 Średnia 22,39 22,80 Średnia 3,05 2,94 Min. 14,24 14,68 Min. 1,60 1,76 Maks. 31,88 30,54 ADL Maks. 5,42 5,31 SD 3,33 2,82 SD 0,89 0,57 V x 14,87 12,35 V x 29,09 19,52 Średnia 62,07 61,38 Średnia 29,41 29,76 Min. 54,73 51,93 Min. 13,75 16,87 Maks. 70,65 69,55 Skrobia Maks. 40,16 41,08 SD 3,52 2,73 SD 5,77 4,40 V x 5,67 4,45 V x 19,62 14,80 Tab. 2. Wartość pokarmowa kiszonek z kukurydzy Miara Typ mieszańca Miara Typ mieszańca Składnik pojedynczy trójliniowy pojedynczy pojedynczy trójliniowy Średnia 0,92 0,92 Średnia Min 0,87 0,85 Min Maks. 0,99 1,00 BTJE Maks SD 0,03 0,03 SD 7 7 V x 3,62 3,19 V x Średnia 0,87 0,86 Średnia Min 0,80 0,80 Min Maks. 0,95 0,95 BTJN Maks SD 0,04 0,03 SD 5 6 V x 4,51 3,89 V x 9 11 Do cytowania: Podkówka L., Podkówka Z., Krzyżanowicz P., Wpływ typu mieszańca na wartość pokarmową kiszonek z całych roślin kukurydzy. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

213 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF HYBRID TYPE ON NUTRITIVE VALUE OF WHOLE CROP MAIZE SILAGE L. Podkówka *, Z. Podkówka, P. Krzyżanowicz Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Technology and Life Sciences * podkowa@utp.edu.pl Key words: maize, single cross hybrid, three way cross hybrid, silage, energetic value, protein value Introduction and objective Nutritive value of silage made from whole corn plant is an important research issue. It depends on many factors, including those stemming from the chemical composition of the plant. The content of nutritive components is affected by the genetic potential, which includes the type of hybrid. New linear hybrids are alternative to the previously used cultivars population and varietal hybrids [1]. The aim of this study was to determine the effect of the hybrid type (single cross, three-way cross) on the nutritive value of maize silage calculated from the chemical composition. Methods The study was conducted in on 80 maize hybrids (4 years x 20 hybrids in each year). The experiment included varieties in single cross (57) and three way cross (183) types: The samples were collected in the first decade of September in waxy maturity stage of maize in the three experimental centres: Plant Breeding Smolice in Smolice, Małopolska Plant Breeding HBP Department Seeds of Kobierzyce in Kobierzyce and the Institute of Plant Breeding and Seed Science in Radzików. In each location 40 samples (20 hybrids x 2 replicates) were collected every year. The chopped forage was ensiled in microsilos with a capacity of 1.7 litres. After six weeks the dried material was analyzed for the content of basic nutrients and dietary fibre fractions [2, 9]. Based on the results energy value and protein digestibility of silage were calculated using the coefficients reported in the literature [7]. Measurements and statistical relationships (regression models) were calculated using Excel. Results Average silage dry matter content reached the level of 31.79% (Table 1) and did not differ from generally accepted as correct [3, 4]. The concentration of protein in silages in both types of hybrids was approximately 7%, similar results were received by Kolver et al. [3]. Fibre fraction determined according to Van Soest achieves the standard described by other authors as correct [3, 6, 7, 8]. No effect of the hybrid type (single cross, three way cross) on the chemical composition silage was observed. The amount of protein digested in the intestine determined (Table 2) on the basis of the available energy for both examined hybrids was lower than those described as normative [8]. The energy value of silage was higher than the results reported by other authors [5, 7]. Hybrid type had no significant effect on the energy value of silage. With the increase of dry matter and crude fibre decline in silage energy was observed. The increase in concentration of NDF, ADF ADL caused an increase in levels of UFL and UFM. Summary/Conclusions No effect of hybrid type on the chemical composition and energy value of silage was found. Dry matter, crude fibre, NDF, ADF and ADL affected the energy value. New hybrids shown higher energy content comparing to results noticed by other authors. References 1. Adamczyk J. et al., Acta Sci. Pol., Agricultura 9 (4), AOAC, Official Methods of Analysis. 16 th edition, Arlington, VA, USA. 3. Kolver E. S. ety al., Proc. New Zealand Grassland Assoc. 63, Kowalski Z.M., Raise the head 6, Minakowski D. et al., In: Green forage. Cattle Breeder, Podkówka Z., Podkówka L., JCEA 12(2), Collective work, DLG - tables of nutritive value of forage and ruminant nutrition standards. P.P.H. Vit- Tra, Kusowo. 8. Collective work, Ruminant nutrition standards. The nutritional value of the French and the national feed for ruminants. IZ PIB, Krakow. 9. Van Soest P.J. et al., J. Dairy Sci. 74, Research was financed from MA&RD grant. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 201

214 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Component Dry matter Crude protein Crude fibre N-free extractives Component UFL UFM Table 1. Selected parameters of the chemical composition of maize silage. Type of hybrids Type of hybrids Measure Single Three way Component Measure Three way Single cross cross cross cross Mean Mean Min Min Max NDF Max SD SD V x V x Mean Mean Min Min Max ADF Max SD SD V x V x Mean Mean Min Min Max ADL Max SD SD V x V x Mean Mean Min Min Max Starch Max SD SD V x V x Table 2. Nutritive value of maize silage. Type of hybrids Type of hybrids Measure Single Three way Component Measure Single Three way cross cross cross cross Mean Mean Min Min Max PDIE Max SD SD 7 7 V x V x Mean Mean Min Min Max PDIN Max SD SD 5 6 V x V x 9 11 For citation: Podkówka L., Podkówka Z., Krzyżanowicz P., Effect of hybrid type on nutritive value of whole crop maize silage. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

