PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z CHEMII LO X WROCŁAW KLASY I - III. Zasady oceniania z chemii w Liceum Ogólnokształcącym Nr X we Wrocławiu.

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z CHEMII LO X WROCŁAW KLASY I - III Zasady oceniania z chemii w Liceum Ogólnokształcącym Nr X we Wrocławiu klasa I I. WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z CHEMII Wymagania programowe na poszczególne oceny IV etap edukacyjny przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej oraz w podręczniku To jest chemia zakres podstawowy Ustala się wymagania programowe, które odpowiadają wymaganiom ogólnym i szczegółowym zawartym w treściach nauczania podstawy programowej. Zaznaczone doświadczenia chemiczne są zalecane przez Ewę Gryczman i Krystynę Gisges (autorki podstawy programowej) do przeprowadzenia w zakresie podstawowym (Komentarz do podstawy programowej przedmiotu Chemia) 1. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego Ocena dopuszczająca [1] zna i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni chemicznej (bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi) definiuje pojęcia: skorupa ziemska, minerały, skały, surowce mineralne dokonuje podziału surowców mineralnych na budowlane, chemiczne, energetyczne, metalurgiczne, zdobnicze oraz wymienia przykłady poszczególnych rodzajów surowców zapisuje wzór sumaryczny i podaje nazwę systematyczną podstawowego związku chemicznego występującego w skałach wapiennych Ocena dostateczna [1 + 2] opisuje, jak zidentyfikować węglan wapnia opisuje właściwości oraz zastosowania skał wapiennych i gipsowych opisuje właściwości tlenku krzemu(iv) podaje nazwy soli bezwodnych i zapisuje ich wzory sumaryczne podaje przykłady nazw najważniejszych hydratów i zapisuje ich wzory sumaryczne oblicza masy cząsteczkowe hydratów przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania opisuje sposób otrzymywania wapna palonego i gaszonego opisuje właściwości wapna palonego Ocena dobra [ ] projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie skał wapiennych od innych skał i minerałów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji definiuje pojecie skala twardości minerałów podaje twardości w skali Mohsa dla wybranych minerałów podaje nazwy systematyczne hydratów i zapisuje ich wzory sumaryczne opisuje różnice we właściwościach hydratów i soli bezwodnych projektuje doświadczenie chemiczne Usuwanie wody z hydratów oblicza zawartość procentową wody Ocena bardzo dobra [ ] wyjaśnia zjawisko powstawania kamienia kotłowego omawia proces twardnienia zaprawy wapiennej i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej opisuje szczegółowo przeróbkę gipsu wymienia rodzaje szkła oraz opisuje ich właściwości i zastosowania opisuje glinę pod względem jej zastosowań w materiałach budowlanych opisuje zastosowania cementu, zaprawy cementowej i betonu wymienia źródła zanieczyszczeń gleby, omawia ich skutki oraz proponuje sposoby 1

2 opisuje rodzaje skał wapiennych i gipsowych opisuje podstawowe zastosowania skał wapiennych i gipsowych opisuje sposób identyfikacji CO 2 (reakcja charakterystyczna) definiuje pojęcie hydraty przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania wymienia główny składnik kwarcu i piasku zapisuje wzór sumaryczny krzemionki oraz podaje jej nazwę systematyczną wymienia najważniejsze odmiany SiO 2 występujące w przyrodzie i podaje ich zastosowania wymienia najważniejsze właściwości tlenku krzemu(iv) podaje nazwy systematyczne wapna palonego i gaszonego oraz zapisuje wzory sumaryczne tych związków wymienia podstawowe właściwości i zastosowania wapna palonego i gaszonego wymienia podstawowe zastosowania gipsu palonego wymienia właściwości szkła podaje różnicę między substancjami krystalicznymi a ciałami bezpostaciowymi opisuje proces produkcji szkła (wymienia podstawowe surowce) definiuje pojęcie glina wymienia przykłady zastosowań gliny definiuje pojęcia: cement, zaprawa cementowa, beton, ceramika opisuje, czym są właściwości sorpcyjne gleby oraz co to jest odczyn gleby wymienia składniki gleby dokonuje podziału nawozów na naturalne i sztuczne (fosforowe, azotowe i potasowe) wymienia przykłady nawozów naturalnych i sztucznych wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń gleby opisuje, na czym polega rekultywacja gleby i gaszonego zapisuje równania reakcji otrzymywania i gaszenia wapna palonego (otrzymywania wapna gaszonego) projektuje doświadczenie chemiczne Gaszenie wapna palonego zapisuje równanie reakcji chemicznej wapna gaszonego z CO 2 (twardnienie zaprawy wapiennej) zapisuje wzory sumaryczne gipsu i gipsu palonego oraz opisuje sposoby ich otrzymywania wyjaśnia, czym są zaprawa gipsowa i zaprawa wapienna oraz wymienia ich zastosowania wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej opisuje proces produkcji szkła (wymienia kolejne etapy) opisuje niektóre rodzaje szkła i ich zastosowania wymienia właściwości gliny wymienia surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu i betonu projektuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby uzasadnia potrzebę stosowania nawozów opisuje znaczenie właściwości sorpcyjnych i odczynu gleby oraz wpływ ph gleby na wzrost wybranych roślin wyjaśnia, na czym polega zanieczyszczenie gleby wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleby definiuje pojęcie degradacja gleby opisuje metody rekultywacji gleby w hydratach opisuje właściwości omawianych odmian kwarcu projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości tlenku krzemu(iv) projektuje doświadczenie chemiczne Termiczny rozkład wapieni opisuje szczegółowo sposób otrzymywania wapna palonego i wapna gaszonego zapisuje równanie reakcji otrzymywania gipsu palonego wyjaśnia, dlaczego gips i gips palony są hydratami projektuje doświadczenie chemiczne Sporządzanie zaprawy gipsowej i badanie jej twardnienia zapisuje równanie reakcji twardnienia zaprawy gipsowej opisuje każdy z etapów produkcji szkła wyjaśnia niektóre zastosowania gliny na podstawie jej właściwości projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie właściwości sorpcyjnych gleby projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie odczynu gleby opisuje wpływ niektórych składników gleby na rozwój roślin uzasadnia potrzebę stosowania nawozów sztucznych i podaje ich przykłady wyjaśnia, na czym polega chemiczne zanieczyszczenie gleby ochrony gleby przed degradacją Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. omawia zjawiska krasowe i zapisuje równania reakcji ilustrujące te zjawiska 2

