Nowy. Œwiat. Dêbniki ZWIERZYNIECKA KARMELICKA MICKIEWICZA W. REYMONTA J. PI SUDSKIEGO POWIŒLE KOŒCIUSZKI M. KONOPNICKIEJ TYNIECKA MONTE CASSINO

Transkrypt

1

2 Skarbowa Park Jordana Akademia Górniczo-Hutnicza W. REYMONTA Oleandry Irgardena Kadrówki ADAMA AL. MICKIEWICZA Morawskiego Czarnowiejska Czysta Kochanowskiego Krup nicza Garncarska Szujskiego Raj ska KARMELICKA Studencka Kapucyñska Pia PODWALE G Mlasko tów 9 4 Fa³aka TADEUSZA Focha Pru sa Salwatorska Kraszewskiego 3-go Maja Stadion KS CRACOVIA Filarecka Senatorska Dêbniki owie cka KOŒCIUSZKI Dia³a Droga Obroñców Poczty Gdañskiej Dêbnicka Zagrody Szwedzka Ka³u y Skwerowa Rolna W³óczków Syrokomli TYNIECKA Konfederacka Dêbowa AL. Z. KRASIÑSKIEGO Sandomierska Komorowskiego Tatarska Skwerowa M. Ba³ucie go J. PI SUDSKIEGO Œwiat Rynek Dêbnicki Ró ana Barska Madaliñskiego Wasilewskiego Retoryka Pu³askiego Nowy Smo leñsk MOST DÊBNICKI MONTE CASSINO ZWIERZYNIECKA Zduñska POWIŒLE M. KONOPNICKIEJ Bu³haka Zamkowa Wygrana Bulwar Poleski J. Kiliñskiego PowroŸnicza KRAKÓW DÊBNIKI Wierzbowa STRAS Wa G ROND GRUNWAL

3 sek arbarska ZEWSKIEGO œw. Anny Go ³êbia O DZKIE PODZAMC ZE Smocza Bulwar Wo³yñski Asnyka Szczepañska Wiœlna Bracka Franciszkañska Kanonicza Droga do Zamku Bernardyñska œw. Stanis³awa Kordeckiego Grodzka Grodzka BASZTOWA Pijarska S³awkowska Koletek Orzeszkowej œw. Marka Stare Miasto Szew ska Jagiel loñska 7 wel10 1 MOST RUNWALDZKI 6 œw. Jana Rynek G³ówny pl. Mariacki Ma³y Rynek Stolarska Poselska Senacka STRADOM œw. Agnieszki JÓZEFA DIETLA Pa uliñska WESTERPLATTE Stradom ŒW. GERTRUDY Ska³eczna J. Sa Bogus³awskiego Zaci Kurniki sze Wielopole Starowiœlna rego œw. Sebastiana Miodo Worcella M. Zybli JÓZEFA DIETLA pl. Kolejowy Kazimierz Meiselsa œw. Katarzyny Piekarska Skawiñska Wietora Pijarska œw. Tomasza Floriañska Sienna Augustia ñska Wêg³owa Szpitalna wa Bo ego KRAKOWSKA Krzy a Cia³a 8 Brzozowa Nowa Estery Radzi wi ³³owska kiewicza Miodowa Morsztynowska B. Joselewicza Kupa Jakuba War szauera Bonifraterska Izaaka Józefa Lewkowa STAROWIŒLNA W¹ska œw. Wawrzyñca Bo cheñska Mostowa Gazowa Try ni tarska Zamenhofa Przemyska Chmielowkiego Sukiennicza Dominikañska Sk³odowskiej- Curie Szeroka Bartosza PODGÓRSKA Dajwór KRAKÓW G ÓWNY LUBICZ M. Kopernika H. Ko³³¹taja So³ tyka Metalowców Halicka Bulwar Kurlandzki DUNAJEW- SKIEGO Dwernickiego Librowszczyzna Wrzesiñska Podbrzezie Bulwar Podolski Nadwiœlan