215 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN ZMIANY FORMY POSZCZEGÓLNYCH AMINOKWASÓW W TRAKCIE ZAKISZANIA KONICZYNY CZERWONEJ I LUCERNY C. Purwin 1*, M. Fijałkowska 1, B. Pysera 1, D. Piwczyński 2, K. Lipiński 1 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2 Zakład Genetyki i Podstaw Hodowli Zwierząt, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz * purwin@uwm.edu.pl Słowa kluczowe: aminokwasy, baloty, koniczyna czerwona, lucerna, zagęszczenie Wstęp i cel pracy W żywieniu przeżuwaczy coraz większą rolę odgrywają pasze konserwowane. Niezbędna jest zatem wiedza na temat wpływu konserwowania pasz na zawartość poszczególnych aminokwasów. Przebieg fermentacji oraz zakres proteolizy mogą oddziaływać na zmiany jakościowe w składzie frakcji azotowych [1]. Istotną częścią związków azotowych niebiałkowych (NPN) w kiszonkach jest frakcja wolnych aminokwasów (F-AA). Aminokwasy w paszach mogą występować w formie wolnej lub związanej wiązaniami peptydowymi (białka i peptydy). Forma ta decyduje o efektywności wykorzystania do syntezy białka bakteryjnego [5]. Większość prac dotyczy zmian udziału frakcji związków azotowych w tym azotu aminokwasowego [2, 3, 4]. Brakuje natomiast danych dotyczących zmian składu frakcji wolnych AA oraz zmian udziału poszczególnych wolnych AA w relacji do całkowitej zawartości aminokwasów. Znajomość składu aminokwasowego tej frakcji stanowi podstawę do oszacowania składu form białkowych i peptydowych zawartych w kiszonce. Zmiany udziału form wolnych aminokwasów są wypadkową hydrolizy białek do wolnych aminokwasów, a także równoczesnej absorpcji wolnych aminokwasów przez mikroflorę kiszonek oraz dezaminacji i dekarboksylacji aminokwasów [1, 6]. Celem badań było porównanie statusu poszczególnych aminokwasów podczas produkcji kiszonek z koniczyny czerwonej i lucerny z uwzględnieniem wpływu podsuszenia, stopnia zgniotu i dodatku kwasu mrówkowego. Metody Materiał roślinny stanowiły zielonki z koniczyny czerwonej odmiany Nike i lucerny odmiany Alba zbierane w pełni kwitnienia i podsuszane (zawartość SM odpowiednio: 423 i 429 g kg -1 ) oraz kiszonki z tych surowców. Kiszonki doświadczalne wyprodukowano za pomocą dwóch typów pras SIPMA Z 230 (SIPMA S. A. Poland) i Claas Variant 160 (Claas KgaA mbh Germany) w balotach cylindrycznych o dwóch stopniach zagęszczenia balotów (niski i wysoki zgniot) z koniczyny czerwonej (L 123,1; H 190,2 kg (m 3 ) -1 ) i lucerny (L 122,5; H 189,2 kg (m 3 ) -1 ) bez lub z dodatkiem (5l t -1 ; 80% kwasu mrówkowego). W świeżych i podsuszonych próbach zielonek oraz kiszonek (po 120 dniach przechowywania) oznaczono ogólną zawartość aminokwasów w hydrolizatach (kwaśna hydroliza) analizatorem aminokwasów (AAA 400 INGOS, Czech Republic), według procedury zalecanej przez producenta, z zastosowaniem kolumny sodowej oraz skład frakcji wolnych aminokwasów oznaczono w próbkach przy użyciu analizatora aminokwasów zaopatrzonego w kolumnę litową. Zebrany materiał liczbowy opracowano statystycznie za pomocą trójczynnikowej analizy wariancji. wg modelu: y = Sp+D+A+Sp D+D A+Sp D, opisującego zmienność poziomu oprócz wpływu gatunku, zagęszczenia i dodatku, uwzględniono interakcję (gatunek zagęszczenie, gatunek dodatek, zagęszczenie dodatek). Średnie grup gatunku porównywano za pomocą testu Duncana. Analizę statystyczną wykonano za pomocą procedury GLM pakietu statystycznego SAS 9.3. Wyniki Udział sumy wolnych aminokwasów w całkowitej ich ilości uległ zwiększeniu (P 0,01) pod wpływem podsuszania zielonek. Stwierdzono także wpływ gatunku roślin na zawartość sumy wolnych aminokwasów (P 0,01), która zwiększyła się podczas podsuszania ponad dwukrotnie w zielonkach z lucerny i o 15% w koniczynie czerwonej. Gatunek rośliny wpływał na udział form wolnych w całkowitej ilości Thr, Ser, Glu, Pro, Gly, Ala, Val, Cys, Ile, Leu, Lys, Arg (P 0,01) i Met, His (P 0,05), natomiast podsuszenie na udział wolnych form Pro (P 0,01) oraz Thr, Cys (P 0,05). Zwiększenie udziału formy wolnej, w obu gatunkach roślin podczas podsuszania, było najwyższe dla Pro (wzrost o 630 i 45% odpowiednio lucerna i koniczyna czerwona), natomiast obniżenie udziału wystąpiło w odniesieniu do Cys i Thr (P 0,05). W przypadku pozostałych aminokwasów kierunek zmian w udziałach form wolnych w wyniku podsuszenia był różny w zależności od gatunku roślin. Zakiszanie zielonek z lucerny i koniczyny czerwonej spowodowało zwiększenie udziału form wolnych aminokwasów w całkowitej ich ilości w porównaniu z zielonką podsuszoną. Stwierdzono wpływ gatunku na udział w kiszonkach formy wolnej Asp, Thr, Ser, Glu, Pro, Cys, Phe, Lys, His (P 0,01) oraz Gly, Ala, Val, Met, Tyr (P 0,05). Zwiększenie stopnia zagęszczenia surowców w balotach niezależnie od gatunku zakiszanej rośliny i zastosowania dodatku kwasu mrówkowego, wpłynęło na obniżenie udziału sumy wolnych aminokwasów oraz form wolnych Asp, Ser, Gly, Phe, Lys, His, histydyny (P 0,01) oraz Thr, Tyr Ile, Le (P 0,05) w ich ilości oznaczonej w hydrolizacie. Zastosowanie dodatku kwasu mrówkowego do kiszonek niezależnie od gatunku i stopnia zagęszczenia nie wpłynęło jednak istotnie na udział żadnego z aminokwasów w formie wolnej w całkowitej jego ilości. Najwyższy udział aminokwasów w postaci wolnej stwierdzono we wszystkich rodzajach kiszonek z lucerny oraz w kiszonkach z koniczyny czerwonej o niskim stopniu zagęszczenia. W kiszon- Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 203

216 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN kach z lucerny o niskim zagęszczeniu udział wolnych aminokwasów przekraczał 30% zawartości w hydrolizacie. Analiza wielowymiarowa zmiennych składowych PCA potwierdziła nadrzędny wpływ gatunku zakiszanych roślin na kształtowanie się statusu poszczególnych aminokwasów w kiszonkach. Podsumowanie/Wnioski Zakiszanie zielonek z lucerny i koniczyny czerwonej spowodowało zwiększenie udziału form wolnych aminokwasów w całkowitej ich ilości w porównaniu z zielonką podsuszoną. Stwierdzono różnice w udziale formy wolnej Thr, Pro, Cys, Phe, Lys, His, Gly, Ala, Val, Met, Tyr w kiszonkach z lucerny i koniczyny czerwonej. Najwyższy udział aminokwasów w postaci wolnej stwierdzono we wszystkich rodzajach kiszonek z lucerny oraz w kiszonkach z koniczyny czerwonej o niskim stopniu zagęszczenia. Zwiększenie stopnia zagęszczenia surowców w balotach niezależnie od gatunku zakiszanej rośliny i zastosowania dodatku kwasu mrówkowego, wpłynęło na zmniejszenie udziału wolnych: Phe, Lys, His, Thr, Tyr Ile, Leu w hydrolizacie. Spis piśmiennictwa 1. Arrigo Y., Rev. Suisse Agric. 38 (5), Givens D.I., Rulquin H., Anim. Feed Sci. Technol. 114, Guo X.S. i in., Anim. Feed Sci. Technol.142, Hedqvist H., Udén P., Anim. Feed Sci. Technol.126, Huhtanen P. i in., Conf. proc., 14 th Int. Silage Conf. 6. Winters A. i in., Grass Forage Sci. 56, Badania finansowane przez MNiSZW projekt nr N N Do cytowania: Purwin C., Fijałkowski M., Pysera B., Piwczyński D., Lipiński K., Zmiany formy poszczególnych aminokwasów w trakcie zakiszania koniczyny czerwonej i lucerny. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

