Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna

Transkrypt

1 Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna Dominika Milczarek Zajęcia 1 Ekonomiczna i polityczna specyfika sektora rolnego Zasady funkcjonowania wspólnej polityki rolnej - wstęp

2 Plan zajęć Zajęcia 1: Specyfika (ekonomiczna i polityczna) sektora rolnego Zasady funkcjonowania wspólnej polityki rolnej - wstęp Zajęcia 2: Reforma wspólnej polityki rolnej w kontekście Porozumienia Rolnego WTO, nowych negocjacji i akcesji nowych członków UE. 2

3 Szczególne cechy sektora rolnożywnościowego: struktura jednostek produkcyjnych; przykład konkurencji doskonałej wpływ warunków naturalnych; znaczne wahania produkcji rolnej, nieprzewidywalność wielkości produkcji niska elastyczność cenowa popytu na żywność; powoduje to duże wahania cen na rynku rolnym 3

4 Szczególne cechy sektora rolnożywnościowego: spadek udziału wydatków na żywność w ogólnych wydatkach na konsumpcję w miarę wzrostu dochodów ludności; Prawo Engla; prawdziwe dla gospodarstw domowych jak i w skali całej gospodarki relatywna niemobilność rolniczej siły roboczej gospodarstwo rolne jest zarówno miejscem zamieszkania jak i pracy 4

5 W krótkim okresie: niestabilność cen i dochodów; nieelastyczny charakter popytu na żywność; fluktuacje produkcji; niestabilność popytu światowego. 5

6 Wpływ zmian wielkości produkcji na ceny i dochód gospodarstw P p P n Dochód rol. D Małe zmiany w wielkości produkcji powodują znaczne zmiany w cenach produktów P b Q p Q n Q b Wykresy na podstawie McGraw-Hill/Irwin,

7 Wpływ zmian wielkości produkcji na ceny i dochód gospodarstw P 1 Małe zmiany popytu powodują znaczne zmiany cen produktów rolnych P 2 D 2 Q n D 1 7

8 W długim okresie: zanikający przemysł; rozwój technologiczny i wzrost podaży produktów rolniczych; niska elastyczność dochodowa popytu; niewielki wzrost populacji; konieczność powiększania gospodarstw i odpływ pracowników do innych sektorów. 8

9 Wzrost popytu w długim okresie jest niwelowany przez większy wzrost podaży S 1 S 2 P 1 P 2 D 1 D 2 Poprawa technologii powoduje relatywnie większy wzrost podaży powodując spadek cen produktów rolnych Q 1 Q 2 9

10 Specyfika rolnictwa W krajach znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju: większość ludności zajmuje się rolnictwem i utrzymuje z dochodów rolniczych; rolnictwo stanowi znaczną część dochodu narodowego; niska jest produktywność rolnictwa. 10

11 Specyfika rolnictwa W rozwiniętych gospodarkach rynkowych: rolnictwo stanowi niewielką część dochodu narodowego; produktywność rolnictwa jest wysoka; występuje tendencja do nadprodukcji żywności. 11

12 Udział zatrudnionych w rolnictwie Etiopia Mozambik Chiny Indie Brazylia Rosja Japonia Francja USA Niemcy Źródło: International Labour Office za McGraw-Hill/Irwin, Inc

13 Zmiana znaczenia rolnictwa w krajach Europy Środkowej i Wschodniej: Udział rolnictwa w PKB Udział rolnictwa w zatrudnieniu Albania 32,0 55,4 49,0 64,5 Estonia 17,8 5,2 12,0 8,1 Rumunia 13,7 18,7 27,5 37,3 Rosja 15,4 6,7 13,0 14,0 Czechy 6,3 3,0 9,9 4,3 Węgry 15,6 7,0 17,9 7,9 Polska 11,8 6,0 26,4 25,7 UE 3,1 1,9 6,8 5,0 Źródło: OECD 13

14 Argumenty za wspieraniem rolnictwa Parytet dochodów rolniczych, Gospodarstwa rodzinne, Ryzyko związane z produkcją rolną, Konkurencyjna struktura produkcji rolnej. 14

15 Instrumenty polityki rolnej Narzędzia polityki handlowej i wsparcie cenowe np. subsydia eksportowe, ceny gwarantowane, Instrumenty budżetowe np. płatności bezpośrednie, subsydia, Regulacje bezpośrednie np. programy kredytowe. 15

16 Subsydia dla rolnictwa (% produkcji rolnej) w 2001 r. Szwajcaria Norwegia Korea Płd. Japonia UE-15 USA Meksyk Kanada Turcja Australia Źródło: OECD za McGraw-Hill/Irwin, Inc

17 Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (PSE) OECD: Producer Support Estimate (PSE) Procentowy wskaźnik określający wielkość transferu środków pieniężnych od konsumentów i podatników do producentów rolnych poprzez dotacje, ochronę rynku, obniżone podatki 17

18 Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE) UE USA Brazylia Źródło: Kwieciński

19 19 Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE) OECD UE Rumunia Słowacja Polska Litwa Łotwa Węgry Estonia Czechy Źródło: OECD

20 Skutki wsparcia cenowego P P s nadwyżka S Poziom wsparcia P e Q c Q e Q s D Q 20

21 Skutki wsparcia cenowego: nadwyżka produkcji; korzyści dla rolników; koszt dla konsumentów; realokacja zasobów; inne koszty społeczne (obciążenie podatkowe, pogoń za rentą ); koszty dla środowiska; koszty międzynarodowe. 21

