PRZYRODA Z POMYSŁEM KLASA. PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej

Transkrypt

1 PRZYRODA Z POMYSŁEM PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej Prz w ćwicyroda zen on iach line O erta sklepf.w : sip.pl 4 KLASA

2 Autorzy podręcznika: Urszula Depczyk, Bożena Sienkiewicz, Halina Binkiewicz Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania przyrody, na podstawie opinii rzeczoznawców: Teresy Kutajczyk, dr Ewy Nowak, dr Andrzeja Persony, mgr Zofii Szmidt, dr Wojciecha Kaliszewskiego. Etap edukacyjny: II Typ szkoły: szkoła podstawowa Rok dopuszczenia: 2012 Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika: 604/1/2013 Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o. o. Warszawa 2012 Wydanie II (2013) ISBN (część 2.) ISBN (całość) Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Barbara Butwiłowska (redaktor koordynator) Współpraca redakcyjna: Magdalena Gerwel-Wronka, Justyna Rudzka, Zofia Szlaszyńska Konsultacja: Mirosława Kwiecińska, Halina Galera Redakcja językowa: Magdalena Pabich, Mirella Hess-Remuszko, Jolanta Kucharska Redakcja techniczna: Agnieszka Ziemkiewicz Projekt okładki: Artur Matulaniec, Anna Przygodzka Projekt graficzny: Wojciech Chełchowski, Anna Przygodzka, Artur Matulaniec Projekt stron działowych: Wojciech Chełchowski Opracowanie graficzne: Zbigniew Larwa Redakcja kartograficzna: Ewa Bilska, Ludwik Przyłuski, Kartografika Fotoedycja: Natalia Marszałek, Agata Bażyńska Skład i łamanie: Zbigniew Larwa Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymagazainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader ( otwierany natabletach i telefonach z systemem Apple ios wymaga zainstalowania bezpłatnego programu ibooks(do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymagazainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play). Pomoc techniczna: epomoc@wsip.com.pl Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą byćprzedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel Infolinia: Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na Polska Izba Książki

3 V VI VII VIII SPIS TREŚCI Jak korzystać z podręcznika... 4 Wędrujemy z planem i mapą w terenie 33. Z planem miasta i wsi w terenie Mapa topograficzna skarbnicą informacji Orientowanie planu i mapy w terenie Odległości na mapach i w rzeczywistości Od podnóża do wierzchołka pagórka Wśród wypukłych i wklęsłych form terenu Formy terenu na mapie poziomicowej Z mapą w podróży i na wycieczkach Podsumowanie działu V Odkrywamy życie w wodzie 42. Wody słodkie i słone na Ziemi Warunki życia w wodzie Różnorodność roślin wodnych Świat zwierząt wodnych Naturalne cieki wodne Życie w rzece Mieszkańcy jeziora Na bagnach i torfowiskach Podsumowanie działu VI Poznajemy życie na lądzie 51. Warunki życia na lądzie Bogactwo roślin lądowych Przystosowania zwierząt lądowych Zależności pokarmowe między organizmami Skały, po których chodzimy Od skały do gleby Warunki życia w lesie Wśród mieszkańców lasu Na łące w różnych porach roku Na polu uprawnym i w sadzie Podsumowanie działu VII Dbamy o własne zdrowie i bezpieczeństwo 62. Wśród niewidzialnych wrogów Organizmy niebezpieczne dla człowieka Lepiej zapobiegać niż leczyć Higiena ciała Higiena najbliższego otoczenia Zasady bezpiecznego zachowania się w domu Niebezpieczne zachowania i sytuacje Bezpieczne spędzanie czasu wolnego Podsumowanie działu VIII Indeks polsko-angielski Źródła ilustracji i fotografii Wklejki rozkładane infografiki

4 Jak korzystać z podręcznika Podręcznik jest podzielony na cztery działy każdy z nich zaczyna się barwną stroną działową. W działach wyodrębniono lekcje. Numery lekcji zostały wyraźnie zaznaczone. Lekcje w podręczniku ponumerowano w sposób ciągły. Wprowadzenie do lekcji poprzedza każdy temat. Czy wiesz, dlaczego? zawierają ciekawe informacje z życia codziennego. Zbadaj, zaobserwuj! to interesujący sposób praktycznego poznawania przyrody. y

5 5 Interesujące pogłębia twoją wiedzę dotyczącą tematu lekcji. Podsumowanie działu zawiera najważniejsze informacje z całego działu. Infografiki w atrakcyjny y sposób łączą ilustracje z tekstem. Polecenia do działu to test sprawdzający wiedzę i umiejętności. Ważne! to podsumowanie, które pozwoli ci szybko powtórzyć najważniejsze informacje z lekcji. Sprawdź, czy potrafisz pomoże ci zrozumieć i uporządkować nowe wiadomości poznane podczas lekcji. Gwiazdka oznacza zadania Zobacz więcej trudniejsze. Zasoby multimedialne znajdziesz na wsipnet.pl. Wklejki rozkładane wkładki: Życie w wodzie, Życie w lesie, Życie na łące, Życie na polu i Życie w sadzie.

6 6 V Wędrujemy z planem i mapą w terenie Jak w mieście odszukać daną ulicę? Jakie formy terenu można rozpoznać na mapie? Którym szlakiem łatwiej wędrować?

7 7 Ile kilometrów ma zaplanowana trasa? Jaką wysokość ma pagórek? Jak nie zabłądzić w terenie?

