PERTYZA KONSERWATORSK RSKA DOKUMENTAC TACJA BADAŃ KONSERWAT ATORSKICH I PROGRAM RAM PRAC KONSERWATORS

Transkrypt

1 EKSPER PERTYZA KONSERWATORSK RSKA DOKUMENTAC TACJA BADAŃ KONSERWAT ATORSKICH I PROGRAM RAM PRAC KONSERWATORS ORSKICH dotyczące Lokalu mieszkalnego nr 8 w zabytkow kowej kamienicy przy ul. Partyzan yzantów 5 w Olsztynie WYKONAWCA: PRACOWNIA ARTHER SYLWIA HLIWIADCZYN Autorzy dokumentacji dok konserwatorskiej: Mirosław Cholewka, Sylwia Hliwi liwiadczyn, Mariusz Grunwald MORĄG, listopad 2016 D O K U M E N T A C J A C H R O N I O N A P R A W E M A U T O R S K I M

2 SPIS TREŚCI DOKUMENTACJI 1.0. KARTA IDENTYFIKACJI ZABYTKU I DOKUMENTACJI 2.0. HISTORIA OBIEKTU 3.0. OPIS FORMALNY I STAN ZACHOWANIA 4.0. METODYKA BADAŃ 5.0. WYNIKI BADAŃ 6.0. PODSUMOWANIE BADAŃ 7.0. WYTYCZNE KONSERWATORSKIE 8.0. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA - STAN ZACHOWANIA DOKUMENTACJA RYSUNKOWA 2

3 1.0. KARTA IDENTYFIKACJI ZABYTKU I DOKUMENTACJI NR REJESTRU ZABYTKÓW: A-2679, na wniosek z dnia: 14 lutego 1989 r PODSTAWA OPRACOWANIA 1. Zalecenia konserwatorskie WUOZ IZNR ls, dnia r IDENTYFIKACJA OBIEKTU RODZAJ : mieszkanie na I piętrze kamienicy wraz ze stolarką okienną i drzwiową. DATOWANIE OBIEKTU: r. WŁAŚCICIEL: Gmina Olsztyn z upoważnienia Zakładu Lokali i Budynków Komunalnych w Olsztynie, ul. Cicha 5, Olsztyn MATERIAŁ I TECHNIKA: Ściany z cegły ceramicznej czerwonej tynkowane, sufity tynkowane malowane, podłogi oraz stolarka okienna i drzwiowa z drewna sosnowego, malowana DANE DOTYCZĄCE OPRACOWANIA ZLECENIODAWCA: Zakład Lokali i Budynków Komunalnych w Olsztynie, ul. Cicha 5, Olsztyn AUTOR DOKUMENTACJI: Mirosław Cholewka, Sylwia Hliwiadczyn, Mariusz Grunwald DATA I MIEJSCE WYKONANIA: listopad 2016, Morąg MIEJSCE PRZECHOWYWANIA: 1. EGZ.: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, ul. Podwale 1, Olsztyn 2. EGZ.: Zakład Lokali i Budynków Komunalnych w Olsztynie, ul. Cicha 5, Olsztyn 3. EGZ.: Pracownia Arther Sylwia Hliwiadczyn ul. Wenecka 1, Morągu 1.4. ZAKRES OPRACOWANIA Zakres opracowania dotyczy wykonania ekspertyzy konserwatorskiej mieszkania wraz ze stolarkami otworowymi lokalu nr 8 znajdującego się w zabytkowej kamienicy przy ul. Partyzantów 5 w Olsztynie. Ekspertyza określa czy znajdujące się w lokalu elementy pochodzą z I fazy budowy i jaki jest ich stan zachowania. Badania konserwatorskie mają na celu ustalenie pierwotnej kolorystyki. Badania i ekspertyza dotyczy: - stolarki drzwiowej w lokalu - 1 sztuka, - stolarka okienna w lokalu - 1 sztuka, - ściany i sufit 3 pomieszczenia. 3

4 2.0. HISTORIA OBIEKTU Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny strażnicę, nadając jej nazwę Allenstein, zwaną później także Holstin, Olstyn. Prawa miejskie osadzie nadała 31 października 1353 Kapituła Warmińska. Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był Jan z Łajs. Jeszcze przed lokacją miasta w 1347 w miejscu strażnicy drewniano-ziemnej rozpoczęto budowę zamku, którą ukończono w 1353, później wielokrotnie przebudowywany. W drugiej połowie XIV wieku (lata ) wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła. Do dziś przetrwała wytyczona wtedy sieć ulic i część imponujących fortyfikacji, a wiele istniejących dziś na obszarze Starego Miasta domów wspiera się o średniowieczne fundamenty. Liczne wojny XV wieku wielokrotnie niszczyły miasto. W 1414 Olsztyn został zniszczony przez wojska króla Władysława Jagiełły. W 1440 miasto przystąpiło do Związku Pruskiego. Na mocy II pokoju toruńskiego, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski. Wojna w latach , spustoszyła południową Warmię. Ówczesnym administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski Mikołaj Kopernik. Nastąpił rozwój miasta korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec Warszawa. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła, pośrednicząc w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat wyludniła miasteczko niemal całkowicie. W czasie wojen napoleońskich miasto zostało splądrowane. 3 Lutego 1807 w Olsztynie zatrzymał się cesarz Napoleon Bonaparte. Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono samorząd terytorialny, a w 1818 roku powstał powiat olsztyński. Po 1818 zabudowa miejska wyszła poza mury Starego Miasta. Druga połowa XIX wieku to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza Roberta Zakrzewskiego (Sakrzewskiego), a następnie Oskara Beliana. W latach przeprowadzono przez Olsztyn magistralę kolejową, łączącą Toruń z Królewcem. Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 tys. w 1846, do 6 tys. w 1875 i 25 tys. w Olsztyn zaczął się rozwijać się w kierunku powstałego dworca kolejowego, położonego wówczas na obrzeżach miasta. Pod koniec XIX wieku następuje rozkwit niewielkiego miasta. Utworzenie w 1905 r. rejencji olsztyńskiej podniosło prestiż miasta i spowodowało jego jeszcze prężniejszy rozwój. Wznoszone są nowe gmachy publiczne, między innymi nowy ratusz, gmach rejencji czy neogotyckie kościoły Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Józefa. Powstają liczne kamienice czynszowe i nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W 1890 powstaje gazownia, a w 1892 sieć telefoniczna, nieco później nowoczesny wodociąg i kanalizacja, a w 1907 elektryczność. Od 1884r w mieście stacjonuje garnizon wojskowy. W 1905 roku Olsztyn posiadał 25 tysięcy mieszkańców. W 1939 mieszkało tu ponad 50 tys. osób. 22 Stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. W 1946 miasto liczyło 23 tys. mieszkańców, a w tys. Jeszcze w końcu XIX wieku w Olsztynie pojawiły się ogromne problemy mieszkaniowe. Tysiące przybyłych ludzi poszukujących pracy w kolejnictwie, wojsku i administracji prężnie rozwijającego się miasta poszukiwała stałego lokum dla siebie i swoich rodzin. Nastąpił ogromny rozkwit budownictwa czynszowego, nie zaspokajał on jednak ówczesnych potrzeb. Ogromna ilość powstałych wówczas kamienic przeznaczona 4

