Niemcy polscy , Oficyna Naukowa, Warszawa 2001

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Niemcy polscy 1944-1989, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001"

Transkrypt

1 Niemcy polscy , Oficyna Naukowa, Warszawa 2001 Wstęp Koniec II wojny światowej wydawał się ostatecznie i prawie perfekcyjnie wieńczyć budowę Polski jako państwa narodowego. Zgodnie z oficjalnymi deklaracjami, ale i z nastrojami społeczeństwa, mniejszość niemiecka (tak jak i inne) miała zostać wysiedlona z Polski. Pozostać mieli, po poddaniu weryfikacji narodowościowej, członkowie kilku społeczności pogranicza polskoniemieckiego - przede wszystkim Ślązacy, Mazurzy, Warmiacy. Uważano, że wspólne słowiańskie pochodzenie będzie wystarczającą podstawą dla ukształtowania w nich polskiej świadomości narodowej. Ten powrót do etnicznych korzeni nazywano repolonizacją. Okazało się jednak, że oczekiwania te były fałszywe, nastroje wywołane totalną klęską III Rzeszy uległy szybko zmianie, a do stworzenia poczucia wspólnoty narodowej trzeba było raczej kulturowej i cywilizacyjnej atrakcyjności, niż odwołania się do mitologii przeszłości. Badania nad związanymi z tym zjawiskami były utrudnione przez ich sprzężenie z polityką, głównie ze zmianą granic po 1945 r. Zweryfikowana ludność ziem zachodnich i północnych oficjalnie uprawomocniała w propagandzie (bardziej wewnętrznej niż zagranicznej) ich włączenie do Polski. Nie dziwi więc, że mniejszość niemiecka w Polsce stała się przedmiotem wyczerpujących badań naukowych dopiero od końca lat 80-tych. Prace pisane do tego okresu zajmowały się jedynie częścią tej mniejszości, to znaczy tzw. Niemcami etnicznymi. Z analizy wyłączone były procesy przyjmowania opcji niemieckiej przez wymienione społeczności pogranicza, ewentualnie problemy te pojawiały się fragmentarycznie, jako część innych badań. Polscy badacze interesowali się bowiem od początku tą problematyką. Opolszczyznę badał Stanisław Ossowski, S. Golachowski, H. Sukiennicki, Z. Chrzanowski, K. Kwaśniewski. Swobodę badań ograniczała jednak odgórnie narzucona teza o szybkim zakończeniu procesu integracji nowych społeczności na ziemiach zachodnich i północnych. Według Władysława Markiewicza do 1964 r. społeczeństwo Ziem Zachodnich osiągnęło wysoki stopień wewnętrznej spoistości. Badania koncentrowały się na problemie integracji, co - jak oceniła później Maria Szmeja [1989] - przyczyniło się do przeoczenia rzeczywistych problemów badanych społeczności. Pomijano problematykę identyfikacji i tożsamości narodowych. Fale wyjazdów do Niemiec w okresach liberalizacji polityki polskiej wskazują, że czynniki dezintegracyjne dominowały nad integracyjnymi. Dlatego Szmeja, we wspomnianym artykule z 1989 r., inaczej rozłożyła akcenty, wskazując na takie problemy ludności śląskiej jak: spory o gospodarstwa, konflikty z ludnością napływową (w tym szabrownikami), niejasna sytuacja prawna przez prawie 5 lat, weryfikacja, odsunięcie od władzy i odmawianie polskości. Z tego samego sposobu myślenia wywodzi się praca Andrzeja Saksona o problemach adaptacji i dezintegracji Mazurów [1990] i najnowsza o stosunkach narodowościowych na Warmii i Mazurach [1998]. Czesław Osękowski [1994, 1995] wskazuje na przeważnie deklaratywny charakter haseł władz polskich o integracji, oraz na niepełne wykorzystanie w tym zakresie możliwości

2 Kościoła. Przyjęto ocenę, że Ślązacy tworzą społeczność o rozwiniętym poczuciu odrębności, opartym na odmiennym dziedzictwie kulturowym i silnym związku z miejscem zamieszkania. Do 1945 r. była to odrębność od Niemców, po tym roku od Polaków. Niekiedy jednak pomijane wcześniej czynniki dezintegracyjne zaczynają dominować w opisie w sposób rozmijający się z rzeczywistością lub prawdziwy jedynie w odniesieniu do niektórych lokalnych społeczności. Na przykład, w niektórych wsiach świadomość, że osadnicy także nie mieli wyboru i doznali licznych krzywd przyczyniła się do łagodzenia konfliktu Być może źródła tych postaw dezintegracyjnych są ogólniejsze niż przypuszczamy. Już Eisenstadt wymienił dwa kluczowe czynniki powodujące ludzi do migracji: brak poczucia bezpieczeństwa i niezadowolenie ze swojej sytuacji. Te dwa elementy są też kluczowe dla zrozumienia wyjazdów do Niemiec, przy czym z czasem ciężar przesuwa się z braku bezpieczeństwa (w pierwszych latach powojennych) na niezadowolenie ze swojej sytuacji, odczuwalne zarówno w porównaniu jej z panującą w RFN, jak i wobec rosnących aspiracji materialno-cywilizacyjnych młodego pokolenia. Badania nad kształtowaniem się mniejszości niemieckiej i obejmowaniem przez nią coraz szerszych kręgów wszystkich społeczności pogranicza polskoniemieckiego ma za tło ciągły proces społeczny, którego częścią są zarówno tendencje integracyjne, jak i dezintegracyjne. Głównie dotyczy to Górnego Śląska oraz Warmii i Mazur. Nie jest to prawda nowa, pisał o tym Paweł Rybicki i Krzysztof Kwaśniewski, tyle że nie znajdowało to odbicia w kolejnych opracowaniach. Buchhofer [1967: 41] podkreśla, że zmiany ruchów migracyjnych wskazują na widoczny od 1957 r. proces stabilizacji społeczeństwa województwa olsztyńskiego. Czyli wyjazdy z Warmii i Mazur w latach pięćdziesiątych osadzać należy w szerszym kontekście nie osiągnięcia jeszcze przez całe tamtejsze społeczności głębszej stabilizacji. Niewątpliwie słuszna jest uwaga, że granice społeczności regionalnej określa region, a nie sztuczne twory w rodzaju województw i że powinniśmy analizować procesy integracji (ewentualnie częściowo dezintegracji) społeczności regionalnych; punktem odniesienia są wspólne wartości i wspólnota interesów. Ten punkt widzenia dominować winien w analizach, a także winien być uwzględniany w analizie okresu PRL. W odniesieniu do lat wcześniejszych nie może być jednak jedynym, gdyż byłoby to rzutowanie na lata minione dzisiejszych wyobrażeń i wartości. Idea regionalna nie odgrywa w latach powojennych tak dużej roli, jak obecnie. Znacznie silniej myślano się w kategoriach ojczyzny ideologicznej, państwa i społeczeństwa polskiego. W praktyce mowa jest o kilku toczących się równolegle procesach. Tam gdzie ludność miejscowa stanowi nieliczną mniejszość, dokonuje się jej integracja lub asymilacja z ludnością napływową. Tam natomiast gdzie stanowi liczącą się grupę lub większość zachowuje swoją odrębność, lub dokonuje się wzajemna integracja grup ludności w nową zbiorowość regionalną. Równolegle toczy się proces integracji lub asymilacji z państwem i społeczeństwem polskim jako całością. Z tego punktu widzenia, jedynie uzupełniającą rolę odgrywają opracowania

