STANOWISKO PRACY ZACZYNA DZIAŁANIE, GDY POPRZEDNIE STANOWISKO ZAKO

Transkrypt

1 JK WZ UW 16

2 SZEREGOWY SYSTEM ORGANIZACJI PRODUKCJI Główna zasada: KOLEJNE STANOWISKO PRACY ZACZYNA DZIAŁANIE, GDY POPRZEDNIE STANOWISKO ZAKOŃCZY OPERACJĘ NA CAŁEJ SERII PRODUKCYJNEJ. JK WZ UW 17

3 PRZYKŁAD DŁUGOŚĆ CYKLU PRODUKCYJNEGO (szeregowy) Seria n = 30 sztuk Liczba operacji = liczba stanowisk k = 5 t p-z dla każdej operacji 1 godz. t m-o (tu: czas transportu) = 1 godz. Operacja t j (w godz) 0,3 0,4 0,2 0,5 0,1 JK WZ UW 18

4 STANOWISKO OPERACJA 0 CZAS JK WZ UW 19

5 CYKL SZEREGOWY T S k t T = n * j + t + k s pz s w 1 j= 1 t mo Uwaga: jeśli czasy transportu między operacjami są różne, należy je dodać, a nie korzystać z tej części wzoru Ts - długość trwania cyklu szeregowego j - numer kolejnej operacji k - liczba operacji n - długość serii produkcyjnej tj - jednostkowy czas trwania operacji j-tej s - liczba stanowisk wykonujących operację j-tą w - wydajność (stopień wykonania norm) wykonywania operacji j-tej tpz1 - czas przygotowawczo-zakończeniowy operacji 1-wszej tmo - czas międzyoperacyjny (czas transportu) JK WZ UW 20

6 OPERACJA 4 JEST WYKONYWANA NA 2-ch STANOWISKACH T k = j s n * + t pz 1 j= 1 s w t + k t mo = JK WZ UW 21

7 RÓWNOLEGŁY SYSTEM ORGANIZACJI PRODUKCJI Główna zasada: KOLEJNE STANOWISKO PRACY ZACZYNA DZIAŁANIE, GDY POPRZEDNIE STANOWISKO ZAKOŃCZY OPERACJĘ NA PARTII TRANSPORTOWEJ. JK WZ UW 22

8 CYKL RÓWNOLEGŁY RÓWNOLEGŁOŚĆ polega na tym, że równolegle w tym samym czasie różne części serii są poddawane różnym operacjom JK WZ UW 23

9 PRZYKŁAD DŁUGOŚĆ CYKLU PRODUKCYJNEGO (równoległy) Seria n = 30 sztuk Liczba operacji = liczba stanowisk k = 5 t p-z dla każdej operacji 1 godz. t m-o (tu: czas transportu) = 1 godz. Operacja t j (w godz) 0,3 0,4 0,2 0,5 0,1 Partia transportowa p = 10 sztuk JK WZ UW 24

10 CYKL RÓWNOLEGŁY T r t k j j Tr = p * + (n - p) + t pz + k 1 j= 1 s w s w max t t mo Tr - długość trwania cyklu równoległego p - długość partii transportowej (tj / s w)max - czas najdłużej trwającej operacji JK WZ UW 25

11 MIESZANY SYSTEM ORGANIZACJI PRODUKCJI Główna zasada: KOLEJNE STANOWISKO PRACY ZACZYNA DZIAŁANIE, GDY POPRZEDNIE STANOWISKO WYKONA TYLE PARTII, ŻE STWORZĄ ONE ZAPAS GWARANTUJĄCY CIĄGŁOŚĆ PROCESU. JK WZ UW 26

12 CYKL MIESZANY Istotny w tym cyklu jest MOMENT ROZPOCZĘCIA NASTĘPNEJ OPERACJI trn Operacje 1 1) gdy tp < tn trn = trp + p * tp + tmo 2) gdy tp > tn trn = tzp + tmo (n-p) * tn JK WZ UW 27 Czas

13 MIERNIKI PRODUKCJI * wg sposobu agregowania produkcji naturalne (szt, m, litry, kg itd.) umowne - przeliczeniowe (rbh - roboczogodziny, wyrób umowny - np. przeliczenie przędzy o różnej grubości na jeden wyrób: przędza o jednej grubości czy np. przeliczenie różnych rodzajów mąki na mąkę o standardowych cechach) wartościowe [ilość * wartość jednostkowa] wartością jednostkową może być cena planowana, cena rynkowa, ale także koszt jednostkowy pełny czy np. tylko koszt pracy własnej (jednostkowy) przy JK WZ UW 28 produkcji wyrobu