5 była dla osiedleńców o zasobnych portfelach. Duże, nowoczesne i bogato wyposażone mieszkania zamieszkiwało czasem kilka osób, podczas gdy sutereny i poddasza były gęsto zaludnione. W późniejszych latach budownictwo czynszowe tylko częściowo zaspokajało potrzeby mieszkaniowe, jednak było zbyt drogie dla biedniejszych osiedleńców. Problem ten miała rozwiązać powstała w 1902 r. spółdzielnia mieszkaniowa Allensteiner Wohnungebaugenossenschaft, która zbudowała kilka budynków dla mniej zasobnych mieszkańców. Powstanie ulicy Partyzantów (dawniej Bahnhofstrasse a wcześniej Chausse nach dem Bahnhoff) ściśle łączy się z budową dworca kolejowego w Olsztynie. Wytyczona wzdłuż linii kolejowej stanowiła główną arterię komunikacyjną łączącą centrum miasta z oddanym do użytku w 1871 roku dworcem. Ulica została stosunkowo szybko zabudowana przez przedsiębiorców, którzy po pierwsze lokowali tu swój kapitał, mnożony ogromną koniunkturą mieszkaniową, po drugie sami chcieli zamieszkiwać na nowej ulicy, wśród innych zamożnych przedsiębiorców i trzecie, nowo wytyczoną ulica zapewniała doskonałą komunikację i sprzyjała prowadzeniu interesów. Już w 1880 roku ulicę wybrukowano i ułożono chodniki. W 1883 roku oświetlono ją za pomocą lamp olejowych, zastąpionych w 1890 roku oświetleniem gazowym. Doskonała koniunktura mieszkaniowa spowodowana niedostatkiem mieszkań dla tysięcy osiedlających się w mieście neofitów sprawiła, że przeważały tu kamienice czynszowe. Prężnie zabudowywano także sąsiednie ulice- ul. Dąbrowszczaków (Kaiserstrasse) i ul. Lanca (Joachim Strasse). Ta ostatnia wzięła swą nazwę od imienia mistrza murarskiego Joachima Hosmana, który był właścicielem wielu parceli na owej ulicy. Kamienica pod nr. 3/4 powstała między 1900 a 1905 rokiem. W XIX wieku istniała tu luźna zabudowa w postaci kilku pojedynczych budynków, głownie gospodarczych.-fot.1. Kamienicę odnajdujemy na planie miasta autorstwa Hugona Bonka z 1913r- Fot.2 oraz planie miasta z 1922 roku gdzie oznaczona jest jako Urząd Skarbowy. Prawdopodobnie była to pierwotnie kamienica czynszowa zamieszkiwana przez kilka rodzin a następnie przekształcono ją w budynek urzędowy- Urząd Celny i Skarbowy, choć i w tedy zamieszkiwali ją m.in. inspektor podatkowy Paul Biernath oraz palacz Paul Sombrutzki. Fot. 1. Olsztyn. Fragment planu miasta z 1892 r. autorstwa Luckharda. Oznaczono miejsce późniejszej lokalizacji kamienicy. 5

6 Fot.2. Olsztyn. Fragment planu miasta z 1913 r. autorstwa H. Bonka. Widoczna kamienica wówczas nr 3/4 datowana na okres przed r. Fot.3. Olsztyn. Fragment planu miasta z 1922 r. Zaznaczono usytuowanie budynku oznaczonej jako Finanzamt. Bibliografia. Adressbuch fuer die Regierungshaupstadt Und den Kreis Allenstein, Ausgabe 1927, Allenstein 1927 Bętkowski R., Olsztyn jakiego nie znacie, Olsztyn Karta Ewidencyjna Zabytku Architektury i Budownictwa WKZ w Olsztynie Rzempołuch A., Architektura u urbanistyka Olsztyna , Olsztyn Sikorski J, Olsztyn - założenie i rozwój przestrzenny miasta. Wakar A. Olsztyn , Olsztyn

7 3.0. OPIS FORMALNY OBIEKTU I STAN ZACHOWANIA MIESZKANIE GŁÓWNE ZAŁOŻENIE Mieszkanie nr 8 znajduje się na I piętrze w trakcie tylnim od strony elewacji bocznej. Lokal składa się z trzech pomieszczeń. Drzwi wejściowe prowadzą bezpośrednio do dużego pokoju doświetlonego jednym wtórnym oknem z PCV. Pomieszczenie zaadoptowano na pokój z aneksem kuchennym. Przy ścianie działowej z pionem kominowym, znajduje się kuchnia kaflowa z duchówką, ie stanowi pierwotnego elementu wyposarzenia, jej stylistyka wskazuje na lata powojenne. Pokoje wysokie tynkowane, malowane, ściany kończą się fasetą. Z pomieszczenia 1/01, za wtórnymi drzwiami jest wejście do niewielkiej toalety. W ścianie działowej natomiast, znajdują się reprezentacyjne drzwi dwuskrzydłowe, które prowadzą do drugiego pomieszczenia. Pomieszczenie 1/02 doświetlone jest jednym pierwotnym oknem wychodzącym na elewację boczną. Ściany gładkie, zakończone fasetą. W pokoju znajduje się piec kaflowy, wtórny z prostych kafli w kolorze ugrowym. MATERIAŁ I TECHNIKA Ściany - obwodowe murowane z cegły ceramicznej czerwonej na zaprawie wapienno - piaskowej, tynkowane tynkiem wapienno - piaskowym, kilkukrotnie malowane farbami kredowymi, wyrównywane szpachlą gipsową. Sufity - tynk wapienno - piaskowy na trzcinowym ruszcie, obecnie warstwa malarska biała na wierzchu. Podłogi - podłoga deskowa, obramiona profilowanymi listwami, częściowo zachowanymi, całość malowana kilkukrotnie farbą olejną. STAN ZACHOWANIA POMIESZCZEŃ MIESZKANIA Mieszkanie w ogólnym stanie dostatecznym. Lokal jest przede wszystkim zaniedbany. Obecne warstwy malarskie silnie zabrudzone, wypłowiałe i spatynowane. Tynki są w wielu miejscach spękane i odspojone. Liczne kolejne warstwy malarskie i szpachle gipsowe, kładzione by pozbyć się spękań, dodatkowo obciążają i powodują kolejne zniszczenia. Struktura tynków jest w dużej mierze rozluźniona, w wielu miejscach razem ze szpachlą odpada część licowa z nawarstwieniami malarskimi. Najwięcej spękań występuje w narożnikach, biegną od góry do samej podłogi, siatka spękań pokrywa także sufity. Drewniana podłoga jest w dobrym stanie, nie ma widocznych większych ubytków i odkształceń, w pomieszczeniu 1/01 cześć desek prawdopodobnie została wymieniona. Listwy przypodłogowe zachowały się w pomieszczeniu 1/02, nie są kompletne ale w dobrym stanie, po oczyszczeniu będą nadawały się do ponownego zamontowania. 7

