Jerzy Bafia Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe. Palestra 10/11(107)wkladka, 1-23

Transkrypt

1 Jerzy Bafia Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe Palestra 10/11(107)wkladka,

2 W k ła d k a do n -ru 11 P a le tłry " z 1966 r. JERZY BAFIA ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO w spraiuach O PRZESTĘPSTWA PRYWATNOSKARGOWE WYDAWNICTWO PRAWNICZE

3 W k ła d k a do P a lestry" N r 11 z 196«r. Obj. 1,5 ark. d ru k. N akład egz. D rukarnia N r l. Z am. 1348/66.

4 OD AU TO RA Postępow anie karne w spraw ach o przestępstw a ścigane w trybie p ry - w atnoskargow ym oraz procesowe pow iązania tego postępow ania z publiczno- skargow ym dotyczą biorąc ilościowo około jednej trzeciej w szystkich sp raw toczących się przed sądam i karnym i. Publikow ane w ciągu dw udziestu dwu la t na ten tem at orzecznictwo Sądu Najwyższego składa się już na znaczny zbiór. Podjąłem się przejrzenia i usystem atyzow anego zestaw ienia tego orzecznictwa, gdyż może to być przydatne w pracy w ym iaru spraw iedliw ości i tym sam ym służyć realizacji słusznej idei przyśw iecającej R edakcji P alestry, aby pom agać w różnych form ach praktykom. Zebrane w ram ach niniejszej w kładki orzeczenia stanow ią w zasadzie całość w ypow iedzi Sądu Najwyższego. N apisałem jed n ak w zasadzie. S fo r m ułow anie takie uzasadnione jest dw om a powodami. Po pierw sze chodzi o to, że należało pom inąć niektóre z orzeczeń SN pow tarzające się lub dziś aktualne tylko w sensie historycznym. Za przykład niech tu służy następująca teza: W spraw ie o przestępstw o z oskarżenia pryw atnego przepis art. 49 k.p.k. nie m a zastosow ania (NP 12/57, s. 146; PiP 12/57, s. 1157). Była to niegdyś teza bardzo istotna. Od czasu jednak ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego {art. 9) może naw et w prow adzać w błąd. D rugi powód jest bardziej złożony. Ja k wiadom o, postępow anie k arn e sta now i pew ien system. P rzeprow adzenie granicy m iędzy problem atyką należącą do postępow ania pryw atnoskargow ego a inną problem atyką nie należy do łatw ych. W ram ach w kładki znalazły się orzeczenia należące do tem atu w sensie ścisłym. Z tego względu pom inięto w zbiorze np. tezę, że Stosownie do brzm ienia art. 50 k.p.k. przestępstw a ścigane n a w niosek pokrzywdzonego stają się z chwilą złożenia wniosku przestępstw am i ściganym i z urzędu, wobec czego prokurator nie m iał obowiązku objęcia oskarżenia w trybie przewidzianym w art. 65 k.p.k. (PiP 6/60, s. 1075). Inny znów przykład dotyczy następującego poglądu SN: Um orzenie p ra womocnym w yrokiem postępow ania z oskarżenia publicznego w spraw ie o przestępstw o z art. 241 w skutek ustalenia, że oskarżony dopuścił się czynu kw alifikującego się jako przestępstw o z art k.k., tj. ściganego z osł

5 k arżenia pryw atnego, a pro k u rato r nie objął oskarżenia w trybie art k.k. jest spraw ą osądzoną w stosunku do późniejszego w niesienia przez p ro k u rato ra przeciwko tem u sam em u oskarżonem u o ten sam czyn o skarżenia o przestępstw o z art k.k. n a podstaw ie now ej opinii biegłego, w edług której czyn oskarżonego w yw ołał w pokrzyw dzonym w strząs mózgu z następnym rozstrojem zdrow ia i naruszeniem funkcji organizm u na okres przekraczający dni 20 (OSN 55/61; N P 11/61, s. 1488). Podobnych przykładów, a n aw et jeszcze bliższego pow iązania poszczególnych tez orzecznictw a SN z problem atyką postępow ania pryw atnoskargow ego je st oczywiście więcej, ale zam ieszczenie ich w zbiorze przekreślałoby w y raźnie granice tem atu. N ie znalazły się w zbiorze także opublikow ane pytania praw ne, n a które Sąd N ajw yższy odm ów ił udzielenia odpow iedzi, gdyż n ie m ają one sform ułow anych tez. Dotyczy to przykładow o postanow ień SN opublikow anych w N P 5/62, P ip 4 5/66, s. 853 i w N P 10/66, s S króty dotyczące źródeł, z których czerpano orzeczenia, odnoszą się do urzędowego zbioru orzeczeń SN (OSN do roku OSNKW od ro ku 1963), Nowe P raw o (NP) oraz P aństw o i P raw o (PiP). JE R Z Y BAF1A

6 SKOROWIDZ HASEŁ I. Pojęcie pokrzywdzonego II. W ykonywanie praw pokrzywdzonego in. Interwencja MO w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe IV. Wszczęcie postępowania V. Skarga wzajemna. VI. Postępowanie pojednawcze VII. Odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia VIII. Umorzenie postępowania z powodu braku skargi IX. Znikome społeczne niebezpieczeństwo czynu X. Przedawnienie ścigania XI. Umorzenie postępowania: wyrok czy postanowienie? XII. Prawomocność umorzenia postępowania w sądzie rewizyjnym XIII. Podstawy podjęcia postępowania umorzonego XIV. Opis czynu przestępnego XV. Ugoda jako tytuł egzekucyjny XVI. Ogłoszenie wyroku w czasopismach XVII. W yłączenie sędziego XVIH. Tryb uproszczony w sprawach o zniesławienie XIX. Postępowanie zaoczne XX. Postępowanie w sprawach nieletnich XXI. Koszty postępowania XXII. Koszty postępowania a ustawy amnestyjne X X in. Objęcie oskarżenia przez prokuratora XXIV. Ściganie na wniosek władzy przełożonej 5

7 Orzecznictwo Sqdu Najwyższego w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe I. POJĘCIE POKRZYWDZONEGO Art. 55 k.p.k. Pokrzyw dzonym w rozum ieniu art. 55 k.p.k. jest osoba, której dobro p ra w ne zostało przez przestępstw o bezpośrednio naruszane lub zagrożone. K o deks postępow ania karnego w yłącza w ięc w ten sposób teorię pokrzyw dzenia pośredniego, dopuszczając jako jedyny w yjątek od tej reguły sytuację przew idzianą w art k.p.k., przy czym przepis ten pośrednio w istocie rzeczy ubiera pokrzyw dzenie w szatę pokrzyw dzenia bezpośredniego. Tak więc, m ówiąc o bezipośredniości naruszenia lub zagrożenia dobra praw nego, ustaw odaw ca prag nął w yelim inow ać z procesu karnego osoby, w które p rzestępstw o w praw dzie godzi, ale jedynie w sposób pośredni. W ten sposób został znacznie zwężony krąg osób upraw nionych do składania oskarżenia w try b ie pryw atnoskargow ym i w niosków o ściganie w try b ie ścigania nie z urzędu, lecz n a wniosek, oraz osób upraw nionych do dochodzenia roszczeń m ajątkow ych w ynikających z przestępstw a. Z takim pojm ow aniem pokrzyw dzonego nie ipozostaje w sprzeczności instytucja tziw. stron zastępczych (art. 59 k.p.k.), stron now ych (art. 62 k.p.k.) lub też mnogości stron (art. 61 k.pjk.). Postan. z r. II KO 102/54, O SN 26/56. II. WYKONYWANIE PRAW POKRZYWDZONEGO 1. Art. 55 k.p.k. w związku z art. 61 k.p.k. U m orzenie postępow ania w spraw ie o przestępstw o ścigane z oskarżenia pryw atnego n a skutek odstąpienia oskarżyciela pryw atnego od oskarżenia nie pozbaw ia innej pokrzywdzonej tym czynem osoby, k tó ra nie przyłączyła się do tego postępow ania, p raw do późniejszego w niesienia i popierania osk arżenia o to samo przestępstw o. Praw om ocne um orzenie poprzedniego postępow ania nie stw arza w stosunku do tej osoby pow agi rzeczy osądzonej. Postan. z 15.IX.1955 r. II KO 11/55, O SN 45/ Art. 59 i 62 k.p.k. P raw a pokrzywdzonego do w noszenia i popierania oskarżenia pryw atnego m ogą pow stać tylko za jego życia; w razie śm ierci, k tó ra nastąpiła po pow staniu tych praw, mogą je w ykonyw ać osoby w art. 59 k.p.k. w skazane S