217 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, CHANGES IN THE FORM OF PARTICULAR AMINO ACIDS DURING ENSILING OF RED CLOVER AND ALFALFA C. Purwin 1*, M. Fijałkowska 1, B. Pysera 1, D. Piwczyński 2, K. Lipiński 1 1 Department of Animal Nutrition and Feed Science, Faculty of Animal Bioengineering, University of Warmia and Mazury, Olsztyn 2 Department of Genetics and General Animal Breeding, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture and Life Sciences, Bydgoszcz * purwin@uwm.edu.pl Key words: alfalfa, amino acids, bales, density, red clover Introduction and objective In ruminant nutrition, preserved forages play an increasingly important role. Thus knowledge concerning the effects of forage preservation the content of particular amino acids is vital. The process of fermentation and the extent of proteolysis may affect qualitative changes in the composition of nitrogen fractions [1]. An important part of the non-protein nitrogen (NPN) in the silage includes free amino acids (F-AA). Amino acids in feeds may be present in free or bound form peptide bonds (proteins and peptides). This form determines the efficiency of microbial protein synthesis [5]. Most research concerns the changes in the contribution in fraction of nitrogen compounds including amino acid nitrogen [2, 3, 4]. However, there is no data regarding changes in the composition of fractions of free AA and changes in the contribution of particular free amino acids in relation to the total content of amino acids. Knowledge of the amino acid composition of this fraction is the basis for estimating the composition of the form of protein and peptide contained in the silage. Changes in contribution of form of free amino acids are the result of the hydrolysis of proteins to free amino acids, and the simultaneous absorption of free amino acids by the microflora of the silage as well as deamination and decarboxylation of amino acids [1, 6]. The aim of the study was to compare the status of each amino acid in the production of red clover silage and alfalfa with regard to the effect of wilting, the density of bales and the addition of formic acid. Methods The plant material were fresh red clover cv. Nike and alfalfa cv. Alba harvested in full flower and wilted (DM content 423 i 429 g kg -1, respectively), and silage from these raw materials. The experimental silage were produced using two types of balers: SIPMA Z 230 (SIPMA S. A. Poland) and Claas Variant 160 (Claas KgaA mbh Germany) in bales with two degrees of density (low and high squeeze, respectively) with red clover (L , H kg (m 3 ) -1 ) and alfalfa (L , H (m 3 ) -1 ), with or without the additive (5 l t -1 FM, 80% formic acid). In samples of fresh and wilted herbage and silage (after 120 days of storage) the content of total amino acids in the hydrolysates (acid hydrolysis) was determined by amino acid analyzer (AAA 400 INGOS, Czech Republic), in accordance with the procedures recommended by the manufacturer, using a column of sodium. The free amino acid composition was determined in deproteinated samples using an amino acid analyser, equipped with a column of lithium. The data was analysed according to the model: y=sp+d+a+sp D+Sp D+D A which in addition to the impact of the species, density and additive includes interaction (species x density, species x additive, additive x density). Statistical analysis was performed using the GLM procedure (SAS 9.3.) Results Contribution of free amino acids amount in the total amino acids was increased (P 0.01) due to wilting of fresh herbages. There was also observed the effect of plant species on the content of total free amino acids (P 0.01), which increased more than twice during wilting in fresh alfalfa and by about 15% in red clover. Plant species affected the participation of free forms in the total amount of Thr, Ser, Glu, Pro, Gly, Ala, Val, Cys, Ile, Leu, Lys, Arg (P 0.01) and Met, His (P 0.05), and the wilting affected the proportion of free forms of Pro (P 0.01) and Thr, Cys (P 0.05). The increase of the contribution of free form for both plant species during wilting was the highest for Pro (an increase of 630 and 45% respectively for alfalfa and red clover), while the lower contribution occurred in regard to Cys and Thr (P 0.05). For other amino acids,the direction of changes in the contributions of free forms as a result of wilting was different depending on the plant species. Ensiling of alfalfa and red clover herbages resulted in an increase in the contribution of free forms of amino acids in their total amount in comparison to wilted herbage. The influence of species on contribution of free form of Asp, Thr, Ser, Glu, Pro, Cys, Phe, Lys, His (P 0.01), and Gly, Ala, Val, Met, Tyr (P 0.05) in silage was found. The increase of bale density of raw materials, regardless of ensiled plants species and application of formic acid, resulted in the reduction of the contribution of amount of free amino acids and free forms of Asp, Ser, Gly, Phe, Lys, His (P 0.01) and Thr, Ile, Tyr, Le (P 0.05) in the total amount determined in the hydrolyzate. The use of formic acid to silage, regardless of the species and the bale density, did not affect significantly the participation of any of the amino acids in free form in their total amount. The highest contribution of amino acids in free form in all types of alfalfa and red clover silage with low density was found. In alfalfa silage with low density of bales, the contribution of free amino acids exceeded 30% of the content in the hydrolyzate. Principal component analysis (PCA) confirmed the overriding influence of ensiled plant species on the development status of particular amino acids in silage. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 205

218 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Summary/Conclusions Ensiling of alfalfa and red clover herbages resulted in an increase in the contribution of free amino acids in their total amount in comparison to wilted herbages. The differences in the contribution of free form of Thr, Pro, Cys, Phe, Lys, His, Gly, Ala, Val, Met, Tyr in alfalfa and red clover silage were found. The highest contribution in the free form of amino acids was found in all types of alfalfa and red clover silage with low density of bales. The increase in density of raw materials in bales, regardless of ensiled plant species and application of formic acid, resulted in the reduced amount of free form of Phe, Lys, His, Thr, Tyr, Ile, Leu in the hydrolyzate. References 1. Arrigo Y., Rev. Suisse Agric. 38 (5), Givens D.I., Rulquin H., Anim. Feed Sci. Technol. 114, Guo X.S. et al., Anim. Feed Sci. Technol.142, Hedqvist H., Udén P., Anim. Feed Sci. Technol.126, Huhtanen P. et al., Conf. proc., 14 th Int. Silage Conf. 6. Winters A. et al., Grass Forage Sci. 56, Supported by the State Committee for Scientific Research, Grant No. N N For citation: Purwin C., Fijałkowski M., Pysera B., Piwczyński D., Lipiński K., Changes in the form of particular amino AIDS during ensiling of red clover and alfalfa. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

219 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN EFEKTYWNOŚĆ DODATKÓW BIOLOGICZNYCH STOSOWANYCH W ZAKISZANIU RUNI ŁĄKOWEJ B. Wróbel Zakład Użytków Zielonych, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Falenty b.wrobel@itep.edu.pl Słowa kluczowe: dodatki biologiczne, jakość kiszonki, ruń łąkowa, stabilność tlenowa, zakiszanie Wstęp i cel pracy Ważnym elementem nowoczesnych technologii produkcji kiszonek z podsuszonej runi łąkowej jest stosowanie dodatków biologicznych o właściwościach stymulujących fermentację [1, 2, 5]. Ich zadaniem jest zapewnienie dostatecznej ilości bakterii kwasu mlekowego w zakiszanym materiale. Stwarza to możliwość modyfikacji procesu zakiszania i poprawę jakości kiszonek [3, 6]. Jednakże jedną z konsekwencji zwiększenia zawartości kwasu mlekowego w kiszonkach jest ujemny wpływ na ich tlenową stabilność [4]. Dlatego też w skład inokulantów bakteryjnych, poza homofermentatywnymi szczepami bakterii kwasu mlekowego, wchodzą szczepy heterofermentatywne, głównie Lactobacillus buchneri i Lactobacillus brevis, uzupełnione odpowiednio dobranymi enzymami. Celem badań była ocena jakości i stabilności tlenowej kiszonek sporządzonych z podsuszonej runi łąkowej w dużych belach cylindrycznych z dodatkiem wybranych komercyjnych biologicznych stymulatorów kiszonkarskich, zawierających homo- i heterofermentatywne kultury bakterii kwasu mlekowego. Metody Badania prowadzono w latach w warunkach produkcyjnych w ZD ITP w Falentach. Surowcem kiszonkarskim była ruń łąkowa składająca się w 80% z traw (Poa pratensis L., Alopecurus pratensis L., Dactylis glomerata L., Arrhenaterum elatius (L.) P. Beauv., Lolium perenne L.) i w 20% z roślin dwuliściennych zaliczanych do ziół i chwastów łąkowych. Kiszonki sporządzano z podsuszonej runi łąkowej zakiszanej w dużych belach cylindrycznych owijanych folią z dodatkiem trzech różnych preparatów mikrobiologicznych (M1, M2, M3) oraz trzech dodatków mikrobiologiczno-enzymatycznych (ME1, ME2, ME3). Celem oceny efektywności zastosowanych dodatków równolegle z tego samego materiału roślinnego sporządzano kiszonki bez dodatku (kiszonki kontrolne). W świeżych próbkach kiszonek oceniano zawartość suchej masy (metodą suszarkową), ph świeżej masy kiszonki (metodą potencjometryczną) oraz ilość kwasu mlekowego, octowego i masłowego (metodą enzymatyczną). W próbach kiszonek oceniano również liczebność drożdży, pleśni i bakterii kwaszących metodą posiewów na podłożach selektywnych. Do oceny stabilności tlenowej pobierano około 20 kg próby kiszonek, które umieszczano w ażurowych koszach o pojemności 60 l i przetrzymywano w stałej temperaturze wynoszącej około 21 C przez okres 12 dni. Dwa razy dziennie mierzono termometrem rtęciowym temperaturę wewnątrz prób kiszonki oraz temperaturę zewnętrzną. Do oceny stabilności przyjęto czas (w dniach) potrzebny do wzrostu temperatury w próbkach kiszonek o 1 C ponad temperaturę otoczenia. Uzyskane dane poddano ocenie statystycznej, wykorzystując jednoczynnikową analizę wariancji. Obliczenia wykonano w programie Statistica, modułem Anova/Manova. Porównania średnich i podziału na grupy jednorodne dokonano testem T-Tuckeya (HSD) na poziomie istotności p 0,05. Wyniki Kiszonki zakiszane z dodatkiem preparatów mikrobiologicznych charakteryzowały się istotnie niższym ph oraz zawierały więcej kwasu mlekowego, przy czym wzrost ten został udowodniony statystycznie tylko w przypadku dodatku preparatu M3. Mimo że nie stwierdzono istotnego wpływu dodatku badanych preparatów na kształtowanie się zawartości kwasu octowego i masłowego, to zaobserwowano tendencję do ograniczania koncentracji kwasu octowego w kiszonkach po zastosowaniu preparatów M1 i M2 oraz kwasu masłowego - po zastosowaniu preparatów M2 i M3 (tab. 1). W przypadku wszystkich ocenianych kiszonek, do produkcji których zastosowano dodatek preparatów mikrobiologiczno-enzymatycznych stwierdzono istotny wzrost koncentracji kwasu mlekowego przy równoczesnym spadku ilości kwasu masłowego. We wszystkich kiszonkach zanotowano również wzrost ilości kwasu octowego, przy czym wzrost ten był istotny tylko w przypadku kiszonki z preparatem ME1. Ponadto w kiszonkach z dodatkiem preparatów ME1 i ME2 stwierdzono istotny spadek wartości ph w stosunku do kiszonki kontrolnej (tab. 2). Zastosowanie dodatku preparatów mikrobiologicznych i mikrobiologiczno-enzymatycznych wpłynęło również istotnie na liczebność badanych mikroorganizmów kiszonkowych. We wszystkich kiszonkach, do produkcji których zastosowano omawiane preparaty zaobserwowano korzystne zjawisko polegające na istotnym zwiększeniu liczebności bakterii kwaszących. Równocześnie we wszystkich kiszonkach z wyjątkiem kiszonki ME1 zanotowano istotne ograniczenie liczebności pleśni oraz, z wyjątkiem kiszonek M1 i ME1, ograniczenie liczebności drożdży. Najmniej stabilne tlenowo były kiszonki kontrolne (6,9-8,1 dnia). Najdłużej zachowywały stabilność kiszonki sporządzone z dodatkami M2 (9,8 dnia) i M1 (9,7 dnia). W stosunku do kiszonki kontrolnej zastosowanie tych dodatków wydłużyło stabilność tlenową odpowiednio o 2,4 i o 2,3 dnia (tab. 1). W przypadku kiszonek wyprodukowanych z dodatkiem preparatów mikrobiologiczno-enzymatycznych wydłużenie stabilności tlenowej było mniejsze (tab. 2). Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 207