3 wyjaśnia, czym są światłowody i opisuje ich zastosowania omawia naturalne wskaźniki odczynu gleby wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych na etykietach nawozów 2. Źródła energii Ocena dopuszczająca [1] wymienia przykłady surowców naturalnych wykorzystywanych do pozyskiwania energii definiuje pojecie gaz ziemny wymienia właściwości gazu ziemnego zapisuje wzór sumaryczny głównego składnika gazu ziemnego oraz podaje jego nazwę systematyczną wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z węglowodorami i innymi paliwami definiuje pojęcie ropa naftowa wymienia skład i właściwości ropy naftowej definiuje pojęcie alotropia pierwiastków wymienia odmiany alotropowe węgla wymienia nazwy kopalnych paliw stałych definiuje pojęcia: destylacja, frakcja, destylacja frakcjonowana, piroliza (pirogenizacja, sucha destylacja), katalizator, izomer wymienia nazwy produktów destylacji ropy naftowej wymienia nazwy produktów suchej destylacji węgla kamiennego wymienia składniki benzyny, jej właściwości i główne zastosowania definiuje pojęcie liczba oktanowa dokonuje podziału źródeł energii na wyczerpywalne i niewyczerpywalne wymienia przykłady negatywnego wpływu stosowania paliw tradycyjnych na środowisko przyrodnicze definiuje pojęcia: efekt cieplarniany, kwaśne opady, globalne ocieplenie wymienia gazy cieplarnianie Ocena dostateczna [1 + 2] wymienia właściwości kopalnych paliw stałych opisuje budowę diamentu, grafitu i fulerenów oraz wymienia ich właściwości (z podziałem na fizyczne i chemiczne) wyjaśnia, jakie właściwości ropy naftowej umożliwiają jej przetwarzanie w procesie destylacji frakcjonowanej wymienia nazwy i zastosowania kolejnych produktów otrzymywanych w wyniku destylacji ropy naftowej opisuje proces suchej destylacji węgla kamiennego (pirolizę) wymienia nazwy produktów procesu suchej destylacji węgla kamiennego oraz opisuje ich skład i stan skupienia wymienia zastosowania produktów suchej destylacji węgla kamiennego opisuje, jak można zbadać właściwości benzyn wymienia przykłady rodzajów benzyn wymienia nazwy systematyczne związków o LO = 100 i LO = 0 wymienia sposoby podwyższania LO benzyny zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów wymienia główne powody powstania nadmiernego efektu cieplarnianego oraz kwaśnych opadów zapisuje przykłady równań reakcji tworzenia się kwasów definiuje pojecie smog wymienia poznane alternatywne źródła energii Ocena dobra [ ] opisuje właściwości diamentu, grafitu i fulerenów na podstawie znajomości ich budowy wymienia zastosowania diamentu, grafitu i fulerenów wynikające z ich właściwości definiuje pojęcia grafen i karbin opisuje przebieg destylacji ropy naftowej projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości ropy naftowej projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości benzyny wyjaśnia, na czym polegają kraking i reforming opisuje, jak ustala się liczbę oktanową wymienia nazwy substancji stosowanych jako środki przeciwstukowe opisuje właściwości różnych rodzajów benzyn zapisuje równania reakcji powstawania kwasów (dotyczące kwaśnych opadów) analizuje możliwości zastosowań alternatywnych źródeł energii (biopaliwa, wodór, energia słoneczna, wodna, jądrowa, geotermalna, itd.) wymienia wady i zalety wykorzystywania tradycyjnych i alternatywnych źródeł energii Ocena bardzo dobra [ ] proponuje rodzaje szkła laboratoryjnego niezbędnego do wykonania doświadczenia chemicznego Destylacja frakcjonowana ropy naftowej projektuje doświadczenie chemiczne Sucha destylacja węgla kamiennego definiuje pojęcie izomeria wyjaśnia, w jakim celu przeprowadza się procesy krakingu i reformingu analizuje wady i zalety środków przeciwstukowych analizuje wpływ sposobów uzyskiwania energii na stan środowiska przyrodniczego 3

4 wymienia przykłady alternatywnych źródeł energii zapisuje proste równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów opisuje właściwości tlenku węgla(ii) i jego wpływ na organizm człowieka Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. zapisuje wzory (półstrukturalne, strukturalne) izomerów dla prostych przykładów węglowodorów wyjaśnia, czym różnią się węglowodory łańcuchowe od pierścieniowych (cyklicznych), podaje nazwy systematyczne prostych węglowodorów o łańcuchach rozgałęzionych i pierścieniowych oraz zapisuje ich wzory strukturalne opisuje właściwości fosforu białego i fosforu czerwonego opisuje proces ekstrakcji wyjaśnia, czym jest biodiesel opisuje znaki informacyjne znajdujące się na stacjach paliw wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na produktach, przy których wytwarzaniu ograniczono zużycie energii, wydzielanie gazów cieplarnianych i emisję zanieczyszczeń 3. Środki czystości i kosmetyki Ocena dopuszczająca [1] definiuje pojęcie mydła dokonuje podziału mydeł ze względu na rozpuszczalność w wodzie i stan skupienia oraz podaje ich przykłady wymienia metody otrzymywania mydeł definiuje pojęcia: reakcja zmydlania, reakcja zobojętniania, reakcja hydrolizy zapisuje wzory sumaryczne i nazwy zwyczajowe podstawowych kwasów tłuszczowych wymienia właściwości i zastosowania wybranych mydeł podaje odczyn roztworów mydeł oraz wymienia nazwy jonów odpowiedzialnych za jego powstanie wymienia składniki brudu wymienia substancje zwilżalne i niezwilżalne przez wodę wyjaśnia pojęcia: hydrofilowy, hydrofobowy, napięcie powierzchniowe wymienia podstawowe zastosowania detergentów Ocena dostateczna [1 + 2] opisuje proces zmydlania tłuszczów zapisuje słownie przebieg reakcji zmydlania tłuszczów opisuje, jak doświadczalnie otrzymać mydło z tłuszczu zapisuje nazwę zwyczajową i wzór sumaryczny kwasu tłuszczowego potrzebnego do otrzymania mydła o podanej nazwie wyjaśnia, dlaczego roztwory mydeł mają odczyn zasadowy definiuje pojęcie substancja powierzchniowo czynna (detergent) opisuje budowę substancji powierzchniowo czynnych zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe w podanych wzorach strukturalnych substancji powierzchniowo czynnych oraz opisuje rolę tych fragmentów wymienia rodzaje substancji powierzchniowo czynnych opisuje mechanizm usuwania brudu projektuje doświadczenie chemiczne Badanie Ocena dobra [ ] projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie mydła w reakcji zmydlania tłuszczu projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie mydła w reakcji zobojętniania zapisuje równanie reakcji otrzymywania mydła o podanej nazwie wymienia produkty reakcji hydrolizy mydeł oraz wyjaśnia ich wpływ na odczyn roztworu wyjaśnia, z wykorzystaniem zapisu jonowego równania reakcji chemicznej, dlaczego roztwór mydła ma odczyn zasadowy projektuje doświadczenie chemiczne Wpływ twardości wody na powstawanie piany zapisuje równania reakcji mydła z substancjami odpowiadającymi za twardość wody określa rolę środków zmiękczających wodę oraz podaje ich przykłady wyjaśnia, jak odróżnić koloidy od roztworów właściwych opisuje składniki bazowe, czynne i dodatkowe Ocena bardzo dobra [ ] zapisuje równanie reakcji hydrolizy podanego mydła na sposób cząsteczkowy i jonowy wyjaśnia zjawisko powstawania osadu, zapisując jonowo równania reakcji zapisuje równania reakcji usuwania twardości wody przez gotowanie projektuje doświadczenie chemiczne Badanie wpływu emulgatora na trwałość emulsji opisuje działanie wybranych postaci kosmetyków (np. emulsje, roztwory) i podaje przykłady ich zastosowań wymienia zasady odczytywania i analizy składu kosmetyków na podstawie etykiet wymienia zasady INCI omawia mechanizm usuwania brudu przy użyciu środków zawierających krzemian sodu na podstawie odpowiednich równań reakcji opisuje sposób czyszczenia srebra metodą 4