8 (żona, dzieci, w nuki). W w ypadku gdy spraw ca znieważa pam ięć zm arłego w bezpośrednim lub ew entualnym zam iarze zniew ażenia osoby żyjącej, osoba ta działa wówczas jako pokrzywdzony w ykonujący w łasne praw o, nie zaś istniejące praw o osoby zm arłej. W yrok z 9.IV.1948 r. Kr. K 270/47, O SN 75/48. III. INTERWENCJA MO W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA PRYWATNOSKARGOWE Art. 229 w związku z art k.p.k. O byw atele w każdej chw ili mogą się zwrócić do każdego um undurow a nego m ilicjanta o interw encję w związku z zajściem zaw ierającym znam iona p rzestępstw a ściganego zarówno z oskarżenia ipublicznego, jak i pryw atnego. W tym sensie im ilicjant jest izawsze n a służbie, a odmowa interw encji z tej przyczyny, że m ilicjant nie jest z m iejscowego posterunku, byłaby przez obyw atela rozum iana jako odmowa n aru szająca praw o obyw atela do korzystania z pomocy m ilicji. Ponadto przepis art k.p.k. nakazuje MO przyjm ow anie skargi i zabezpieczenie dowodów w spraw ach pryw atnoskargow ych. Z w yro ku S N z 23.V.1950 r. K 1948/49, PiP 1/51, s IV. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA 1. Art. 2458, 233 1, 235 k.p.k. w związku z ustawą z 2.XII.1960 r. (Dz. U. Nr 54, poz. 308) Zaw iadom ienie o popełnieniu przestępstw a zgłasza pokrzyw dzony p ro k u rato ro w i lub M ilicji O byw atelskiej w farm ie pisem nej lu b ustnej. Po otrzym aniu przez p ro k u rato ra zaw iadom ienia o czynie ściganym z oskarżenia publicznego następuje wszczęcie postępow ania i przeprow adzenie czynności w skazanych w art k.p.k. (art k.p.k.). W razie uznania, że czyn ten stanow i przestępstw o z oskarżenia p ry w a t nego, p rokurator zgodnie z przepisem art. 3 lit. c) k.p.k. postanow ieniem um arza postępow anie z oskarżenia publicznego i po upraw om ocnieniu się tego postanow ienia przesyła skargę pokrzywdzonego, jeżeli zaw arte jest w niej żądanie ukarania spraw cy czynu przestępnego, w łaściw em u sądowi pow iatow em u w raz z aktam i postępow ania przygotowawczego. Sąd pow iatow y po otrzym aniu tak iej skargi i po stw ierdzeniu, że prokurato r nie w yraził woli objęcia oskarżenia ze względu na interes publiczny (art k.p.k.), wszczyna postępow anie sądowe, dokonując w szczególności czynności przew idzianych w art. 435 k.p.k. i w ustaw ie z dnia 2.XII r. w spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308). U chwała z 29.XI.1962 r. V I KO 64/62, O SN K W 9/1963, poz Art. 2 1, 60 1 i 2 oraz art k.p.k. 1. W wyipadiku gdy postępow anie karne, w szczęte z czyjejkolw iek inicjatywy, toczy się początkowo w trybie publicznoskargowym, skutki praw ne stw ierdzenia, że dany czyn stanow i 'przestępstw o ścigane z oskarżenia p ry 7

9 w atnego, n astęp u ją dla pokrzywdzonego od chw ili otrzym ania przez niego w iadom ości o ty m w yniku przeprow adzonego postępow ania. 2. Po um orzeniu postępow ania przygotowawczego toczącego się z urzędu i po przekazaniu a k t sądow i wobec istniejących w czynie znam ion p rzestęp stw a ściganego z oskarżenia pryw atnego, złożenie zryczałtow anej ró w now artości kosztów postępow ania, choćby nie dokonane osobiście przez p o krzyw dzonego, w ystarcza do prow adzenia postępow ania, jeżeli pokrzyw dzony w ziął udział w rozpraw ie głównej i dom agał się ukarania spraw cy czynu, którego opis znalazł się przedtem w postanow ieniu o przedstaw ieniu zarzutów w protokole zaznajom ienia podejrzanego z m ateriałem postępow ania przygotow aw czego lub w akcie oskarżenia sporządzonym przez prow adzącego dochodzenie. Uchwała z 1.V II.1966 r. V I K ZP 2166, O SN K W 9 10/66, poz. 109; NP 10/66, s V. SKARGA W ZAJEM NA A rt. 377 lit. c); art. 37 k.p.k. 1. Rozpoznanie na tej sam ej rozpraw ie spraw z w zajem nego oskarżenia pryw atnego i w ydanie w tych spraw ach jednego w yroku stanow i podstaw ę do uznania w yroku za niew ażny w m yśl art. 377 lit. c) k.p.k. 2. B ranie udziału w prow adzeniu spraw y z oskarżenia wzajem nego przez sędziego, który b rał udział rów nież w prow adzaniu pierw szej z tych spraw, n ie stanow i sam o przez się o pow staniu.pomiędzy tym sędzią a jedną ze stro n stosunku osobistego w rozum ieniu art. 37 k.p.k. Uchw ala z dnia 9.IV.1964 r. V I KO 1/64, N P nr 7 8/64, s V I. POSTĘPOW ANIE POJEDNAW CZE 1. A rt. 1 ustaw y z 2.XII.1960 r. (Dz. U. N r 54, poz. 308). W ydanie w yroku w spraw ie z oskarżenia pryw atnego bez uprzedniego przeprow adzenia postępow ania pojednaw czego je st uchybieniem, k tó re m o gło m ieć w p ły w n a treść w yroku, wobec czego w yrok ta k i podlega z tego powodu uchyleniu, jeżeli rew izja podniosła za rzu t wymienionego uchybienia procesowego. Uchwala z dn. 7.V.1966 r. V I K ZP 11/66, O SN K W 4/66; NP 7 8/66, s A rt. 1 1 u staw y z 2.XII.1960 r. N ie uspraw iedliw ione niestaw iennictw o oskarżyciela pryw atnego n a posiedzenie w yznaczone w postępow aniu pojednaw czym w m yśl art. 1 1 u sta w y z 2.XII.1960 r. w spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, 8