8 HISTORYCZNA STOLARKA OTWOROWA TYP D1 LOKALIZACJA, ROZWIĄZANIE FUNKCJONALNE D1 drzwi z pomieszczenia 1/O1 do pomieszczenia 1/O2. MATERIAŁ, TECHNIKA, KONSTRUKCJA Drzwi w konstrukcji ramowo-płycinowej, wykonane z drewna sosnowego, malowane. Ramiaki mocowane na czop przelotowy, zakołkowane. Ościeżyna pełna deskowa, obramiona profilowanymi listwami maskującymi. Założenia ogólne Drzwi dwuskrzydłowe z podziałem na 3 strefy. Środkową strefę stanowią 2 najwyższe płyciny w układzie pionowym. Strefę górną i dolną stanowią płyciny w formie zbliżonej do kwadratu. Skrzydła domyka lista przymykowa, wąska, fazowana na krawędziach. Okucia Skrzydła zawieszone są na trzech parach dużych zawiasów czopowych, zdobionych od góry formą grotu. System zamykania Skrzydło zamykane zamkiem zapadkowym, wpuszczanym w ramiak, obsługiwanym klamkami jednoramiennymi. DEKORACJA Ramiak dekorowany rozprofilowaną krawędzią wewnętrzną w formie pseudoprętawin. Płyciny z wystającym lustrem. Listwy maskujące bogato profilowane, ustawione na wyodrębnionych cokołach. Próg obramiony ryflowanymi listwami mosiężnymi, wewnątrz wypełnieie masą skałodrzewną barwioną w masie. CECHY STYLOWE - układ płycin, - bogato profilowane krawędzie ramiaków, - płyciny z wystającym lustrem, - ościeżyna pełna. Stolarka otworowa nosząca cechy drzwi klasycyzujących. STAN ZACHOWANIA KONSTRUKCJA PŁYCINY RAMIAKI SYSTEMY ZAMYKANIA ZAWIASY SZYLDY KLAMKI ELEMENTY PIERWOTNE TAK TAK TAK TAK TAK - - ELEMENTY WTÓRNE TAK TAK PRZEPROWADZONE PRACE Wielokrotne przemalowanie stolarki, wymiana szyldów i klamek, mocowanie wieszaków. ZNISZCZENIA I ICH PRZYCZYNY BRAKI PODSUMOWANIE Cała stolarka zachowała się w stanie bardzo dobrym. Widoczne niewielkie uszkodzenia mechaniczne w obrębie zamków, na krawędziach ramiaków. Duża ilość nawarstwień malarskich spłaszcza profile pseudoprętawin. Warstwy miejscami odspajają się od podłoża dużymi fragmentami co świadczy o nieodpowiednim przygotowaniu podłoża przed kolejnym malowaniem. Brakuje pierwotnych szyldów i klamek. STOLARKA DRZWIOWA JEST W STANIE BARDZO DOBRYM. KWALIFIKUJE SIĘ DO KONSERWACJI. 8

9 TYP O1 LOKALIZACJA, ROZWIĄZANIE FUNKCJONALNE Okno doświetlające mieszkanie nr 8 w elewacji tylnej w strefie III piętra. MATERIAŁ, TECHNIKA, KONSTRUKCJA Okno w konstrukcji skrzynkowej, rozwierane do wewnątrz, wykonane z drewna sosnowego, malowane. Składa się z 8 skrzydeł. Ramiaki mocowane na czop. Łączenia wzmocnione blaszkami kątowymi. Ościeżnica mocowana na stalowe kotwy osadzone w murze. Założenia ogólne Okno dwudzielne, dwupoziomowe, czterokwaterowe, zwieńczone łukiem odcinowym, dzielone w 2/3 wysokości ślemieniem, oraz pionowo ozdobnymi listwami przymykowymi. Nadświetle sześciodzielne, trójpoziomowe osiemnastokwaterowe. Skrzydła nadślemienia 2 sztuki zewnętrzne trójdzielne, trójpoziomowe, dziewięciokwaterowe. 2 sztuki wewnętrzne - jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. Skrzydła podślemienia 4 sztuki jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. PARAPET, OKAPNIKI Drewniany z rynienką na wodę kondensacyjną. Okucia Wszystkie skrzydła zawieszone są na dwóch parach zawiasów czopowych zakończonych grotem. System zamykania Skrzydła zamykane zamkami języczkowym obsługiwanymi klamką umieszczoną w centralnym punkcie skrzydła. DEKORACJA Główną dekorację stanową bogato zdobione listwy przymykowe. Fazowania krawędzi, rauty, woluty, fryz kostkowy kończący konsolkę. Rozbudowany profil krawędzi ramiaków oraz parapetu. Uskokowy profil ślemienia z głęboką fazą od dołu. CECHY STYLOWE Okno w stylu secesyjnym i klasycyzującym: - detale snycerskie, - podziały nadświetla, - profil ślemienia. STAN ZACHOWANIA ELEMENTY PIERWOTNE KONSTRUKCJA SKRZYDŁA ZEW. SKRZYDŁA WEW. PARAPET SYSTEMY ZAMYKANIA ZAWIASY KLAMKI TAK TAK TAK TAK TAK TAK - ELEMENTY WTÓRNE PRZEPROWADZONE PRACE ZNISZCZENIA I ICH PRZYCZYNY BRAKI PODSUMOWANIE TAK Kilkukrotnie pomalowanie stolarki, częściowa wymiana oszklenia, Skrzydła zewnętrzne zachowały się w stanie dostatecznym, drewno jest osłabione, spękane, warstwy malarskie odspajają się, widoczne niewielkie ubytki mechaniczne. Okno przesuszone, skrzydła zewnętrzne lekko odkształcone i spękane. W najgorszym stanie są okapniki, silnie wypłukane, zbierają wodę opadową. Kity szklarskie w wilu miejscach odspojone i spękane. Warstwy malarskie na całym oknie, mocno spękane, siatka spękań i kolejne przemalowania sprawiają, że profile są mało czytelne. Brak pierwotnych klamek. ZE WZGLĘDU NA BOGATY DETAL I DOSTATECZNY STAN ZACHOWANIA STOLARKA KWALIFIKUJE SIĘ DO KONSERWACJI. 9

