Zachowanie się producenta. Analiza czynników produkcji. Funkcja produkcji (2) Funkcja produkcji (1) Funkcja Cobba-Douglas a (1) Funkcja produkcji (3)

Transkrypt

1 Zachowanie się producenta naliza czynników produkcji Producenci w swojej działalnosci gospodarczej posługują się róŝnymi czynnikami produkcji kapitałem i pracą. Kapitał występuje w róŝnych formach. W ujęciu modelowym kapitał ma formę rzeczową, tzn. maszyny i urządzenia. Praca występuje w dwóch formach: Praca najemna (pracownicy); Praca własna (przedsiębiorca). 1 2 Funkcja produkcji (1) brazuje zaleŝność między wielkością poniesionych nakładów (ilością czynników produkcji) na produkcję dóbr a osiągniętymi wynikami (ilość wytworzonego produktu). Przy załoŝeniu dwóch czynników produkcji: pracy L i kapitału K, funkcja produkcji jest równa: X=f(L, K), c.p. Funkcja produkcji (2) Efektywność techniczna produkcji, to sytuacja w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniŝeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu. Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie ekonomicznie) moŝliwą wielkość produkcji. 3 4 Funkcja produkcji (3) Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy moŝliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką moŝe on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna produkcji oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji. Funkcja Cobba-Douglas a (1) Funkcja Cobba-Douglasa to funkcyjne przedstawienie zaleŝności produkcji od zasobów pracy i kapitału, często stosowane w ekonomii jako funkcja produkcji. Została sformułowana przez Knuta Wicksella i przetestowana na danych statystycznych przez Paula Douglasa i Charlesa Cobba w

2 Funkcja Cobba-Douglas a (2) ryginalnie sformułowana jako funkcja powyŝszych dwóch zmiennych: Gdzie: K oznacza nakład kapitału; L nakład pracy potrzebny do wytworzenia Y = F(K,L) jednostek produktu; a jest parametrem skalującym. 7 Funkcja Cobba-Douglas a (3) Funkcja zachowuje zasadę malejących przychodów kaŝda kolejna jednostka jednego z zasobów bez wzrostu zasobu drugiego skutkuje mniejszym przyrostem produkcji. W klasycznej funkcji Cobba-Douglasa α + β = 1, co skutkuje brakiem efektów skali (wzrost K i L o 100% spowoduje wzrost Y takŝe o 100%). ZałoŜenie to jest postulatem części makroekonomistów, argumentujących, Ŝe z jednej strony w całej gospodarce nie ma niekorzyści skali, bo zakłady pracy moŝna po prostu kopiować, z drugiej jednak strony istnieje wiele zakładów pracy, które osiągnęły juŝ optymalną wielkość. 8 Funkcja Cobba-Douglas a (4) W uogólnieniu funkcja Cobba-Douglasa - to funkcja wielu zmiennych wyraŝająca się wzorem: określona dla Funkcja Cobba-Douglas a (4) Funkcja posiada następujące własności: jest nieujemna, jest rosnąca, a gdy funkcja jest homogeniczna stopnia pierwszego, tj. co daje stałe przychody względem skali produkcji naliza produkcyjności pracy Podstawowe załoŝenia: Zasób kapitału produkcyjnego w przedsiębiorstwie jest stały; Poziom zatrudnianie pracowników (zasób pracy) jest zmienny. Krzywa produktu całkowitego (1) Krzywa produktu całkowitego nie zaczyna się w punkcie 0 (początek układu współrzędnych). Zawsze musi istnieć pewna minimalna liczba zatrudnionych pracowników aby moŝliwe było obsłuŝenie maszyn i urządzeń produkcyjnych (czynnik stały uruchomienia produkcji)

3 Produkcja (Q) Krzywa produktu całkowitego (2) B C Przeciętna i krańcowa produkcyjność Przeciętna produkcyjność jest mierzona wielkością produkcji na jednego zatrudnionego, czyli Q/L; Krańcowa produkcyjność jest mierzona przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych, czyli Q/ L Produkcja (Q) Krzywe przeciętnej i krańcowej produkcyjności pracy Produkcja (Q) Krzywa przeciętnej produkcyjności pracy Produkcyjność krańcowa i B i Produkcyjność przeciętna B i Produkcyjność przeciętna C i F(max) C i L 1 L 2 L max 15 L 1 L 2 L max Produkcja (Q) Krzywa krańcowej produkcyjności pracy Wybór najbardziej efektywnych kombinacji czynników produkcji ZałóŜmy, Ŝe w przedsiębiorstwo produkuje Q1 = 1000 produktów. Produkcyjność krańcowa i F(max) B i C i Tę ilość produktów chce wytworzyć przy bardzo róŝnej liczbie zatrudnionych pracowników (L) i róŝnej liczbie maszyn (M). L 1 L 2 L max