5 podaje przykłady substancji obniżających napięcie powierzchniowe wody definiuje pojęcia: twarda woda, kamień kotłowy opisuje zachowanie mydła w twardej wodzie dokonuje podziału mieszanin ze względu na rozmiary cząstek opisuje zjawisko tworzenia się emulsji wymienia przykłady emulsji i ich zastosowania podaje, gdzie znajdują się informacje o składnikach kosmetyków wymienia zastosowania wybranych kosmetyków i środków czystości wymienia nazwy związków znajdujących się w środkach do przetykania rur wymienia przykłady zanieczyszczeń metali (rdza) oraz sposoby ich usuwania definiuje pojęcie eutrofizacja wód wymienia przykłady substancji powodujących eutrofizację wód definiuje pojęcie dziura ozonowa stosuje zasady bezpieczeństwa podczas korzystania ze środków w życiu codziennym wpływu różnych substancji na napięcie powierzchniowe wody wymienia związki chemiczne odpowiedzialne za powstawanie kamienia kotłowego wyjaśnia, co to są emulgatory dokonuje podziału emulsji i wymienia przykłady poszczególnych jej rodzajów wyjaśnia różnice między typami emulsji (O/W, W/O) wymienia niektóre składniki kosmetyków z uwzględnieniem ich roli (np. składniki nawilżające, zapachowe) wyjaśnia przyczynę eliminowania fosforanów(v) z proszków do prania (proces eutrofizacji) dokonuje podziału zanieczyszczeń metali na fizyczne i chemiczne oraz opisuje różnice między nimi opisuje zanieczyszczenia występujące na powierzchni srebra i miedzi wymienia składniki proszków do prania odpowiadające za tworzenie się kamienia kotłowego (zmiękczające) definiuje pojęcie freony kosmetyków wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat działania kosmetyków opisuje wybrane środki czystości (do mycia szyb i luster, używane w zmywarkach, do udrażniania rur, do czyszczenia metali i biżuterii) wskazuje na charakter chemiczny składników środków do mycia szkła, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie zastosowań tych produktów opisuje źródła zanieczyszczeń metali oraz sposoby ich usuwania omawia szczegółowo proces eutrofizacji redukcji elektrochemicznej projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie obecności fosforanów(v) w proszkach do prania wyjaśnia, dlaczego substancje zmiękczające wodę zawarte w proszkach są szkodliwe dla urządzeń piorących omawia wpływ freonów na warstwę ozonową Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. definiuje pojęcie parabeny wyjaśnia różnicę między jonowymi i niejonowymi substancjami powierzchniowo czynnymi opisuje działanie napojów typu cola jako odrdzewiaczy wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na opakowaniach kosmetyków 4. Żywność Ocena dopuszczająca [1] wymienia rodzaje składników odżywczych oraz określa ich funkcje w organizmie definiuje pojęcia: wartość odżywcza, wartość energetyczna, GDA przeprowadza bardzo proste obliczenia z uwzględnieniem pojęć: wartość odżywcza, wartość energetyczna, GDA Ocena dostateczna [1 + 2] opisuje sposób wykrywania białka w produktach żywnościowych opisuje sposób wykrywania tłuszczu w produktach żywnościowych podaje nazwę produktu rozkładu termicznego tłuszczu oraz opisuje jego działanie na organizm Ocena dobra [ ] przeprowadza obliczenia z uwzględnieniem pojęć GDA, wartość odżywcza i energetyczna projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie białka w produktach żywnościowych (np. w twarogu) projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie tłuszczu w produktach Ocena bardzo dobra [ ] projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie tłuszczu od substancji tłustej zapisuje równanie hydrolizy podanego tłuszczu wyjaśnia, dlaczego sacharoza i skrobia dają ujemny wynik próby Trommera projektuje doświadczenie chemiczne 5