10 4.0. METODYKA BADAŃ Na ścianach pomieszczeń oraz na sufitach i elementach stolarki okiennej i drzwiowej jak ramiaki, płyciny, ościeżnica, okucia, wykonano odkrywki sondażowe mające na celu ukazanie poszczególnych warstw aż do warstwy pierwotnej. Do każdej odkrywki wykonano dokumentację opisową i fotograficzną. Odkrywki ponumerowano, udokumentowano również miejsca, gdzie zostały wykonane. W miejscach gdzie odkrywki okazały się niejednoznaczne pobrano próbki i sporządzono naszlify, które obserwowano pod mikroskopem i sfotografowano. Wyniki analiz przedstawiono w formie graficznej za pomocą tabel, opisowej jak i fotograficznej. Na zdjęciach widoków stolarek, zaznaczono miejsca wykonania odkrywek. Na rzucie poziomym oznaczono miejsca wykonania odkrywek na ścianach i sufitach. W DOKUMENTACJI FOTOGRAFICZNEJ zamieszczono zdjęcia stanu zachowania lokalu mieszkalnego nr 8. W DOKUMENTACJI RYSUNKOWEJ zaznaczono historyczne elementy lokalu do zachowania, oraz wizualizację rozwiązania kolorystycznego pomieszczenia. 10

11 5.0. WYNIKI BADAŃ NA RZUCIE OZNACZONO MIEJSCA WYKONANIA ODKRYWEK NA ŚCIANACH I SUFITACH MIESZKANIA ORAZ MIEJSCA POBRANIA PRÓBEK.

12 Pomieszczenie 1/01 - sufit, faseta i ściana prosta pod sufitem. Odkrywka P5/O1 Okrywka pokazuje, zachowane pierwotne nawarstwienia: na tynku wapienno - piaskowym (0), widoczna jest warstwa malarska ugrowa jasna (1), na niej malarskie zdobienia: na ścianie tuż pod fasetą pas złocenia (2), na suficie od strony fasety: cienki pasek czerwony (2), gruby pasek czerwony (4), cienki pasek błękitny (5), gruby pasek błękitny (6), tło sufitu w kolorze żółtym (7). Numeracja wg Tab. 1. Tab. 1. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/01 - sufit, faseta, Odkrywka P5/O1. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy piaskowy 1a warstwa pierwotna faseta - pobiała biel 1b warstwa pierwotna malarska faseta ugrowy jasny S Y 2 3 I r. warstwa pierwotna ściana - pas złocenia szer. 7 cm warstwa pierwotna - sufit pasek szer. 0,5 cm brąza czerwony S Y90R 4 warstwa pierwotna - sufit pasek szer. 2 cm czerwony S Y90R 5 warstwa pierwotna - sufit pasek szer. 0,5 cm błękitny S B 6 warstwa pierwotna - sufit pasek szer. 1 cm błękitny S B 7 warstwa pierwotna sufit żółto - ugrowy S Y

13 Pomieszczenie 1/01 - ściana prosta pod sufitem i faseta. Odkrywka P5/O1 Okrywka pokazuje zbliżenie na zachowany tynk wapienno piaskowy (0), a na nim dobrze widoczna warstwa złoconego pasa szerokości 7 cm (1). Powyżej pasa faseta wymalowana na kolor ugrowy jasny (2). Wtórne nawarstwienia: kremowy (3), szpachla gipsowa (4), warstwa malarska biała (5), warstwa malarska biała (6). Pomieszczenie 1/01 - sufit. Odkrywka P5/O1 Zbliżenie na rozmalowania pasowe sufitu, widoczne paski czerwone i błękitne, oraz żółty kolor wypełnienia sufitu. 13

14 Pomieszczenie 1/01 - ściana działowa z pom. 1/02, wys. ok. 1,5 m. Odkrywka P5/O2 Odkrywka pokazuje, fragment cegły ceramicznej czerwonej (0), na niej pierwotny tynk wapienno - piaskowy (1), następnie warstwa pobiały (2), warstwa malarska żółty jasny (3), cienka szlichta z dodatkiem gliny (4), warstwa malarska ugrowa ciemna (5a), a na niej wymalowanie z wałka w kolorze brązowym (5b). Kolejne nawarstwienia: warstwa malarska zielony jasny (6), szpachla (7), warstwa malarska biała (8), warstwa malarska beżowo - różowa (9). Numeracja wg Tab. 2. Tab. 2. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/01 ściana działowa z pom. 1/02, Odkrywka P5/O2. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 warstwa pierwotna mur cegła ceramiczna 1 2 I r. warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy warstwa pierwotna pobiała piaskowy biel 3 warstwa pierwotna malarska żółty jasny S Y 4 warstwa wtórna szlichta piaskowo - gliniasta ugrowy 5a II warstwa wtórna malarska ugrowy ciemny 5b warstwa wtórna malarska - wzór z wałka brąz 6 III warstwa wtórna malarska zielony jasny 7 IV warstwa wtórna szpachla gipsowa 8 warstwa wtórna malarska biel szary 9 V warstwa wtórna malarska beżowo - różowy 14

15 Pomieszczenie 1/01 - ściana działowa z pom. 1/02, wys. ok. 50 cm od podłogi. Miejsce pobrania Próbki P5/P6 Widoczna zachowana pierwotna warstwa malarska koloru żółtego jasnego (1), na niej wtórne nawarstwienia, widoczne na poniższym przekroju. Próbka P5/P6 Próbka pokazuje fragment tynku wapienno - piaskowego (0), na nim pierwotna warstwa malarska żółta jasna (1). Wtórne nawarstwienia: ugrowy ciemny (2), nawarstwienia olejne: kremowy (3), błękitny (4), biel (5), błękitny (6), czerwony jasny (7), kremowy (8), zielony (9), biel (10), żółty (11), pomarańczowy (12), żółty (13), żółty jasny (14). Numeracja wg Tab

16 Tab. 3. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/01 ściana z pom. 1/02 wys. ok. 50 cm, Odkrywka P5/P6. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 I r. warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy piaskowy 1 warstwa pierwotna malarska żółty jasny S Y 2 II warstwa wtórna malarska ugrowy ciemny 3 III 4 IV 5 V 6 VI 7 VII 8 VIII 9 IX 10 X 11 XI 12 XII 13 XIII 14 XIV warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna warstwa wtórna malarska olejna kremowy błękit biel błękit Czerwony jasny kremowy zielony biel żółty pomarańczowy żółty żółty jasny Pomieszczenie 1/03 - ściana na wys. ok. 1,30 m. Odkrywka P5/O8 Odkrywka pokazuje, że na ścianach toalety znajduje się szary wtórny tynk cementowo - wapienny (0) oraz warstwa malarska biała (1). Wtórne nawarstwienia: szpachla gipsowa (2), biel (3). 16