3 niemieckie. Jest to zresztą zrozumiałe z tego względu, że badacze niemieccy do 1989 r. nie mieli dostępu do źródeł polskich, a problem ten spotykał się w RFN z bardzo ograniczonym zainteresowaniem. Rzecz jasna są tu wyjątki, jak choćby praca Bernharda Grunda [1967] o życiu kulturalnym Niemców na Dolnym Śląsku w latach Po roku 1989 dostęp do archiwaliów stał się łatwiejszy, pozostała bariera językowa. Przy tym strona niemiecka zainteresowana była mniejszością niemiecką w Polsce głównie od strony wyjazdów i problemów integracji w społeczeństwie niemieckim. Mnie interesuje coś innego, czyli życie tej mniejszości w Polsce, gdyż członkowie tej mniejszości - niezależnie od swej tożsamości narodowej i często dążenia do wyjazdu do Niemiec - wyrastali w polskim otoczeniu, które kształtowało ich. Jeżeli więc jednostka, jak twierdził Znaniecki, próbuje wykreślić linię podziału między swoją osobowością i światem zewnętrznym, którego doświadcza i na który oddziaływuje, i jeżeli zamierza włączyć część tego świata do swojej osobowości, wykluczyć resztę, napotyka duże trudności. Okazuje się bowiem, że część tych treści, które znajduje na zewnątrz, stanowi także obszar jej odniesień wewnętrznych. Władze polskie prowadziły wobec mniejszości niemieckiej politykę determinowaną zarówno przez ideologię narodową, jak i komunistyczną; celem pracy jest opis głównych linii tej polityki, a także jej regionalnych specyfik. Ważną rolę w kontakcie ludności napływowej ze społecznościami pogranicza polsko-niemieckiego odgrywało zderzenie kultur. Jednakże odmienność kulturowa - opisana na przykład przez Eugeniusza Kłoska w Swoich i obcych na Górnym Śląsku od 1945 roku (Wrocław 1993) - różnie przekłada się na poczucie odmienności narodowej. Autor powyższej książki opisuje ostre podziały na przykładzie dzielnic Chorzowa i Świętochłowic, czyli miast katowickiej części Górnego Śląska, w której problem narodowościowy nie jest tak silny jak na Opolszczyźnie. Tak więc, wynikające z różnic kulturowych problemy w integracji i tworzeniu wspólnoty regionalnej na Górnym Śląsku nie muszą być równoznaczne z problemami mniejszości narodowych. Staje się to jeszcze bardziej przekonywujące, gdy przyjmiemy, że integracja społeczna (na bazie wspólnych wartości i interesów) i kulturowa są czymś odmiennym. Przy analizie powyższych problemów zasadniczą trudność stanowi to, że zarówno stosunki międzygrupowe, jak i tożsamość narodowa/ etniczna (zarówno jednostkowa jak i grupowa) mają charakter dynamiczny, zmienny w czasie, a tym samym łatwo w opisie o ahistoryczność. Jest to tym bardziej widoczne, gdy przyjmiemy, że kultura jest dynamicznym systemem wartości i idei. W opisie jednej grupy widoczne są zarówno ciągłości, jak i ogromne zmiany, między innymi związane ze zmianami generacyjnymi i przemianami dokonującymi się pod wpływem kontaktów społecznych i z innymi kulturami. Częste w książce nawiązywanie do problemów dotyczących całych społeczności pogranicza polsko-niemieckiego nie oznacza, bym uznawał je w całości za Niemców. Wynika ono z założenia, że państwo polskie mogło pozyskać na rzecz polskości mniejszą lub większą ich część. Stąd ważna jest polityka prowadzona wobec całych tych społeczności i ich członków wszystkich opcji narodowościowych - od polskiej przez indyferentną do niemieckiej. Od niej zależały bowiem procesy integracyjne (w państwie i społeczeństwie

4 polskim) lub dezintegracyjne (integracja z mniejszością niemiecką). Staram się jednak wyraźnie rozróżniać, kiedy chodzi o całe społeczności pogranicza, a kiedy o ich członków opcji niemieckiej. W opracowaniu nie używam stosowanego niekiedy w pracach badaczy polskich i niemieckich pojęcia pochodzenie polskie lub niemieckie, uznając, że termin taki jest trudno weryfikowalny, a ponadto pochodzenie może istotnie różnić się od świadomości narodowej danej osoby. Określenie Niemcy uznani oznacza osoby od kilku pokoleń związane z kulturą i państwem niemieckim, uznane za Niemców przez władze polskie. Zrezygnowałem z pojęcia autochtoni, jako silnie obciążonego - niezależnie od intencji kolejnych autorów - treściami politycznymi i piszę o społecznościach pogranicza polskoniemieckiego lub krócej społecznościach pogranicza (Ślązacy, Słowińcy, Mazurzy i Warmiacy), dzielących się na osoby o dominującym poczuciu przynależności regionalnej, o opcji polskiej i o opcji niemieckiej (pojęcie graniczności wydaje mi się także lepsze niż sugerujące jeden kierunek określenia niemieckie: Adopitivstämmen, eigensprachigen Kulturdeutschen ). Problem stanowi już określenie zawarte w tytule niniejszej książki, czy należy mówić o Niemcach czy o mniejszości niemieckiej? Niewątpliwie od lat sześćdziesiątych jest to prawie w całości mniejszość narodowa, aczkolwiek oficjalnie w większości nie uznawana. Jednakże do końca lat pięćdziesiątych mieszkają na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim Niemcy nie mający obywatelstwa polskiego, pozostawieni pod przymusem i nie identyfikujący się ze społeczeństwem i państwem polskim; ich raczej mniejszością nazwać nie można lub tylko mniejszością in spe - w historii zazwyczaj nie pytano przy zmianach granic mieszkańców o ich zdanie, ale niekiedy ich położenie z czasem stabilizowało się. Niemcy ci o tyle byli mniejszością, że z czasem powstawały określone relacje między nimi a większością społeczeństwa. Istnieje także grupa podkreślająca swoją odmienność zarówno od Polaków jak i od Niemców, dokonuje się proces przemiany grupy etnicznej w mniejszość narodową, a także konwersji narodowej (część członków społeczności pogranicza opcji polskiej, część byłych volksdeutschy). Aczkolwiek brakuje dokładniejszych badań widać, że są to grupy bardzo odmienne nie tylko pod względem formalnym, ale także o bardzo odmiennej tożsamości narodowej. Podział chronologiczny odpowiada zasadniczym etapom polityki wobec Niemców w Polsce. Lata to okres weryfikacji, obozów, transferu do Niemiec i przekonania o tymczasowości pobytu nielicznych jeszcze Niemców w Polsce. Sprawy transferu Niemców omawiam tylko ogólnie, jako że istnieje już poświęcona im literatura. W okresie widoczne jest widoczne faktyczne usankcjonowanie pozostania tych Niemców w Polsce i próby ich stabilizacji, przy oficjalnym przemilczaniu ich istnienia. Rok 1956 uruchamia falę wyjazdów do Niemiec, a równocześnie ukazuje jak daleko poszerzyła się opcja niemiecka wśród społeczności pogranicza. Kolejny okres trwa od zakończenia wyjazdów w końcu lat pięćdziesiątych, do przemian Sierpnia 1980 r. Jest to okres długi, w porównaniu do wcześniejszych, ale wydaje się, że polityka władz polskich nie uległa w nim większej zmianie. Być może z czasem nowe materiały umożliwią bardziej zniuansowane spojrzenie na te lata (na przykład wpływ wyjazdów w latach siedemdziesiątych). Przełom lat 1980/1981