220 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Podsumowanie/Wnioski Efektywność zastosowanych dodatków biologicznych była zróżnicowana, co wynikało przede wszystkim z ich składu. Większą efektywnością pod względem pozytywnego oddziaływania na proces zakiszania i jakość kiszonek wykazały się preparaty mikrobiologiczno-enzymatyczne. Kiszonki sporządzone z tymi preparatami średnio zawierały mniej kwasu octowego i masłowego oraz uzyskały więcej punktów w skali Fliega-Zimmera niż kiszonki z preparatami mikrobiologicznymi. Większą poprawę stabilności tlenowej uzyskano w efekcie zastosowania preparatów mikrobiologicznych zawierających heterofermentacyjny szczep Lactobacillus buchneri. Kiszonki te zawierały więcej kwasu octowego, który istotnie ograniczał liczebności drożdży i pleśni. Spis piśmiennictwa 1. Davies D. R., Proc. conf., 14 th Int. Symp. Forage Conservation Brno, Czech Republic, Dorszewski P.A., Rozprawy nr 136. Wydawnictwa Uczelniane UTP, Bydgoszcz, Jalc D. i in., Czech J. Anim. Sci. 54, Mikołajczak J., Podkówka W., Post. Nauk Rol. 4, Purwin C., Rozprawy i monografie nr 127. Wydaw. UWM, Olsztyn, Zielińska K.J. i in., J. Res. Appl. Agric. Eng. 51 (2), Tabela 1. Ocena jakości kiszonek sporządzonych z dodatkiem preparatów mikrobiologicznych Wyszczególnienie Kontrola n=20 M1 n=20 Kontrola n=20 M2 n=19 Kontrola n=27 M3 n=27 Sucha masa (g kg -1 ) 419,2 375,5 419,2 415,3 456,0 424,6 ph 5,15 b 4,86 a 5,15 b 4,78 a 5,10 b 4,66 a Kwas mlekowy (g kg -1 s.m.) 32,8 42,1 32,8 47,5 24,4 36,6 Kwas octowy (g kg -1 s.m.) 10,7 9,9 10,7 8,8 8,6 12,4 Kwas masłowy (g kg -1 s.m.) 4,4 4,7 4,4 1,9 1,0 0,4 Punkty w skali Fliega-Zimmera 57,6 70,9 57,6 a 86,8 b 66,5 a 86,9 b Stabilność (dni) 7,4 9,7 7,4 9,8 6,9 8,7 Drożdże (log jtk g -1 ś.m.) 3,33 2,48 3,33 b 1,98 a 2,41 b 1,55 a Pleśnie (log jtk g -1 ś.m.) 2,87 b 1,40 a 2,87 b 1,34 a 3,50 b 2,16 a Bakterie kwaszące (log jtk g -1 ś.m.) 2,02 a 3,77 b 2,02a 4,33 b 3,70 a 5,09 b M1 - Lactobacillus plantarum (CCM 3769), Lactobacillus casei (CCM 3775), Enterococcus faecium (CCM 6226), Pediococcus pentosaceus (CCM 3770) M2 - Lactobacillus plantarum C KKP/788/p, Lactobacillus plantarum K KKP/593/p, Lactobacillus brevis KKP 839, Lactobacillus buchneri KKP/907/p M3 - Enterococcus faecium M74, Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum, Enterococcus acidilacti, Lactobacillus buchneri Tabela 2. Ocena jakości kiszonek sporządzonych z dodatkiem preparatów mikrobiologiczno-enzymatycznych Wyszczególnienie Kontrola n=18 ME1 n=18 Kontrola n=18 ME2 n=19 Kontrola n=27 ME3 n=27 Sucha masa (g kg -1 ) 411,1 367,8 411,1 412,1 456,0 443,0 ph 4,86 b 4,38 a 4,86 b 4,51 a 5,10 4,8 Kwas mlekowy (g kg -1 s.m.) 31,6 a 43,6 b 31,6 a 44,0 b 24,4 a 36,7 b Kwas octowy (g kg -1 s.m.) 6,2 a 8,5 b 6,2 7,9 8,6 10,1 Kwas masłowy (g kg -1 s.m.) 1,4 b 0,4 a 1,4 b 0,1 a 1,0 b 0,3 a Punkty w skali Fliega-Zimmera 75,3 a 96,7 b 75,3 a 98,6 b 66,5 a 88,8 b Stabilność (dni) 8,1 8,7 8,1 8,6 6,9 8,0 Drożdże (log jtk g -1 ś.m.) 1,79 1,23 1,79 b 0,74 a 2,41 b 1,44 a Pleśnie (log jtk g -1 ś.m.) 2,11 1,74 2,11 b 1,31 a 3,50 b 1,69 a Bakterie kwaszące (log jtk g -1 ś.m.) 3,65 a 5,02 b 3,65 a 5,30 b 3,70 a 4,97 b ME1 - Lactobacillus plantarum (CCM 3769), Lactobacillus casei (CCM 3775), Enterococcus faecium (CCM 6226), Pediococcus pentosaceus (CCM 3770), cellulaza, hemicellulaza, glukozaoksydaza ME2 - Lactobacillus plantarum C KKP/788/p, Lactobacillus plantarum K KKP/593/p, Lactobacillus brevis KKP 839, Lactobacillus buchnerii KKP/907/p, kompleks enzymów paszowych ME3 - Lactobacillus plantarum C KKP/788/p, Lactobacillus plantarum K KKP/593/p, Lactobacillus buchneri KKP/907/p, kompleks enzymów paszowych z przewaga glukoamylazy Do cytowania: Wróbel B., Efektywność dodatków biologicznych stosowanych w zakiszaniu runi łąkowej. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