4

5 odobno gdzieś między 600 a 800 rokiem miejsce, na którym zbudowano Kraków, zostało wybrane przez jedno ze słowiańskich plemion. Wybrane zostało nieprzypadkowo, bowiem ludzie przed wiekami poszukiwali na swoje siedziby miejsc wygodnych do życia i łatwych do obrony. Właśnie takie znaleźli na szerokiej równinie, przez którą płynęła rzeka Wisła, a w jej rozlewisku wznosiło się wysokie, wapienne wzgórze, nazwane później wawelskim. Na wzgórzu tym szybko zbudowano zamek obronny, a u jego stóp powstało niewielkie miasto. Jego król nosił imię Krak i właśnie od niego wywodzi się nazwę Krakowa. Wzgórze wawelskie wydaje się nam dziś niezbyt wysokie, ale przed wiekami zamek Kraka górował znacznie nad okolicą. Skały na których został zbudowany były bardzo wysokie, pełne rozpadlin i kryły głębokie jaskinie. W jednej z jaskiń znajdowało się legowisko olbrzymiego smoka. Smok albo drzemał, albo żywił się zapasami do czasu aż ludzie nie urządzili sobie wygodnych siedzib w pobliżu jego legowiska. A może przybył dopiero gdy w okolicy pojawiły się stada zwierząt hodowlanych. W każdym razie pewnego dnia pojawił się świtem nad Wisłą i od tej pory codziennie już pożerał bydło i owce. Podobno porywał nawet młode dziewczyny, szczególnie łasy był na dziewice. Mieszkańcy bali się wychodzić z domów. Miasto zaczęło żyć w trwodze, a niektórzy z osadników szykowali się już do jego opuszczenia. 5

6 Król Krak rozumiał, że jeżeli nie uda się pokonać smoka będzie musiał opuścić założone miasto i stracić zasiedlone ziemie. Zwołał swoich wojów oraz najmężniejszych rycerzy i zaproponował im rękę córki oraz swoje królestwo w zamian za zgładzenie smoka. W kronikach nie zachowały się informacje, ilu z nich podjęło się walki ze smokiem, w każdym razie żadnemu nie udało się zwyciężyć. Mieszkańcy żyli w coraz większym strachu bezradnie obserwując, jak smok pożera kolejne zwierzęta i porywa ostatnie dziewice. Pewnego dnia do króla Kraka zgłosił się młody czeladnik szewski, który uczył się szycia butów dla krakowskich mieszczan nazywał się ponoć Skuba. Szewczyk powiedział królowi, że bardzo chce poślubić królewnę i dlatego zgładzi smoka, ale aby to uczynić potrzebuje bardzo dużo siarki oraz skór owiec i tłuszczu baraniego. Król Krak rozkazał dostarczyć szewczykowi, czego ten zażądał. Skuba zamknął się w swojej izbie i całą noc pracowicie zszywał dostarczone skóry wypełniając je siarką, a włos nacierając tłuszczem. Przed świtem zawołał straż królewską, by pomogła mu w wyniesieniu na brzeg Wisły ogromnego barana. Smok przebudził się jak zwykle o świcie, wyszedł z groty i z zadowoleniem połknął przygotowany posiłek. Nieoczekiwanie zamiast sytości poczuł w brzuchu żar, jakby rozpalone ognisko, w którym ogień wzmagał się z każdą chwilą. Siarka gorzała w jego wnętrznościach. Smok próbując ugasić płomienie rzucił się do Wisły i zaczął łapczywie pić. Ale że płomień nie chciał zgasnąć pił, pił i pił wiślaną wodę, a brzuch pęczniał i pęczniał, aż po napełnieniu ponad miarę pękł.

7 Wiadomość o zabiciu smoka uradowała króla Kraka, a szewczyk Skuba stał się bohaterem szczęśliwych, z powodu odzyskanego spokoju, mieszkańców miasta. Królewna ucieszyła się również, pomyślała bowiem, że dobrze jest mieć mądrego i sprytnego męża. Do dziś w krakowskiej gwarze ludzi sprytnie radzących sobie w trudnych sytuacjach, budzących podziw, określa się czasem skubanymi, wywodząc ich pomysłowość od szewczyka Skuby. Po smoku pozostała do dzisiaj pusta olbrzymia jaskinia zwie się Smoczą Jamą. Można do niej wejść przy okazji zwiedzania Zamku Wawelskiego. Od strony rzeki, spacerując wiślanymi bulwarami, krakowskie dzieci podziwiają jego pomnik, który co pewien czas zionie ogniem strasząc najmłodszych. Wawelski smok jest dziś najbardziej znaną i lubianą maskotką z Krakowa. Prawie każdy turysta zabiera go ze sobą, wracając do domu. Po zobaczeniu jaskini smoka pozostaje do zwiedzenia cały Wawel skarbnica polskiej kultury, duma całego narodu.