6 opisuje zastosowanie reakcji ksantoproteinowej zapisuje słownie przebieg reakcji hydrolizy tłuszczów podaje po jednym przykładzie substancji tłustej i tłuszczu dokonuje podziału sacharydów podaje nazwy i wzory sumaryczne podstawowych sacharydów opisuje, jak wykryć skrobię opisuje znaczenie wody, witamin oraz soli mineralnych dla organizmu wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat składników wody mineralnej i mleka opisuje mikroelementy i makroelementy oraz podaje ich przykłady wymienia pierwiastki toksyczne dla człowieka oraz pierwiastki biogenne definiuje pojęcia: fermentacja, biokatalizator dokonuje podziału fermentacji (tlenowa, beztlenowa) oraz opisuje jej rodzaje wymienia, z podaniem przykładów zastosowań, rodzaje procesów fermentacji zachodzących w życiu codziennym zalicza laktozę do disacharydów definiuje pojęcia: jełczenie, gnicie, butwienie wymienia najczęstsze przyczyny psucia się żywności wymienia przykłady sposobów konserwacji żywności opisuje, do czego służą dodatki do żywności; dokonuje ich podziału ze względu na pochodzenie opisuje sposób wykrywania skrobi, np. w mące ziemniaczanej i ziarnach fasoli opisuje sposób wykrywania glukozy wymienia pokarmy będące źródłem białek, tłuszczów i sacharydów dokonuje podziału witamin (rozpuszczalne i nierozpuszczalne w tłuszczach) i wymienia przykłady z poszczególnych grup opisuje procesy fermentacji (najważniejsze, podstawowe informacje) zachodzące podczas wyrabiania ciasta, pieczenia chleba, produkcji napojów alkoholowych, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów zapisuje wzór sumaryczny kwasu mlekowego, masłowego i octowego definiuje pojęcie hydroksykwas wyjaśnia przyczyny psucia się żywności oraz proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi opisuje sposoby otrzymywania różnych dodatków do żywności wymienia przykłady barwników, konserwantów (tradycyjnych), przeciwutleniaczy, substancji zagęszczających, emulgatorów, aromatów, regulatorów kwasowości i substancji słodzących wyjaśnia znaczenie symbolu E podaje przykłady szkodliwego działania niektórych dodatków do żywności żywnościowych (np. w pestkach dyni i orzechach) opisuje sposób odróżniania substancji tłustej od tłuszczu projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie skrobi w produktach żywnościowych (np. mące ziemniaczanej i ziarnach fasoli) projektuje doświadczenie chemiczne Wykrywanie glukozy (próba Trommera) zapisuje równania reakcji dla próby Trommera, utleniania glukozy opisuje produkcję napojów alkoholowych opisuje, na czym polegają: fermentacja alkoholowa, mlekowa i octowa zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej i octowej zapisuje równanie reakcji fermentacji masłowej z określeniem warunków jej zachodzenia zapisuje równania reakcji hydrolizy laktozy i powstawania kwasu mlekowego wyjaśnia określenie chleb na zakwasie opisuje procesy jełczenia, gnicia i butwienia przedstawia znaczenie stosowania dodatków do żywności wymienia niektóre zagrożenia wynikające ze stosowania dodatków do żywności opisuje poznane sposoby konserwacji żywności opisuje wybrane substancje zaliczane do barwników, konserwantów, przeciwutleniaczy, substancji zagęszczających, emulgatorów, aromatów, regulatorów kwasowości i substancji słodzących określa rolę substancji zagęszczających i emulgatorów Fermentacja alkoholowa opisuje proces produkcji serów opisuje jedną z przemysłowych metod produkcji octu wyjaśnia skrót INS i potrzebę jego stosowania analizuje zalety i wady stosowania dodatków do żywności opisuje wybrane emulgatory i substancje zagęszczające, ich pochodzenie i zastosowania analizuje potrzebę stosowania aromatów i regulatorów kwasowości przedstawia konsekwencje stosowania dodatków do żywności Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. opisuje proce produkcji miodu i zapisuje równanie zachodzącej reakcji chemicznej wyjaśnia obecność dziur w serze szwajcarskim opisuje proces produkcji i zastosowanie octu winnego opisuje zjawisko bombażu wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na opakowaniach żywności 5. Leki 6

7 Ocena dopuszczająca [1] definiuje pojęcia: substancje lecznicze, leki, placebo dokonuje podziału substancji leczniczych ze względu na efekt ich działania (eliminujące objawy bądź przyczyny choroby), metodę otrzymywania (naturalne, półsyntetyczne i syntetyczne) oraz postać, w jakiej występują wymienia postaci, w jakich mogą występować leki (tabletki, roztwory, syropy, maści) definiuje pojecie maść wymienia właściwość węgla aktywnego, umożliwiającą zastosowanie go w przypadku dolegliwości żołądkowych wymienia nazwę związku chemicznego występującego w aspirynie i polopirynie wymienia zastosowania aspiryny i polopiryny podaje przykład związku chemicznego stosowanego w lekach neutralizujących nadmiar kwasu solnego w żołądku wyjaśnia, od czego mogą zależeć lecznicze i toksyczne właściwości niektórych związków wyszukuje podstawowe informacje na temat działania składników popularnych leków (np. węgla aktywnego, kwasu acetylosalicylowego, środków neutralizujących nadmiar kwasów w żołądku) definiuje pojęcia: dawka minimalna, dawka lecznicza, dawka toksyczna, dawka śmiertelna średnia wymienia ogólne czynniki warunkujące działanie substancji leczniczych wymienia sposoby podawania leków wymienia przykłady uzależnień oraz substancji uzależniających opisuje ogólnie poszczególne rodzaje uzależnień wymienia przykłady leków, które mogą prowadzić do lekomanii (leki nasenne, psychotropowe, sterydy anaboliczne) opisuje, czym są narkotyki i dopalacze Ocena dostateczna [1 + 2] wyszukuje informacje na temat działania składników popularnych leków na organizm ludzki (np. węgla aktywnego, kwasu acetylosalicylowego, środków neutralizujących nadmiar kwasów w żołądku) wymienia przykłady substancji leczniczych eliminujących objawy (np. przeciwbólowe, nasenne) i przyczyny choroby (np. przeciwbakteryjne, wiążące substancje toksyczne) wymienia przykłady nazw substancji leczniczych naturalnych, półsyntetycznych i syntetycznych opisuje właściwości adsorpcyjne węgla aktywnego wyjaśnia, jaki odczyn mają leki stosowane na nadkwasotę wyjaśnia, od czego mogą zależeć lecznicze i toksyczne właściwości związków oblicza dobową dawkę leku dla człowieka o określonej masie ciała wyjaśnia różnicę między LC 50 i LD 50 wymienia klasy toksyczności substancji wymienia czynniki biologiczne, wpływające na działanie leków opisuje wpływ sposobu podania leku na szybkość jego działania opisuje jaki wpływ mają rtęć i jej związki na organizm ludzki opisuje działanie substancji uzależniających wymienia właściwości etanolu i nikotyny definiuje pojęcie narkotyki wymienia nazwy substancji uznawanych za narkotyki wyszukuje podstawowe informacje na temat działania składników napojów, takich jak: kawa, herbata, napoje typu cola wymienia właściwości kofeiny oraz opisuje jej działanie na organizm ludzki Ocena dobra [ ] opisuje sposoby otrzymywania wybranych substancji leczniczych opisuje działanie kwasu acetylosalicylowego zapisuje równanie reakcji zobojętniania kwasu solnego sodą oczyszczoną wykonuje obliczenia związane z pojęciem dawki leku określa moc substancji toksycznej na podstawie wartości LD 50 opisuje wpływ odczynu środowiska na działanie leków wyjaśnia zależność szybkości działania leku od sposobu jego podania opisuje działanie rtęci i baru na organizm wymienia związki chemiczne neutralizujące szkodliwe działanie baru na organizm ludzki opisuje wpływ rozpuszczalności substancji leczniczej w wodzie na siłę jej działania definiuje pojęcie tolerancja na dawkę substancji opisuje skutki nadmiernego używania etanolu oraz nikotyny na organizm ludzki opisuje działanie na organizm morfiny, heroiny, kokainy, haszyszu, marihuany i amfetaminy opisuje działanie dopalaczy na organizm wyszukuje informacje na temat działania składników napojów, takich jak: kawa, herbata, napoje typu cola na organizm ludzki Ocena bardzo dobra [ ] wymienia skutki nadużywania niektórych leków wyjaśnia powód stosowania kwasu acetylosalicylowego (opisuje jego działanie na organizm ludzki, zastosowania) dokonuje trudniejszych obliczeń związanych z pojęciem dawki leku analizuje problem testowania leków na zwierzętach wyjaśnia wpływ baru na organizm wyjaśnia, zapisując odpowiednie równania reakcji, działanie odtrutki w przypadku zatrucia barem analizuje skład dymu papierosowego (wymienia jego główne składniki nazwy systematyczne, wzory sumaryczne) zapisuje wzory sumaryczne poznanych narkotyków oraz klasyfikuje je do odpowiedniej grupy związków 7