14 MIERNIKI PRODUKCJI - c.d. * wg udziału pracy własnej (dotyczy mierników wartościowych) brutto [pełna praca własna i pełna praca przeniesiona] pracę własną reprezentują w układzie rodzajowym kosztów koszty niematerialne (np. koszt wynagrodzeń), pracę przeniesioną reprezentują w tym samym układzie kosztów koszty materialne (np. koszty materiałów, amortyzacja, koszty usług obcych - materialnych itp.) netto [pełna praca własna i niepełna praca przeniesiona lub jej całkowity brak] Koszty niematerialne Koszty materiałów Koszty amortyzacji Inne koszty materialne JK WZ UW WARTOŚĆ JEDNOSTKOWA 29

15 MIERNIKI PRODUKCJI - c.d. Przykłady MIERNIKÓW BRUTTO (wartościowych): Pt - PRODUKCJA TOWAROWA (w cenach zbytu czyli planowanych wg kosztów z narzutem zysku lub w cenach realizacji) Pg - PRODUKCJA GLOBALNA Ps - PRODUKCJA SPRZEDANA (brutto) Przykłady MIERNIKÓW NETTO (wartościowych): Pcz - PRODUKCJA CZYSTA Psn - PRODUKCJA SPRZEDANA NETTO JK WZ UW 30

16 MIERNIKI BRUTTO MIERNIKI NETTO FAZA WY- TWARZA- NIA FAZA HANDLU PRODUKCJA TOWAROWA PRODUKCJA GLOBALNA PRODUKCJA SPRZEDANA PRODUKCJA CZYSTA PRODUKCJA SPRZEDA- NA NETTO JK WZ UW 31

17 MIERNIKI PRODUKCJI - FORMUŁY OBLICZENIOWE (ogólne) Pt = ilość * cena zbytu lub realizacji (rynkowa) - prod. towarowa Pg = Pt + (Prod.w toku na kon.okresu - Prod.w toku na pocz.okr.) - prod. globalna Ps = ilość * cena jednostkowa (rynkowa) brutto (z VAT-em) - prod. sprzedana (brutto) Pcz = Pg - Koszty materialne wytworzenia produkcji globalnej [koszty materiałów bezpośrednich, amortyzacja, inne koszty materialne] prod. czysta Psn = Sprzedaż wg cen realizacji (bez VAT-u) - koszty materialne działalności eksploatacyjnej (bez kosztów amortyzacji ) prod. sprzedana netto JK WZ UW 32

18 ZADANIE (w tys. zł) OKRES 1 OKRES 2 1.Wart.wyrobów gotowych w cenach zbytu Usługi świadczone przez formę w cenach zbytu Prod.w toku wg kosztów własnych - na początek roku na koniec roku Dochody z działaln.handl.(ceny realizacji) Koszty materialne w tym: - koszty materiałów bezpośr amortyzacja VAT JK WZ UW 33

19 PRODUKCJA OKRES 1 OKRES 2 DYNAMIKA Towarowa 1.Towarowa Globalna 2.Globalna 3.Czysta Czysta 4.Sprz.netto Sprzedana netto Zinterpretować różnice w dynamikach produkcji, porównując dynamiki produkcji towarowej i globalnej, globalnej i czystej, czystej i sprzedanej, towarowej i sprzedanej. JK WZ UW 34

20 GŁÓWNE CZYNNIKI WYTWÓRCZE w PROCESIE PRODUKCJI PRACA LUDZKA ŚRODKI PRACY [głównie rzeczowy majątek trwały] ŚRODKI OBROTOWE [głównie materiały, surowce] PODSTAWOWYM KRYTERIUM SPRAWNOŚCI PROCESÓW ZARZĄDZANIA CZYNNIKAMI WYTWÓRCZYMI JEST: EFEKTYWNOŚĆ, czyli -Wydajność pracy ludzkiej -Rentowność i produktywność majątku -Materiałochłonność JK WZ UW 35

21 SCHEMAT OGÓLNY PROCESÓW STEROWANIA WYKORZYSTANIEM CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMIANĘ POZIOMU EFEKTYWNOŚCI: WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE ZMIANA SKALI I TEMPA EFEKTYWNOŚCI WYDAJNOŚCI PRODUKTYWNOŚCI MATERIAŁO- CHŁONNOŚCI SKUTKI ZMIAN EFEKTYWNOŚCI: W KOSZTACH W RENTOWNOŚCI JK WZ UW 36