8 Spis treści Spośród wielu krakowskich legend i opowieści książka przedstawia 10 wybranych, od najstarszej o smoku wawelskim po najnowszą o krakowskim czakramie. WZGÓRZE WAWELSKIE BULWARY WIŚLANE O wawelskim smoku 3 RYNEK O dwóch wieżach Kościoła Mariackiego 9 RYNEK PLAC MARIACKI O hejnale z Wieży Mariackiej 13 ZWIERZYNIEC RYNEK O koniku zwanym Lajkonikiem 19 RYNEK O gołębiach z krakowskiego Rynku 25

9 WIELICZKA KOPALNIA SOLI O pierścieniu Świętej Kingi 31 WAWEL KATEDRA O sercu dzwonu 37 KAZIMIERZ O żydowskim weselu 43 SALWATOR O biednym skrzypku i Bożym Miłosierdziu 49 WAWEL ZAMEK O krakowskim czakramie świętym kamieniu Hindusów 55 Widać przez te legendy magiczne, fascynujące, o ponad tysiącletniej historii miasto. Kto bowiem chce poznać duszę Polski, niech jej szuka w Krakowie.

10 Legendy opowiedział Zbigniew Iwański Zilustrowała i graficznie zaprojektowała Anna Kaszuba-Dębska Konsultacja Prof. dr hab. Michał Rożek Redakcja Halina Baszak-Jaroń Korekta Barbara Cabała Opracowanie komputerowe i przygotowanie map Sławomir Onyszko Wydawnictwo WAM 2005, 2006, 2008, 2010 ISBN WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika KRAKÓW tel fax wam@wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel fax handel@wydawnictwowam.pl Zapraszamy do naszej KSIĘGARNI INTERNETOWEJ tel , fax Druk i oprawa Drukarnia Leyko