8 wymienia napoje zawierające kofeinę Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. wyjaśnia, dlaczego nie powinno się karmić psów i kotów czekoladą wymienia produkt pośredni utleniania alkoholu w organizmie i opisuje skutki jego działania porównuje poszczególne zakresy stężeń alkoholu we krwi z ich działaniem na organizm ludzki 6. Odzież i opakowania Ocena dopuszczająca [1] definiuje pojęcia: tworzywa sztuczne, mer, polimer dokonuje podziału polimerów ze względu na ich pochodzenie wymienia rodzaje substancji dodatkowych w tworzywach sztucznych oraz podaje ich przykłady wymienia nazwy systematyczne najpopularniejszych tworzyw sztucznych oraz zapisuje skróty pochodzące od tych nazw opisuje sposób otrzymywania kauczuku wymienia podstawowe zastosowania kauczuku wymienia substraty i produkt wulkanizacji kauczuku wymienia podstawowe zastosowania gumy wymienia nazwy polimerów sztucznych, przy których powstawaniu jednym z substratów była celuloza klasyfikuje tworzywa sztuczne według ich właściwości (termoplasty i duroplasty) podaje przykłady nazw systematycznych termoplastów i duroplastów wymienia właściwości poli(chlorku winylu) (PVC) zapisuje wzór strukturalny meru dla PVC wymienia przykłady i najważniejsze zastosowania tworzyw sztucznych (np. polietylenu, polistyrenu, polipropylenu, teflonu) wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku spalania PVC dokonuje podziału opakowań ze względu na materiał, z którego są wykonane podaje przykłady opakowań (celulozowych, Ocena dostateczna [1 + 2] opisuje zasady tworzenia nazw polimerów wymienia właściwości kauczuku opisuje, na czym polega wulkanizacja kauczuku zapisuje równanie reakcji otrzymywania PVC opisuje najważniejsze właściwości i zastosowania poznanych polimerów syntetycznych wymienia czynniki, które należy uwzględnić przy wyborze materiałów do produkcji opakowań opisuje wady i zalety opakowań stosowanych w życiu codziennym wyjaśnia, dlaczego składowanie niektórych substancji stanowi problem uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów pochodzących z różnych opakowań opisuje, które rodzaje odpadów stałych stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego w przypadku ich spalania wymienia przykłady polimerów biodegradowalnych podaje warunki, w jakich może zachodzić biodegradacja polimerów (tlenowe, beztlenowe) opisuje sposób odróżnienia włókna białkowego (wełna) od celulozowego (bawełna) podaje nazwę włókna, które zawiera keratynę dokonuje podziału surowców do otrzymywania włókien sztucznych (organiczne, nieorganiczne) oraz wymienia nazwy surowców danego rodzaju wymienia próbę ksantoproteinową jako sposób na odróżnienie włókien jedwabiu naturalnego Ocena dobra [ ] omawia różnice we właściwościach kauczuku przed i po wulkanizacji opisuje budowę wewnętrzną termoplastów i duroplastów omawia zastosowania PVC wyjaśnia, dlaczego mimo użycia tych samych merów, właściwości polimerów mogą się różnić wyjaśnia, dlaczego roztworu kwasu fluorowodorowego nie przechowuje się w opakowaniach ze szkła zapisuje równanie reakcji tlenku krzemu(iv) z kwasem fluorowodorowym opisuje recykling szkła, papieru, metalu i tworzyw sztucznych podaje zapis procesu biodegradacji polimerów w warunkach tlenowych i beztlenowych opisuje zastosowania poznanych włókien sztucznych oraz syntetycznych projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie włókien naturalnych pochodzenia zwierzęcego od włókien naturalnych pochodzenia roślinnego projektuje doświadczenie chemiczne Odróżnianie jedwabiu sztucznego od naturalnego wymienia nazwy włókien do zadań specjalnych i opisuje ich właściwości Ocena bardzo dobra [ ] zapisuje równanie reakcji wulkanizacji kauczuku wyjaśnia, z uwzględnieniem budowy, zachowanie się termoplastów i duroplastów pod wpływem wysokich temperatur wyjaśnia, dlaczego stężony roztwór kwasu azotowego(v) przechowuje się w aluminiowych cysternach zapisuje równanie reakcji glinu z kwasem azotowym(v) analizuje wady i zalety różnych sposobów radzenia sobie z odpadami stałymi opisuje właściwości i zastosowania nylonu oraz goreteksu opisuje zastosowania włókien aramidowych, węglowych, biostatycznych i szklanych analizuje wady i zalety różnych włókien i uzasadnia potrzebę ich stosowania 8

9 szklanych, metalowych, sztucznych) stosowanych w życiu codziennym wymienia sposoby zagospodarowania określonych odpadów stałych definiuje pojęcie polimery biodegradowalne definiuje pojęcia: włókna naturalne, włókna sztuczne, włókna syntetyczne klasyfikuje włókna na naturalne, sztuczne i syntetyczne wymienia najważniejsze zastosowania włókien naturalnych, sztucznych i syntetycznych wymienia właściwości wełny, jedwabiu naturalnego, bawełny i lnu od włókien jedwabiu sztucznego wymienia najbardziej popularne włókna syntetyczne podaje niektóre zastosowania włókien syntetycznych Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. opisuje reakcje polikondensacji i poliaddycji oraz wymienia ich produkty opisuje metodę otrzymywania styropianu definiuje pojęcie kompozyty omawia proces merceryzacji bawełny definiuje pojęcie mikrofibra, wymienia jej właściwości i zastosowania wyjaśnia znaczenie symboli znajdujących się na opakowaniach i wyrobach tekstylnych II. SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ I POSTĘPÓW UCZNIA OCENIANIE BIEŻĄCE 1. Nauczyciele chemii stosują następujące formy sprawdzania osiągnięć i postępów ucznia, które mają określoną wagę: Lp. kategoria waga 1 Odpowiedź ustna 3 2 Sprawdzian zawiera zadania sprawdzające różne umiejętności z 1-2 działów 5 3 Kartkówka może sprawdzać 1-2 umiejętności z 1-3 ostatnich lekcji 3 4 Aktywność 1 5 Zadanie domowe 1 6 Inna (prezentacja, konkurs, projekt, wykład) 1 7 Projektowanie, wykonywanie, pisanie sprawozdań z doświadczenia = 3 8 Udział w zajęciach pozalekcyjnych koła chemicznego (dopuszcalne 3 nieobecności) 5 2. Ilość sposobów sprawdzania osiągnięć i postępów ucznia w semestrze zależy od nauczyciela. Przyjmuje się ogólne zasady: a) w semestrze każdy uczeń powinien otrzymać min. 3 oceny, przy czym jedna z nich powinna być oceną ze sprawdzianu; 9