5 uruchomił procesy społeczne, które wstępnie przedstawione zostały w rozdziale ostatnim. Książka oparta jest głównie na materiałach z Archiwum Akt Nowych - komitety wojewódzkie PZPR, i Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Materiały powyższe są dość bogate do końca lat pięćdziesiątych, ale od lat sześćdziesiątych niewiele jest w nich informacji o mniejszości niemieckiej. Wynika to zarówno ze spadku jej znaczenia w skali kraju w wyniku popaździernikowych wyjazdów, jak i ze zmiany pracy komitetów PZPR, na których posiedzeniach nie omawiano już (lub robiono to poza protokołowaną częścią) istotnych spraw politycznych i społecznych (także stosunków z Kościołem). Sięgnąłem w ograniczonym zakresie także do relacji, aczkolwiek wymagają one - jest wiadomo jest to źródło bardzo trudne - dystansu, podobnie jak dokonywane dzisiaj przez dużą część członków społeczności pogranicza polskoniemieckiego interpretacje historii. Widać to szczególnie na przykładzie Ślązaków, którzy pod wpływem poczucia marginalizacji w Polsce dokonują reinterpretacji swoich dziejów, podkreślając związki z Niemcami i eliminując fakty wiążące ich z Polską. W relacjach tych łatwo o nieświadome przekłamywanie historii, gdyż widać w nich przyjęte w grupowej tożsamości wyobrażenie o swojej przeszłości, które historykowi trudno jest oddzielić od indywidualnego doświadczenia. Książka składa się z dwóch części, opisowej i aneksu zawierającego wybór dokumentów. Mając ograniczoną ilość stron musiałem dokonać wyboru, jakie dokumenty opublikować. Publikuję głównie dokumenty archiwalne z lat pięćdziesiątych, pokazujące spojrzenie władz na problematykę mniejszości niemieckiej w Polsce, oraz pozostałe - uznane za najważniejsze - materiały.

PERCEPCJA KRAJOBRAZU PRZEZ SAMORZĄDY I SPOŁECZEŃSTWO W KONTEKŚCIE KSZTAŁTOWANIA TOŻSAMOŚCI REGIONALNEJ NA DOLNYM ŚLĄSKU

PERCEPCJA KRAJOBRAZU PRZEZ SAMORZĄDY I SPOŁECZEŃSTWO W KONTEKŚCIE KSZTAŁTOWANIA TOŻSAMOŚCI REGIONALNEJ NA DOLNYM ŚLĄSKU PERCEPCJA KRAJOBRAZU PRZEZ SAMORZĄDY I SPOŁECZEŃSTWO W KONTEKŚCIE KSZTAŁTOWANIA TOŻSAMOŚCI REGIONALNEJ NA DOLNYM ŚLĄSKU Agnieszka Latocha Magdalena Duda-Seifert Marta Pucicka Pracownia Badań Krajobrazu

Bardziej szczegółowo

Roman Kabaczij. WYGNANI NA STEPY Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944-1946

Roman Kabaczij. WYGNANI NA STEPY Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944-1946 Roman Kabaczij WYGNANI NA STEPY Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944-1946 SPIS TREŚCI Wstęp 11 Rozdział I. Koncepcja wysiedlenia Ukraińców z Polski w kontekście

Bardziej szczegółowo

Rozdział XI. STRUKTURA NARODOWO-ETNICZNA LUDNOŚCI

Rozdział XI. STRUKTURA NARODOWO-ETNICZNA LUDNOŚCI Rozdział XI. STRUKTURA NARODOWO-ETNICZNA LUDNOŚCI Informacje o narodowości, języku i wyznaniu mają w badaniach statystycznych specyficzny status, ponieważ odnoszą sie do najbardziej subiektywnych, delikatnych

Bardziej szczegółowo

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2018 rok

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2018 rok Plan pracy Zaopiniowany na posiedzeniu Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu 9 sierpnia 2017 roku PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2018 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI ZADAŃ BADAWCZYCH

Bardziej szczegółowo

Problemy polityczne współczesnego świata

Problemy polityczne współczesnego świata A 372536 Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmiiller Problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 2002 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności

Bardziej szczegółowo

Pojęcie myśli politycznej

Pojęcie myśli politycznej Myśl polityczna Pojęcie myśli politycznej Myśl polityczna obejmuje całość zagadnień odnoszących się bezpośrednio do działalności politycznej stanowi zbiór wyobrażeń dotyczących organizacji państwa oraz

Bardziej szczegółowo

Hieronim Rybicki Polska ludność rodzima na Ziemiach Zachodnich i Pólnocnych w kontekście osadnictwa polskiego

Hieronim Rybicki Polska ludność rodzima na Ziemiach Zachodnich i Pólnocnych w kontekście osadnictwa polskiego Hieronim Rybicki Polska ludność rodzima na Ziemiach Zachodnich i Pólnocnych w kontekście osadnictwa polskiego 1945-1950 Słupskie Studia Historyczne 3/jorek, Adam Suchoński, 145-151 1993 Słupskie Studia