22 Krytyka: Symptomy a nie przyczyny Źle skierowane subsydia Sprzeczności polityki Upolitycznienie polityki rolnej Lobby rolnicze np. COPA-COGECA (Committee of Professional Agricultural Organisations; General Confederation of Agricultural Co-operatives) Teoria wyboru publicznego 22

23 Wspólna Polityka Rolna - Wstęp 1. Znaczenie rolnictwa w założycielskiej Szóstce w połowie lat 1950-tych; 25% pracujących w rolnictwie 2. Znaczne rozbieżności w dochodach w rolnictwie i w innych działach gospodarki; Przeciętny dochód w rolnictwie wynosił ok. 50% dochodów w innych zawodach we Francji, Niemczech i Włoszech. 3. Szybki spadek zatrudnienia w rolnictwie i udziału rolnictwa w PKB pod koniec XX w. 4. Wzrost udziału dużych gospodarstw. 23

24 Wspólna Polityka Rolna - Wstęp Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich wspierane są w UE: w ramach Wspólnej Polityki Rolnej w ramach Funduszy Strukturalnych. Od połowy lat 1990-tych systematycznie obniżane są wydatki na WPR przy jednoczesnym wzroście wydatków na działania strukturalne. 24

25 Cele WPR Podstawa Wspólnej Polityki Rolnej - Traktat Rzymski z 25 marca Cele WPR (art. 33 ust.1): 1. Podnoszenie produkcyjności rolnictwa; 2. Zapewnienie ludności rolniczej właściwego poziomu życia; 3. Stabilizacja rynków; 4. Gwarancja bezpiecznego poziomu zaopatrzenia; 5. Zapewnienie konsumentom żywności po rozsądnych cenach. 25

26 Zasady WPR WPR ma kierować się trzema zasadami: 1. Zasada jedności rynku; 2. Zasada preferencji Wspólnoty; 3. Zasada solidarności finansowej. 26

27 Zasada jedności rynku Wspólny rynek produktów rolnych - swobodny przepływ produktów rolnych między krajami dzięki: likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych; wprowadzeniu wspólnych cen i ujednoliceniu reguł konkurencji; ujednoliceniu przepisów sanitarnych i fitosanitarnych; stabilne kursy walutowe (zielone kursy); jednolitej polityce handlowej wobec państw trzecich. 27

28 Zasada jedności rynku 1962 r. - podstawowe metody funkcjonowania Wspólnej Organizacji Rynku w odniesieniu do zbóż; 1967 r. wprowadzenie wspólnych cen zboża; Kolejne produkty w ciągu kilku kolejnych lat. 28

29 Zasada preferencji Wspólnoty Stworzenie warunków zapewniających pierwszeństwo zbytu dla własnych produktów rolnych poprzez: wysokie cła, zmienne opłaty wyrównawcze, licencjonowanie przywozu, itd. 29

30 Zasada solidarności finansowej Wspólne finansowanie WPR za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie (FEOGA: Fond Europeen d Orientation et de Garantie Agricole EAGGF: European Agriculture Guidance and Guarantee Fund) Od 2007 r. za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczy Gwarancji (EFRG) Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) 30

31 Fundusz Orientacji i Gwarancji Fundusz Orientacji i Gwarancji powstał w 1962 r. W 1964 r. został podzielony na dwie sekcje: Sekcja Gwarancji wspieranie działań interwencyjnych na rynkach rolnych, Sekcja Orientacji wspieranie modernizacji rolnictwa. włączona do Funduszy Strukturalnych w 1989 r. 31

32 Fundusz Orientacji i Gwarancji Sekcja Gwarancji Sekcja Orientacji Wspólna Organizacja Rynku I filar Środki towarzyszące II filar Modernizacja rolnictwa Tab. Udział wydatków z Sekcji Gwarancji w budżecie UE WE-9 WE-10 WE-12 WE % 68% 68% 62% 52% 51% Źródło: Tracy (1997) 32

33 Finansowanie w latach Europejski Funduszu Rolniczy Gwarancji (EFRG) finansowanie środków rynkowych i pozostałych środków Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) finansowanie programów rozwoju obszarów wiejskich poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprawa jakości życia na obszarach wiejskich 33

34 Finansowanie w latach EFOiGR Gwarancja EFOiGR Orientacja Cała UE Nowe kraje UE Poza celem 1 Objęte celem 1 Działania towarzyszące np. (renty strukturalne, ONW, itd.) Inwestycje w gospodarstwach rolnych, przetwórstwo i marketing produktów rolnych, rozwój obszarów wiejskich Tymczasowy Instrument Rozwoju (wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie do standardów UE, wsparcie grup producenckich, itd.) PROW LEADER + (cała UE) SPO 34

35 Finansowanie w latach Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich Regulacja rynków rolnych, płatności bezpośrednie, itd. Dawna Sekcja Gwarancji EFOiGR Finansowanie programu rozwoju obszarów wiejskich Dawny II filar WPR i część polityki strukturalnej dla obszarów wiejskich i rolnictwa 35

36 Finansowanie w latach Budżet na 2007 r. 126,5 mld EUR Wydatki na zasoby naturalne : 56,3 mld EUR (ok. 45%) Płatności bezpośrednie i regulacja rynków: 42,7 mld EUR (ok. 34%) Rozwój obszarów wiejskich: 12,4 mld EUR (ok. 10%) Źródło: 36