17 Pomieszczenie 1/02 - ściana na wys. ok. 1,70 m. Odkrywka P5/O3 Odkrywka pokazuje uzupełnienie tynkiem wapienno - piaskowym (0), a na nim warstwa malarska zielono - szara (1a), a na niej wymalowanie z wałka w kolorze granatowym (1b). Kolejne nawarstwienia: warstwa malarska żółta (2), szpachla gipsowa (3), warstwa malarska niebieska jasna (4), warstwa malarska cytrynowa (5a), a na niej wymalowanie z wałka w kolorze zielonym jasnym (5b), na nim szpachla gipsowa (6), warstwa malarska biała (7), warstwa malarska żółta (8). Numeracja wg Tab. 4. Tab. 4. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/02 ściana na wys. ok. 1,70 m, Odkrywka P5/O3. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 warstwa wtórna szlichta piaskowo - gliniasta ugrowy 1a II warstwa wtórna malarska zielono - szary 1b warstwa wtórna malarska - wzór z wałka granatowy 2 III warstwa wtórna malarska żółty 3 IV warstwa wtórna szpachla gipsowa szary 4 warstwa wtórna malarska niebieski jasny 5a warstwa wtórna malarska cytrynowy 5b V warstwa wtórna malarska - wzór z wałka zielony jasny 6 VI warstwa wtórna szpachla gipsowa 7 warstwa wtórna malarska biel szary 8 VII warstwa wtórna malarska żółty 17

18 Pomieszczenie 1/02 - faseta i sufit. Odkrywka P5/O4 Odkrywka pokazuje, że tynki wapienno piaskowe (0) na ścianach drugiego pomieszczenia są w złym stanie. Zachowała się szczątkowo pierwotna warstwa złoconego pasa pod fasetą (2), oraz warstwa malarska fasety ugrowa jasna (1). Odkrywka P5/O4 Zbliżenie pokazuje tynk wapienno - piaskowy (0), na nim pas złocenia (2), faseta w kolorze ugrowym jasnym (2), odcięta paskiem w kolorze czerwono - bordowym (3). Wtórne nawarstwienie to warstwa malarska szaro - zielona (4) współczesne szpachle gipsowe i warstwa malarska biała. Numeracja wg Tab

19 Tab. 5. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/02 - ściana i faseta, Odkrywka P5/O4. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 1 I r. warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy warstwa pierwotna ściana - pas złocenia szer. 7 cm piaskowy brąza 2 warstwa pierwotna malarska faseta ugrowy jasny S Y 3 warstwa pierwotna - ściana pasek szer. 1 cm czerwono - bordowy S Y90R 4 II warstwa wtórna malarska szaro - zielony Próbka P5/P4 Próbka pobrana w miejscu czerwonego paska kończącego ścianę prostą. Pokazuje że pasek najprawdopodobniej jest pierwotny. Na tynku (0), widoczna warstwa malarska ugrowa jasna (1), oraz pasek czerwony szerokości 1 cm (2). W warstwie czerwonej farby na zdjęciu makro widoczne są drobinki złocenia co może świadczyć o równoległym nakładaniu złota i malowaniu paska. 19

20 Pomieszczenie 1/02 - ściana na wys. ok. 1,50 m. Odkrywka P5/O7 Odkrywka pokazuje, uzupełnienia tynków w dolnych partiach ściany. Uzupełnienia wykonano także tynkiem wapienno - piaskowym zbliżonym do pierwotnego ale przy użyciu większej gradacji kruszywa. Na tynku pierwotnym (0), widoczna pobiała (1), warstwa malarska ugrowa jasna (2) i wtórne przemalowania: żółty (3), szpachla gipsowa (4), warstwa malarska beżowa (5). Pomieszczenie 1/02 - krawędź listwy maskującej drzwi. Odkrywka P5/O8 Odkrywka pokazuje, zachowane na krawędzi listwy wtórne tapety. Na ścianach pozostały jedynie szczątkowe fragmenty. Pierwsza tapeta w kolorach niebieskich i szaro - zielonych (1), kolejna żółta (2), przemalowanie na kolor czerwono - różowy (3), gruby malowany papier (4) na kolor żółty (5). Następnie warstwa malarska niebieska jasna (6), szpachla gipsowa (7) i warstwa malarska beżowa (8). Numeracja wg Tab

21 Tab. 6. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/02 - krawędź listwy maskującej drzwi, Odkrywka P5/O8. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 I r. warstwa pierwotna drewno sosnowe 1 II warstwa wtórna tapeta Niebieski i szaro - zielony 2 III warstwa wtórna tapeta żółty 3 IV warstwa wtórna malarska czerwono - różowy 4 V warstwa wtórna gruby papier szary jasny 5 warstwa wtórna malarska żółty 6 VI warstwa wtórna malarska niebieski jasny 7 VII warstwa wtórna szpachla gipsowa 8 warstwa wtórna malarska beżowy biel Pomieszczenie 1/02 - profilowana listwa przypodłogowa. Odkrywka P5/10 Odkrywka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim warstwa malarska orzechowy brąz (1). Wtórne nawarstwienia: zielony ciemny (2), biel (3), czerwono - brązowy (4), żółty (5), żółty (6). Numeracja wg Tab

22 Tab. 7. Stratygrafia warstw, Pomieszczenie 1/02 - listwa przypodłogowa, Odkrywka P5/10. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 1 I r. warstwa pierwotna drewno sosnowe warstwa pierwotna malarska orzechowy brąz S Y20R 2 II warstwa wtórna malarska zielony ciemny 3 III warstwa wtórna malarska biel 4 IV warstwa wtórna malarska czerwono - brązowy 5 V warstwa wtórna malarska żółty 6 VI warstwa wtórna malarska żółty Próg drzwi D1. Odkrywka P5/O9 Odkrywka pokazuje, że prób składa się z dwóch ograniczających go mosiężnych ryflowanych listew (1), a przestrzeń pomiędzy listwami wypełnia wyprawa w formie skałodrzewu lekko elastycznego barwionego na kolor zielony (2). Wtórne warstwy farb olejnych: brązowo - czerwony (3), żółty (4), żółty (5). Numeracja wg Tab