Bardziej szczegółowo

problemy polityczne współczesnego świata

problemy polityczne współczesnego świata Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmuller problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 1998 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności -

Bardziej szczegółowo

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych Rosja i Niemcy zawsze należały do sąsiadów, z którymi Polacy wiązali największe obawy. Wojna rosyjsko-gruzińska

Bardziej szczegółowo

OPINIE LUDNOŚCI Z KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ O IMIGRANTACH I UCHODŹCACH

OPINIE LUDNOŚCI Z KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ O IMIGRANTACH I UCHODŹCACH BS/60/2005 OPINIE LUDNOŚCI Z KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ O IMIGRANTACH I UCHODŹCACH KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 2005 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH

Bardziej szczegółowo

Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939

Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939 Spis treści str. 10 str. 12.12 str. 20 sir. 21 Wprowadzenie Wstęp Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939 Struktura narodowościowa

Bardziej szczegółowo

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2019 rok

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2019 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI ZADAŃ BADAWCZYCH PRZEWIDZIANYCH DO SFINANSOWANIA LUB DOFINANSOWANIA Z BUDŻETU PAŃSTWA W ROKU 2018 (DZIAŁALNOŚĆ STATUTOWA) I. DZIEJE GÓRNEGO ŚLĄSKA OD XVIII WIEKU JAKO

Bardziej szczegółowo

Rozliczanie totalitarnej przeszłości: zbrodnie, kolaboracja i symbole przeszłości. redakcja Andrzej Paczkowski

Rozliczanie totalitarnej przeszłości: zbrodnie, kolaboracja i symbole przeszłości. redakcja Andrzej Paczkowski Rozliczanie totalitarnej przeszłości: zbrodnie, kolaboracja i symbole przeszłości redakcja Andrzej Paczkowski Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2017 Kara-pamiec-polityka 2.indb

Bardziej szczegółowo

Mniejszość niemiecka na Śląsku w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r.

Mniejszość niemiecka na Śląsku w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. Mniejszość niemiecka na Śląsku w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. Opublikowane w marcu 2012 r. pierwsze, syntetyczne wyniki Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) z 2011 r. potwierdziły tendencję

Bardziej szczegółowo

-w Wprowadzenie 12 Wstęp

-w Wprowadzenie 12 Wstęp Spis treści -w Wprowadzenie 12 Wstęp str. 12 str. 20 str. 21 Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939 Struktura narodowościowa

Bardziej szczegółowo

, , INTERNET:

, , INTERNET: CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 621-07 - 57, 628-90 - 17 INTERNET: http://www.korpo.pol.pl/cbos

Bardziej szczegółowo

POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ

POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ Wstęp Żyjemy w świecie wielkich procesów integracji i globalizacji. Z samej swojej istoty są to procesy pozytywne pozwalające wspólnie

Bardziej szczegółowo

DYNAMIKA NASTROJÓW POLITYCZNYCH POLAKÓW

DYNAMIKA NASTROJÓW POLITYCZNYCH POLAKÓW Prof. dr hab. Paweł Ruszkowski Collegium Civitas, Warszawa DYNAMIKA NASTROJÓW POLITYCZNYCH POLAKÓW Wprowadzenie Badania CBOS są powtarzane co miesiąc, przeprowadzane na losowej próbie ogólnopolskiej, przez

Bardziej szczegółowo

POLANICA-ZDRÓJ WCZORAJ I DZIŚ

POLANICA-ZDRÓJ WCZORAJ I DZIŚ POLANICA-ZDRÓJ WCZORAJ I DZIŚ Tom I. Księga pamiątkowa 1347-1946 Zawiera 602 strony. Wydawca: Towarzystwo Miłośników Polanicy, 57-320 Polanica-Zdrój, ul. Dąbrowskiego 3 Nowa Ruda Polanica-Zdrój, styczeń

Bardziej szczegółowo

10 Wstęp. S. Banasiak, Przesiedlenie Niemców z Polski w latach , Łódź

10 Wstęp. S. Banasiak, Przesiedlenie Niemców z Polski w latach , Łódź Wstęp Ludność niemiecka odgrywała istotną rolę w polityce narodowościowej państwa polskiego zarówno przed II wojną światową, jak i po jej zakończeniu. W tym pierwszym okresie jej znaczenie wynikało głównie

Bardziej szczegółowo

WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW

WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW ĆWICZENIA IV WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW POJĘCIE RELIGII I KULTURY RELIGIA to zespół wierzeń dotyczących ludzkości i człowieka, związanych z nim zagadnień oraz form organizacji

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z historii do klasy I dopuszczający

Wymagania edukacyjne z historii do klasy I dopuszczający Wymagania edukacyjne z historii do klasy I dopuszczający wymagania w zakresie wiadomości omawia najważniejsze postanowienia i konsekwencje traktatu wersalskiego definiuje pojęcie totalitaryzmu omawia główne

Bardziej szczegółowo

5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne

5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne 5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne Polska jest zaliczana do państw jednolitych pod względem narodowościowym, etnicznym i religijnym. Wzrastające otwarcie na świat powoduje

Bardziej szczegółowo

Dorobek wydawniczy pracowników Instytutu Prawa i Administracji za rok 2011

Dorobek wydawniczy pracowników Instytutu Prawa i Administracji za rok 2011 PWSZ IPiA STUDIA LUBUSKIE Tom VIII Sulechów 2012 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie Dorobek wydawniczy pracowników Instytutu Prawa i Administracji za rok 2011 Paweł Kacprzak Die Zwangsaussiedlung

Bardziej szczegółowo

Wokół książek. VI. Białoruś i Rosja: jedność historiozoficzna i cywilizacyjna?... VII. Białoruska wizja ideologii państwowej...

