Tajemnica zawodowa i bankowa

Transkrypt

1 Tajemnica zawodowa i bankowa

2 Plan prezentacji Tajemnica zawodowa czym jest Zawody i osoby objęte tajemnicą zawodową Złamanie tajemnicy zawodowej Bezwarunkowe i warunkowe zakazy dowodowe a tajemnica zawodowa. Zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej Definicja tajemnicy bankowej Jakie dane chroni tajemnica bankowa Zwolnienia z tajemnicy bankowej Kary za złamanie tajemnicy bankowej

3 Tajemnica zawodowa Czym jest? Brak prawnie określonej definicji Wspólny mianownik złamanie tajemnicy

4 Tajemnica zawodowa "tajemnica zawodowa istnieje, gdy wiadomość nią objęta została uzyskana przez osobę reprezentującą określony zawód, z tytułu wykonywania którego było możliwe wejście w posiadanie cudzej tajemnicy czy sekretu" komentarz do kodeksu karnego - Magdalena Budyń-Kulik, Patrycja Kozłowska-Kalisz, Marek Kulik i Marek Mozgawa

5 Tajemnica zawodowa KODEKS PRACY Art Obowiązki pracownika 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności: ( ) 4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę; ( ) 5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach;

6 Tajemnica zawodowa 1) ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera (art. 7 ust 1); 2) tajemnica adwokacka określona w ustawie z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (art. 6 ust. 1); 3) tajemnica radcowska określona w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (art. 3 ust. 1); 4) tajemnica dziennikarska określona w ustawie z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo Prasowe (art. 15 ust. 2); 5) tajemnica notarialna określona art. 18 w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (art. 18 1); 6) tajemnica aptekarska określona w ustawie z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (art. 21); 7) tajemnica autorska określona w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (art. 84 ust. 1);

7 Tajemnica zawodowa 8) ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (art. 20 ust. 8) 9) ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (art. 50 ust. 1); 10) ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (art. 12); 11) tajemnica doradcy podatkowego określona ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (art. 37 ust. 1); 12) tajemnica pielęgniarki i położnej określona w ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (art. 21 ust. 1); 13) tajemnica lekarska określona w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (art. 40 ust. 1); 14) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (art. 175 ust. 3);

8 Tajemnica zawodowa 15) tajemnica komornicza określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (art. 20 ust. 1); 16) tajemnica rzecznika patentowego określona w ustawie z dnia 11 kwietnia 2001 r. orzecznikach patentowych (art. 14); 17) ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (art. 14 ust. 1); 18) ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (art. 12 ust. 1); 19) ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (art. 6 ust. 1); 20) ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (art. 29 ust. 1); 21) ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (art. 48 ust. 7);

9 Tajemnica zawodowa 22) ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (art. 13 ust. 1 pkt 3 i art. 26. ust. 1 pkt 3); 23) ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o zakładach leczniczych dla zwierząt (art. 28 ust. 3); 24) ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (art. 119 ust. 2 pkt 5); 25) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie regulaminu czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzoru kwestionariusza tego wywiadu ( 8); 26) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 listopada 2003 r. w sprawie warunków zdrowotnych wymaganych od osób wykonujących pracę na statkach żeglugi śródlądowej ( 6 ust. 2);

10 Tajemnica zawodowa 27) tajemnica funduszy emerytalnych określona w ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (art. 49 ust. 1); 28) tajemnica bankowa określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (art. 104 ust. 1) i w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polski (art. 55); 29) ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (art. 53 ust. 1); 28) tajemnica ubezpieczeniowa określona w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (art. 19 ust. 1); 29) tajemnica pocztowa określona w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (art. 39 ust. 1); 30) tajemnica funduszy inwestycyjnych określona w ustawie z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (art. 280 ust. 1); 31) tajemnica telekomunikacyjna określona w ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne ( art. 159 ust. 1);

11 Tajemnica zawodowa 32) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (art. 147); 33) ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (art. 4c); 34) tajemnica służby medycyny pracy określona w ustawie z dnia 27 czerwca o 1997 r. służbie medycyny pracy (art. 11 ust. 3); 35) ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (art. 19 ust. 1); 36) tajemnica żołnierzy zawodowych określona w art. 51 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (art. 51); 37) tajemnica inspektora pracy określona w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (art. 45);

12 Tajemnica zawodowa 38) tajemnica sędziowska określona w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (art. 85) oraz w ustawie z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (art. 35); 39) tajemnica prokuratorska określona ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (art. 48); 40) tajemnica biegłego rewidenta określona w ustawie z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (art. 101); 41) tajemnica skarbowa określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (art. 294); 42) tajemnica strażnika gminnego określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (art. 27); 43) tajemnica handlowa określona w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (art. 16); 44) tajemnica urzędnika państwowego określona w ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (art. 17);