221 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECTIVENESS OF BIOLOGICAL ADDITIVES USED FOR ENSILAGE OF MEADOW SWARD B. Wróbel Department of Grasslands, Institute of Technology and Life Sciences, Falenty Key words: aerobic stability, biological additives, ensilage, meadow sward, silage quality Introduction and objective An important part of modern technologies of meadow sward ensilage is use of biological additives on the properties stimulating fermentation process [1, 2, 5]. They are used to provide a sufficient amount of lactic acid bacteria in ensilaged material. This makes it possible to modify the fermentation process and improve the quality of silage [3, 6]. However, one consequence of increased content of lactic acid in the silage is negative impact on aerobic stability [4]. Therefore, the bacterial inoculants besides homofermentative strains of lactic acid bacteria contain heterofermentative strains, mainly Lactobacillus buchneri and Lactobacillus brevis and are supplemented in selected enzymes. The aim of the study was to assess the quality and aerobic stability of grass silage made in big cylindrical bales with the addition of selected commercial biological additives containing homo-and heterofermentative lactic acid bacteria. Methods During the years the study in production scale in Experimental Farm belonging to ITP in Falenty was conducted. For ensilage a meadow sward composed of 80% grass (Poa pratensis L., Alopecurus pratensis L., Dactylis glomerata L., Arrhenaterum elatius (L.) P. Beauv., Lolium perenne L.) and 20% of dicotyledonous plants classified as meadow herbs and weeds was used. Silage was made of prewilted sward ensilaged in big cylindrical bales wrapped up plastic film with the addition of three different microbiological additives (M1, M2, M3) and three microbiological-enzyme additives (ME1, ME2, ME3). In order to assess the effectiveness of used additives the same herbage without any additives (control silage) was ensilaged. In samples of fresh silage dry matter content (oven method), ph (potentiometric method) and the concentration of lactic acid, acetic acid and butyric acid (enzymatic method) were determined. The counts of yeast, mould and lactic acid bacteria by method of cultures on selective media were evaluated. To asses the aerobic stability the silage samples (about 20 kg) were placed in the openwork baskets of 60 l capacity and kept at an ambient temperature about 21 C for 12 days. The temperature inside the silage sample and ambient temperature were measured twice a day with a mercury thermometer. Stability was measured as the time (in days) necessary to increase silage temperature by 1 C over air ambient temperature. Data were analysed using one-way analysis of variance. Calculations were done in Statistica, module Anova/Manova. Comparison of means and assignation to homogeneous groups was made by the Tuckey test (HSD) at p Results Silage ensiled with the addition of microbiological additives had significantly lower ph and contained more lactic acid but the increase was statistically significant only in the case of M3 treatment. Although, the significant impact of tested additives on content of acetic and butyric acids was not found, the tendency to lowering the concentration of acetic acid in silages in result of application additives M1 and M2 and butyric acid in result of application additive M2 and M3 was seen (Table 1). In case of all evaluated grass silages made with microbiological-enzymatic additives a significant increase of lactic acid concentration with simultaneous decrease of butyric acid concentration was found. In all inoculate treated silages an increase of acetic acid was noticed, but it was significant only in the case of ME1 treatment. Furthermore, the addition of ME1 and ME2 caused a significant decrease in ph in relation to control silage (Table 2). Application of microbiological and microbiological-enzymatic additives had also a significant impact on count of tested microorganisms. In all grass silages made with addition of tested inoculants a favourable increase in the count of lactic acid bacteria was observed. At the same time in all silages, with the exception of ME1 treatment, a significant reduction of moulds count, and with the exception of M1 and ME1 treatments, a reduction of yeast counts was noted. The least stable was control silage ( days). The most stable were silages prepared with additives M1 (9.7 days) and M2 (9.8 days). Compared to the control silage used additives extended the aerobic stability by 2.3 and 2.4 days (Table 1). In case of silages prepared with microbiological-enzymatic additives the improvement of aerobic stability was less visible (Table 2). Summary/Conclusions The effectiveness of biological additives applied in the process of ensilage of meadow sward was differentiated, mainly as a result of their composition. Greater efficiency in terms of favourable impact on fermentation process and silage quality had microbiological-enzymatic additives. Silage treated such additives contained less acetic acid and butyric acid and obtained more points on a Flieg-Zimmer scale than silage treated with microbiological additives. Greater improvement of aerobic stability of grass silages was obtained in result of application of microbiological additives containing heterofermentative strain Lactobacillus buchneri. They contained more acetic acid, which significantly limited the yeast and mould counts. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 209

222 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. Davies D. R., Proc. conf. 14th International Symposium Forage Conservation Brno, Czech Republic, Dorszewski P.A., Rozprawy nr 136. Wydawnictwa Uczelniane UTP, Bydgoszcz, Jalc D. et al., Czech J. Anim. Sci. 54, Mikołajczak J., Podkówka W., Post. Nauk Rol. 4, Purwin C., Rozprawy i monografie nr 127. Wydaw. UWM, Olsztyn, Zielińska K.J. et al., J. Res. Appl. Agric. Eng. 51(2), Table 1. Quality of grass silage made with microbiological additives. Specification Control n=20 M1 n=20 Control n=20 M2 n=19 Control n=27 M3 n=27 Dry matter (g kg -1 ) ph 5.15 b 4.86 a 5.15 b 4.78 a 5.10 b 4.66 a Lactic acid (g kg -1 DM) Acetic acid (g kg -1 DM) Butyric acid (g kg -1 DM) Scores in Flieg-Zimmer scale a 86.8 b 66.5 a 86.9 b Stability (days) Yeasts (log cfu g -1 FM) b 1.98 a 2.41 b 1.55 a Moulds (log cfu g -1 FM) 2.87 b 1.40 a 2.87 b 1.34 a 3.50 b 2.16 a LAB (log cfu g -1 FM) 2.02 a 3.77 b 2.02a 4.33 b 3.70 a 5.09 b M1 - Lactobacillus plantarum (CCM 3769), Lactobacillus casei (CCM 3775), Enterococcus faecium (CCM 6226), Pediococcus pentosaceus (CCM 3770) M2 - Lactobacillus plantarum C KKP/788/p, Lactobacillus plantarum K KKP/593/p, Lactobacillus brevis KKP 839, Lactobacillus buchneri KKP/907/p M3 - Enterococcus faecium M74, Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum. Enterococcus acidilacti. Lactobacillus buchneri Table 2. Quality of grass silages made with microbiological-enzymatic additives. Specification Control n=18 ME1 n=18 Control n=18 ME2 n=19 Control n=27 ME3 n=27 Dry matter (g kg -1 ) ph 4.86 b 4.38 a 4.86 b 4.51 a Lactic acid (g kg -1 DM) 31.6 a 43.6 b 31.6 a 44.0 b 24.4 a 36.7 b Acetic acid (g kg -1 DM) 6.2 a 8.5 b Butyric acid (g kg -1 DM) 1.4 b 0.4 a 1.4 b 0.1 a 1.0 b 0.3 a Scores in Flieg-Zimmer scale 75.3 a 96.7 b 75.3 a 98.6 b 66.5 a 88.8 b Stability (days) Yeasts (log cfu g -1 FM) b 0.74 a 2.41 b 1.44 a Molds (log cfu g -1 FM) b 1.31 a 3.50 b 1.69 a LAB (log cfu g -1 FM) 3.65 a 5.02 b 3.65 a 5.30 b 3.70 a 4.97 b ME1 - Lactobacillus plantarum (CCM 3769), Lactobacillus casei (CCM 3775), Enterococcus faecium (CCM 6226), Pediococcus pentosaceus (CCM 3770), cellulase, hemicellulase, glucose oxidase ME2 - Lactobacillus plantarum C KKP/788/p, Lactobacillus plantarum K KKP/593/p, Lactobacillus brevis KKP 839, Lactobacillus buchneri KKP/907/p, feed enzymes complex ME3 - Lactobacillus plantarum C KKP/788/p, Lactobacillus plantarum K KKP/593/p, Lactobacillus buchneri KKP/907/p, feed enzymes complex with dominance of glucoamylase For citation: Wróbel B., Effectiveness of biological additives used for ensilage of meadow sward. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Conf. proc., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