8 8 33 Z planem miasta i wsi w terenie Podczas zwiedzania miast lub w czasie wędrówek po górach nie zabłądzimy, jeśli będziemy korzystać z planów i map. Są na nich zaznaczone różne obiekty, które ułatwią znalezienie interesujących nas miejsc. Czy wiesz dlaczego? Na każdej stacji metra jest zamieszczony jego plan. Pozwala on zorientować się, na której stacji należy wysiąść, aby mieć dogodne połączenie i szybko dojechać do innej części miasta. Co to jest plan? Słowo plan ma różne znaczenia. Niektóre z nich już znasz. Zajęcia w szkole odbywają się według planu lekcji. Z pewnością nieraz układasz sobie plan dnia, w którym wyznaczasz czas na zajęcia pozalekcyjne, odrabianie zadań domowych, spotkania z kolegami i koleżankami, odpoczynek. Co roku planujesz z rodzicami wakacje. Być może znasz określenie plan mieszkania. Pokazuje on układ pomieszczeń w mieszkaniu i ułatwia jego urządzenie mając plan przed sobą, można pomyśleć, jak rozmieścić meble, zagospodarować kuchnię i łazienkę. Dobrze jest też poznać plan osiedla i całego domu (bloku). Na tej lekcji poznasz plany obszarów nieco większych niż najbliższe okolice domu czy osiedla plany przedstawiające miasta czy wsie. Plan to obraz przedmiotu lub obszaru widziany z góry. To, co przedstawia plan, zostało narysowane na nim w odpowiednim pomniejszeniu. Na każdym planie znajdziesz: tytuł, informujący o tym, co plan przedstawia; legendę, czyli objaśnienie zastosowanych znaków, symboli, skrótów; oznaczenie kierunków geograficznych (najczęściej wskazuje się tylko północ); skalę, czyli wyjaśnienie, ile razy zostały pomniejszone rzeczywiste wymiary obiektów.

9 9 Przestrzenny model mieszkania pokoje łazienka kuchnia przedpokój Plan mieszkania Plan osiedla pokój pokój kuchnia przedpokój łazienka Plan mieszkania pokazuje wszystkie pomieszczenia w pomniejszeniu oraz ich układ. Plan osiedla przedstawia budynki, drzewa i boisko lub plac zabaw znajdujące się na osiedlu. Niebieskim kolorem zaznaczono położenie takiego mieszkania.

10 10 Wędrujemy z planem i mapą w terenie Jak powstaje plan miejscowo ci? Najpierw za pomocą specjalnych kamer zamontowanych w samolocie są robione zdjęcia lotnicze. Jest to pierwszy krok do stworzenia planu miasta. Kolejnym krokiem w tworzeniu planu jest narysowanie obiektów widocznych na zdjęciu lotniczym za pomocą umownych znaków graficznych. Stare Miasto w Krakowie zdjęcie lotnicze plan Ryc Zdjęcie lotnicze części miasta (Krakowa) i plan tej części miasta. Zdjęcie lotnicze pokazuje rzeczywisty widok części miasta; zauważysz na nim wiele szczegółów. Z tego zdjęcia można odczytać układ ulic, domów, pasów zieleni. Z planu miasta można odczytać nazwy ulic, rozmieszczenie zabytkowych obiektów, obszarów zieleni Jak czyta plany miast i wsi? Plan miasta (wsi) to szczegółowy obraz obiektów danego obszaru, przedstawionych za pomocą znaków umownych i opisów. Na planie miasta (takim jak na ryc. 33.1) możemy zobaczyć przebieg ulic wraz z ich nazwami oraz położenie placów, terenów zielonych i ważniejszych obiektów: zabytków, muzeów, kościołów, szpitali. Na planie zazwyczaj jest podany również spis nazw wszystkich ulic i ważniejszych obiektów. Plan miasta jest podzielony na ponumerowane kwadraty. Ułatwia to znalezienie wybranych ulic i obiektów, gdyż w spisie przy ich nazwie znajduje się numer kwadratu, w którym powinniśmy szukać danego miejsca. Plany dużych miast nie zawsze mieszczą się na jednym arkuszu papieru i bywają wydawane w formie książkowej.

11 Z planem miasta i wsi w terenie 11 Jak posługiwać się planem miasta? 1. Wyszukaj daną ulicę w spisie. 2. Sprawdź numer kwadratu (i numer strony, jeżeli jest to plan książkowy), w którym dana ulica się mieści. 3. Korzystając z podanych informacji, odszukaj ulicę w określonym kwadracie (na danej stronie planu, jeżeli jest to plan książkowy). łąka zabudowa droga pola uprawne Plan wsi (ryc. 33.2) jest znacznie prostszy od planu miasta. Legenda nie zawiera zbyt wielu symboli obiektów, gdyż na wsi jest ich mało. Kiedy korzystamy z planu? Z planów korzystamy w różnych dziedzinach życia, między innymi w budownictwie, komunikacji, w zagospodarowaniu i zabudowie terenu. Poza tym planów używamy podczas wyjazdów w nieznane miejsca, na przykład do dużego parku lub ogrodu botanicznego. Dysponując planem takiego miejsca, łatwo zorientować się gdzie są najważniejsze obiekty, aleje, miejsca zabaw dla dzieci. Ważne! Plan jest zmniejszonym, widzianym z góry obrazem danego miejsca. Plany miast i wsi pokazują zabudowania, przebieg ulic wraz z ich nazwami, położenie parków, cmentarzy oraz innych ważniejszych obiektów. Poszczególne obiekty zaznacza się na planach za pomocą umownych znaków graficznych i skrótów. Ich objaśnienia znajdują się w legendzie planu. Ryc Plan wsi zawiera najczęściej główną drogę, zagrody (domy mieszkalne i zabudowania gospodarskie), kościół, cmentarz i sklep Pojęcia plan legenda Sprawdź, czy potrafisz 1. W jaki sposób powstaje plan miejscowości? 2. Jakie informacje możesz znaleźć na planie miasta? 3. W jakich sytuacjach korzystamy z planów?