13 Tajemnica zawodowa 45) tajemnica pracowników i członków rady nadzorczej ZUS (również tajemnica zakładu ZUS) określona w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 79); 46) tajemnica pracowników sądów i prokuratury określona w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury. (art. 6); 47) tajemnica członka korpusu służby cywilnej określona w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (art. 76); 48) tajemnica obrońcy określona w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (art. 49); 49) tajemnica przedsiębiorstwa i pracownika Urzędu Konkurencji i Ochrony Konsumentów określona w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (art. - 70, 73); 50) tajemnica celna określona w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (art. 8);

14 Złamanie tajemnicy zawodowej KODEKS KARNY Przestępstwa przeciwko ochronie informacji Art Kto ujawnia lub wbrew przepisom ustawy wykorzystuje informacje niejawne o klauzuli tajne lub ściśle tajne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat Jeżeli informację określoną w 1 ujawniono osobie działającej w imieniu lub na rzecz podmiotu zagranicznego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat Kto nieumyślnie ujawnia informację określoną w 1, z którą zapoznał się w związku z pełnieniem funkcji publicznej lub otrzymanym upoważnieniem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

15 Złamanie tajemnicy zawodowej KODEKS KARNY Art Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Funkcjonariusz publiczny, który ujawnia osobie nieuprawnionej informację niejawną o klauzuli zastrzeżone lub poufne lub informację, którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, podlega karze pozbawienia wolności do lat Ściganie przestępstwa określonego w 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

16 Bezwarunkowe zakazy dowodowe a tajemnica zawodowa Ich działanie nie jest zależne od woli osoby będącej źródłem dowodowym. Dwa zakazy w kodeksie postępowania karnego obrońca oraz duchowny. W innych przepisach tajemnica lekarska, biegły; Ochrona zaufania, która łączy oskarżonego z osobą przeprowadzającą czynność (np. obrona); Słabsza wiarygodność; Chronią dotarcie do prawdy;

17 Warunkowe zakazy dowodowe w tajemnicy zawodowej KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO Art Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności zastrzeżone lub poufne lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie. - Wola świadka; sytuacja kolizyjna - Pierwszeństwo ochrony wartości nad ustaleniem prawdy

18 Definicja tajemnicy bankowej. Tajemnica bankowa została określona w art. 104 ust. 1 ustawy Prawa bankowego: Bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje.

19 Jakie dane chroni tajemnica bankowa W treści art. 104 ust. 1 pr. bank. Ustawodawca określił, że tajemnica bankowa obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej. Użyte przez ustawodawcę sformułowanie wszystkie informacje oznacza jakiekolwiek dane, które pozostają wobec czynności bankowej w takim związku, że dotyczą wspomnianej czynności.

20 Czas trwania ochrony tajemnicy bankowej Przyjmuje się, że tajemnica bankowa obowiązuje od momentu negocjacji między bankiem a klientem i trwa nawet jeśli czynność bankowa nie została wykonana. Na banku ciąży nieograniczony obowiązek przechowywania wiadomości stanowiącej tajemnicę bankową. Zakończenie trwania stosunku między bankiem a klientem nie ma wpływu na ustanie tajemnicy bankowej. Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej nie jest uzależniony czasu trwania określonego stosunku umownego między danym podmiotem a bankiem, może powstać jeszcze przed zawarciem umowy (na etapie negocjacji) lub gdyby ostatecznie umowy nie sfinalizowano. Obowiązek zachowania tajemnicy może też przejść na inny bank, w sytuacji gdy np. dojdzie do przejęcia między bankami. Nie można uzasadniać naruszenia tajemnicy bankowej faktem, iż bank zaprzestał działalności lub rozwiązano stosunek pracy z pracownikami banku. Tajemnica bankowa ma charakter tajemnicy zawodowej i każdy kto wejdzie w jej posiadanie ma obowiązek jej nie ujawniać.

21 Kto może powoływać się na tajemnicę bankową? W ustawie pr. bank. nie znajdziemy legalnej definicji beneficjenta tajemnicy bankowej, natomiast w art. 104 ust. 3 tejże ustawy zawarte zostało sformułowanie banku nie obowiązuje zachowanie tajemnicy bankowej wobec osoby, której dotyczą informacje objęte ochroną. Z przytoczonej treści przepisu pośrednio można wysnuć wniosek, że beneficjentem jest nie tylko osoba dokonująca z bankiem czynności bankowych, ale także inne osoby, które dokonały czynności pozostających w związku z umową na podstawie, której bank wykonuje te czynności bankowe np. poręczyciel, pełnomocnik.[11] W polskim porządku prawnym jest możliwe szerokie wyznaczenie kręgu beneficjentów tajemnicy skarbowej. Z odmienną sytuacją spotykamy się w Wielkiej Brytanii oraz w Niemczech, ponieważ w tych krajach źródłem dla tajemnicy bankowej jest umowa. Toteż na bankach nie spoczywa obowiązek zapewnienia dyskrecji danym, które zostały powierzone przez osoby, których nie łączy z bankiem żaden stosunek prawny.[12]