223 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN WPŁYW RODZAJU FERMENTACJI NA SKŁAD CHEMICZNY NASION ŁUBINU WĄSKOLISTNEGO A. Zaworska *, M. Kasprowicz-Potocka, A. Frankiewicz Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań * anita_zaworska@wp.pl Słowa kluczowe: łubin, fermentacja, bakterie, drożdże, skład chemiczny Wstęp i cel pracy Rośliny strączkowe są bogatym źródłem białka, witamin, węglowodanów oraz substancji mineralnych. Zawierają jednak oligosacharydy, alkaloidy oraz fosfor w postaci fitynowej uważane za substancje antyodżywcze. Związki te niekorzystnie wpływają na pobieranie i strawność paszy, przyczyniając się do zaburzeń rozwoju i wzrostu zwierząt. Procesy biotechnologiczne stosowane w produkcji pasz i żywności (np. fermentacja, obłuszczanie, ekstruzja) mogą wpływać na zmianę składu chemicznego i właściwości produktu, a przez to na dostępność i wchłanianie składników pokarmowych u zwierząt. Fermentacja mlekowa nasion roślin strączkowych znacznie obniża zawartość cukrów z rodziny rafinozy, fosforu fitynowego oraz alkaloidów [2, 6, 7], a zwiększa strawność pasz [4, 5]. Z kolei drożdżowanie wpływa na poprawę pobrania pokarmu oraz zdolność do przyswajania substancji pokarmowych, a także poprawia perystaltykę jelit [1, 3]. Celem pracy było określenie zmian w składzie chemicznym uzyskanych produktów fermentacji nasion łubinu za pomocą inokulantów o różnym składzie mikroorganizmów. Metody Przedmiotem badań były nasiona łubinu wąskolistnego odmiany Neptun. Surowe nasiona odkażono roztworem podchlorynu sodu, a następnie podsuszono i zmielono. Fermentację prowadzono przy zastosowaniu preparatów bakteryjnych: ADISIL (Lactobacillus buchneri) lub POLMASIL EXTRA (Enterococcus faecium, Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum, Pediococcus acidilactici, Lactobacillus buchneri) i suszonych drożdży piekarniczych (Saccharomyces cerevisiae). Nasiona w ilości 100 g zalewano 400 ml wody i dodawano do każdego wariantu odpowiednie inokulanty. Proces fermentacji prowadzono w szklanych naczyniach laboratoryjnych przy stałym dostępie powietrza w ph wyjściowym ok. 5. W wyniku fermentacji uzyskano cztery produkty łubinowe (każde w 2 powtórzeniach): PŁM z preparatem monobakteryjnym, PŁP z preparatem polibakteryjnym, PŁM-D z preparatem monobakteryjnym i drożdżami, PŁP-D z preparatem polibakteryjnym i drożdżami. Wyniki W zależności od zastosowanego preparatu zaobserwowano wzrost zawartości białka ogólnego od 1-3 jednostek % w porównaniu do surowych nasion, a także zanotowano nieznaczny wzrost zawartości włókna surowego przy obniżeniu związków bezazotowych wyciągowych (tabela 1). W wariantach fermentacji bakteryjno-drożdżowej zaobserwowano wzrost zawartości tłuszczu surowego. Wszystkie produkty po fermentacji charakteryzowały się kwaśnym ph w zakresie od 4,2-4,5, co wynikało z obecności kwasów organicznych, głównie kwasu mlekowego. We wszystkich produktach zanotowano wyraźne zmiany ilościowe oligosacharydów i fosforu fitynowego. W wariantach fermentacji bakteryjno-drożdżowej nie stwierdzono obecności oligosacharydów. Nie stwierdzono natomiast znaczących zmian poziomu alkaloidów w produktach po fermentacji we wszystkich analizowanych wariantach. Podsumowanie/Wnioski Zastosowane inokulanty wpłynęły w różny sposób na skład chemiczny uzyskanych produktów. Najkorzystniejszy skład produktów uzyskano po fermentacji nasion przy zastosowania preparatu polibakteryjnego POLMASIL EXTRA i suszonych drożdży Saccharomyces cerevisiae. Spis piśmiennictwa 1. Auclair E W: Feed manufacturing in the Mediterranean region. Red. J. Brufau. Improving safety: From feed to food, Zaragoza, Camacho L. i in., Int. J. Food Microbiol. 14, 3-4, Heugeten van E. i in., J. Anim. Sci. 81, Kasprowicz-Potocka M. i in., Book of abstracts. 13 th Int. Lupin Conf., Poznań, L Servi S.H. i in., J. Cereal Sci. 48, Sindhu S.C., Khetarpaul N., Plant Foods Human Nutr. 58, Suliburska J. i in., Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. 8(3), Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 211

224 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Tab. 1. Charakterystyka chemiczna surowych nasion łubinu wąskolistnego Neptun i produktów fermentacji (% SM) oraz struktura alkaloidów (% sumy alkaloidów) Składniki Surowe nasiona PŁM PŁP PŁM-D PŁP-D Białko ogólne 33,03 35,75 34,99 37,39 37,34 Włókno surowe 17,41 17,79 18,61 19,51 18,30 Tłuszcz surowy 4,64 4,54 4,57 4,99 5,44 Suma alkaloidów 0,037 0,035 0,038 0,033 0,034 Angustifolina 12,53 7,50 6,61 7,39 7,93 Izolupanina 5,24 4,52 4,39 4,21 4,17 Lupanina 67,16 61,15 60,74 59,95 60,60 13 OH lupanina 15,07 26,83 28,26 28,45 27,30 Fosfor fitynowy 0,053 0,056 0,046 0,050 0,041 Suma oligosacharydów 7,36 1,22 0,43 0,00 0,00 Rafinoza 1,22 0,41 NS 0,00 0,00 Stachioza 4,15 0,41 0,26 0,00 0,00 Werbaskoza 1,99 0,40 0,17 0,00 0,00 Suma kwasów organicznych - 7,46 7,60 4,97 6,27 Kwas mlekowy - 5,27 5,73 2,87 3,83 Kwas octowy - 0,76 0,66 1,22 0,77 Kwas propionowy - 1,43 1,21 0,90 1,67 Kwas masłowy - 0,00 0,00 0,00 0,00 Do cytowania: Zaworska A., Kasprowicz-Potocka M., Frankiewicz A., Wpływ rodzaju fermentacji na skład chemiczny nasion łubinu wąskolistnego. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

225 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, THE EFFECT OF THE FERMENTATION TYPE ON CHEMICAL COMPOSITION OF LUPIN SEEDS A. Zaworska *, M. Kasprowicz-Potocka, A. Frankiewicz Department of Animal Nutrition and Feed Management, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Life Sciences, Poznan * anita_zaworska@wp.pl Key words: lupin, fermentation, bacteria, yeast, chemical composition Introduction and objective Legumes are rich sources of protein, vitamins, carbohydrates and minerals. On the other side they contain oligosaccharides, alkaloids and phytates which are recognized as antinutritional substances. These compounds have unfavourable affect on feed intake and digestibility, contributing to the disorders of animals growth and development. Biotechnological processes used in the production of feed and food (fermentation, decortication, extrusion) may impact the chemical composition and properties of the products, and thus the availability and absorption of nutrients in animals. Lactic acid fermentation of legumes significantly reduces raffinose family sugars, phytate and alkaloids [2, 6, 7], and increase the digestibility of feed [4, 5]. On the other hand yeast improves feed consumption, absorption of nutrients and intestine peristalsis [1, 3]. The objective of the present study was to determine the changes in the chemical composition of the products obtained by the fermentation of lupin seeds using inoculants in different composition of microorganisms. Methods The aim of the study was blue lupin seeds var. Neptun. Raw seeds were disinfected with sodium hypochlorite, dried and grinded. Fermentation was carried out using bacterial preparations: ADISIL (Lactobacillus buchneri) or POLMASIL EXTRA (Enterococcus faecium, Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum, Pediococcus acidilactici, Lactobacillus buchneri) and dry baker's yeast (Saccharomyces cerevisiae). 100 g of seeds were diluted with 400 ml of water and proper inoculants were added according to variants. The fermentation process was carried out in laboratory glass under aerobic conditions, with the initial ph about 5. As a result of fermentation four lupin products (each in two replicates) were obtained: LPM with the monobacterial preparation, LPP with the polybacterial preparation, LPM-D with the monobacterial preparate and yeast, LPP-D with the polybacterial preparate and yeast. Results Depending on the applied inoculant, an increase in the crude protein content from 1 to 3 % units was found, compared with raw seed. Moreover, an increase of the concentration of crude fiber and decrease of N- free extractives was found.(table 1). In the products obtained by bacterial and yeast fermentation an increase in crude fat content was observed. All the fermented products were characterized by acidic ph in the range between 4.2 and 4.5, resulted from the presence of organic acids, especially lactic acid. In all the products significant reduction of oligosaccharides and phytic phosphorus was found. Oligosaccharides were not present in the products obtained by, both, bacterial and yeast fermentation. There were no significant changes in the level of alkaloids in all the fermented products. Summary/Conclusions Fermentation and type of inoculats used influenced the chemical composition of the products obtained. The most favorable composition of the products was obtained after fermentation of seeds using a mixture with polybacterial preparation POLMASIL EXTRA and dried yeast Saccharomyces cerevisiae. References 1. Auclair E W: Feed manufacturing in the Mediterranean region. Red. J. Brufau. Improving safety: From feed to food, Zaragoza, Camacho L. et al., Int. J. Food Microbiol. 14, 3-4, Heugeten van E. i in., J. Anim. Sci. 81, Kasprowicz-Potocka M. i in., Book of abstracts. 13 th Int. Lupin Conf., Poznań, L Servi S.H. et al., J. Cereal Sci. 48, Sindhu S.C., Khetarpaul N., Plant Foods Human Nutr. 58, Suliburska J. et al., Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. 8(3), Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 213