10 b) w semestrze powinien być przeprowadzony min. 1 sprawdzian c) o ilości pozostałych sposobów sprawdzania osiągnięć i postępów decyduje nauczyciel; d) sprawdzian nauczyciel zapowiada na forum danej klasy i odnotowuje w terminarzu z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem; e) sprawdzian jest obowiązkowy dla wszystkich uczniów; w przypadku nieobecności ucznia na sprawdzianie nauczyciel odnotowuje znak 0, który nie jest wliczany do średniej ważonej, uczeń jest zobowiązany przystąpić do sprawdzianu w terminie i formie ustalonej przez nauczyciela, w przypadku niezgłoszenia się ucznia w tym terminie, nauczyciel ma prawo sprawdzić wiedzę i umiejętności z zakresu sprawdzianu na pierwszej lekcji, na której uczeń jest obecny; uczeń, który przystępuje do sprawdzianu w drugim terminie nie ma możliwości poprawienia oceny; f) uczeń ma możliwość otrzymania oceny celującej ze sprawdzianu, jeżeli pisze go tylko w pierwszym terminie; g) uzyskanie maksymalnej ilości punktów na sprawdzianie daje uczniowi możliwość otrzymania oceny celującej; h) uczeń, który ze sprawdzianu otrzymał ocenę niedostateczną, ma prawo do jej poprawienia w terminie i formie ustalonej przez nauczyciela; waga oceny z poprawy sprawdzianu: 4 i) kartkówki, wypowiedzi pisemne na lekcji mogą być zapowiedziane lub niezapowiedziane, kartkówek nie poprawia się; j) praca niesamodzielna na sprawdzianach lub innych formach kontroli osiągnięć ucznia jest równoznaczna z oceną niedostateczną i nie podlega możliwości poprawy (Rozdz. 9, 46, ust 2, ptk.10). III KRYTERIA OCEN ZA POSZCZEGÓLNE SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ I POSTĘPÓW UCZNIA 1. Sprawdzian, kartkówka wartość ocena 100% 99% celujący 98% 80% bardzo dobry 79% 65% dobry 64% 50% dostateczny 49% 35% dopuszczający 35% niedostateczny 2. Odpowiedź ustna Ocena niedostateczny Kryteria - wypowiedź nie zawiera wyrażeń niezbędnych do przekazania wymaganych treści, 10

11 dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący - wypowiedź zawiera liczne błędy merytoryczne, - wypowiedź nie jest płynna, pomimo pomocy nauczyciela, - wypowiedź nie zawiera wymaganych informacji - wypowiedź zawiera ubogie słownictwo chemiczne pozwalające na przekazanie tylko nielicznych informacji, - wypowiedź zawiera błędy merytoryczne wskazujące na nieznajomość wielu zagadnień, - wypowiedź jest płynna we fragmentach, jedynie dzięki pomocy nauczyciela, - wypowiedź zawiera tylko niektóre informacje, jest uboga - wypowiedź zawiera pewne wymagane wyrażenia chemiczne pozwalające na przekazanie tylko najważniejszych informacji, - wypowiedź zawiera błędy merytoryczne mające charakter przeoczeń, świadczące o niepełnym opanowaniu tematu, - wypowiedź jest płynna w zasadniczej części, ale w niektórych częściach wymaga pomocy nauczyciela, - wypowiedź zawiera zasadniczą część wymaganych informacji - wypowiedź zawiera odpowiednie wyrażenia chemiczne do przekazania wymaganych informacji, - wypowiedź zawiera nieliczne usterki, które mają charakter pomyłek i nie występują ciągle, - wypowiedź jest płynna, tylko w małym stopniu wymaga pomocy nauczyciela, - wypowiedź zawiera większą część wymaganych informacji, jest interesująca - wypowiedź zawiera bogate słownictwo pozwalające na pełny przekaz treści, - wypowiedź bezbłędna, - wypowiedź jest płynna, - wypowiedź zawiera wszystkie wymagane informacje, jest interesująca, pełna - wypowiedź zawiera bogate słownictwo wykraczające poza program nauczania, - wypowiedź bezbłędna, - wypowiedź jest całkowicie płynna, - wypowiedź zawiera informacje wykraczające poza program nauczania, jest interesująca, pełna Ostateczny wynik uzyskany za wypowiedź ustną jest wypadkową i pewnego rodzaju średnią wszystkich lub wybranych kryteriów. 3. Ogólne wymagania edukacyjne na odpowiednie stopnie. a) ogólne wymagania programowe: Wymagania podstawowe: całkowicie niezbędne, bezpośrednio użyteczne, najpewniejsze naukowo. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: opanował podstawowe treści programowe w zakresie umożliwiającym postępy w dalszym uczeniu się tego przedmiotu, rozwiązuje typowe zadania o średnim stopniu trudności, czasem przy pomocy nauczyciela. (Wg. B. Niemierki) 11

12 Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: w ograniczonym zakresie opanował podstawowe wiadomości i umiejętności, a braki nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z danego przedmiotu, w ciągu dalszej nauki, rozwiązuje często przy pomocy nauczyciela typowe zadania, o niewielkim stopniu trudności. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: nie opanował niezbędnego minimum podstawowych wiadomości i umiejętności określonych podstawą programową, a braki w wiadomościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z danego przedmiotu, nie jest w stanie, nawet przy pomocy nauczyciela, rozwiązać zadania o niewielkim (elementarnym) stopniu trudności. Wymagania rozszerzone: całkowicie niezbędne, bezpośrednio użyteczne, najpewniejsze naukowo oraz pośrednio użyteczne, przydatne, ale nie niezbędne w dalszej nauce, hipotetyczne. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: opanował wiadomości i umiejętności w zakresie pozwalającym na rozumienie większości relacji między elementami wiedzy z danego przedmiotu nauczania, poprawnie stosuje wiadomości, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania praktyczne lub teoretyczne. Wymagania uzupełniające: całkowicie niezbędne, bezpośrednio użyteczne, najpewniejsze naukowo oraz pośrednio użyteczne, przydatne, ale nie niezbędne w dalszej nauce, hipotetyczne, a także ponad potrzeby głównego kierunku nauki szkolnej, twórcze naukowo. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania przedmiotu, w danej klasie, sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami, samodzielnie rozwiązuje problemy praktyczne i teoretyczne ujęte programem nauczania, potrafi zastosować posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: posiadł wiedzę i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania przedmiotu w danej klasie, samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, 12