22 POMIAR WYDAJNOŚCI PRACY i DYNAMIKI WYDAJNOŚCI PRACY WYDAJNOŚĆ INDYWIDUALNA [pojedynczego, konkretnego pracownika] 1. NORMA ILOŚCIOWA N i czyli ILOŚĆ WARTOŚCI UŻYTKOWYCH w JEDNOSTCE CZASU POMIAR: N i (wykonana) / N i (planowana) 2. NORMA CZASOWA N t czyli CZAS POTRZEBNY NA WYKONANIE JEDNOSTKOWEGO ZADANIA POMIAR: N t (planowana) / N t (wykonana) JK WZ UW 37

23 WYDAJNOŚĆ ZBIOROWA (grupowa) [zespołu pracowników, wykonujących wspólne zadanie] 1. WYDAJNOŚĆ PRZECIĘTNA POMIAR: WIELKOŚĆ PRODUKCJI NAKŁAD PRACY ZESPOŁU PRACOWNIKÓW 2. PRACOCHŁONNOŚĆ [technologiczna, obsługi, łączna] POMIAR: NAKŁAD CZASU PRACY ZESPOŁU PRACOWNIKÓW PONIESIONY NA WYKONANIE JEDNOSTKOWEGO ZADANIA JK WZ UW 39

24 ZBIOROWA (przeciętna) WYDAJNOŚĆ i DYNAMIKA WYDAJNOŚCI WYDZIAŁ Produkcja Czas Pracy Wydajność Okr. 1 Okr. 2 Okr. 1 Okr. 2 Okr. 1 Okr. 2 (Okr. 2 / Okr. 1) A B C D PRZEDSIĘBIORSTWO Dynamika Wydajności JK WZ UW 40

25 SYSTEMY WYNAGRADZANIA Pod pojęciem systemu (formy) wynagradzania (płac) należy rozumieć sposób, w jaki ustala się wielkość wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za wykonaną przez niego pracę. W celu określenia wynagrodzenia za pracę należy ustalić wysokość oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia (czyli inaczej mówiąc kwoty, która odpowiada najmniejszej przyjętej do obliczenia wynagrodzenia jednostce podstawy obliczeniowej) za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a także dodatkowych składników wynagrodzenia, w przypadku gdy zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy. JK WZ UW 47

26 Przyjęty system wynagradzania w danej jednostce organizacyjnej wpływa na wydajność pracownika oraz wyniki jego pracy. System ten również determinuje strukturę wynagrodzenia. Do najczęściej stosowanych systemów wynagradzania za pracę w Polsce zaliczyć można 1. System czasowy. 2. Systemy wynikowe akord, prowizja 3. Systemy mieszane: czasowo-premiowy, czasowo-prowizyjny, akordowo-premiowy, JK WZ UW 48 dniówkowo-zadaniowy

27 Ilość pracy można mierzyć na kilka sposobów. Może być ona mierzona jednostkami miary czasu, jednostkami wyniku lub wykonywaniem wyznaczonych zadań. Podstawową cechą, która odróżnia systemy czasowe od wynikowych to sposób ustalania podstawy obliczeniowej wynagrodzenia, która odzwierciedla wielkość wkładu pracownika w wykonywaną pracę. JK WZ UW 49

28 SYSTEM CZASOWY W systemach czasowych podstawą obliczeniową wynagrodzenia jest jednostka miary czasu. Stawka wynagrodzenia jest tutaj stała. Najczęściej przyjmuje się stawkę godzinową lub miesięczną, rzadziej dzienną i tygodniową (maksymalnym okresem rozliczeniowym dopuszczonym przez ustawodawstwo polskie jest miesiąc). Wynagrodzenie pracownika w systemie czasowym jest prostą relacją ilości przepracowanego czasu oraz przypadającej stawki za jednostkowy czas pracy, przy czym przez przepracowanie nie należy rozumieć wyłącznie efektywnego wykonywania pracy, lecz także czas pozostawania w dyspozycji pracodawcy. JK WZ UW 50

29 System czasowy nie uwzględnia różnic ilościowych i jakościowych w wynikach pracy, z tego też względu jest on mało motywujący do efektywnej pracy. Wyniki pracy zależą od poczucia osobistej odpowiedzialności pracownika, a z drugiej strony od skuteczności stosowanego nadzoru przez przełożonego. System czasowy stosuje się najczęściej w przypadkach, gdzie trudno jest wprowadzić inną miarę efektywności pracy. System ten jest często stosowany w przypadkach, gdzie ważną rolę odgrywa jakość wykonywanej pracy, a nie na jej ilość. W tych przypadkach efektywność pracy podnoszona jest poprzez dodatkowe JK WZ UW 51 stosowanie premii.

