Redakcja naukowa. Urszula Banaszczak-Soroka. Rynki finansowe. Organizacja, instytucje, uczestnicy. Wydanie drugie uzupełnione

Transkrypt

1 Redakcja naukowa Urszula Banaszczak-Soroka Rynki finansowe Organizacja, instytucje, uczestnicy Wydanie drugie uzupełnione F I N A N S E

2 Rynki finansowe Organizacja, instytucje, uczestnicy

3 F I N A N S E Autorzy: Urszula Banaszczak-Soroka Mariusz Dybał Magdalena Homa Sebastian Jakubowski Patrycja Zawadzka

4 Redakcja naukowa Urszula Banaszczak-Soroka Rynki finansowe Organizacja, instytucje, uczestnicy Wydanie drugie uzupełnione Wydawnictwo CHBeck Warszawa 2014

5 Wydawca: Dorota Ostrowska-Furmanek Redakcja merytoryczna: Grażyna Nowak Recenzent pierwszego wydania: prof zw dr hab Wiesława Przybylska-Kapuścińska Projekt okładki i stron tytułowych: GRAFOS Ilustracja na okładce: istock/ene Seria: Finanse Wydawnictwo CHBeck 2014 Wydawnictwo CHBeck Sp z oo ul Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: GRAFOS Druk i oprawa: Interdruk, Warszawa ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wstęp 9 Część pierwsza Rynki finansowe i ich organizacja 11 1 Struktura systemu finansowego (Urszula Banaszczak-Soroka pkt 11 i 12; Patrycja Zawadzka pkt 13 i 14) System finansowy Elementy systemu finansowego Funkcje rynków finansowych Klasyfikacja rynków finansowych Wybrane kryteria klasyfikacji rynków finansowych Struktura rynku kapitałowego Instrumenty finansowe Instrumenty rynku kasowego (transferu kapitału) Instrumenty rynku terminowego Instytucje rynków finansowych w Polsce 34 2 Organizacja systemu bankowego w Polsce (Urszula Banaszczak-Soroka pkt 21 23; Patrycja Zawadzka pkt 24; Mariusz Dybał pkt 25) Od denacjonalizacji do globalizacji systemu bankowego w Polsce Demonopolizacja, komercjalizacja i konsolidacja polskich banków Prywatyzacja banków i jej skutki dla systemu bankowego Narodowy Bank Polski organizacja i funkcje banku centralnego Historia bankowości centralnej w Polsce Organizacja banku centralnego w Polsce Instrumenty polityki pieniężnej Zasady funkcjonowania banku Banki i ich rodzaje Zasady prowadzenia działalności bankowej Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) Organizacja i zadania BFG System gwarantowania depozytów Funkcja pomocowa BFG Działalność analityczna BFG Pozycja polskiego sektora bankowego na tle państw Unii Europejskiej 68 5

7 Spis treści 3 Organizacja rynku kapitałowego (Urszula Banaszczak-Soroka pkt 31 34; Mariusz Dybał pkt 35) Rozwój rynku kapitałowego w Polsce w latach Historia polskiej Giełdy Początki rynku giełdowego ( ) Druga hossa i bessa na rynku giełdowym ( ) Trzecia hossa i bessa na Giełdzie ( ) Polski rynek kapitałowy po 2004 roku Operatorzy obrotu Rynek regulowany giełdowy Alternatywny System Obrotu (NewConnect) i rynek Catalyst Informacja giełdowa Podmioty świadczące usługi maklerskie pośrednicy i ich usługi Podział podmiotów świadczących usługi maklerskie Usługi dla klientów rynku wtórnego Usługi skierowane do emitentów na rynkach pierwotnym i wtórnym System rekompensat ochrona inwestora na rynku kapitałowym Organizacja systemu rekompensat podmiotowy i przedmiotowy zakres gwarancji Zasady prowadzenia systemu rekompensat Pozycja polskiej Giełdy na tle rynku Unii Europejskiej Nadzór nad rynkami finansowymi (Urszula Banaszczak-Soroka pkt ; 42 43; Patrycja Zawadzka pkt ) Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) Organizacja i zadania KNF Rola Komitetu Bazylejskiego i Unii Europejskiej w kształtowaniu organizacji nadzoru w Polsce Płaszczyzny nadzoru nadzory: indywidualny, skonsolidowany i uzupełniający Jednolity nadzór nad europejskim rynkiem finansowym Europejska unia bankowa Funkcje Komisji Nadzoru Finansowego Licencjonowanie i autoryzacja instytucji rynków finansowych Kontrolowanie i dyscyplinowanie podmiotów rynków finansowych Normy ostrożnościowe Normy ograniczające ryzyko działalności Normy sygnalizacyjne 136 Część druga Podmioty poszukujące kapitału na rynkach finansowych Kredytobiorcy (Urszula Banaszczak-Soroka) Kredytobiorcy i ich ocena przez bank Działalność kredytowa banków Wybrane kryteria klasyfikacji kredytów Ocena zdolności kredytowej klienta Zdolność kredytowa klienta Proces udzielania kredytu podmiotom gospodarczym Formy zabezpieczenia kredytu Umowa kredytowa i jej konsekwencje dla banku i klienta Treść umowy kredytowej Monitorowanie udzielonych kredytów 155 6