4 Krzywa jednakowego produktu (1) bszar moŝliwych kombinacji obu tych czynników produkcji jest przedstawiany w teoretycznej analizie w postaci izokwanty, zwanej inaczej krzywą jednakowego produktu. Podane na wykresie punkty (, B, C i D) oznaczają róŝne kombinacje czynników produkcji. M Krzywa jednakowego produktu (2) B C D Kombinacja M L B C D L Krańcowa stopa substytucji Stosunek, zgodnie z którym moŝna zastąpić jeden czynnik produkcji innym, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie, nazywa się krańcową stopą substytucji Krańcowa stopa substytucji ( jest wzorem: )mierzona M Krzywa jednakowego produktu (3) B C D Kombinacja M L B C D (znak minus gdy nachylenie izokwanty jest ujemne) 21 L Zjawisko malejącej krańcowa stopa substytucji Kształt izokwanty wskazuje, Ŝe mamy do czynienia ze zjawiskiem malejącej krańcowej stopy substytucji. W miarę zastępowania czynnika kapitału (M) przez coraz to większą część czynnika pracy (L) zmniejsza się ilość kapitału, która moŝna zastąpić przez kaŝdą dodatkową jednostkę pracy. ptymalna kombinacja czynników produkcji (1) ZałoŜenie: Przeciętna płaca pracownika = jp.; Przeciętna cena maszyny = jp.; gół zasobów środków finansowych przedsiębiorcy = jp.; Zasoby pienięŝne przedsiębiorcy są stałe; Relacja cen czynników wytwórczych jest stała

5 Liczba maszyn ptymalna kombinacja czynników produkcji (2) Liczba pracowników ,3 26, ,3 66,6 80 M N ptymalna kombinacja czynników produkcji (3) PowyŜsze kombinacje tworzą linię jednakowego nakładu (lub kosztu). Wszystkie punkty reprezentują moŝliwe kombinacje nakładów kapitału i pracy, które mogą być nabyte za łączną sumę jp. M = 30 E Q1 Q2 Q3 25 L = 40 B L ptymalna kombinacja czynników produkcji (4) Przy danej wielkości produkcji i danej izokwancie przedsiębiorstwo znajduje minimalny koszt w punkcie najniŝej połoŝonej krzywej jednakowego nakładu (kosztu) stycznej do izokwanty. M M2 M1 Substytucja czynników pod wpływem zmiany relacji ich cen N E 27 L2 L1 L Popyt na pracę i podaŝ pracy Popyt na pracę (ze strony przedsiębiorstw) i podaŝ pracy (ze strony pracowników) są funkcją poziomu płacy realnej. Płaca realna płaca nominalna podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług konsumpcyjnych. Popyt na pracę Popyt na pracę zgłaszany jest na rynku przez przedsiębiorców. Dla przedsiębiorcy płaca jest istotnym składnikiem kosztów wytwarzania. KaŜdy przedsiębiorca dąŝy do osiągnięcia największego zysku i dlatego jest zainteresowany moŝliwie najniŝszą płacą

6 PodaŜ pracy PodaŜ pracy liczba pracowników chętnych do podjęcia pracy za oferowaną na rynku płacę. Płaca jest dla pracownika realnym dochodem określającym poziom konsumpcji jego i jego rodziny. Pracownik jest zainteresowany jak najwyŝszą płacą. Ekonomia neoklasyczna a podaŝ pracy (1) Wczesna ekonomia neoklasyczna interpretowała punkt widzenia pracownika oferującego podaŝ pracy w kategoriach przykrości pracy i przyjemności spędzania czasu wolnego. Nowoczesna ekonomia neoklasyczna interpretuje podaŝ pracy w kategorii realizacji satysfakcji i spełnienia wielu istotnych wartosci społecznych Ekonomia neoklasyczna a podaŝ pracy (2) W większości wypadków ludzie stoją przed wyborem: Zwiększenie wysiłku pracy i podejmowanie godzin nadliczbowych oraz wyŝszych dochodem umoŝliwiającym lepsze zaspokojenie aspiracji bytowych pracownika i członków jego rodziny; PoŜyteczne wykorzystanie większej ilości wolnego czasu. Ekonomia neoklasyczna a podaŝ pracy (3) Efekt dochodowy wysoki efekt dochodowy od pewnego momentu zachęca pracowników do zwiększonego wysiłku i pewnych wyrzeczeń związanych z wykonywaną pracą. Tym momentem jest najniŝsza płaca, która zapewnia socjalne minimum i słania jednostkę do podjęcia jakiejkolwiek pracy. Dalszy wzrost płacy realnej ponad jej poziom minimalny towarzyszy wzrost podaŝy pracy Ekonomia neoklasyczna a podaŝ pracy (4) Efekt substytucyjny Po osiągnięciu dostatecznie wysokiego poziomu płacy realnej, która w przekonaniu pracownika zaspokaja na zadowalającym poziomie jego aspiracje konsumpcyjne, efekt dochodowy zaczyna odgrywać mniejszą rolę i większe znaczenia nabiera efekt substytucyjny. Pracownicy rozwaŝają wówczas, czy zdecydować się na dłuŝszą pracę czy na dłuŝszy odpoczynek. d czego zaleŝy podaŝ pracy? PodaŜ pracy zaleŝy od: Wysokości płacy realnej; Inne dochody nie pochodzące z pracy; Lepsze warunki dojazdu (zwiększenie mobilności pracowników); Zmiana ogólnego nastawienia społeczeństwa do aktywności zawodowej i czasu pracy