226 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, Table. 1. Chemical characteristics of raw blue lupin seeds var. Neptun and fermentation products (% DM) and alkaloids structure (% of total alkaloids). Parameters Lupin seeds LPM LPP LPM-D LPP-D Crude protein Crude fibre Crude fat Total alkaloids Angustifoline Izolupanine Lupanina OH lupanine Phytate phosphorus Total oligosacharides Raffinose NS Stachyose Verbascoza Total organic acids Lactic acid Acetic acid Propionic acid Butyric acid For citation: Zaworska A., Kasprowicz-Potocka M., Frankiewicz A., The effect of the fermentation type on chemical composition of lupin seeds. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

227 WPŁYW DODATKÓW ZIOŁOWYCH NA WZROST I SKŁAD CHEMICZNY MIĘSA KRÓLIKÓW XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN J. Zyszczak 1, O. Lasek 1*, P. Niedbała 2, F. Borowiec 1 1 Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, 2 Katedra Hodowli Drobiu, Zwierząt Futerkowych i Zoohigieny, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy, Kraków * olasek@ur.krakow.pl Słowa kluczowe: króliki, jakość mięsa, dodatki ziołowe Wstęp i cel pracy Hipoteza badawcza zakładała, że substancje biologicznie czynne zawarte w ziołach, zastosowane jako dodatek do mieszanek granulowanych wpłyną na wskaźniki produkcyjne, skład chemiczny mięsa i niektóre wskaźniki biochemiczne krwi królików. Celem badań było określenie wpływu skarmiania dodatku ziół do mieszanki granulowanej na przyrosty masy ciała królików, zużycie paszy, wydajność rzeźną, zawartość podstawowych składników w mięsie i wątrobie, profil kwasów tłuszczowych w tłuszczu mięsa i wątrobie królików, zawartość cholesterolu w mięsie i wątrobie oraz oznaczenie lipogramu w osoczu krwi, a także zawartość mocznika i glukozy. Metody Doświadczenie przeprowadzono na 24 królikach pochodzących z 4 miotów (rasy termondzkiej 6 sztuk, mieszańce popielańska x kalifornijski 8 sztuki, termondzka x popielański 8 sztuki, nawozelandzka x termondzka 2 sztuki). Króliki rozmieszono do 2 grup równomiernie według rasy, masy ciała i płci. Króliki były żywione granulatem wykonanym na zlecenie z: kukurydzy, jęczmienia, soi, suszu z lucerny, otrąb pszennych, mleka suszonego, fosforanu wapnia, Polfamixu, NaCl. Grupa kontrolna (K) otrzymywała granulat bez dodatku ziół, natomiast grupa doświadczalna (D) otrzymywała dodatkowo mieszaninę ziół w ilości 3,8% (kminek zwyczajny, czosnek pospolity, lebiodka pospolita, mięta pieprzowa, pokrzywa zwyczajna). Doświadczenie trwało średnio od 47 dnia życia do 78 dnia życia królików. Króliki utrzymywano indywidualnie ze stałym dostępem do paszy i wody. Kontrolowano masę ciała i zużycie paszy w odstępach tygodniowych. Po osiągnięciu przez króliki masy ciała 2,5 kg wybrano po 6 sztuk z każdej grupy, które poddano ubojowi. Podczas uboju pobrano próbki krwi z żyły jarzmowej, a po oskórowaniu i wypatroszeniu tuszkę zważono oraz pobrano próbki mięsa z combra oraz wątroby. Analizy chemiczne pasz oraz mięsa przeprowadzono według standardowych metod [1] w Laboratorium Katedry Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, UR Kraków, Analizę krwi przeprowadzono w laboratorium Diagnostyki Hormonalnej i Biochemicznej HARMON-DIA w Krakowie według procedur stosowanych w medycynie ludzkie. Wyniki opracowano statystycznie [3] wykorzystując jednoczynnikową analizę wariancji oraz test t-studenta (P<0,05). Wyniki Zawartość składników pokarmowych w granulatach była zgodna z zaleceniami dla królików [2]. Granulaty różniły się nieznacznie zawartością podstawowych składników pokarmowych, włókna detergentowego (NDF, ADF, ADL) oraz profilem kwasów tłuszczowych. W grupie K stwierdzono nieznacznie wyższą zawartość białka ogólnego, tłuszczu surowego i włókna surowego natomiast w grupie D odnotowano wyższą zawartość NDF, ADF i ADL natomiast niższą zawartość kwasów tłuszczowych hipercholesterolomicznych (C 14:0, C 16:0 ). Pobranie paszy przez króliki różniło się (P<0,05) w pierwszych dwóch tygodniach doświadczenia. Króliki z grupy D pobierały więcej granulatu. Różnice te wyrównały się w ostatnich dwóch tygodniach doświadczenia. Większe dobowe przyrosty masy ciała (P<0,05) odnotowano w I i IV tygodniu doświadczenia u królików z grupy z dodatkiem ziół (D). Różnice w wydajności rzeźnej nie były istotne (P>0,05) jednakże należy podkreślić, że obserwowano większe otłuszczenie narządów wewnętrznych królików z grupy K. Skład chemiczny mięsa nie różnił się istotnie (P>0,05), jednakże nieznacznie większą zawartość podstawowych składników, MUFA oraz mniejszą zawartość cholesterolu całkowitego i SFA odnotowano w mięsie królików doświadczalnych (D). Natomiast w wątrobie królików z grupy D odnotowano istotnie mniejszą zawartość tłuszczu (P<0,05) oraz cholesterolu (P<0,01). Wskaźniki biochemiczne krwi królików nie różniły się istotnie (P>0,05), niemniej jednak obserwowano niższą zawartość cholesterolu całkowitego, HDL oraz LDL we krwi królików żywionych granulatem z dodatkiem ziół. Podsumowanie/Wnioski Zastosowanie w mieszance granulowanej dodatku ziół zwiększyło przyrosty masy ciała królików. Nie wykazano różnic w pobraniu paszy i wydajności rzeźnej pomiędzy królikami poszczególnych grup. Wykazano, że dodatek ziół wpłynął na obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego w mięsie i wątrobie. Zwiększył się natomiast udział nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu mięsa i wątroby. Nie odnotowano istotnego wpływu udziału ziół w mieszance granulowanej na zawartość podstawowych składników w mięsie i wątrobie królików. Stosowanie ziół w tuczu królików może być wykorzystywane jako dobry dodatek poprawiający parametry mięsa, wątroby, krwi, głównie obniżający poziom cholesterolu. Nie stwierdzono żadnych negatywnych wpływów stosowania dodatku ziołowego w dawkach dla rosnących królików. Wskazuje to na możliwość szerszego stosowania tego dodatku w żywieniu królików. Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 215