Wokół książek. VI. Białoruś i Rosja: jedność historiozoficzna i cywilizacyjna?... VII. Białoruska wizja ideologii państwowej... Spis treści O d a u t o r a... I. Trójjedyny naród ruski czy odrębne wspólnoty narodowe?... II. Społeczny wymiar rosyjskiego prawosławia... III. Rosyjska wizja narodu ogólnoruskiego... IV. Białorusini:

Bardziej szczegółowo

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2017 rok

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2017 rok Korekta planu pracy przyjęta na posiedzenie Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu 9 sierpnia 2017 roku PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2017 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI ZADAŃ BADAWCZYCH

Bardziej szczegółowo

UMCS, Lublin 28 listopada 2016 r. Stanisław Koziej PAŃSTWO JAKO PODMIOT BEZPIECZEŃSTWA: CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA

UMCS, Lublin 28 listopada 2016 r. Stanisław Koziej PAŃSTWO JAKO PODMIOT BEZPIECZEŃSTWA: CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA UMCS, Lublin 28 listopada 2016 r. Stanisław Koziej PAŃSTWO JAKO PODMIOT BEZPIECZEŃSTWA: CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA BEZPIECZEŃSTWO W SENSIE STATYCZNYM - JAKO STAN BRAKU ZAGROŻEŃ DLA PODMIOTU,

Bardziej szczegółowo

Poważny krok w kierunku normalności

Poważny krok w kierunku normalności Poważny krok w kierunku normalności Dwadzieścia lat po podpisaniu polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy : wyniki raportu Instytutu Allensbach na temat relacji polskoniemieckich

Bardziej szczegółowo

Skrót założeń strategii rozwoju usług edukacyjnych w gminie Lesznowola

Skrót założeń strategii rozwoju usług edukacyjnych w gminie Lesznowola Skrót założeń strategii rozwoju usług edukacyjnych w gminie Lesznowola sporządzony w ramach projektu Od diagnozy do strategii model planowania rozwoju usług publicznych dofinansowanego ze środków Unii

Bardziej szczegółowo

Procesy transformacji

Procesy transformacji cocpltli304 TEMAT 3 : Procesy transformacji Materiały pomocnicze dla nauczycieli i uczniów Transformacja wewnętrzna Przemiany stosunków polsko-niemieckich w podręcznikach do nauczania historii na przykładzie

Bardziej szczegółowo

Społeczno-gospodarcze problemy Azji Centralnej i Kaukazu Południowego jako element kształcenia studentów i młodzieży

Społeczno-gospodarcze problemy Azji Centralnej i Kaukazu Południowego jako element kształcenia studentów i młodzieży Społeczno-gospodarcze problemy Azji Centralnej i Kaukazu Południowego jako element kształcenia studentów i młodzieży Instytut Wschodni UAM moduł: Mapa problematyki społeczno-gospodarczej Azji Centralnej

Bardziej szczegółowo

Prawo pracy & Treningi SZOK KULTUROWY I STRATEGIE AKULTURYZACJI

Prawo pracy & Treningi SZOK KULTUROWY I STRATEGIE AKULTURYZACJI Prawo pracy & Treningi SZOK KULTUROWY I STRATEGIE AKULTURYZACJI Zmieniaj opinie, bądź jednak wierny swoim zasadom; zmieniaj liście, ale swoje korzenie pozostaw nienaruszone. Victor Hugo Kulturajakogóralodowa

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA (zakres podstawowy)

PODSTAWA PROGRAMOWA (zakres podstawowy) 2016-09-01 HISTORIA PODSTAWA PROGRAMOWA (zakres podstawowy) SZKOŁY BENEDYKTA IV etap edukacyjny zakres podstawowy Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń porządkuje i synchronizuje

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ O TOŻSAMOŚCI POLAKÓW BS/62/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, KWIECIEŃ 2002

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ O TOŻSAMOŚCI POLAKÓW BS/62/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, KWIECIEŃ 2002 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Cele działalności Nordyckiej Unii Oświaty Polonijnej na rzecz polskich uczniów i nauczycieli w Skandynawii

Cele działalności Nordyckiej Unii Oświaty Polonijnej na rzecz polskich uczniów i nauczycieli w Skandynawii Cele działalności Nordyckiej Unii Oświaty Polonijnej na rzecz polskich uczniów i nauczycieli w Skandynawii Kraje nordyckie Co łączy kraje nordyckie? Podobny język z wyjątkiem Finlandii i kultura wyrosła

Bardziej szczegółowo

Szanse i zagrożenia dla oświaty polonijnej drugiej dekady XXI wieku Ostróda 2011

Szanse i zagrożenia dla oświaty polonijnej drugiej dekady XXI wieku Ostróda 2011 i zagrożenia dla oświaty polonijnej drugiej dekady XXI wieku Ostróda 2011 Dr Maria Małaśnicka Miedzianogóra Nordycka Unia Oświaty Polonijnej Analiza szans i zagrożeń dla oświaty polskiej poza granicami

Bardziej szczegółowo

50. lecie pracy zawodowej prof. dr. hab. Michała Lisa

50. lecie pracy zawodowej prof. dr. hab. Michała Lisa 5 5 5 50. lecie pracy zawodowej prof. dr. hab. Michała Lisa Wizyta dyrektor Katarzyny Widery w Pałacu Prezydenckim Colloquium Opole 2015 10 najnowszych publikacji Słowo wstępne Spis treści 5 5 5 50. lecie

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SYMPATIA I NIECHĘĆ DO INNYCH NARODÓW BS/173/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LISTOPAD 99

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SYMPATIA I NIECHĘĆ DO INNYCH NARODÓW BS/173/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LISTOPAD 99 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:

Bardziej szczegółowo

Streszczenie pracy doktorskiej

Streszczenie pracy doktorskiej Streszczenie pracy doktorskiej Stosunek władz administracyjnych do średniowiecznego dziedzictwa architektury i urbanistyki na Pomorzu Zachodnim w latach 1945 1970 (w granicach województwa szczecińskiego)

Bardziej szczegółowo

Warszawa, czerwiec 2014 ISSN NR 92/2014 POLACY O WOJCIECHU JARUZELSKIM

Warszawa, czerwiec 2014 ISSN NR 92/2014 POLACY O WOJCIECHU JARUZELSKIM Warszawa, czerwiec 2014 ISSN 2353-5822 NR 92/2014 POLACY O WOJCIECHU JARUZELSKIM Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum Badania Opinii

Bardziej szczegółowo

Dyrektor szkoły, a naciski zewnętrzne

Dyrektor szkoły, a naciski zewnętrzne 2.2.2. Dyrektor szkoły, a naciski zewnętrzne Niezwykle trudno mówić jest o wpływie dyrektora szkoły na funkcjonowanie i rozwój placówki bez zwrócenia uwagi na czynniki zewnętrzne. Uzależnienie od szefa

Bardziej szczegółowo

Historia. Specjalność nauczycielska Studia niestacjonarne 2. stopnia

Historia. Specjalność nauczycielska Studia niestacjonarne 2. stopnia Historia. Specjalność nauczycielska Studia niestacjonarne 2. stopnia ECTS Liczba godzin egz./zal. I rok II rok razem w. ćw. razem w. ćw. s. 1 s. 2 s. 3 s. 4 I. Przedmioty kształcenia ogólnego 1. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa... 11. Strona internetowa książki... 14. Uwagi na temat statystyk migracyjnych... 15. Rozdział 1. Wprowadzenie...