8 Spis treści 6 Emitenci (Urszula Banaszczak-Soroka) Motywy i obawy wyboru ścieżki rynku kapitałowego Spółki notowane na GPW Korzyści wynikające ze statusu spółki publicznej Obawy spółki przed wprowadzeniem akcji do notowań Uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy Konstrukcja oferty publicznej Zasadnicze uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy Procedura prospektowa Prospekt emisyjny i jego konstrukcja Działania spółki po upublicznieniu prospektu emisyjnego 174 Część trzecia Podmioty dysponujące kapitałem Depozytariusze i inwestorzy (Urszula Banaszczak-Soroka) Depozytariusze operacje czynne banku Struktura podmiotowa depozytów Bankowość elektroniczna Inwestorzy giełdowi Klasyfikacja inwestorów giełdowych Inwestorzy indywidualni Inwestorzy instytucjonalni Klienci instytucji finansowych jako konsumenci Fundusze inwestycyjne (Sebastian Jakubowski) Klasyfikacja funduszy inwestycyjnych Fundusze inwestycyjne otwarte i zamknięte Konstrukcje funduszy inwestycyjnych Typy funduszy inwestycyjnych Klasyfikacja funduszy inwestycyjnych ze względu na prowadzoną politykę lokacyjną klientów funduszy Otoczenie instytucjonalne funduszy inwestycyjnych Towarzystwo funduszy inwestycyjnych Podmioty współpracujące Fundusze inwestycyjne uczestnikami rynku pieniężnego i giełdowego Rozwój funduszy inwestycyjnych w Polsce w latach Fundusze emerytalne (Sebastian Jakubowski) Przyczyny reformy systemu emerytalnego pod koniec XX wieku Zakład Ubezpieczeń Społecznych repartycyjna część systemu emerytalnego Otwarte fundusze emerytalne kapitałowa część systemu emerytalnego Otoczenie instytucjonalne OFE OFE na rynkach pieniężnym i kapitałowym Trzeci filar systemu emerytalnego Pracownicze programy emerytalne Formy indywidualnego oszczędzania na przyszłą emeryturę Zakłady ubezpieczeń (Magdalena Homa pkt ; Patrycja Zawadzka pkt 1033) Zmiany organizacyjno-prawne na rynku ubezpieczeń Ubezpieczenie pojęcie, istota i klasyfikacja Istota ubezpieczenia Funkcje ubezpieczenia Klasyfikacja ubezpieczeń 256 7

9 Spis treści 103 Organizacja instytucjonalna rynku ubezpieczeń Zakład ubezpieczeń i jego działalność Pośrednictwo ubezpieczeniowe Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny Zasady działania firm ubezpieczeniowych Ryzyko działalności ubezpieczeniowej Ryzyko ubezpieczeniowe a jego cena Gospodarka finansowa firm ubezpieczeniowych Polityka lokacyjna zakładów ubezpieczeń 276 Część czwarta Instytucje niebankowe świadczące usługi finansowe Instytucje niebankowe świadczące usługi finansowe (Mariusz Dybał) Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK) Leasing Faktoring Pośrednictwo kredytowe Sektor kapitału wysokiego ryzyka (private equity/venture capital) 299 Załączniki 303 Załącznik 1 Organizacje społeczne i samorządowe związane z systemem finansowym 305 Załącznik 2 Wartość indeksu WIG (na otwarcie) w latach (w punktach) 308 Załącznik 3 Kalendarium wprowadzania instrumentów finansowych do notowań na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie 309 Załącznik 4 Arkusz zleceń dla spółki X wyznaczanie ceny 310 Załącznik 5 Vistula & Wólczanka (V&W) kontra WKRUK 311 Bibliografia 315 Indeks 319

10 Wstęp Książka Rynki finansowe Organizacja, instytucje, uczestnicy została przygotowana przez pracowników Instytutu Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Wrocławskiego Z założenia jest ona skierowana nie tylko do studentów, lecz także do szerokiego grona czytelników zainteresowanych mechanizmami działania rynków finansowych, na których oni sami występują przecież często w roli jego klientów (uczestników) Rynki finansowe są tematem bardzo obszernym i wielowątkowym Autorzy zdecydowali zatem, że przyjmą zasadę ogólnego co nie znaczy pobieżnego scharakteryzowania rynków finansowych przez pryzmat zdefiniowania rynku, opisu instytucji organizujących przepływ kapitału oraz uczestników rynku, tj podmiotów stojących po stronie popytowej (oczekującej kapitału) i podażowej (dysponującej wolnymi środkami finansowymi) Treść każdego rozdziału znajduje swoje szerokie rozwinięcie w zalecanej i wykorzystanej przez autorów literaturze przedmiotu zamieszczonej na końcu podręcznika Autorzy starali się przestrzegać cezury czasowej zamkniętej w latach , aby wszystkie rynki były scharakteryzowane w jednakowym zakresie Nie zawsze było to możliwe z różnych powodów, np braku danych statystycznych czy zmian w prowadzonej metodologii systematyzowania materiałów źródłowych Książka zbudowana jest z jedenastu rozdziałów podzielonych na cztery części Część pierwsza składa się z czterech rozdziałów Rozdział pierwszy ma charakter ogólnego wprowadzenia do tematu rynków finansowych Definiuje on i klasyfikuje podstawowe elementy systemu finansowego: rynki, instytucje i instrumenty W rozdziale drugim przedstawiono organizację, instytucje i zasady działania rynku bankowego, a w rozdziale trzecim rynku kapitałowego 9