228 XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN Można zatem stwierdzić, że dodatek ziół do paszy granulowanej wpłynął na poprawę wartości prozdrowotnej mięsa królików, co może mieć wartość w praktycznym żywieniu tych zwierząt i dla konsumentów. Spis piśmiennictwa 1. AOAC Official Methods of Analysis.17 th ed. Washington, DC. 2. Gugołek A., Żywienie królików. Zalecenia żywieniowe i wartość pokarmowa pasz. Zwierzęta futerkowe. Wyd. IFŻZ im. J. Kielanowskiego PAN, Jabłonna. 3. SAS User s Guide: Statistics, Release SAS Institute Inc., Cary, NC. Tab. 1. Wskaźniki produkcyjne królików Grupa K Grupa D Dzienne pobranie paszy (g szt. -1 ) Dzienne przyrosty masy ciała (g szt. -1 ) Wydajność rzeźna (%) 150,25 43,25 61,19 159,75 47,00 62,07 a, b średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P<0,05) Tab. 2. Zawartość podstawowych składników pokarmowych, suma kwasów tłuszczowych oraz zawartość cholesterolu całkowitego w mięsie i wątrobie królików Mięso Wątroba Grupa K Grupa D Grupa K Grupa D Sucha masa Popiół surowy Substancja organiczna Białko ogólne Tłuszcz surowy Bez- N wyciągowe SFA MUFA PUFA UFA Cholesterol całkowity 26,14 1,25 24,89 22,42 1,30 1,17 42,58 a 34,89 a 20,50 55,39 88,4 26,72 1,27 25,45 22,8 1,34 1,31 40,70 b 37,09 b 19,96 57,06 86,92 30,47 A 19,02 11,45 1,60 2,20 A 7,65 42,36 32,71 23,20 55,91 627,38 A 31,44 B 19,55 11,89 1,56 1,60 B 8,77 42,87 31,13 24,77 55,90 523,72 B a, b średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P<0,05) A, B średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P<0,01) Do cytowania: Zyszczak J., Lasek O., Niedbała P., Borowiec F., Wpływ dodatków ziołowych na wzrost i skład chemiczny mięsa królików. W: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (red.), Mat. konf., XLII Sesja Naukowa SŻZ KNZ PAN, Bydgoszcz,

229 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, EFFECT OF HERBAL SUPPLEMENTS ON GROWTH PERFORMANCE AND CHEMICAL COMPOSITION OF RABBIT MEAT J. Zyszczak 1, O. Lasek 1*, P. Niedbała 2, F. Borowiec 1 1 Department of Animal Nutrition and Feed Management, 2 Department of Poultry and Fur-bearing Animals Breeding and Zoohygiene, Faculty of Animal Breeding and Biology, University of Agriculture, Krakow * olasek@ur.krakow.pl Key words: rabbit, meat quality, herbal supplement Introduction and objective Research hypothesis assumed that biologically active substances contained in herbs, used as an additive for granular mixtures affect production rates, the chemical composition of meat and some blood biochemical indices of rabbits. The aim of the study was to determine the effect of herbs supplements on weight gain, feed intake, slaughter capacity, the content of the basic nutrients in meat and liver, fatty acid profile of the meat s fat and liver of rabbits, the cholesterol content in meat and liver, and determine lipogram in the blood plasma, and the amount of urea and glucose. Methods The experiment was conducted on 24 rabbits from four litters (race Termound 6 rabbits, hybrids Popielańska x Californian 8 rabbits, Termound x Popielańska 8 rabbits, New Zealand x Termound 2 rabbits). Rabbits were randomly divided into two groups (evenly by race, weight, and gender). The rabbits were fed granulate made on behalf of: corn, barley, soybeans, Alfaalfa dehydrated, wheat bran, dried milk, calcium phosphate, Polfamix, NaCl. The control group (C) received granulated without the addition of herbs, and the experimental group (E) received in addition a mixture of herbs in the amount of 3.8% (caraway, garlic, oregano, peppermint, nettle). The experiment lasted on average 47 days old to 78 days old rabbits. The rabbits were kept individually with access to feed and water. Body weight gain and feed intake were controlled on once a week. At the end the experiment 6 rabbits (body weight at 2.5 kg) were selected from each group, and were slaughtered. During slaughter, blood samples were taken from the jugular vein, carcass was weighed after skinned and eviscerated and samples of meat from the loin and liver were taken. Chemical analyzes of feed and meat were carried out according to standard methods (1) in the Laboratory of Department of Animal Nutrition and Feed Management, AU in Krakow, blood analysis was carried out in the laboratory of Hormone and Biochemical Diagnostics HARMON-DIA in Krakow by the procedures used in human medicine. Means were compared for main effects using one-way analysis of variance and Student's t test (3). The differences were considered significant at P<0.05. Results The nutrient content of granulate to satisfy nutrient requirements of the rabbits (2). Content of basic nutrients, detergent fiber (NDF, ADF, ADL) and fatty acid profile in the granulates differed slightly. Higher content of crude protein, crude fat and crude fiber were in the control granulate while in experimental granulate reported higher levels of NDF, ADF and ADL and the lower hypercholesterolomic fatty acids (C14: 0, C16: 0). Feed intake in rabbits differed (P <0.05) in the first two weeks of the experiment. Rabbits with the experimental group receive any more feed. These differences are evened out over the last two weeks of the experiment. A higher daily weight gain (P <0.05) was observed in the first and fourth week of experiments in rabbits fed with herbs supplements (E). Differences in performance slaughter were significant (P> 0.05), but it should be emphasized that the observed increased visceral adiposity rabbits with group C. The chemical composition of the meat was not significantly different (P> 0.05), but a slightly higher content of basic nutrients, MUFA and lower total cholesterol and SFA was observed in rabbits meat with experimental group. However, in the rabbit s liver with the E group was significantly lower fat content (P <0.05), and total cholesterol (P <0.01). Rabbit blood biochemical indices were not significantly different (P> 0.05), but it caused lower total cholesterol, HDL and LDL in the blood of rabbits fed granulate with herbs. Summary/Conclusions The use of the granulate addition of herbs increased weight gain of rabbits. There was no difference in feed intake and slaughter performance between groups of rabbits. It has been shown that the herbs supplements caused a decrease in total cholesterol in the meat and liver. However, unsaturated fatty acids in the fat meat and liver was higher. Granulate with herbs no significant effect of content of basic nutrients in meat and liver of rabbits. The use of herbs in fattening rabbits can be used as a good supplement which improves the meat, liver, blood, mainly cholesterol-lowering effects. There were no adverse effects of herbal supplement on performance, quality of meat and blood parameters in rabbits. This points to the possibility of a wider use of this supplement in the diet of rabbits. It can be concluded that the addition of herbs to feed contributed to the improvement of health-rabbit meat, which may have value in the practical feeding of the animals and consumers. Department of Animal Nutrition and Feedstuff Management Faculty of Animal Breeding and Biology University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz 217

230 XLII nd Scientific Conference CAN CAS PAS Bydgoszcz, References 1. AOAC Official Methods of Analysis.17 th ed. Washington, DC. 2. Gugołek A., Żywienie królików. Zalecenia żywieniowe i wartość pokarmowa pasz. Zwierzęta futerkowe. Wyd. IFŻZ im. J. Kielanowskiego PAN, Jabłonna. 3. SAS User s Guide: Statistics, Release SAS Institute Inc., Cary, NC. Table 1. Growth performance of rabbits. Group C Group E Daily feed intake (g item -1 ) Daily body weight gain (g item -1 ) Slaughter capacity, % 150,25 43,25 61,19 159,75 47,00 62,07 a, b - means in rows with different letters differ significantly at P<0.05 Table 2. Basic nutrients, fatty acids profile and total cholesterol contents in meat and liver of rabbits. Meat Liver Group C Group E Group C Group E Dry matter Ash Organic matter Crude protein Ether extract NFE SFA MUFA PUFA UFA Total cholesterol a a b b A A A B B B a, b - means in rows with different letters differ significantly at P<0.05 A, B - means in rows with different letters differ significantly at P<0.01 For citation: Zyszczak J., Lasek O., Niedbała P., Borowiec F., Effect of herbal supplements on growth performance and chemical composition of rabbit meat. In: P. Dorszewski, M. Grabowicz, P. Szterk, I. Zaremba (eds.), Proc. conf., XLII nd Scientific Conf. CAN CAS PAS, Bydgoszcz, Poland,

231 SPONSORZY