11 Skarbowa Wêgier ska al. Kijowska Kronikarza Galla Chocimska Park Jordana Mlasko tów Flisacka - Fa³aka TADEUSZA Zagonów œw. Jacka Spokojna Dia³a Droga Dêbnicka Dêbniki ks. Pawlickiego KAZIMIERZA WIELKIEGO KRÓLEWSKA Ceglarska Nowa Wieœ CZARNOWIEJSKA Akademicka Focha Pru sa Salwatorska Ogródki dzia³kowe Obroñców Poczty Gdañskiej Twardowskiego Zagrody Szwedzka Zakrzówek Grota Nowowiejska Juliusza Lea Urzê dnicza Urzê dnicza Ogrodniczek Tkacka W. REYMONTA Kraszewskiego Senatorska Rowe ckiego Konarskiego Cho pina Akademia Górniczo-Hutnicza Filarecka Oleandry Irgardena Stadion KS CRACOVIA KOBIERZYÑSKA owie cka Kadrówki Ka³u y KOŒCIUSZKI KAPELANKA Skwerowa Rolna Boczna W. Lipiñskiego Kujawska Dworska Józefitów S³omiana Konfederacka Dêbowa E. Biernackiego Skwerowa M. Ba³ucie go Pomorska Mieszczañska Twardow skiego Szwedzka Kobierzyñska pl. Inwalidów Park Krakowski K. Szymanowskiego W³óczków AL. A. MICKIEWICZA Syrokomli TYNIECKA KAPELANKA AL. Z. KRASIÑSKIEGO A. Grottgera Rynek Dêbnicki Bor sucza H. Sienkie Ró ana Barska al. gen. J. Skrzyneckiego Madaliñskiego Wasilewskiego K. Pu³askiego Kêdzierzyñska wicza Koœciel Kochanows Czysta Krup nicza Komandosów Zduñska Osiedle Podwawelskie Rozdro e Nowy Œwiat Bu³haka Zamkowa Wygrana T. Szafrana Szaniawskiego St. Wyspiañskiego Grzymsików obzowska Garncarska Spasowskiego Feldmana Mazowiecka Bulwar Poleski Wierzbowa Rydlówka Lubelska J. PI SUDSKIEGO Retoryka KARMELICKA kiego na Raj ska Smo leñsk MOST DÊBNICKI MONTE CASSINO Studencka Kapucyñska POWIŒLE ZWIERZYNIECKA M. KONOPNICKIEJ Piasek Wawel KRAKÓW DÊBNIKI Ludwinów J. BRO KA Sobieskiego Lasek AL. J. PODWALE STRASZEWSKIEGO Rzemieœlnicza S OWAC œw. Teresy -dzkiego Batorego obzowska Staszica Garbarska Za Targiem DUNAJEW- SKIEGO œw. Anny Go ³êbia Bulwar Wo³yñski Turecka Ludwinowska Kutrzeby Stadion KS Garbarnia Krowoderska Sukiennicza Miechowska Komorowskiego Tatarska Morawskiego Stare Miasto Czackiego KIEGO Szaf larska D UGA PODZAMC ZE Smocza Asnyka Szczepañska Szew ska Jagiel loñska Wiœlna Kanonicza Droga do Zamku Bernardyñska œw. Stanis³awa Zatorska Spiska Przedwioœnie Orawska MATECZNY Kleparz S³owiañska Biskupia Kordeckiego Grodzka Senacka BASZTOWA Grodzka Ko letek Orzeszkowej Helców Rynek pl. G³ówny Mariacki Ma³y Rynek Bracka Franciszkañska MOST GRUNWAL- DZKI RONDO GRUNWALDZKIE WADOWICKA Pijarska S³awkowska œw. Jana St. Mitery Stolarska Poselska Bonarka J. D³ugosza Smolki gen. T. Kutrzeby Ignacego Krasickiego Œlis ka Prze³êcz agiwnicka Planty Nowackiego Zamojskiego Pod skale K. Rollego pl. Serkowskiego Smolki Grzybki agiewniki œw. Agnieszki Pa uliñska Ska³eczna Piekarska Pêdzichów œw. Marka Stradom ŒW. GERTRUDY Montelupich Wróblewskiego Skawiñska J. Sa Politechnika Krakowska Bogus³awskiego Kazimierz G³ogowska W³. Warneñczyka Stroma Czy ówka bpa F. Hodura Góralska Zaci WESTERPLATTE Krzemionki TV Kraków Ogrodowa WARSZAWSKA Kurniki sze Wielopole Starowiœlna rego œw. Sebastiana Miodo Meiselsa Au gustia ñska œw. Katarzyny Wêg³owa Wietora Krótka œw. Tomasza H. Siemira- Grabowskiego Pawlikowskiego Czarnowiejska Szujskiego Dominikañska STRADOM JÓZEFA DIETLA Kamie Floriañska Sienna Filipa Pijarska Szpitalna Rybaki wa Bo ego KRAKOWSKA Bonifraterska Chmielowskiego KALWARYJSKA Szlak Krzy a Cia³a Worcella M. Zybli BrzozowaEstery Przemyska Nowa Kupa PODGÓRSKA Przy Moœcie Zamojskiego Puszkarska pl. Kolejowy Zamenhofa Brodziñskiego Sk³odowskiej- Curie Celna Radzi wi ³³owska kiewicza Ja kuba War szauera Izaaka Jóefa Lewko wa Morsztynowska STAROWIŒLNA Szeroka Ciemna W¹ska œw. Wawrzyñca Mostowa Ga zowa Bo cheñska Try ni tarska MOST PI SUDSKIEGO JÓZEFA DIETLA B. Joselewicza H. KAMIEÑ SKIEGO J. Kiliñskiego PowroŸnicza Sandomierska elazna K¹towa Wjazd Bartosza Rynek pl. Podgórski Niepodleg³oœci Hala sportowa KS Korona Park Dajwór Bulwar Podolski Potiebni Parkowa Stadion KS Korona Cmentarz Rakowicki KRAKÓW G ÓWNY Nadwiœlan Strzelecka M. Kopernika H. Ko³³¹taja So³ Mio tyka GRZEGÓRZECKA Metalowców dowa M. Sie Halicka Bulwar Kurlandzki Piwna LUBICZ Krakusa Tatrzañska Krakusa Solna fiñska œw. Benedykta Targowa por. Kraka Radosna NA ZJE DZIE Czarnieckiego Stawarza al. Dembowskiego Podgórze œw. azarza RAKOWICKA Topolowa Kurkowa al. I. Daszyñskiego Gurgacza dleckiego Czpiñskiego Dwernickiego Librowszczyzna Wrzesiñska Podbrzezie Ogródki dzia³kowe Cmentarz ydowski Józe MOST POWSTAÑCÓW ŒL SKICH AL. POWSTAÑCÓW ŒL SKICH W. Pola Za Torem Swoszowicka Œniadeckich Chodkiewicza B. LIMANOWSKIEGO

12 Spośród wielu krakowskich legend i opowieści książka przedstawia 10 wybranych, od najstarszej o smoku wawelskim po najnowszą o krakowskim czakramie. O wawelskim smoku O dwóch wieżach Kościoła Mariackiego O hejnale z Wieży Mariackiej O koniku zwanym Lajkonikiem O gołębiach z krakowskiego Rynku O pierścieniu Świętej Kingi O sercu dzwonu O żydowskim weselu O biednym skrzypku i Bożym Miłosierdziu O krakowskim czakramie świętym kamieniu Hindusów Widać przez te legendy magiczne, fascynujące, o ponad tysiącletniej historii miasto. Kto bowiem chce poznać duszę Polski, niech jej szuka w Krakowie.