23 Tab. 8. Stratygrafia warstw, Próg drzwi D1, Odkrywka P5/O9. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 1 2 I r. warstwa pierwotna mosiężne ryflowane listwy warstwa pierwotna skałodrzew naturalny mosiądz zielony S G10Y 3 II warstwa wtórna malarska czerwono - brązowy 4 III warstwa wtórna malarska żółty 5 IV warstwa wtórna malarska żółty Próbka P5/P3 Próbka pokazuje przekrój przez masę skałodrzewną, widoczne w nim wyodrębnione fragmenty pyłu drzewnego, które wskazują strzałki. 23

24 Stolarka drzwiowa D1. Na widoku stolarki drzwiowej oznaczono miejsca wykonania odkrywek P5/8, P5/14, P5/15. Stolarka drzwiowa D1 - ramiak i płycina. Odkrywka P5/14 Odkrywka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim pierwotne wymalowania: ramiak kolor zielono - żółty (1a), lustro płyciny - oliwkowy jasny (1b), krawędzie płyciny - niebieski (1c). Wtórne przemalowania: szary jasny (2), kremowy (3), żółty jasny (4), biel (5). Numeracja wg Tab

25 Tab. 9. Stratygrafia warstw, Stolarka drzwiowa D1 - ramiak, płycina - lustro i krawędź, Odkrywka P5/14. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 warstwa pierwotna drewno sosnowe 1a 1c I r. warstwa pierwotna malarska ramiaki warstwa pierwotna malarska krawędź płyciny zielono - żółty niebieski S G90Y S B10G 1b warstwa pierwotna lustro płyciny oliwkowy jasny S G80Y 2 II warstwa wtórna malarska szary jasny 3 III warstwa wtórna malarska kremowy 4 IV warstwa wtórna malarska żółty jasny 5 V warstwa wtórna malarska biel Stolarka drzwiowa D1 - ramiak pionowy. Odkrywka P5/8 Odkrywka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim pierwotna warstwa malarska dobrze zachowana w kolorze zielono - żółtym (1a). Wtórne nawarstwienia: szary jasny (2), kremowy (3), żółty rozbielony (4), biel (5). 25

26 Stolarka drzwiowa D1 - profilowana listwa maskująca. Odkrywka P5/15 Odkrywka pokazuje dobrze zachowaną pierwotną warstwę malarską. Na drewnie sosnowym (0), widoczny jest kolor zielono - żółty (1a), a na nim wtórne przemalowania: szary (2), biel (3), kremowy (4), kremowy jasny (5), fioletowy (6), żółty ciemny (7), biel (8). Numeracja wg Tab. 10. Tab. 10. Stratygrafia warstw, Stolarka drzwiowa D1 - profilowana listwa maskująca, Odkrywka P5/15. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 1a I k. XIX w. warstwa pierwotna drewno sosnowe warstwa pierwotna malarska zielono - żółty S G90Y 2 II warstwa wtórna malarska szary 3 III warstwa wtórna malarska biel 4 IV warstwa wtórna malarska kremowy 5 V warstwa wtórna malarska kremowy jasny 6 VI warstwa wtórna malarska fioletowy 7 VII warstwa wtórna malarska żółty ciemny 8 VIII warstwa wtórna malarska biel 26

27 Stolarka okienna O1 - strona zewnętrzna. Na widoku stolarki okiennej oznaczono miejsca wykonania Odkrywek P5/12, P5/13 i miejsce pobrania Próbki P5/P5. Stolarka okienna O1 - strona zewnętrzna - listwa przymykowa. Odkrywka P5/12 Odkrywka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim pierwotna warstwa malarska koloru zielono - żółtego (1). Wtórne nawarstwienia: zielony ciemny (2), biel (3), kremowy (4), biel (5). Numeracja wg Tab

28 Stolarka okienna O1 - strona zewnętrzna - ościeżnica. Odkrywka P5/13 Odkrywka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim pierwotna warstwa malarska koloru zielono - żółtego (1). Wtórne nawarstwienia: zielony ciemny (2), biel (3), kremowy (4), biel (5), biel (6). Numeracja wg Tab. 11. Próbka P5/P5 Próbka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim dobrze widoczna pierwotna warstwa malarska koloru zielono - żółtego (1). Wtórne przemalowania: zielony ciemny (2), biel (3). Numeracja wg Tab

29 Tab. 11. Stratygrafia warstw, Stolarka okienna O1, strona zewnętrzna - listwa przymykowa, ościeżnica, Odkrywka P5/12, P5/13, Próbka P5/P5. Nr warst wy faza chronolo giczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 1a I k. XIX w. warstwa pierwotna drewno sosnowe warstwa pierwotna malarska zielono - żółty S G90Y 2 II warstwa wtórna malarska zielony ciemny 3 III warstwa wtórna malarska biel 4 IV warstwa wtórna malarska kremowy 5 V warstwa wtórna malarska biel 6 VI warstwa wtórna malarska biel Stolarka okienna O1 - strona wewnętrzna. Na widoku stolarki okiennej oznaczono miejsca wykonania Odkrywki P5/11 i miejsce pobrania Próbki P5/P2. 29

30 Stolarka okienna O1 - strona wewnętrzna - ramiak pionowy. Odkrywka P5/11 Odkrywka pokazuje fragment drewna sosnowego (0), na nim dobrze widoczna pierwotna warstwa malarska w kolorze oliwkowym jasnym (1). Wtórne nawarstwienia: szary jasny (2), beżowy (3), biel (4), kremowy (5), biel (6). Numeracja wg Tab. 12. Próbka P5/P2 Próbka pokazuje drewno sosnowe (0), na nim pierwotna warstwa malarska oliwkowa jasna (1). Wtórne nawarstwienia: szary jasny (2), biel (3), beżowy (4), biel (5), kremowy (6), biel (7). 30