Spis treści. Przedmowa... 11. Strona internetowa książki... 14. Uwagi na temat statystyk migracyjnych... 15. Rozdział 1. Wprowadzenie... Spis treści Przedmowa.............................................................. 11 Strona internetowa książki................................................. 14 Uwagi na temat statystyk migracyjnych......................................

Bardziej szczegółowo

SIGMA KWADRAT. Ruch wędrówkowy ludności. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE

SIGMA KWADRAT. Ruch wędrówkowy ludności. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Ruch wędrówkowy ludności Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE

Bardziej szczegółowo

Warszawa, maj 2014 ISSN NR 62/2014

Warszawa, maj 2014 ISSN NR 62/2014 Warszawa, maj 2014 ISSN 2353-5822 NR 62/2014 OCENY ZMIAN W RÓŻNYCH WYMIARACH ŻYCIA SPOŁECZNEGO I POLITYCZNEGO W POLSCE PO ROKU 1989 Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku

Bardziej szczegółowo

Projekt z dnia 9 grudnia 2015 r. w wersji do uzgodnień międzyresortowych

Projekt z dnia 9 grudnia 2015 r. w wersji do uzgodnień międzyresortowych Projekt z dnia 9 grudnia 2015 r. w wersji do uzgodnień międzyresortowych Stanowisko Rządu wobec obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym,

Bardziej szczegółowo

CBOS Vilmorus Ltd CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI

CBOS Vilmorus Ltd CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI CBOS Vilmorus Ltd CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89

Bardziej szczegółowo

Kilka słów o autorze. Józef Mackiewicz (ur r., zm. 31 stycznia 1985) polski pisarz i publicysta.

Kilka słów o autorze. Józef Mackiewicz (ur r., zm. 31 stycznia 1985) polski pisarz i publicysta. Droga donikąd Droga donikąd Józefa Mackiewicza została wydana w 1955 roku. Została uznana za najważniejszą polską powieść o zagładzie Kresów Północnych i Wilna w czasie okupacji sowieckiej. Kilka słów

Bardziej szczegółowo

dr Jacek Wilczur Dokumenty odnoszące się do różnych problemów Romów polskich, proweniencji okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

dr Jacek Wilczur Dokumenty odnoszące się do różnych problemów Romów polskich, proweniencji okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. dr Jacek Wilczur Dokumenty odnoszące się do różnych problemów Romów polskich, proweniencji okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zespół znajdujących się w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. GWIEZDNY KRĄG Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG I. Zawody I stopnia 1. Społeczeństwo. Definicja społeczeństwa. Pojęcie zbiorowości społecznej.

Bardziej szczegółowo

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA (I) SOCJALIZACJA, KONTROLA I ROLE SPOŁECZNE. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA (I) SOCJALIZACJA, KONTROLA I ROLE SPOŁECZNE. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA (I) SOCJALIZACJA, KONTROLA I ROLE SPOŁECZNE dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka Stanfordzki eksperyment więzienny - pytanie, co ma ważniejsze znaczenie, jednostkowe charaktery (strażników

Bardziej szczegółowo

Koło historyczne 1abc

Koło historyczne 1abc Koło historyczne 1abc Autor: A.Snella 17.09.2015. Zmieniony 05.10.2016.,,Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości.'' JÓZEF

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ Institut für Demoskopie Allensbach

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ Institut für Demoskopie Allensbach CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ Institut für Demoskopie Allensbach IfD SEKRETARIAT 629-35-69; 628-37-04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT. 24 OŚRODEK INFORMACJI 693-46-92, 625-76-23 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX

Bardziej szczegółowo

Zał. Nr 1 do Instrukcji wypełniania karty oceny według lokalnych kryteriów wyboru operacji -procedura Grantowa LGD KRASNYSTAW PLUS

Zał. Nr 1 do Instrukcji wypełniania karty oceny według lokalnych kryteriów wyboru operacji -procedura Grantowa LGD KRASNYSTAW PLUS Strona1 Lokalne kryteria wyboru operacji dla przedsięwzięcia 2.4 Promocja obszaru i rozwój oferty w zakresie turystyki oraz produktów i usług lokalnych (w tym wskaźnik do realizacji :Publikacje z zakresu

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do socjologii. Barbara Szacka. Spis treści

Wprowadzenie do socjologii. Barbara Szacka. Spis treści Wprowadzenie do socjologii Barbara Szacka Spis treści CZĘŚĆ PIERWSZA. PROLEGOMENA Rozdział I. CHARAKTER SOCJOLOGII I HISTORYCZNE WARUNKI JEJ POWSTANIA 1. Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwie Przedsocjologiczna

Bardziej szczegółowo

PROGRAM współpracy Gminy Wisznia Mała z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2017 rok.

PROGRAM współpracy Gminy Wisznia Mała z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2017 rok. PROJEKT Załącznik nr 1 do Uchwały Nr.. Rady Gminy Wisznia Mała z dnia.. PROGRAM współpracy Gminy Wisznia Mała z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYCHOWANIA PATRIOTYCZNEGO DLA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W STRZELINIE

PROGRAM WYCHOWANIA PATRIOTYCZNEGO DLA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W STRZELINIE PROGRAM WYCHOWANIA PATRIOTYCZNEGO DLA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W STRZELINIE Podstawa prawna: 1.Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. ( Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póżn. zm.).

Bardziej szczegółowo

Opublikowane scenariusze zajęć:

Opublikowane scenariusze zajęć: mgr Magdalena Tomczyk nauczyciel dyplomowany historii, wiedzy o społeczeństwie oraz wychowania do życia w rodzinie w Gimnazjum Nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Tarnowie. Naukowo zajmuje się historią XIX i

Bardziej szczegółowo

Tytuł. Prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Natalia Chojnacka

Tytuł. Prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Natalia Chojnacka Tytuł Prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce Natalia Chojnacka Mniejszość narodowa- Definicja Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym precyzuje, że mniejszość

Bardziej szczegółowo

Yatenga to innowacyjne centrum kultury, nauki, rekreacji i rozrywki z bazą restauracyjno-hotelowo-handlową

Yatenga to innowacyjne centrum kultury, nauki, rekreacji i rozrywki z bazą restauracyjno-hotelowo-handlową Yatenga miejsce unikalne pod względem architektury i zadań, w którym architektura i działalność będą się wzajemnie uzupełniać i współdziałać. Yatenga to innowacyjne centrum kultury, nauki, rekreacji i

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Socjologia. Kod Punktacja ECTS* 3. Koordynator Dr hab. Piotr Stawiński, prof. UP Zespół dydaktyczny