10 po z. 308) pow oduje um orzenie postępow ania karnego n a podstaw ie art. 4 1 tej ustaw y tylko w tedy, gdy pełnom ocnik oskarżyciela pryw atnego nie w y raził zgody n a pojednanie. Uchwała z 20.XII.1962 r. V I KO 68/62, PiP 12/63, s. 985; NP 12/63» s A rt. 4 1 ustaw y z 2.XII.1960 r. O kazanie przez oskarżyciela pryw atnego w toku postępow ania pojednaw czego dowodu dającego podstaw ę do uspraw iedliw ienia niestaw iennictw a oskarżyciela n a posiedzenie w yznaczone w postępow aniu pojednaw czym n ie może być traktow ane jako zażalenie n a zapadłe poprzednio postanow ienie o um orzeniu postępow ania w try b ie a rt. 4 1 ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308). Uchwała z 24.X.1963 r. V I KO 29/63, O SN K W 2/64, poz. 28; NP 2/64, s ; PiP 11/64, s A rt lit. a) k.p.k., w zw iązku z art. 4 1 ustaw y z 2.X II r. W yrok zapadły w spraw ie pryw atnoskargow ej, k tórą sąd I instancji w brew nakazow i zaw artem u w art. 4 1 «staw y z dn. 2.XII.1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. Nr 54, poz. 308) rozpoznał m erytorycznie mimo nie uspraw iedliw ionego niestaw iennictw a oskarżyciela pryw atnego n a posiedzenie pojednaw cze, podlega uchyleniu przez sąd rew izyjny w trybie art lit. a) k.p.k. z jednoczesnym um orzeniem postępow ania w sp raw ie z mocy art k.p.k. Uchwała z 7.V.1964 r. V I KO 8/64, O SN K W 11/1964, poz. 166; PiP 11/64, s. 821; NP 9/64, s A rt. 4 1 ustaw y z 2.X II.1960 r. w związku z art. 12 ustaw y z 2,XII.1960 r_ O dstąpienie oskarżyciela pryw atnego od oskarżenia przed rozpoczęciem postępow ania pojednaw czego, o którym m ow a w art. 1 ustaw y z dnia 2 g ru d nia 1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308), daje prezesow i sądu podstaw ę do zarządzenia z urzędu zw rotu oskarżycielow i p ryw atnem u połow y w niesionej przez niego zryczałtow anej rów now artości kosztów postępow ania karnego tylko wów czas, gdy odstąpienie to n a stąpiło z pow odu pojednania się stron. Uchwała z dnia 13.IV.1961 r. V I KO 19/61, O SN 44/61; NP , s V II. ODSTĄ PIENIE OSKARŻYCIELA PRYW ATNEGO OD OSKARŻENIA 1. A rt. 63 i 64 k.p.k. U m orzenie postępow ania n a podstaw ie art. 64 k.p.k. następuje w skutek złożenia przez oskarżyciela pryw atnego ośw iadczenia o odstąpieniu od osk arżenia i w yrażenia zgody przez oskarżonego na to odstąpienie, jeśli te ośw iadczenia są w yrazem rzeczyw istej, w olnej od w ad ich woli.

11 K w estia, czy oświadczenia te są stanow cze i w olne od w ad, podlega ocenie sądu. Praw idłow o złożone ośw iadczenia są w iążące. U chwała składu siedm iu sędziów z dnia 17.IX.1959 r. IV KO 33/59, N P 5/60, s. 716; PiP 11/60, s Art. 63 i 64 k.p.k. 1. O dstąpienie oskarżyciela pryw atnego od oskarżenia pow oduje um orzenie postępow ania n a podstaw ie art. 63 k.p.k., a więc bez zgody oskarżonego, tylko wówczas, gdy zostało zgłoszone przed rozpoczęciem, tj. przed w y w o łaniem rozpraw y głów nej w pierw szym jej term inie. 2. N atom iast późniejsze odstąpienie oskarżyciela pryw atnego od oskarżenia, a w ięc rów nież takie, które nastąpiło przed w yw ołaniem spraw y odroczonej (art i k.p.k.), pow oduje um orzenie postępow ania jedynie, wówczas, gdy nastąpiło za zgodą oskarżonego lub na rozpraw ie zaocznej (art. 64 k.p.k.). P ostanow ienie.z dnia r. II KO 4/50, OSN 43/ Art. 63 i 64 k.p.k. W spraw ach z oskarżenia pryw atnego odstąpienie oskarżyciela pryw atnego od oskarżenia pow oduje um orzenie postępow ania, jeżeli nastąpiło ono przed rozpoczęciem rozpraw y lub na rozpraw ie zaocznej, albo za zgodą oskarżonego, jeżeli odstąpienie od oskarżenia nastąpiło po rozpoczęciu rozpraw y (art. 63 i 64 k.pjk.). A rt. 288 lk.p.k. stw arza dom niem anie, że nie u sp raw iedliw ione niestaw iennictw o oskarżyciela pryw atnego na rozpraw ę głów ną je st odstąpieniem od oskarżenia i nie w ym aga zgody oskarżonego n a um o rzenie postępow ania. Należy zatem w nioskow ać z zestaw ienia tego przepisu z art. 63 i 64 k.p.k., że art. 288 k.ip.k. m a zastosow anie wówczas, gdy o sk arżyciel p ry w atn y nie staw ił się przy rozpoczęciu rozpraw y głów nej. P rzem a w ia za tą tezą także umieszczenie przepisu art. 288 k.p.k. w rozdziale o rozpoczęciu rozpraw y głównej. Przepis ten nie może mieć zatem zastosow ania "Wtedy, gdy oskarżyciel p ry w atn y dał w yraz zam iarow i popierania oskarżenia przez staw ienie się zarówno n a rozpraw ę główną, jak i na dalszy ciąg rozpraw y po zarządzonej pierw szej przerw ie. W yro k z 22.XII.1955 r. IV K R w 968/55, NP 11 12/56, s Art. 63 i 64 k.p'.k. w związku z art. 376 k.p.k. W niosek oskarżycieli pryw atnych o um orzenie postępow ania rew izyjnego zaw arty w ich piśm ie cofającym rew izję, n a co oskarżona w yraziła zgodę, n ie może być równoznaczny z odstąpieniem oskarżycieli pryw atnych od oskarżenia, skoro w niosek ten dotyczył tylko um orzenia postępow ania re w i zyjnego, a nie całości postępow ania w spraw ie. Cofnięcie rew izji przez oskarżycieli pry w atn ych z w nioskiem o um orzenie postępow ania rew izyjnego daje jedynie podstaw ę do pozostaw ienia tej rew izji bez rozpoznania (art. 376 k.p.k.). W yro k z dnia 5.XI.1959 r. V K 1022/59, O SN 60/61. 10