31 6.0. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ Lokal mieszkalny nr 8, jest wtórnie wydzielonym mieszkaniem. Nie spełnia wszystkich wymogów funkcjonalno - przestrzennych i jako taki nie mógł funkcjonować w przeszłości. Zarządcy podzielili duże mieszkanie kamienicy, tworząc z niego miejsce dla kilku rodzin. Spowodowało to, że utraciły swój pierwotny charakter, wygląd i funkcję. Pokój wejściowy oznaczony jako 1/01 posiada w większości pierwotne wyprawy tynkarskie. Duże dwuskrzydłowe drzwi, wysokie pomieszczenie oraz fasety, świadczą o reprezentacyjnym charakterze owych pomieszczeń. Kolorystyka pokoju była bardzo bogata i urozmaicona. Ściany miały kolor żółty jasny, kończyły się pasem złocenia w formie brązy, faseta w kolorze jaśniejszym ugrowym jasnym. Krawędzie sufitu tuż przy fasecie zdobią kolorowe paski. Dwa pasy czerwone i dwa błękitne na tle koloru fasety. Pozostałą cześć sufitu wypełnia mocno nasycona barwa koloru żółto - ugrowego. Rozmalowania zachowały sie w różnym stopniu w różnych częściach pomieszczenia. Miejscowo tynk jest mocno osłabiony co utrudnia odkrycie polichromii. Pierwotne warstwy przekrywa duża ilość wtórnych nawarstwień. Czytelną fazę stanowi okres wymalowania ścian wzorami z wałka, na ciemno - ugrowym tle wymalowano wzory w kolorze brązowym. Tynki pokoju od strony elewacji bocznej oznaczony jako 1/02 są w gorszym stanie. Warstwy osypują się uniemożliwiając wykonanie odkrywek. Na ścianach pomieszczenia odnaleziono analogicznie warstwę malarską ugrową jasną, pas złocenia pod fasetą oraz czerwono - bordowy pasek kończący złocenie. Odkrywki oraz pobrane próbki wykazuje, że ten pasek stanowi część pierwotnego rozmalowania. Na suficie nie odnaleziono natomiast analogicznych pasków względem pomieszczenia 1/01. W tym pokoju widocznych jest wiele uzupełnień tynków, zwłaszcza na ścianach magistralnych. Uzupełnienia znajdują się w narożnikach oraz w dolnych partiach ścian do wysokości ok 1,40 m. Wykonano je zbliżoną do oryginału zaprawą wapienno - piaskową. W kolejnych fazach na ścianach znajdowały się tapety. Jako pierwsza była tapeta w odcieniach szarej zieleni i niebieskiego, następnie tapeta żółta oraz gruby papier malowany również na żółty kolor. Następne były wymalowania z wałka. Wzory są trudne do zidentyfikowania ze względu na zły stan zachowania. Wzory z wałka leżą bezpośrednio na uzupełnieniach tynkarskich, co może je datować już na lata powojenne. Pomieszczenie 1/03, jest wtórnie wydzielone z korytarza. Zostało dobudowane prawdopodobnie po II wonie światowej, kiedy to pojawiło się zapotrzebowanie na większą ilość mieszkań. Dobudowano je po to by obecny lokal nr 8 miał swoją toaletę. Cennym zabytkiem pod względem historycznym jak i artystycznym są stolarki - zachowane drzwi i okno. Drzwi są bogato rozmalowane, znajdują się na nich trzy kolory. Ramiaki, listwy maskujące, ościeżyna i zawiasy, wymalowano na kolor zielono - żółty. Lustra płycin są najjaśniejsze w kolorze oliwkowym jasnym, natomiast, koloru całości dodają krawędzie płycin wymalowane na 31

32 niebiesko. Ciekawym rozwiązaniem jest próg drzwi D1. Ograniczają go dwie ryflowane mosiężne listwy, a środek wypełnia masa skałodrzewna, lekko elastyczna, z wypełniaczem w formie mączki drzewnej, barwiona w masie na kolor zielony. Stolarka okienna od strony zewnętrznej, malowana była na kolor zielono - żółty, natomiast wszystkie elementy widoczne od strony wewnętrznej miały pierwotnie kolor oliwkowy jasny. TABELA PIERWOTNEJ KOLORYSTYKI - POMIESZCZENIE 1/01, 1/02 ELEMENTY CHARAKTERYSTYKA KOLOR NCS SUFIT Warstwa malarska pasek szer. 0,5 cm Warstwa malarska pasek szer. 2 cm Warstwa malarska pasek szer. 0,5 cm Warstwa malarska pasek szer. 1,5 cm czerwony błękitny S Y90R S B Warstwa malarska wypełnienie sufitu żółto - ugrowy S Y FASETA Warstwa malarska ugrowy jasny S Y Warstwa złocenia w formie brązy pas szer. 7 cm (pod fasetą) złoty SCIANA PODŁOGA I LISTWY PRZYPODŁOGOWE Warstwa malarska Pasek szer. 1 cm kończący złocenie (pomieszczenie 1/02) czerwono - bordowy S Y90R Warstwa malarska cała ściana żółty jasny S Y Warstwa malarska olejna orzechowy brąz S Y20R TABELA PIERWOTNEJ KOLORYSTYKI - STOLARKA DRZWIOWA D1 ELEMENTY STOLARKI KOLOR NCS RAMIAKI, LISTWY MASKUJĄCE, ZAWIASY, OŚCIEŻYNA zielono - żółty S G90Y LUSTRA PŁYCIN oliwkowy jasny S G80Y KRAWĘDZIE PŁYCIN niebieski S B10G PRÓG skałodrzew w kolorze zielonym, obramiony mosiężnymi ryflowanymi listwami S G10Y 32

33 TABELA PIERWOTNEJ KOLORYSTYKI - STOLARKA OKIENNA O1 ELEMENTY STOLARKI KOLOR NCS STRONA ZEWNĘTRZNA: skrzydła, ościeżnica, detale STRONA WEWNĘTRZNA: Wszystkie skrzydła i elementy ościeżnicy widziane od wewnątrz zielono - żółty oliwkowy jasny S G90Y S G80Y Podane numery barw mają charakter orientacyjny, zaleca się ręczne mieszanie kolorów na podstawie zachowanych oryginałów. 33

34 7.0. WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Bogaty wystrój pomieszczeń pod względem kolorystyki oraz odnalezionych rozmalowań, sprawia, że należy poddać mieszkanie nr 8 pracom konserwatorskim w celu przywrócenia mu dawnej świetności. Zaleca się powrót do pierwotnych rozmalowań i kolorystyki. Metodą, która pozwoli na zachowanie w jak największej mierze pierwotnych kolorów wymalowań, jest ręczne oczyszczanie przy życiu skalpeli i przecinaków. Po oczyszczeniu zaleca się wypunktowanie miejsc gdzie pierwotne warstwy malarskie się nie zachowały. Do bezwzględnego zachowania i konserwacji przeznacza się: - wyprawy tynkarskie wraz z rozmalowaniami pomieszczenia 1/01 i 1/02 - ściany proste, fasety i sufity, - stolarkę drzwiową D1 wraz z ościeżyną oraz listwami maskującymi i progiem wykonanym ze skałodrzewu - 1 sztuka, - stolarkę okienną O1 wraz z ościeżnicą, - zachowane pierwotne listwy przypodłogowe, - drewniane podłogi, - układ pomieszczeń. Tynki są w dużej mierze osłabione. W pierwszym etapie prac należy delikatnie, ręcznie oczyścić powierzchnię sufitów i ścian, w celu sprawdzenia czy gdzieś nie zachowały się ślady innych rozmalowań. Następnie tynk wraz z polichromiami należy wzmocnić preparatem głęboko penetrującym i przystąpić do rekonstrukcji wymalowań PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH. WYPRAWY TYNKARSKIE - ŚCIANY, SUFITY, FASETY 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania i przebiegających prac. 2. Oczyszczenie ścian i sufitów z nawarstwień farb, szpachlówek, nie naruszając pierwotnych warstw malarskich, metodą mechaniczną ręcznie przy użyciu skalpeli i przecinaków, 3. Ostrożne doczyszczanie powierzchni przy użyciu skalpeli i drobnej waty stalowej, 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień cementowych i gipsowych, 5. Usunięcie odparzonych tynków i nieestetycznych uzupełnień, 6. Wzmocnienie strukturalne tynku przy użyciu KSE 300 firmy Remmers lub równoważnego, 7. Podklejenie luźnych tynków metodą iniekcji ciśnieniowej z zastosowaniem nanowapna, 34