13 biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych z programu nauczania danej klasy, proponuje rozwiązania nietypowe, rozwiązuje także zadania wykraczające poza program nauczania tej klasy, osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach przedmiotowych, zawodach sportowych i innych, kwalifikując się do finałów na szczeblu wojewódzkim (regionalnym) albo krajowym lub posiada porównywalne osiągnięcia. IV USTALANIE OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ 1. Ocena śródroczna jest średnią ważoną ocen cząstkowych uzyskanych w I semestrze, ocena końcoworoczna jest średnią ważoną ocen cząstkowych z I i II semestru. 2. Ustalając ocenę śródroczną lub roczną nauczyciel może obniżyć o 1 stopień ocenę w stosunku do średniej ważonej, jeżeli uczeń często nie uczestniczył w różnych formach sprawdzania wiedzy i umiejętności lub podwyższyć o 1 stopień, jeżeli uczeń wykazywał się szczególną aktywnością na zajęciach. V OCENIANIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI WYMAGANIAMI EDUKACYJNYMI 1. Nauczyciele chemii dostosowują wymagania edukacyjne do dysfunkcji zgodnie z zaleceniami poradni pedagogiczno psychologicznej. 2. Dla uczniów z dysleksją (na podstawie opinii PPP) stosuje następujące zasady: a) uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się mogą stosować pismo drukowane, zwiększające czytelność zapisu, b) na sprawdzianach nauczyciel może zmniejszyć ilość zadań lub (jeśli to możliwe) wydłużyć czas pracy, c) pisemne sprawdziany powinny ograniczać się do sprawdzanych wiadomości, wskazane jest stosowanie testów wyboru, zadań niedokończonych, tekstów z lukami, d) przyjmuje się dla uczniów z dysleksją preferowanie wypowiedzi ustnych, a pytania kierowane do ucznia powinny być precyzyjne. VI SZCZEGÓŁOWE SPOSOBY UZASADNIANIA OCEN 1. Każdą ocenę nauczyciel uzasadnia w formie ustnej lub pisemnej. 2. Każdy sprawdzian pisemny powinien zawierać uzasadnienie w formie krótkiej recenzji oraz podania liczby punktów uzyskanych przez ucznia w stosunku do maksymalnej liczby punktów możliwych do zdobycia (wynik punktowy może być wyrażony w skali procentowej), odpowiedzi za zadania otwarte powinny zawierać krótki komentarz; w przypadku kartkówek za uzasadnienie rozumie się wynik punktowy ucznia w stosunku do maksymalnej liczby punktów możliwych do uzyskania. 13

14 3. Uzasadnienie oceny ma na celu monitorowanie pracy ucznia i zawiera informację o jego osiągnięciach edukacyjnych oraz wskazuje, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien się uczyć; VII ZASADY INFORMOWANIA O OSIĄGNIĘCIACH UCZNIÓW Informacje o osiągnięciach i niepowodzeniach uczniów przekazywane są: a) uczniom na bieżąco po ustaleniu oceny, b) rodzicom / opiekunom prawnym ucznia podczas zebrań i konsultacji lub indywidualnych kontaktów z rodzicami / opiekunami prawnymi. c) sprawdzone i ocenione prace są udostępniane uczniowi i jego rodzicom, sposób udostępniania - określa Statut szkoły) (ustawa o systemie oświaty art. 44e, ust.4 i 7) (Statut, Rozdział IX, 46, ust.2a) d) prace pisemne ucznia udostępniane do wglądu mogą być kopiowane, fotografowane, przepisywane. 1 września 2016r. Agnieszka Urbaniak Kamil Pichlak 14

15 Zasady oceniania z chemii w Liceum Ogólnokształcącym Nr X we Wrocławiu klasa II I. WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z CHEMII Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny IV etap edukacyjny przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz w części 1. podręcznika dla liceum ogólnokształcącego i technikum To jest chemia. Chemia ogólna i nieorganiczna, zakres rozszerzony Wyróżnione wymagania programowe odpowiadają wymaganiom ogólnym i szczegółowym zawartym w treściach nauczania podstawy programowej. Natomiast zaznaczone doświadczenia chemiczne są zalecane przez Ewę Gryczman i Krystynę Gisges (autorki podstawy programowej) do przeprowadzenia w zakresie rozszerzonym (Komentarz do podstawy programowej przedmiotu Chemia) 1. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków Ocena dopuszczająca [1] wymienia nazwy szkła i sprzętu laboratoryjnego zna i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni chemicznej wymienia nauki zaliczane do nauk przyrodniczych definiuje pojęcia: atom, elektron, proton, neutron, nukleony, elektrony walencyjne oblicza liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego na podstawie zapisu definiuje pojęcia: masa atomowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej, masa cząsteczkowa podaje masy atomowe i liczby atomowe Ocena dostateczna [1 + 2] wyjaśnia przeznaczenie podstawowego szkła i sprzętu laboratoryjnego bezpiecznie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi wyjaśnia, dlaczego chemia należy do nauk przyrodniczych wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej podaje treść zasady nieoznaczoności Heisenberga, reguły Hunda oraz zakazu Pauliego opisuje typy orbitali atomowych i rysuje ich kształty Ocena dobra [ ] wyjaśnia, czym zajmuje się chemia nieorganiczna i organiczna wyjaśnia, od czego zależy ładunek jądra atomowego i dlaczego atom jest elektrycznie obojętny wykonuje obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej (o większym stopniu trudności) zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów o podanym ładunku, za pomocą symboli podpowłok elektronowych s, p, d, f (zapis konfiguracji pełny i skrócony) lub schematu klatkowego, korzystając z reguły Ocena bardzo dobra [ ] wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć ładunek i masa wyjaśnia, co to są siły jądrowe i jaki mają wpływ na stabilność jądra wyjaśnia, na czym polega dualizm korpuskularno-falowy zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów wybranych pierwiastków, za pomocą liczb kwantowych wyjaśnia, dlaczego zwykle masa atomowa pierwiastka chemicznego nie jest liczbą całkowitą wyznacza masę izotopu promieniotwórczego na podstawie okresu półtrwania 15