12 5. A rt. 2, 64 i 65 k.p.k. Nie stanow i istotnej przeszkody do w ydania w yroku skazującego przez sąd pow iatow y w spraw ie z oskarżenia publicznego, jeżeli po w ydaniu w y roku prze? sąd I instancji w spraw ie z oskarżenia pryw atnego o ten sam czyn, strony pojednały się i sąd pow iatow y postępow anie umorzył. U chwała z dnia 22.VI.1961 r. V I KO 30/61, NP 9/61, s VIII. UMORZENIE POSTĘPOWANIA Z POWODU BRAKU SKARGI Art. 3 k.p.k. w związku z art. 2 k.p.k. Umorzenie postępow ania z powodu brak u w niosku lub braku skargi upraw nionego oskarżyciela jest stw ierdzeniem, że istnieje przeszkoda p ro cesowa uniem ożliw iająca toczenie się procesu i pow odująca, że proces w d a nych w aru n k ach z danym oskarżycielem je st niedopuszczalny. W razie złożenia skargi przez upraw nionego oskarżyciela now y proces może się toczyć i wówczas w now ym procesie nie m ożna skutecznie zgłaszać zarzutu rei iudicatae, gdyż w poprzednim postępow aniu sąd orzekł tylko o niedopuszczalności procesu z danym oskarżycielem i n a podstaw ie poprzedniej skargi. Ma to zastosowanie zwłaszcza w tedy, gdy sąd um orzył postępow anie w szczęte w skutek sk arg i oskarżyciela pryw atnego uznając, iże dane p rzestępstw o może być ścigane z oskarżenia publicznego. Wówczas ze zm ianą kw alifikacji w iąże się zm iana try b u ścigania i oskarżyciel publiczny może wnieść a k t oskarżenia. Postan. z r. U l K O 80/54, O SN 46/55. IX. ZNIKOME SPOŁECZNE NIEBEZPIECZEŃSTWO CZYNU 1. Art. 9 1 ustawy z 2.XII.1960 r. Stosow anie art. 9 1 ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. (Dz. U. Nr 54, poz. 308) bez przeprow adzenia postępow ania dowodowego powinno być praktykow ane z odpow iednią ostrożnością i jedynie wówczas, gdy sam a treść aktu oskarżenia w skazuje, że zarzuty są błahe, a skarga m a ch arak ter pieniacki. O koliczność, że oskarżycielka nie cofnęła skargi, mim o że oskarżeni w yrazili chęć pogodzenia się, nie m a sam a przez się znaczenia przy ocenie stopnia szkodliw ości społecznej zarzucanego przestępstw a. W yro k z 14.VI.1962 r. V K 175/62, O SN K W 6/63, poz Art. 9 1 ustawy z 2.XII.1960 r. w związku z art., 285 i 382 k.p.k. 1. Po rozpoczęciu rozpraw y (art. 285 i 382 k-p.k.) sąd rew izyjny może um orzyć postępow anie n a podstaw ie art. 9 ustaw y z dnia 2 grudnia 1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. Nr 54, poz. 308) jedynie po przeprow adzeniu rozpraw y do końca. Orzeczenie o um orzeniu powinno mieć w tedy postać w yroku. 11

13 2. P rzy stosow aniu tego przepisu sąd bierze pod uw agę pobudki, sposób, czas i m iejsce działania spraw cy, osobowość spraw cy i pokrzywdzonego i ich w zajem ny stosunek do siebie, stopień pokrzyw dzenia i stopień zaw i nienia spraw cy, a także ch arak ter czynu i jego postać zjaw iskow ą. Okoliczności te sąd pow inien rozważyć w ich w zajem nym pow iązaniu i na ich podstaw ie ustalić, czy w konkretnym w ypadku czyn spraw cy jest ąnikomo niebezpieczny społecznie. Uchwała z dnia 13.1V.1961 r. V I KO 6/61, OSN 43/61; NP 7 8/61, s X. PRZEDAWNIENIE ŚCIGANIA 1. Art. 13 ustaw y z 2.XII.1960 r. Przepis art. 13 ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. o spraw ach z pryw atnego oskarżenia (Dz. U. N r 54, poz. 308) w yraźnie mówi o spraw ach ściganych w yłącznie z oskarżenia pryw atnego. N a rów ni z tym i spraw am i p o trak to w ane zostały w przepisie art. 13 cyt. w yżej ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. je d y nie te spraw y, w których p ro k u rato r objął oskarżenie w trybie art. 65 k.p.k, W tych ostatnich stosownie do przepisu art k.p.k. jakkolw iek po objęciu oskarżenia przez p ro k u rato ra postępow anie toczy się z urzędu dopuszczalne jest odstąpienie od oskarżenia przez p ro kuratora i wówczas wchodzi z pow rotem w swe praw a oskarżyciel pryw atny. Ten specyficzny try b postępow ania nie odnosi isię jednak do sp ra w ściganych na w niosek, o których m ow a w przepisie art. 50 k.p.k., i dlatego nie został on powołany w treści art. 13 ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. Zgodnie z ju d y k atu rą S ądu Najwyższego (zob. uchw ałę SN w spraw ie VI KO 2/61) pow ołany wyżej przepis art. 13 ustaw y z dn. 2.XII.1960 r. nie m a zastosow ania w spraw ach, w których postępow anie w trybie pryw atnoskargow ym wszczęte zostało przed w ejściem w życie ustaw y, tj. przed dniem 8.XII.1960 r. (art. 15 cyt. ustaw y). W yrok z r. V K 797/61, O SN 2/63, poz Art. 13 ustawy z 2.XII.1960 r. i Do zachow ania term inu sześciomiesięcznego Określonego w art. 13 ustaw y z dnia 2.XII.1960 r. w spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308) w ystarczy, żeby pro k u rato r w tym term inie wszczął postępow anie k arn e ze w zględu n a interes publiczny. U chw ała skła du siedm iu sędziów z 20.V1II.1965 r. V I KO 53/64, O SN K W 12/65 r., poz. 144; PiP 2/66, s Art. 13 ustaw y z 2JQI.1960 r. w związku z art. 65 k.p.k. T erm in prek luzy jn y przew idziany w art. 13 ustaw y z 2.XII.1960 r. o sp ra wach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308) nie dotyczy w ypadku objęcia przez p ro k u rato ra w m yśl art k.p.k. oskarżenia o czyn poprzednio zakw alifikow any przez niego jako przestępstw o ścigane z oskar- 12

14 żenią publicznego, jeżeli p ro k u ra to r wiszczął postępow anie o tak zakw alifikow any czyn w term in ie 6-miesięcznym, przew idzianym w pow ołanym w y żej przepisie a rt. 13. U chwała skła du siedm iu sędziów z r. V I KO 70161, OSN V I62, poz. 71; N P , s Art. 13 ustawy z 2.XII.1960 r. W w ypadku gdy o dany czyn postępow anie karne toczy się początkowo w try bie publicznoskargow ym, term in określony w art. 13 ustaw y z dn. 2.XII.1960 r. (Dz. U. Nr 54, poz. 308) biegnie dla pokrzywdzonego od chwili otrzym ania przez niego wiadom ości, że w św ietle w yników przeprow adzonego postępow ania czyn stanow i przestępstw o pryw atnoskargow e. U chwała z r. V I KO 60/61, O SN IV/62, poz. 63; NP 9 i 11/62, s i Art. 13 ustaw y z 2.XII.1960 r., art k.p.k. 1. Pozostaw ienie spraw y bez biegu w skutek niezłożenia przez oskarżyciela pryw atnego zryczałtow anej rów now artości kosztów postępow ania stw arza zaw isłość spraw y. 2. W niesioną przez oskarżyciela pryw atnego lub jego pełnom ocnika nową skargę o ten sam czyn przed upływ em term in u określonego w art. 13 u stawy z 2.XII.1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308) należy potraktow ać jako uzupełnienie skargi poprzednio w niesionej, a pozostaw ionej przez sąd bez biegu. 1 U chw ała z 6.VIII.1965 r. V I K ZP 27/65, O SN K W 10/65, poz. 123; N P 6/66, s. 834; PiP 9/66, s Art. 13 ustawy z 2.XII.,1960 r. w związku z art k.p.k. oraz art k.p.k. Jeżeli pokrzyw dzony skierow ał do sądu akt oskarżenia o przestępstw o pryw atnoskargow e przed upływ em 3 miesięcy od dowiedzenia się o osobie spraw cy i przed upływ em tego okresu dołączył do tego ak tu w niosek o zw olnienie od kosztów na podstaw ie art. 437 k.p.k., to term in przew idziany w art. 13 ustaw y z dn. 2.XII.1960 r. o sipr-awach z pryw atnego oskarżenia (Dz. U. N r 54, poz. 308) uw aża się za zachow any przez oskarżyciela p ry w a t nego, jeżeli sąd zwolnił go -od kosztów, przy czym nie m a tu zastosow ania przekroczenie term in u 3-miesięcznego, spow odow ane postępow aniem sądow ym w kw estii zw olnienia od kosztów. W razie odm ówienia przez sąd udzielenia oskarżycielowi pryw atnem u zw olnienia od kosztów, okres od zgłoszenia w niosku o zwolnienie od kosztów aż do prawom ocnego ukończenia postępow ania sądowego w tej spraw ie nie w licza się do 3-miesięcznego term inu przewidzianego w w ym ienionym w yżej przepisie art. 13 ustaw y. U chw ała z r. V I KO 2/62, O SN V/62, poz. 81; PiP 4/63, s. 750; NP 7 8/62, s