30 SYSTEM AKORDOWY Akordowa forma płac polega na powiązaniu wyników pracy (liczby wykonanych jednostek, usług lub czynności) wykonanej przez pracownika w określonej jednostce czasowej, przy uwzględnieniu stopnia wykonania normy dla danego pracownika. Akord powinien być stosowany tylko w takich przypadkach, gdzie jest możliwe opracowanie norm pracy i obliczanie wyników ilościowych pracy. RODZAJE AKORDU * PROSTY * PROGRESYWNY * POŚREDNI (procent od zarobku stanowisk wiodących) * Z PREMIĄ * ZRYCZAŁTOWANY JK WZ UW 52

31 CHARAKTERYSTKA AKORDU System ten zmusza pracownika do efektywnej pracy, gdyż nie gwarantuje stałego wynagrodzenia. Jest dogodny dla pracodawcy, natomiast mniej dogodny dla przeciętnego lub słabego pracownika. W przypadku obniżeniaż jakościś wykonanej pracy prowadząceją częstoę do zakłóceń w funkcjonowaniu zakładu obciążany jest pracownik, z winy którego stan taki zaistniał. W celu wyeliminowania nadmiernego wysiłku ze strony pracownika stworzono normy czasu, które wyznaczają wzorcową ilość pracy przypadającą na jednostkę czasu (zazwyczaj godzina). JK WZ UW 53

32 SYSTEM PROWIZYJNY System prowizyjny, lub krócej prowizja jest drugim z kolei systemem, w którym uzależnia się wynagrodzenie pracownika od wyników jego pracy. System wynagradzania prowizyjnego stosuje się w przypadkach, gdy do obowiązków pracownika należy zawieranie w imieniu pracodawcy transakcji (również przyczynianie się do ich zawarcia) albo inkasowanie należności. System ten stosowany jest głównie w handlu i usługach. JK WZ UW 54

33 Istota prowizji polega na określeniu wynagrodzenia w postaci pewnego procentu (ułamku procenta) od wartości dokonanych przez pracownika transakcji, usług, lub - co można coraz częściej zaobserwować w praktyce - od wpływów uzyskanych z przeprowadzonych transakcji. Zazwyczaj stawka prowizyjna ustalana jest dla poszczególnych pracowników dokonujących tych samych transakcji lub usług i stanowi podstawę obliczania wynagrodzenia. Często stawka prowizyjna zależy od osobistego zaszeregowania pracownika oraz od poziomu wymaganych kwalifikacji zawodowych. JK WZ UW 55

34 Zgodnie z obowiązującym Kodeksem pracy, wysokość stawki prowizyjnej można zmienić tylko i wyłącznie za zgodą pracownika lub za wypowiedzeniem, z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia. W przypadku systemu prowizyjnego należy zwrócić szczególną uwagę na regulacje prawne. Przede wszystkim dotyczy to wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, w niedziele, święto lub w nocy. W tym przypadku pracodawca musi zastosować stawki zwiększonego wynagrodzenia. Jeżeli system prowizyjny jest skonstruowany w taki sposób, że pracownikom trudno jest osiągnąć najniższe wynagrodzenie określone przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, wówczas muszą oni otrzymać wyrównanie do JK WZ UW 56 kwoty tego wynagrodzenia.

35 System prowizyjny może przyjmować charakter indywidualny, bądź grupowy. Prowizja występująca w czystej formie ma tę wadę, iż wynagrodzenie nie odzwierciedla rzeczywistego wkładu pracy pracownika. Dla pracobiorcy czysta prowizja wiąże się również z dużym ryzykiem zawierania transakcji. Z powyższych względów czysta prowizja rzadko jest spotykana - najczęściej stosuje się ją w uzupełnieniu z systemem czasowym, rzadziej akordowym. JK WZ UW 57

36 SYSTEMY MIESZANE Każdy z systemów wynikowych może być stosowany samodzielnie lub dla uzyskania lepszych rezultatów (głównie wyższej wydajności pracowników) stosuje się w połączeniu z elementami innego systemu tworząc systemy mieszane. System dniówkowo-zadaniowy Podstawą obliczeniową w tym systemie jest dniówka zadaniowa, która łączy w sobie elementy systemu akordowego oraz czasowego i dodatkowo stosuje się premie. System ten polega na ustaleniu dla każdego pracownika czasu niezbędnego do wykonania określonej pracy, jaka wynika z obowiązujących norm pracy. w przypadku, gdy pracownikowi uda się wykonać tę pracę w krótszym czasie, wówczas proporcjonalnie do tego czasu pracy wzrośnie wysokość premii, jaką otrzyma. JK WZ UW 58