KARTA KURSU. Socjologia. Kod Punktacja ECTS* 3. Koordynator Dr hab. Piotr Stawiński, prof. UP Zespół dydaktyczny KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Socjologia Sociology Kod Punktacja ECTS* 3 Koordynator Dr hab. Piotr Stawiński, prof. UP Zespół dydaktyczny Opis kursu (cele kształcenia) Celem zajęć jest dostarczenie

Bardziej szczegółowo

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ARKUSZ II MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ARKUSZ II MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ARKUSZ II MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA Zasady oceniania: za rozwiązanie wszystkich zadań z arkusza II można uzyskać maksymalnie 70 punktów, za rozwiązanie zadań powiązanych

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT SOCJOLOGII REGULAMIN KONKURSU WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE

INSTYTUT SOCJOLOGII REGULAMIN KONKURSU WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE INSTYTUT SOCJOLOGII REGULAMIN KONKURSU WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE Szczecin 2012 Konkurs organizowany przez Instytut Socjologii Wyższej Szkoły Humanistycznej TWP w Szczecinie. Kierowany jest do uczniów szkół

Bardziej szczegółowo

HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA

HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA 2016-09-01 HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje

Bardziej szczegółowo

Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013

Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013 Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013 Karolina Hansen Marta Witkowska Warszawa, 2014 Polski Sondaż Uprzedzeń 2013 został sfinansowany

Bardziej szczegółowo

JAK ROZLICZYĆ ZAGRANICZNE DOCHODY I WYPEŁNIĆ PIT-36

JAK ROZLICZYĆ ZAGRANICZNE DOCHODY I WYPEŁNIĆ PIT-36 JAK ROZLICZYĆ ZAGRANICZNE DOCHODY I WYPEŁNIĆ PIT-36 Rafał Chmielewski Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest

Bardziej szczegółowo

Aktywność zawodowa społeczności wiejskich Pomorza dawniej i dziś między indywidualistyczną konkurencją a wspólnotową kooperacją

Aktywność zawodowa społeczności wiejskich Pomorza dawniej i dziś między indywidualistyczną konkurencją a wspólnotową kooperacją Aktywność zawodowa społeczności wiejskich Pomorza dawniej i dziś między indywidualistyczną konkurencją a wspólnotową kooperacją Cezary Obracht-Prondzyński Reformy pruskie, czyli przejście systemowe od

Bardziej szczegółowo

- Temat: Europejska polityka Rosji u progu XXI wieku Kierownik tematu: prof. dr hab. Bogdan Łomiński

- Temat: Europejska polityka Rosji u progu XXI wieku Kierownik tematu: prof. dr hab. Bogdan Łomiński Informacje ogólne Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego powstał w 1975 roku. Na dzień 30 listopada 2000 roku w Instytucie zatrudnionych było (w przeliczeniu na pełne etaty)

Bardziej szczegółowo

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2016 rok

PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2016 rok Plan pracy Przyjęty na posiedzeniu Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu w dniu 24 czerwca 2015 roku PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2016 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI ZADAŃ BADAWCZYCH

Bardziej szczegółowo

Państwo narodowe w Europie.

Państwo narodowe w Europie. Janusz Ostrowski Państwo narodowe w Europie. Zmierzch czy walka o przetrwanie? 2 Wydawnictwo MEDIA POLSKIE & e-bookowo Copyright by Janusz Ostrowski 2011 ISBN 978-83-7859-042-2 3 Spis treści Wstęp... 6

Bardziej szczegółowo

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy.

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy. Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy. Moduł dział - temat Lp. Zakres treści Lekcja organizacyjna 1. -

Bardziej szczegółowo

Procesy informacyjne zarządzania

Procesy informacyjne zarządzania Procesy informacyjne zarządzania Społeczny ład informacyjny dr inż. Janusz Górczyński 1 Podstawowe pojęcia (1) Informacja, procesy informacyjne i systemy informacyjne odgrywały zawsze istotną rolę w przebiegu

Bardziej szczegółowo

Historyczne przesłanki kształtowania się kultury organizacyjnej oraz jej współczesne manifestacje w postawach i doznaniach psychicznych

Historyczne przesłanki kształtowania się kultury organizacyjnej oraz jej współczesne manifestacje w postawach i doznaniach psychicznych J. T. Hryniewicz Historyczne przesłanki kształtowania się kultury organizacyjnej oraz jej współczesne manifestacje w postawach i doznaniach psychicznych Geneza współczesnych organizacji gospodarczych powstanie

Bardziej szczegółowo

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA Andrzej Jezierski Cecylia Leszczyńska HISTORIA Wydawnictwo Key Text Warszawa 2003 Spis treści Od autorów 13 Rozdział 1 Polska w średniowieczu 1.1. Państwo 15 1.2. Ludność 19 1.2.1. Zaludnienie 19 1.2.2.

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych. Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych. Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach Materiał na konferencję prasową w dniu 25 września 2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji

Bardziej szczegółowo

Fundamenty integracji europejskiej

Fundamenty integracji europejskiej Fundamenty integracji europejskiej mgr Aleksandra Borowicz Polskie Stowarzyszenie Badań Wspólnoty Europejskiej Ośrodek Badań Integracji Europejskiej Uniwersytetu Gdańskiego Projekt realizowany z Narodowym

Bardziej szczegółowo

Warszawa, styczeń 2012 BS/10/2012 WSPÓŁCZESNE ZWIĄZKI Z DAWNYMI KRESAMI

Warszawa, styczeń 2012 BS/10/2012 WSPÓŁCZESNE ZWIĄZKI Z DAWNYMI KRESAMI Warszawa, styczeń 2012 BS/10/2012 WSPÓŁCZESNE ZWIĄZKI Z DAWNYMI KRESAMI Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Politologia studia I stopnia stacjonarne

SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Politologia studia I stopnia stacjonarne Rzeszów, 1 październik 2014 r. SYLABUS Nazwa przedmiotu Prawa osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Socjologiczno-Historyczny przedmiot Katedra Politologii

Bardziej szczegółowo

ul. Barlickiego Wrocław

ul. Barlickiego Wrocław Seniorzy obok nas Osoby, które chciałyby uczestniczyć w projekcie powinny wypełnić wniosek dostępny na stronie: www.sw.org.pl i przesłać go : - drogą mailową na adres: janinapodlejska@gmail.com lub - w

Bardziej szczegółowo

A KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA

A KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA A 397411 KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA Spis treści Wstęp 9 Rozdział I Przestanki i główne koncepcje tendencji integracyjnych w Europie Zachodniej po II wojnie światowej 13 1. Uwagi wstępne - Europa jako

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) ogólnoakademicki. stacjonarne. zaliczenie z oceną. specjalizacyjny. polski

OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) ogólnoakademicki. stacjonarne. zaliczenie z oceną. specjalizacyjny. polski pieczątka jednostki organizacyjnej Załącznik Nr 1.11 Uchwały Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 12/2015/2016 z dnia 15 grudnia 2015 r. OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW

Bardziej szczegółowo

Nalot bombowy na Wieluń 1 września

Nalot bombowy na Wieluń 1 września Nr 7/2016 30 08 16 Nalot bombowy na Wieluń 1 września 1939 r. Autor: Bogumił Rudawski (IZ) We wczesnych godzinach porannych 1 września 1939 r. lotnictwo niemieckie przeprowadziło atak bombowy na Wieluń

Bardziej szczegółowo

FREKWENCJA WYBORCZA MIESZKAŃCÓW WOLI W LATACH (dane pochodzą ze strony internetowej PKW:

FREKWENCJA WYBORCZA MIESZKAŃCÓW WOLI W LATACH (dane pochodzą ze strony internetowej PKW: FREKWENCJA WYBORCZA MIESZKAŃCÓW WOLI W LATACH 2005-2010 (dane pochodzą ze strony internetowej PKW: www.pkw.gov.pl) Przedmiotem analizy w ramach projektu były m.in. dane dotyczące frekwencji wyborczej wśród

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PTRZEDMIOTU: HISTORIA I KULTURA NIEMIEC

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PTRZEDMIOTU: HISTORIA I KULTURA NIEMIEC PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PTRZEDMIOTU: HISTORIA I KULTURA NIEMIEC W KLASIE V SZKOŁY PODSTAWOWEJ Nauczyciel: mgr inż. Magdalena Chuć FORMY SPRAWDZANIA WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW ORAZ SPOSÓB ICH

Bardziej szczegółowo

Wzory organizowania się migrantów z wybranych krajów azjatyckich wyniki badań jakościowych

Wzory organizowania się migrantów z wybranych krajów azjatyckich wyniki badań jakościowych Wzory organizowania się migrantów z wybranych krajów azjatyckich wyniki badań jakościowych Dr Kinga Wysieńska Projekt Tygiel kulturowy czy getta narodowościowe? wzory integracji i wzajemne relacje imigrantów

Bardziej szczegółowo

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM PODSTAWOWY

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM PODSTAWOWY EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMAT PUNKTOWANIA MAJ 2014 2 Egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie Zadanie 1. (0 3) Obszar

Bardziej szczegółowo

ING to my wszyscy. A nasz cel to: wspieranie i inspirowanie ludzi do bycia o krok do przodu w życiu i w biznesie.

ING to my wszyscy. A nasz cel to: wspieranie i inspirowanie ludzi do bycia o krok do przodu w życiu i w biznesie. Pomarańczowy Kod ING to my wszyscy. A nasz cel to: wspieranie i inspirowanie ludzi do bycia o krok do przodu w życiu i w biznesie. Pomarańczowy Kod determinuje sposób, w jaki realizujemy powyższy cel określa

Bardziej szczegółowo

HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)

HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) 2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM PODSTAWOWY (PP) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po

Bardziej szczegółowo

Wiedza o społeczeństwie zakres rozszerzony

Wiedza o społeczeństwie zakres rozszerzony Wiedza o społeczeństwie zakres rozszerzony Tematy i zagadnienia z WOS semestr trzeci( klasa II) Dział I. Społeczeństwo 1. Życie zbiorowe i jego reguły socjologia formy życia społecznego normy społeczne

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przedmiotu historia klasa VII

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przedmiotu historia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przedmiotu historia klasa VII ( wg programu Wczoraj i dziś nr dopuszczenia 877/4/2017 ). Rok szkolny 2017/2018 Ocena dopuszczająca : - zna datę i postanowienia

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 17.6.2016 r. COM(2016) 400 final 2016/0186 (COD) Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniająca decyzję nr 445/2014/UE ustanawiającą działanie Unii na rzecz

Bardziej szczegółowo

Warszawa, październik 2009 BS/140/2009 ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA O DEMOKRACJI

Warszawa, październik 2009 BS/140/2009 ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA O DEMOKRACJI Warszawa, październik 00 BS/0/00 ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA O DEMOKRACJI CBOS, wspólnie z ośrodkami badania opinii społecznej z innych państw, uczestniczy w programie World Public Opinion. Jest to program

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z historii poziom podstawowy na rok szkolny 2016/2017 dla klasy I a

Plan wynikowy z historii poziom podstawowy na rok szkolny 2016/2017 dla klasy I a Plan wynikowy z historii poziom podstawowy na rok szkolny 206/207 dla klasy I a Nauczyciel prowadzący: Jacek Foszczyński Liczba tygodni nauki: 38 Liczba godzin w tygodniu: 2 Liczba godzin do wypracowania

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O ZBLIŻENIU MIĘDZY ROSJĄ A ZACHODEM I STOSUNKACH POLSKO-ROSYJSKICH BS/38/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O ZBLIŻENIU MIĘDZY ROSJĄ A ZACHODEM I STOSUNKACH POLSKO-ROSYJSKICH BS/38/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Czas Cele Temat Metody Materiały

Czas Cele Temat Metody Materiały Aleksandra Kalisz, Instytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Konspekt dnia studyjnego w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau "Dyskryminacja, prześladowanie,

Bardziej szczegółowo

Wyniki półroczne r.

Wyniki półroczne r. Wyniki półroczne 10.09.2018 r. Informacje o badaniu 2 METODOLOGIA Badanie zostało przeprowadzone metodą CAWI (Computer Assisted Web Interviews) ankiety na panelu internetowym online (Ogólnopolski Panel

Bardziej szczegółowo

Formularz oceny wniosku o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej

Formularz oceny wniosku o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej Załącznik nr 2 do zarządzenia Prezydenta Miasta Krakowa nr z dnia.. Formularz oceny wniosku o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej CZĘŚĆ I PODSTAWOWE DANE Nazwa inicjatywy lokalnej:

Bardziej szczegółowo

Ile zarządzania procesami, a ile zarządzania przez cele? Szymon Więsław

Ile zarządzania procesami, a ile zarządzania przez cele? Szymon Więsław Ile zarządzania procesami, a ile zarządzania przez cele? Szymon Więsław Rutyna 1. biegłość w czymś nabyta przez długą praktykę 2. postępowanie lub wykonywanie czynności według utartych schematów Czy szkołom

Bardziej szczegółowo

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego WYŻSZA SZKOŁA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ŁODZI WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I DYPLOMACJI Michał Adamski Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego Praca doktorska napisana pod kierunkiem

Bardziej szczegółowo

WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW

WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW POJĘCIE RELIGII I KULTURY RELIGIA to zespół wierzeo dotyczących ludzkości i człowieka, związanych z nim zagadnieo oraz form organizacji społecznych

Bardziej szczegółowo