15 7. Art. 13 ustawy z 2.XII.1960 r. Przew idziany w- art. 13 ustaw y z dnia 2JSII.1960 r. o spraw ach z o sk arżenia pryw atnego term in 6 miesięcy do wszczęcia postępow ania karnego nie m a zastosow ania w w ypadku, gdy w niosek o ściganie zniesławionego urzęd n ik a złożyła jego w ładza przełożona przed upływ em tego term inu. Uchwała składu 7 sędziów z 15.VII.1966 r. V I K ZP 13166, O SN K W 9 10/66, poz Art. 13 ustaw y z 2.XII.1960 r. 1. Jeżeli przestępstw o z oskarżenia pryw atnego zastało popełnione przed w ejściem w życie ustaw y z 2.XII.1960 r. (Dz. U. N r 54, poz. 308), a o popełnieniu tego przestępstw a pokrzyw dzony dow iedział się przed w ejściem w życie tej ustaw y, to term in do wszczęcia postępow ania określony w jej art. 13 biegnie od m om entu w ejścia w życie cytow anej ustaw y. 2. W spom niany term in dotyczy także w ypadków wszczęcia postępow ania o przestępstw o pryw atnoskargow e n a w niosek w ładzy przełożonej pokrzyw dzonego. Uchwała siedm iu sędziów z r. V I KO 22/62, O SN K W 11/63, poz X I. UMORZENIE POSTĘPOWANIA: WYROK CZY POSTANOWIENIE? Po rozpoczęciu przewodu sądowego, o um orzeniu postępow ania należy orzec w yrokiem, w innych w ypadkach postanow ieniem. Orzeczenie sądowe zapadłe w niew łaściw ej form ie, w szczególności w postaci postanow ienia zam iast w yroku, należy oceniać nie w edług jego form y, lecz w edług jego istoty. W w ypadku gdy strony po w ydaniu w yroku, a przed jego upraw om ocnieniem się zgłaszają wobec pojednania się w niosek o um orzenie po stępow ania, o um orzeniu postępow ania orzeka sąd powiatowy, jeżeli przed zgłoszeniem w niosku przez strony nie przedstaw ił spraw y w try b ie po stępow ania odwoławczego sądowi w ojew ódzkiem u. P rzepis art. 4 ustaw y z dn ia 20 lipca 1950 r. o zm ianie przepisów p ostępow ania karnego odnosi się zarówno do rew izji, jak i do zażaleń. U chwała z dnia 11.V.1961 r. V I KO 7/59, O SN 40/61. XH. PRAWOMOCNOŚĆ UMORZENIA POSTĘPOWANIA W SĄDZIE REWIZYJNYM Art. 64 k.p.k. Na postanow ienie sądu wojewódzkiego orzekającego jako sąd II instancji, w ydane w to k u postępow ania rew izyjnego, zażalenie nie przysługuje, po stanow ienie zatem o um orzeniu postępow ania w m yśl art. 64 k.p.k. zapadłe 14

16 w w ym ienionych wyżej w arunkach może być, jako kończące postępow anie sądow e, zaskarżone jedynie w drodze rew izji nadzw yczajnej. Postanow ienie składu siedm iu sędziów z dnia 29.VI.1955 r., I KO 50/55, O SN 53/56. X III. PODSTAW Y PODJĘCIA POSTĘPOW ANIA UMORZONEGO -Art Postępow anie praw om ocnie umorzone w m yśl art k.p.k. może być n a nowo podjęte jedynie w razie w ykrycia now ych faktów lub dowodów. T aki nowy dowód stanow i odm ienna opinią biegłego lekarza, k tóra daje podstaw ę do poczynienia odm iennych niż poprzednio ustaleń co do rodzaju obrażeń odniesionych przez oskarżyciela pryw atnego, co z kolei mogło spow odow ać zm ianę k w alifikacji praw nej czynu oskarżonego oraz trybu, w ja k im sp raw a pow inna być rozpoznana. Skoro sąd pow iatow y um orzył postępow anie w trybie pryw atnoskargowym, to pow inien był wobec zaistnienia nowego faktu i dowodów podjąć postępow anie n a nowo w trybie przew idzianym w art k.p.k. W yrok z dnia 11.X.1962 r. V K 420/62, O SN 205/65. X IV. OPIS CZYNU PRZESTĘPNEGO P odyktow ane dążeniem do zachow ania pow agi w yroku nieprzytoczenie w nim użytych przez oskarżonego słów w ulgarnych jest dopuszczalne, jeżeli sąd w w yroku w skaże w sposób jednoznaczny (np. przez pow ołanie się na zeznania określonego św iadka lub świadków, w których to zeznaniach nie m a sprzeczności), jak ie w ypow iedziane słow a obraźliw e uznał za udow odnione. O gólnikowe pow ołanie się n a protokół rozpraw y, zwłaszcza jeśli zab ie r a on sprzeczne w tej kw estii ze sobą zeznania świadków, jest niew y starczające. P ostanow ienie z dnia 8.XI.1965 r. R w 940/65, O SN 19/66. XV. UGODA JA K O TYTUŁ EGZEKUCYJNY Ugoda dotycząca roszczeń cywilnych, w pisana do protokołu rozpraw y w spraw ie k a rn e j z oskarżenia pryw atnego, odpow iadająca w arunkom w sk a zanym w art. 453 kjp.c. stanow i ty tu ł egzekucyjny i może być jej nadana klauzula w ykonalności. Postanow ienie składu siedm iu sędziów z dnia 15.1X.1955 r. III KO 3/55, OSN 52/56. 15