7 d czego zaleŝy popyt na pracę? Stan zatrudnienia zarówno w przedsiębiorstwie, jak i w całej gospodarce zaleŝy od popytu na pracę. Pracodawca porównuje płacę z efektem pracy mierzonym krańcowym produktem pracy. Liczba pracowników Suma wytworzonyc h produktów Przykład Przyrost produktów Cena jednostkowa produktu Krańcowa Produkcyjnoś ć Pracy * Prawo malejącej produkcyjności pracy W miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma wytworzonych produktów ale przyrosty produkcji stopniowo są coraz mniejsze. Mamy więc do czynienia z prawem malejącej produkcyjności pracy statycznych warunkach pracy. Wyznaczenie granicy opłacalności zatrudnienia (1) W warunkach doskonałej konkurencji przedsiębiorca zatrudni wszystkich pracowników, których produkcyjność krańcowa jest wyŝsza od poziomu płacy realnej. Granicę opłacalności zatrudnienia wyznacza równość płacy realnej z produkcyjnością krańcową Płace realne Wyznaczenie granicy opłacalności zatrudnienia (2) Poziom płacy realnej Wyznaczenie granicy opłacalności zatrudnienia (3) Zatrudnienie kolejnych pracowników, tzn. tych których produkcyjność kształtuje się poniŝej poziomu płacy realnej, powoduje stratę dla przedsiębiorcy. W 0 Krzywa Produkcyjności Pracy P pr Krzywa produkcyjności pracy jest jednocześnie krzywą popytu na pracę. 2 4 L

8 Płace realne W 3 W 1 W 2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy E Funkcja popytu na pracę (1) Krzywa popytu na pracę jest malejącą funkcją płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową: Tzn.: Przy wysokiej płacy W3 popyt na pracę L2 jest mały; Przy niskiej płacy W2 popyt na pracę L3 jest wysoki. L 2 L 1 L Funkcja popytu na pracę (2) Funkcja popytu na pracę pokazuje, Ŝe dla kaŝdego poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt pracy będzie się równał płacy realnej. Funkcja podaŝy pracy (1) Krzywa podaŝy pracy jest rosnącą funkcją płacy realnej. Przy niskiej płacy W3 podaŝ pracy wyniesie L2; Przy wysokiej płacy W2 podaŝ pracy wzrośnie do L Czynniki wpływające na podjęcie pracy Czynniki: Materialne dające pracownikowi poczucie bogactwa, bezpieczeństwa materialnego i powodzenia; kceptacja przez grupę i ułoŝenie dobrych stosunków międzyludzkich; Samorealizacja zorientowanie się na indywidualny rozwój zawodowy, samodzielność w pracy, poczucie sprawności, dąŝenie do wiedzy i umiejętności. 47 Czynniki kształtujące poziom i zróŝnicowanie płac Czynniki: Korzyści niepienięŝne lub pozapłacowe; Preferencje konsumenta; Społeczna dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, religię, przynaleŝność do grupy etnicznej lub narodowej; Wpływ związków zawodowych; Rola państwa w kształtowaniu polityki płac. 48 8

9 NadwyŜka ekonomiczna przedsiębiorstwa (1) JeŜeli teoria płacy jest zbudowana na zasadzie równości płacy z krańcową produkcyjnością pracy, co wyznacza granicę racjonalnego zatrudnienia w gospodarce konkurencyjnej, to skąd przedsiębiorcy czerpią nadwyŝkę ekonomiczną niezbędną do opłacenia innych czynników zaangaŝowanych w produkcję???? 49 Płace i krańcowa produkcyjność pracy W n bszar 1 NadwyŜka ekonomiczna przedsiębiorstwa (2) bszar 2 L n E Krzywa krańcowej produkcyjności pracy NadwyŜka ekonomiczna przedsiębiorstwa (3) bszar 0EL n : obszar leŝący pod krzywą krańcowej produkcyjności pracy, reprezentuje ogólny dochód zarobiony przez poszczególne czynniki produkcji. bszar 2: Pracownicy otrzymują dochód równy iloczynowi przeciętnej płacy W n oraz liczbie zatrudnionych pracowników L n, czyli W n x L n bszar 1: nadwyŝka przedsiębiorców nad funduszem wynagrodzeń pracowników. 51 9