16 pierwiastków, korzystając z układu okresowego oblicza masy cząsteczkowe prostych związków, np. MgO, CO 2 definiuje pojęcia dotyczące współczesnego modelu budowy atomu: orbital atomowy, liczby kwantowe (n, l, m, m s ), stan energetyczny, stan kwantowy, elektrony sparowane wyjaśnia, co to są izotopy pierwiastków na przykładzie atomu wodoru omawia budowę współczesnego modelu atomu definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny podaje treść prawa okresowości omawia budowę układu okresowego pierwiastków (podział na grupy, okresy i bloki konfiguracyjne) wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do bloku s, p, d oraz f określa podstawowe właściwości pierwiastka chemicznego na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne zaliczane do niemetali i metali zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków o liczbie atomowej Z od 1 do 10 definiuje pojęcia: promieniotwórczość, okres półtrwania wymienia zastosowania izotopów pierwiastków promieniotwórczych przedstawia ewolucję poglądów na temat budowy materii od starożytności do czasów współczesnych wyjaśnia budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków, uwzględniając podział na bloki s, p, d oraz f wyjaśnia, co stanowi podstawę budowy współczesnego układu okresowego pierwiastków (konfiguracja elektronowa wyznaczająca podział na bloki s, p, d oraz f) wyjaśnia, podając przykłady, jakich informacji na temat pierwiastka chemicznego dostarcza znajomość jego położenia w układzie okresowym Hunda i zakazu Pauliego określa stan kwantowy elektronów w atomie za pomocą czterech liczb kwantowych, korzystając z praw mechaniki kwantowej oblicza masę atomową pierwiastka chemicznego o znanym składzie izotopowym oblicza procentową zawartość izotopów w pierwiastku chemicznym wymienia nazwiska uczonych, którzy w największym stopniu przyczynili się do zmiany poglądów na budowę materii wyjaśnia sposób klasyfikacji pierwiastków w XIX w. omawia kryterium klasyfikacji pierwiastków zastosowane przez Dmitrija I. Mendelejewa analizuje zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych zależnie od ich położenia w układzie okresowym wykazuje zależność między położeniem pierwiastka chemicznego w danej grupie i bloku energetycznym a konfiguracją elektronową powłoki walencyjnej analizuje zmiany masy izotopu promieniotwórczego w zależności od czasu porównuje układ okresowy pierwiastków opracowany przez Mendelejewa (XIX w.) ze współczesną wersją uzasadnia przynależność pierwiastków do poszczególnych bloków energetycznych uzasadnia, dlaczego lantanowce znajdują się w grupie 3. i okresie 6., a aktynowce w grupie 3. i okresie 7. wymienia nazwy systematyczne superciężkich pierwiastków o liczbie atomowej większej od 100 Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. wyjaśnia, na czym polega zjawisko promieniotwórczości naturalnej i sztucznej, określa rodzaje i właściwości promieniowania α, β, γ, podaje przykłady naturalnych przemian jądrowych, wyjaśnia pojęcie szereg promieniotwórczy, wyjaśnia przebieg kontrolowanej i niekontrolowanej reakcji łańcuchowej, zapisuje przykładowe równania reakcji jądrowych stosując regułę przesunięć Soddy'ego-Fajansa, analizuje zasadę działania reaktora jądrowego i bomby atomowej, podaje przykłady praktycznego wykorzystania zjawiska promieniotwórczości i ocenia związane z tym zagrożenia. 2. Wiązania chemiczne 16

17 Ocena dopuszczająca [1] definiuje pojęcie elektroujemność wymienia nazwy pierwiastków elektrododatnich i elektroujemnych, korzystając z tabeli elektroujemności wymienia przykłady cząsteczek pierwiastków (np. O 2, H 2 ) i związków (np. H 2 O, HCl) definiuje pojęcia: wiązanie chemiczne, wartościowość, polaryzacja wiązania, dipol wymienia i charakteryzuje rodzaje wiązań (jonowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane) podaje zależność między różnicą elektroujemności w cząsteczce a rodzajem wiązania wymienia przykłady cząsteczek, w których występuje wiązanie jonowe, kowalencyjne i kowalencyjne spolaryzowane definiuje pojęcia: orbital molekularny (cząsteczkowy), wiązanie σ, wiązanie π, wiązanie metaliczne, wiązanie wodorowe, wiązanie koordynacyjne, donor pary elektronowej, akceptor pary elektronowej opisuje budowę wewnętrzną metali definiuje pojęcie hybrydyzacja orbitali atomowych podaje, od czego zależy kształt cząsteczki (rodzaj hybrydyzacji) Ocena dostateczna [1 + 2] omawia zmienność elektroujemności pierwiastków w układzie okresowym wyjaśnia regułę dubletu elektronowego i oktetu elektronowego przewiduje na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków rodzaj wiązania chemicznego wyjaśnia sposób powstawania wiązań kowalencyjnych, kowalencyjnych spolaryzowanych, jonowych i metalicznych wymienia przykłady i określa właściwości substancji, w których występują wiązania metaliczne, wodorowe, kowalencyjne, jonowe wyjaśnia właściwości metali na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego wyjaśnia różnicę miedzy orbitalem atomowym a orbitalem cząsteczkowym (molekularnym) wyjaśnia pojęcia: stan podstawowy atomu, stan wzbudzony atomu podaje warunek wystąpienia hybrydyzacji orbitali atomowych przedstawia przykład przestrzennego rozmieszczenia wiązań w cząsteczkach (np. CH 4, BF 3 ) definiuje pojęcia: atom centralny, ligand, liczba koordynacyjna Ocena dobra [ ] analizuje zmienność elektroujemności i charakteru chemicznego pierwiastków w układzie okresowym zapisuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe cząsteczek, w których występują wiązania kowalencyjne, jonowe oraz koordynacyjne wyjaśnia, dlaczego wiązanie koordynacyjne nazywane jest też wiązaniem donorowo- -akceptorowym wyjaśnia pojęcie energia jonizacji omawia sposób w jaki atomy pierwiastków bloku s i p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów) charakteryzuje wiązanie metaliczne i wodorowe oraz podaje przykłady ich powstawania zapisuje równania reakcji powstawania jonów i tworzenia wiązania jonowego przedstawia graficznie tworzenie się wiązań typu σ i π określa wpływ wiązania wodorowego na nietypowe właściwości wody wyjaśnia pojęcie siły van der Waalsa porównuje właściwości substancji jonowych, cząsteczkowych, kowalencyjnych, metalicznych oraz substancji o wiązaniach wodorowych opisuje typy hybrydyzacji orbitali atomowych (sp, sp 2, sp 3 ) Ocena bardzo dobra [ ] wyjaśnia zależność między długością wiązania a jego energią porównuje wiązanie koordynacyjne z wiązaniem kowalencyjnym proponuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe dla cząsteczek lub jonów, w których występują wiązania koordynacyjne określa typ wiązań (σ i π) w prostych cząsteczkach (np. CO 2, N 2 ) określa rodzaje oddziaływań między atomami a cząsteczkami na podstawie wzoru chemicznego lub informacji o oddziaływaniu analizuje mechanizm przewodzenia prądu elektrycznego przez metale i stopione sole wyjaśnia wpływ rodzaju wiązania na właściwości fizyczne substancji przewiduje typ hybrydyzacji w cząsteczkach (np. CH 4, BF 3 ) udowadnia zależność między typem hybrydyzacji a kształtem cząsteczki określa wpływ wolnych par elektronowych na geometrię cząsteczki Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. wyjaśnia, na czym polega hybrydyzacja w cząsteczkach węglowodorów nienasyconych, oblicza liczbę przestrzenną i na podstawie jej wartości określa typ hybrydyzacji oraz możliwy kształt cząsteczek lub jonów. 17