17 XVI. OGŁOSZENIE WYROKU W CZASOPISMACH A rt. 55 k.p.k. w zw iązku z art. 61 k.p.k. Stosow nie do art. 255 k.k. w yrok skazujący należy n a w niosek oskarżyciela ogłosić w czasopismach. U staw a nie przepisuje żadnej specjalnej form y an i term inu, w jakich oskarżyciel pow inien zgłosić w niosek w tym w zględzie. Jeżeli zatem oskarżyciel złoży taki w niosek n a rozpraw ie odwoławczej, śąd m a podstaw ę praw ną do w ydania postanow ienia o ogłoszeniu wyroki» w jednym z czasopism. Postanow ienie z 15.IX.1955 r. II KO 11/55, OSN 45/55; NP 10/55, s. 99. XVII. WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO A rt lit. d) k.p.k. Sędzia, k tó ry w toku prow adzenia spraw y toczącej się z oskarżenia p ry w atnego otrzym ał do ak t spraw y pism o oskarżonego zniesław iające osobę trzecią, jest w yłączony z mocy art lit. d) kjp.k. od sądzenia spraw y o to zniesławienie, jeżeli poczynił w łasne spostrzeżenia co do okoliczności złożenia tego pism a. U chwala z dnia 8.XII.1960 r. V I KO 61/60, O SN 29/61; NP 5/61, s. 688; PiP 6/61, s X V III. TRYB UPROSZCZONY W SPRAW ACH O ZNIESŁAW IENIE 1. A rt. 255 k.k. w zw iązku z art. 11 ustaw y z 2.XII.1960 r. 1. Pod rządem ustaw y z d n ia 2.XII.1960 r. o spraw ach z oskarżenia p ry w atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308), w spraw ach o czyn z art k.k. ścigany z urzędu, wobec istnienia w arunków z art k.k.), dopuszczalny je st try b uproszczony. 2. Z dniem w ejścia w życie ustaw y w ym ienionej wyżej pod p k t 1, w spraw ach o przestępstw o określone w art k.k. sądy pow iatowe w trybie uproszczonym orzekają n a rozpraw ie w składzie jednego sędziego i dwóch ław ników bez w zględu n a to, czy przestępstw o to je st ścigane z oskarżenia pryw atnego, czy też z urzędu n a podstaw ie art k.k. Uchwała z 24.V1II.1961 r. V I KO 36/61, OSN 1/62, poz. 4; NP 12/61, s A rt ustaw y z 2.XII.1960 r. a art. 4 ustaw y z 29.VII.1950 r. Przepis art ustaw y z dnia 2 grudnia 1960 r. o siprawach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. Nr 54, poz. 308) nie stoi w ogóle na przeszkodzie możności w ydania przez prezesa sądu wojewódzkiego, w m yśl art. 4 ustaw y z dnia 20 lipca 1950 r. o zm ianie przepisów postępow ania karnego (Dz. U. N r 38, poz. 348 z późniejszym i zm ianam i); zarządzenia co do rozpoznania 16

18 przez jednego Sędziego rew izji w spraw ie o przestępstw o określone w art. 255 k.k., podlegające stosownie do norm art w ym ienionej ustaw y z dnia 20 lipca 1950 r. rozpoznaniu w trybie uproszczonym. Czas w ydania przez sąd pow iatow y w yroku w takiej spraw ie i w takim trybie nie ma tu ta j znaczenia. Uchwala składu siedm iu sędziów z dnia 27.IV.1961 r. V I KO 2161, OSN 53/61; N P 10/61, s A rt. 255 k.k. i art ustaw y z 2.XII.1960 r- Do przestępstw z art. 255 k.k. m a w pełni zastosow anie przepis art. 8 lit. c) i e) ustaw y z 20.VII.1950 r., norm ę zaś art ustaw y z 2.XII.1960 r., w prow adzającą jako zasadę doręczenie w spraw ach o przestępstw a z art. 255 k.k. odpisu uzasadnionego ak tu oskarżenia, należy stosować do p rzestępstw zniesław ienia, popełnionych treścią d ru k u lu b n a zebraniu publicznym, gdyż przestępstw a te w m yśl art. 5 4 in fine ustaw y z 20.VII.1950 r. podlegają rozpoznaniu w try b ie zwykłym. Teza postanow ienia Sądu W ojew ódzkiego w e W rocław iu z 23.VI.1962 r., O SP ik A poz. 326/63; PiP 4/64, s X IX. POSTĘPOW ANIE ZAOCZNE Art. 347 k.p.k. W spraw ie toczącej się z oskarżenia pryw atnego sąd, rozpoznając ją i w y rok u jąc zaocznie, je st obow iązany do odczytania w yjaśnień nieobecnego oskarżonego, jeżeli je tylko oskarżony złożył poprzednio. N ieodczytanie tego rodzaju w yjaśnień stanow i uchybienie procesowe, k tó re może powodować uchylenie zaskarżonego w yroku w m yśl art. 383 p k t 3, a naw et n a podstaw ie a rt. 385 k.p.k., jeżeli nie odczytane w yjaśnienia mogły m ieć istotny w pływ n a treść w yroku. A rt k.p.k. nie uzależnia jed nak m ożliwości w yrokow ania zaocznego od uprzedniego uzyskania w yjaśnień oskarżonego w celu ich odczytania. U chwała z dnia 10 wrzesnia 1959 r. V I KO 95/59, O SN 14/61. XX. POSTĘPOW ANIE W SPRAW ACH NIELETNICH Art. 478 k.p.k. O skarżycielow i pryw atnem u nie przysługuje zażalenie na postanow ienie sędziego dla nieletnich o um orzeniu dochodzenia. Uchwała z 25.X.1962 r. V I KO 4/62, OSN 6/63, poz. 113; NP 4 5/63, s Wkładka 17

19 X X I. KOSZTY POSTĘPOW ANIA 1. Art. 438 i 442 k.p.k. 1. W w yroku oraz w postanow ieniu o um orzeniu postępow ania sąd, który w ydał takie orzeczenie, pow inien zawsze orzec z urzędu, kto i w jakiej części m a ponieść koszty postępow ania należne Skarbow i Państw a. Ten sam obowiązek ciąży n a tym sądzie również, gdy chodzi o koszty postępow ania należne oskarżycielow i pry w atn em u lub pow odowi cyw ilnem u albo oskarżonem u od oskarżyciela pryw atnego. 2. W yrok, w którym nie orzeczono, kto i w jakiej części oraz na czyją rzecz m a ponieść koszty postępow ania, może być napraw iony co do tych uchybień tylko w w yniku orzeczenia sąd u rew izyjnego, w ydanego w uw zględnieniu środka praw nego (rew izji lub rew iaji nadzw yczajnej) wniesionego z pow odu tych uchybień procesow ych. T aki w yrok nie może być n a to m iast napraw iony w dodatkow ym postanow ieniu sądu, który go w ydał. 3. U stalenie sam ej wysokości kosztów postępow ania może natom iast n a stąpić bądź w w yroku, bądź w dodatkow ym postanow ieniu sądu pierw szej instancji. 4. Od orzeczeń sądów pierw szej instancji co do kosztów postępow ania (rów nież co do ich wysokości) zam ieszczanych w w yroku przysługuje rew izja, a na orzeczenia tych sądów umieszczone w postanow ieniu o um orzeniu postępow ania przysługują zażalenia. N atom iast orzeczenia sądu drugiej in stancji, jak rów nież praw om ocne orzeczenia sądu pierw szej instancji w tym przedm iocie mogą być zaskarżone jedynie rew izją nadzw yczajną. W reszcie postanow ienia sądów pierw szej instancji ustalające sam ą wysokość kosztów postępow ania (o których była m ow a wyżej pod p k t 3) mogą być zaskarżone w try b ie określonym w art k.p.k., a te ostatnie rew izją nadzw y czajną. Postan. z 26.VII.1956 r. IV KO 65165, O SN 62/56; NP 2/57, s Art. 442 lit, a) k.p.k. w związku z art. 9 1 ustawy z dnia 2.XII.1960 r. U m orzenie postępow ania karnego o przestępstw a ścigane z oskarżenia p ry w atnego na mocy art. 9 1 ustaw y z 2.XII.1960 r. o spraw ach z oskarżenia pryw atnego (Dz. U. N r 54, poz. 308) nie uzasadnia przyznania oskarżonym kosztów postępow ania karnego w m yśl art. 442 lit. a) k.p.k. U chw ała z r. V I KO 80/62, O SN K W 7 8/63, poz. 158; NP 10/63, s. 1183; PiP 1/66, s Art. 442 lit. a) k.p.k. w związku z art. 9 i 12 1 ustawy z 2.XII.1960 r. A rt. 442 lit. a) k.p.k. dotyczy tak ich w ypadków um orzenia postępow ania w spraw ach z pryw atnego oskarżenia, w których chodzi o podstaw y ściśle 18