35 8. Uzupełnienie ubytków tynku zaprawą wapienno-piaskową. 9. Wygładzenie powierzchni uzupełnień drobnoziarnistą wapienną masą szpachlową, (Baumit). 10. Retusz ubytków warstwy malarskiej z zastosowaniem polialkoholu winylu i pigmentów, metodą punktowania, lawowania. 11. Retusz złoceń złotem mineralnym w spoiwie - brąza. 12. Wykonanie rekonstrukcji dekoracji malarskiej na uzupełnieniach tynku, na wzór oryginału, przy użyciu polialkoholu winylu i pigmentów, metodą lawowania. STOLARKA OTWOROWA - DRZWI D1 1. Dokumentacja fotograficzna stanu zachowania, 2. Demontaż skrzydeł, 3. Demontaż elementów metalowych, klamki, zawiasy, mechanizmy zamykające, 4. Oczyszczanie drewna metodą mechaniczną przy użyciu skalpeli i przecinaków. 5. Uzupełnienie niewielkich ubytków przy użyciu szpachli do drewna, uszkodzone profile uzupełnić masą poliuretanową dwuskładnikową, która po wyschnięciu poddaje się obróbce. 6. Szlifowanie powierzchni uzupełnień, 7. Punktowanie ubytków pierwotnego wymalowania, dobierając ręcznie odpowiednie odcienie, 8. Zabezpieczenie całości bezbarwnym lakierem półmatowym, 9. Montaż okuć, 10. Ponowne osadzenie stolarki w murze, ustalenie zawiasów i zamków, 11. Dobór klamki i szyldu pasujących stylowo do stolarki, zalec się odlewy mosiężne, 12. Sporządzenie dokumentacji powykonawczej. PRÓG Z LISTWAMI MOSIĘŻNYMI I SKAŁODRZEWEM: 1. Ostrożne oczyszczenie powierzchni skałodrzewu i listew metodą mechaniczną przy użyciu skalpeli, 2. Doczyszczenie mosiężnych listew metodą chemiczną przy użyciu past zmydlających, 3. Wygładzenie powierzchni mosiężnych listew watą metalową i zabezpieczenie żywicą Paraloid B44 w 8% roztworze acetonu. ELEMENTY METALOWE - zawiasy: 1. Oczyszczenie z wtórnych nawarstwień malarskich mechanicznie przy pomocy skalpeli i przecinaków. 2. Punktowanie ubytków pierwotnego wymalowania. 3. Zabezpieczenie lakierem półmatowym. 35

36 STOLARKA OTWOROWA - OKNO O1 1. Dokumentacja fotograficzna stanu zachowania, 2. Demontaż skrzydeł, 3. Demontaż elementów metalowych, klamki, zawiasy, mechanizmy zamykające, 4. Oczyszczanie drewna metodą termiczną oraz chemiczną przy użyciu past zmydlających. 5. Uzupełnienie ubytków metodą flekowania z użyciem wysezonowanego drewna tego samego gatunku, 6. Rekonstrukcja elementów najbardziej zniszczonych - okapniki, 7. Uzupełnienie niewielkich ubytków przy użyciu szpachli do drewna, uszkodzone profile uzupełnić masą poliuretanową dwuskładnikową, która po wyschnięciu poddaje się obróbce. 8. Szlifowanie powierzchni drewna i uzupełnień, 9. Nałożenie preparatu grzybobójczego i owadobójczego firmy Altax Hylotox bądź równoważny o zbliżonych parametrach, 10. Po wchłonięciu preparatu, wygładzenie powierzchni drewna drobnym papierem ściernym, 11. Wykończenie stolarki kolorami zgodnie z wynikami badań. 12. Zabezpieczenie całości bezbarwnym lakierem półmatowym, 13. Montaż okuć, 14. Dobór klamek pasujących stylowo do stolarki, zalec się odlewy mosiężne, 15. Ponowne osadzenie stolarki w murze, ustalenie zawiasów i zamków. 16. Sporządzenie dokumentacji powykonawczej. ELEMENTY METALOWE - zawiasy: 1. Oczyszczenie z nawarstwień malarskich i produktów korozji metodą chemiczną przy pomocy past zmydlających, 2. Oczyszczenie z produktów korozji mechanicznie przy użyciu waty metalowej bądź chemicznie, 3. Odtłuszczenie powierzchni acetonem. 4. Pokrycie warstwą podkładową antykorozyjną firmy Hammerite bądź taniną w 5% roztworze etanolu. 5. Wykonanie warstwy wykończeniowej zgodnej z kolorem stolarek drzwiowych i stolarki okiennej. 36

37 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA STAN ZACHOWANNIA 37

38 Fot. 1. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/01. Widoczne zabrudzenia warstw malarskich, spękania powierzchniowe tynków, oraz nieestetyczna instalacja. Fot. 2. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/01. Widoczne wtórne nieestetyczne uzupełnienia tynków, oraz naklejona plastikowa okładzina w formie cegły. 38

39 Fot. 3. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/01. Dobrze zachowana drewniana podłoga pod warstwami linoleum. Fot. 4. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/01. Spękania powierzchniowe i strukturalne na suficie pomieszczenia 1/01. 39

40 Fot. 5. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/02. Zachowana drewniana podłoga pokryta warstwami farb olejnych oraz zachowane listwy przypodłogowe. Fot. 6. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/02. Spękania strukturalne tynku, biegnące od sufitu do podłogi. 40

41 Fot. 7. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/02. Widoczne spękane warstwy malarskie, nieestetycznie kładzione na nieoczyszczoną powierzchnię. Fot. 8. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/02. Zbliżenie na profile szprosów skrzydeł nadślemienia. 41

42 Fot.9. Olsztyn ul. Partyzantów 5/8. Pomieszczenie 1/02. Zbliżenie na detal snycerski w postaci konsoli listwy przymykowej. 42

43 DOKUMENTACJA RYSUNKOWA 43

44 44

45