22 Kiedy banki zwolnione są z obowiązku zachowania tajemnicy Bank musi udzielić informacji poufnych w następujących sytuacjach: Na żądanie sądu lub prokuratora ale tylko w przypadku jeśli żądanie to wiąże się z toczącym się postępowaniem o przestępstwo albo przestępstwo skarbowe. Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że bank jest wykorzystywany przez klienta w celu prania brudnych pieniędzy bądź finansowania działań terrorystycznych w takim wypadku bank ma obowiązek przeciwdziałania takim procederom i zawiadomienia właściwych służb, co daje prokuratorowi dostęp do poufnych informacji bankowych. W przypadku, gdy żadna z powyższych sytuacji nie ma miejsca, zwolnienie z tajemnicy dochowania obowiązku jest wydawane tylko i wyłącznie na wniosek prokuratora, po wydaniu decyzji przez sąd okręgowy. Sąd, jeśli uzna wniosek za zasadny, udziela zgody na udostępnienie danych, precyzując ich rodzaj i zakres oraz jednostkę, której dotyczą. W przypadku przesłuchań sądowych, osoby związane tajemnicą zawodową mogą odmówić zeznań, chyba że sąd zwolni je z obowiązku zachowania tajemnicy. Bank jest również zwolniony z obowiązku dochowania tajemnicy, jeżeli z jakichś względów nie może należycie wykonać umowy z klientem. Może to być spowodowane np. istniejącymi przepisami prawa. Jeżeli bank zleca wykonanie pewnych zobowiązań innym podmiotom, wtedy może ujawnić informacje poufne zgodnie z przepisami dotyczącymi outsourcingu. Bank ma również możliwość udostępnienia informacji organom prawnym, np. adwokatom czy radcom prawnym, jeżeli jest to zasadne z punktu widzenia świadczenia przez nich usług prawnych. Istnieje również cały katalog podmiotów, którym bank zobowiązany jest udzielać informacji poufnych. Są to: Komisja Nadzoru Finansowego, sąd lub prokurator, Prezes NIK, Szef Służby Celnej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, biegły rewident upoważniony do kontrolowania sprawozdań banku, Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Policja, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, Służba Więzienna, komornik sądowy, GIODO, Prezes UOKiK, NBP.

23 Kary przewidziane za złamanie tajemnicy bankowej. Prawo bankowe przewiduje karę w sytuacji ujawnienia lub wykorzystania informacji stanowiących tajemnicę bankową poza przypadkami dozwolonymi w ustawie. Podmiot ujawniający taką tajemnicę zagrożony jest karą grzywny aż do miliona złotych (!), a także karą pozbawienia wolności do 3 lat. Osoba lub instytucja, która ucierpiała w wyniku ujawnienia tajemnicy bankowej (chyba, że doszło do tego w oparciu o ustawę), może dochodzić od danego banku zadośćuczynienia finansowego.

24 Tendencje do zmniejszania zakresu obowiązywania tajemnicy bankowej Duża liczba wyjątków od zasady tajemnicy bankowej skutkuje jej znacznym osłabieniem. Niektórzy autorzy podnoszą nawet, iż dochodzi do odwrócenia pojęć tzn. wyjątkiem staje się ochrona informacji poufnych, a zasadą zaczyna być możliwość dostępu do informacji na temat stanów konta i transakcji klientów banków. Przed zmianą ustawy zawarty w pr. bankowe katalog podmiotów uprawnionych do uzyskania informacji objętej tajemnicą bankową określony w art. 105 liczył 12 przypadków. Po upływie 15 lat od momentu wejścia w życie tej ustawy liczba ta wzrosła do 28. Cechą charakterystyczną dla kolejnych nowelizacji jest rozszerzanie tego katalogu o kolejne podmioty.[23]

25 Prawo do prywatności a wyłączenia tajemnicy bankowej Tajemnica bankowa jest elementem prawa do prywatności i stanowi obowiązek utrzymania w dyskrecji uzyskanych od klienta informacji. Definicję tajemnicy bankowej można ukształtować na wiele sposobów. Jeśli przyjmiemy za jej trzon obowiązek wynikający z ustawy to jako tajemnicę bankową należy rozumieć tajemnicę zawodową bez względu na fakt, iż podmiotem zobowiązanym do jej przestrzegania jest bank. W przypadku gdybyśmy chcieli przyjąć jako meritum pojęcia tajemnicy bankowej nie obowiązki nakładane na podmioty wykonujące czynności bankowe, ale uprawnienia beneficjentów tajemnicy bankowej, wtedy można ją określić jako prawo podmiotowe do żądania ochrony przed bezprawnym udostępnianiem danych powierzonych bankowi.

26 Przypadki złamania tajemnicy bankowej

27 Źródła: Rusinek M, Tajemnica zawodowa i jej ochrona w polskim procesie karnym, Wolters Kluwer SA, Warszawa 2007 r. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego

28 Źródła: Żygadło A., Wyłączenia tajemnicy bankowej a prawo do prywatności, Wolters Kluwer, Warszawa 2011 r