20 form alne tego um orzenia z powodu znikomego społecznego niebezpieczeństw a czynu oskarżonego (art. 9 ustaw y z 2.ХН.1960 r. Dz. U. N r 54, poz. 308). K w estię kosztów, jeżeli oskarżony nie zaskarżył um orzenia postępow ania, rozstrzyga art tejże ustaw y, będący przepisem szczególnym w sto sunku do art. 442 i nast. k.p.k. W yrok z г. V К 134/65, O SN K W 12/64, poz Art. 448 lit. h) k.p.k. Jeżeli oskarżony um arł przed upraw om ocnieniem się w yroku, sąd nie orzeka o kosztach postępow ania w postaci należności obrońców i pełnom ocników stro n (art. 448 lit. h) k.p.k.). U chwała z dnia г. V I KO 78/60, O SN 30/ Art. 448 i 449 k,p.k. U staw a w yraźnie stanow i w art. 449 k,p.k., że na orzeczenie o kosztach postępow ania przysługuje zażalenie osobom, który ch praw a zostały n a ru szone. Do kosztów postępow ania (art. 448 k.p.k.) należy zryczałtow ana ich równow artość, k tórą składa oskarżyciel pryw atny przy akcie oskarżenia (art k.p.k.). Rozstrzygnięcie odm aw iające zw olnienia od kosztów i n a kazujące złożenie zaliczki jest orzeczeniem o kosztach postępow ania, k tó re może naruszyć p raw a oskarżyciela pryw atnego. Postanow ienie z dnia г. V I KO 65/61 O SN 68/62. X X II. KOSZTY POSTĘPOWANIA A USTAWY AMNESTYJNE Umorzenie postępow ania na mocy przepisów dekretu z dnia 20 lipca 1964 r. o am nestii w spraw ach z oskarżenia pryw atnego nie stw arza dla oskarżonego w konsekw encji przepisów art. 442 lit. a) k.pjc. oraz art. 448 k.p.k. p raw a do przyznania ;i 'ustalenia n a jego rzecz od oskarżyciela pryw atnego poniesionych przez niego kosztów. Uchw ała z dnia 7.I.19S5 r. V I KO 47/64, O SN K W 29/65; NP 4/65, s W razie darow ania k a r n a mocy art. 2 ustaw y z dnia 27.IV.1956 r. o a m nestii za przestępstw o ścigane z oskarżenia pryw atnego, zasądzone n a rzecz oskarżyciela pryw atnego koszty postępow ania ulegają ściągnięciu. O płaty sądow e nałożone na oskarżycieli pryw atnych w w yrokach un iew inniających nie podlegają darow aniu na mocy art. 2 pkt 1 ustaw y z dnia 27.IV.1956 r. o am nestii. U chwała całej Izb y K arnej Sądu N ajw yższego z dnia 28.VI.1956 r. I KO 118/56, O SN 34/56. 19

21 X X III. O BJĘCIE OSKARŻENIA PRZEZ PROKURATORA 1. Art. 65 k.p.k. N adanie przepisow i art. 65 k.p.k. rozum ienia ustalonego ustaw ą z dnia 28.IV.1952 r. (Dz. U. N r 25, poz. 170) nie zm ienia charakteru przestępstw ściganych z oskarżenia pryw atnego na przestępstw a ścigane z urzędu. P rzestępstw a te n ad al zachow ują swój ch arak ter określony w dotyczących p rzepisach praw a, a tylko postępow anie toczy się z urzędu w razie objęcia oskarżenia przez p ro k u rato ra ze w zględu n a interes publiczny, i to tak długo, dopóki p ro k u ra to r nie odstąpi od oskarżenia. W yro k z 13.X I.1952 r. IV K 238/52, PiP 5 6/53, s A r t 65 k.p.k. P ostępow anie k arn e przed sądem dotyczy zawsze czynu stanow iącego p rzestępstw o, kw alifikacja zaś praw na czynu jest kw estią, k tóra pozostaje otw arta w toku całego postępow ania i rozstrzygana jest ostatecznie przez sąd w zależności od okoliczności działania. Jeżeli p ro k u rato r w akcie o sk a r żenia w skazuje, że czyn zarzucany oskarżonem u jest przestępstw em ściganym z urzędu, a sąd w w yniku ujaw nienia okoliczności bliżej charakteryzujących ów czyn dochodzi do w niosku, że je st on przestępstw em ściganym z oskarżenia pryw atnego, postępow anie toczy się dalej o ten sam czyn. Gdy w tym stanie rzeczy p rokurator popiera oskarżenie, należy przyjąć, że prokurator uznał, iż interes publiczny w ym aga ścigania sprawcy, wobec czego sąd nie m oże um orzyć postępow ania, lecz pow inien orzec o w inie i karze. Postan. S N z 13.X1I.1956 r. III KO 17/56; w yro k z dnia 24.IV.1958 r. III K R n 945/57, NP 2/59, s Art. 65 k.p.k. a art. 288 k.p.k. O bjęcie przez p ro k u rato ra oskarżenia w try b ie art k.p.k. pow o duje zm ianę try b u ścigania z oskarżenia pryw atnego n a try b ścigania z oskarżenia publicznego stosow nie do a rt k.p.k, W tej sytuacji norm a art. 288 k.p.k., jako odnosząca się w yłącznie do oskarżyciela pryw atnego, nie może m ieć w swych skutkach zastosowania do w ypadku niestaw ienia się p ro k u rato ra n a rozprawie, w k tó rej objął on oskarżenie w trybie a rt k.p.k. P onadto w postępow aniu przed sądem pow iatow ym zgodnie z treścią art. 48 k.p.k. udział pro k u rato ra nie jest obowiązkowy, a z treści art k.p.k. nie w ynika bynajm niej okoliczność, by niestaw ienie się p ro k u ra to ra n a rozpraw ę było jednoznaczne z odstąpieniem p ro k u rato ra od o sk arżenia. O dstąpienie bow iem p ro k u ra to ra od oskarżenia, o jakim m ow a w p rzepisach paragrafów 3 i 4 art. 65 k.p.k., w ym aga w yraźnego z jego strony ośw iadczenia. Z asadzie tej Sąd N ajw yższy daw ał niejednokrotnie w y raz w sw oich orzeczeniach podkreślając, że popieranie przez p ro k u ra to ra oskarżenia w sp rawach pryw atnoskargow ych nie m usi polegać n a jego obecności na rozpraw ie. W szczególności w orzeczeniu swym w spraw ach I KO 39/54, II KO 65/54 i II KO 63/54 Sąd N ajw yższy stw ierdził, że dopóki p ro k u rato r po w nie- 20

22 sleniu oskarżenia lub złożeniu ośw iadczenia o przyłączeniu się do oskarżenia w niesionego przez oskarżyciela pryw atnego nie oświadczy, że od oskarżenia odstępuje, postępow anie w spraw ie toczy się z urzędu. W yro k z 9.II.1956 r. II K R w , O SN Art. 65 k.p.k. O bjęcie przez p ro k u rato ra oskarżenia w m yśl art. 65 k.p.k. może n a stąpić rów nież w postępow aniu rew izyjnym, jeżeli samo w szczęcie postępow an ia sądowego nastąpiło n a żądanie upraw nionego oskarżyciela. U chwała składu siedm iu sędziów z r. V I KO 70/61, OSN 5/62, poz. 71; N P 7 8/1962 r., s Art. 65 k.p.k. P ro k u rato r może n a rozpraw ie rew izyjnej objąć skutecznie oskarżenie w m yśl art k.p.k., jeżeli na rozpraw ie tej stwierdzono, że czyn oskarżonego w skazany w akcie oskarżenia sporządzonym przez M ilicję O byw atelską, jako przestępstw o ścigane z oskarżenia publicznego, stanow i p rzestępstw o ścigane z oskarżenia pryw atnego. U chwała z dnia 11.V.1961 r. V I K O 10/60, NP 10/61, s Art. 65 k.p.k. W w ypadku gdy sąd w spraw ie o przestępstw o ścigane przez prokuratora z urzędu dopatrzy się jedynie elem entów czynu ściganego z oskarżenia p ry w atnego, nie je st możliwe m erytoryczne rozstrzygnięcie spraw y bez złożenia przez pro k u rato ra oświadczenia, że obejm uje oskarżenie również na ten w ypadek. Z drugiej strony sąd nie może w brak u takiego oświadczenia p ro k u rato ra w spraw ie o przestępstw o ścigane z urzędu um orzyć postępow ania z oskarżenia publicznego dopóty, dopóki prokurator nie w yrazi swej w oli objęcia oskarżenia n a w ypadek, gdyby sąd uznał, że czyn ścigany z urzędu kw alifikuje się w brew stanow isku pro k u rato ra z oskarżenia pryw atnego. W yro k z 24.IV.1954 r. I K R w 193/54, NP 10/54, s Art. 65 k.p.k. P opieranie oskarżenia przez p ro k u ra to ra w spraw ach z oskarżenia p ry w atnego nie m usi polegać na jego obecności na rozpraw ie. Dopóki p ro k u rato r, po w niesieniu oskarżenia lub złożenia oświadczenia o przyłączeniu się do oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela pryw atnego, nie oświadczy, że od oskarżenia odstępuje, postępow anie w spraw ie toczy się z urzędu. Mom entem w skazującym na praw idłow e objęcie przez prokuratora oskarżenia w spraw ie z oskarżenia pryw atnego nie jest samo powołanie się przez niego n a. przepis art k. p i. lub też na to, że interes publiczny został n a ru szony, lecz uzasadnienie przez niego powodów, dla których uznał, że in tere s publiczny w ym aga objęcia przez niego oskarżenia. Jeżeli w spraw ie 21

23 z oskarżenia pryw atnego p rokurator w niósł akt oskarżenia lub przyłączył się do oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela pryw atnego, sąd w ładny jest, z zachow aniem w arunków art k.p.k., zakw alifikow ać czyn oskarżonego jako inne przestępstw o, które na podstaw ie przepisu ustaw y podlega ściganiu z oskarżenia publicznego, jeśli czyn oskarżonego zaw iera znam iona takiego przestępstw a. Postan. z 28.X.1954 r. I KO 39/54; I I KO 65/54; II KO 63/54, PiP 2/55, s Art. 2 i 65 k.p.k. Zgodnie z ju d y k atu rą Sądu Najwyższego, jeżeli pro k u rato r w akcie oskarżenia w skazuje, że zarzucany czyn jest przestępstw em ściganym z urzędu, sąd zaś dochodzi do w niosku, że jest on przestępstw em ściganym z o sk a r- żenią pryw atnego, to postępow anie toczy się n adal o ten sam czyn. Gdy więc pro k u rato r popiera oskarżenie, należy przyjąć, że interes publiczny w ym aga ścigania sprawcy, wobec czego sąd nie może um orzyć postępow ania, lecz pow inien orzec o w inie 1 karze (w yrok Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 13 g ru d n ia 1956 r. III K 17/56). Bezpodstaw ny je st zatem zarzut obrazy przepisów art. 2 i 65 k.p.k. W yrok z dnia 27.V.1960 r. I K 102/60, O SN 24/ Art. 65 k.p.k. w związku z art. 64 k.p.k. W razie zaw arcia ugody przez strony w postępow aniu pryw atnoskargowym i w y d an ia w skutek tego postanow ienia sądu o um orzeniu postępow a nia, oskarżyciel publiczny, jeżeli przed tym nie objął oskarżenia bądź nie przyłączył się do spraw y, nie może objąć oskarżenia w trybie art. 65 k.p.k. Postan. z r. III KO 80/54, O SN 46/ Art. 2 k.p.k. w związku z art. 3 k.p.k. i art. 65 k.p.k. Czyn, co do którego postępow anie k arn e zostało zakończone praw om ocnym postanow ieniem sądu o um orzeniu postępow ania, może być przedm iotem nowego procesu karnego w w ypadku zakw alifikow ania go z innego przepisu praw a karnego, gdy podstaw ą do um orzenia postępow ania w poprzednim trybie był b ra k skargi upraw nionego oskarżyciela. W razie zaw arcia ugody przez strony w postępow aniu pryw atnoskargow ym i w ydaniu w skutek tego postanow ienia sądu o um orzeniu postępow ania, oskarżyciel publiczny, jeżeli przed tym nie objął oskarżenia bądź nie przyłączył się do sprawy, nie może objąć oskarżenia w trybie a rt. 65 k.p.k. Postan. z 31.III.1955 r. III KO 80/54, O SN 46/ Art. 65 k.p.k. Przepis art. 65 k.p.k. stanow iąc, że przez objęcie oskarżenia przez p ro k u rato ra należy rozum ieć w niesienie i popieranie przez niego oskarżenia, 22

24 prow adzi do w niosku, że ak t oskarżenia sporządzony przez M ilicję O byw atelską naw et z upow ażnienia p ro kuratora jest bezskuteczny w spraw ach z oskarżenia pryw atnego. W yrok z 5.XI.1955 r. II K R n 1045/55, PiP 1/56, s. 195; NP 1/56, s A rt k.p.k. Jeżeli w toku postępow ania sądowego sąd stw ierdził, że zachodzi m ożliwość zakw alifikow ania czynu, ujętego w akcie oskarżenia jako przestępstw o ścigane z oskarżenia publicznego, z przepisu praw nego przewidującego ściganie tego czynu z oskarżenia pryw atnego, to powinien wówczas zwrócić się do p ro k u rato ra o złożenie ośw iadczenia, czy popiera oskarżenie. W razie złożenia przez p ro k urato ra ośw iadczenia o odstąpieniu od oskarżenia, m a zastosow anie przepis art k.p.k. U chwała całej Izb y z dnia r. V I KO 72/59, OSN 32/61; NP 2/61, s A rt k.p.k. W niesienie zryczałtow anej rów now artości kosztów postępow ania karnego w pow iązaniu z poprzednim w niesieniem przez oskarżyciela pryw atnego doniesienia do p ro k u ratu ry zastępuje akt oskarżenia w rozum ieniu art zdanie drugie k.p.k. U chwała z dnia 13.IV.1961 r. II KO 18/61, O SN 41/61. xxiv. Ś c i g a n i e n a w n i o s e k w ł a d z y p r z e ł o ż o n e j Art k.p.k. 1. Przestępstw o określone w art k.k., polegające na zniesław ieniu urzędnika, przestaje podlegać ściganiu w trybie pryw atnoskargow ym z chw ilą w ystąpienia w ładzy przełożonej z wnioskiem o ściganie w m yśl 5 tego artykułu. 2. Okoliczność, że pismo, które odpow iada treści ak tu oskarżenia, sporządził funkcjonariusz M ilicji O byw atelskiej, nie pozbaw ia tego pism a znaczenia ak tu oskarżenia, jeżeli następnie zaopatrzono go w podpis p ro k u ratora, stw ierdzający niedwuznacznie wolę pro k u rato ra ścigania karnego w ym ienionej w tym piśm ie określonej osoby o określony tam czyn p rzestępny. Uchwała składu siedm iu sędziów z dnia 25 sierpnia 1960 r. V I KO 33/60, O SN 2/61. 23