SPIS TREŒCI NAJWA NIEJSZE DECYZJE RADY POLITYKI PIENIÊ NEJ NBP ANEKS STATYSTYCZNY Tabele Wykresy... 95

Transkrypt

1 BIULETYN INFORMACYJNY 12/2000

2 SPIS TREŒCI G OWNE TENDENCJE OBSERWOWANE W 2000 R SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u Poziom cen Rynek pracy Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Czynniki kreacji pieni¹dza Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych Zad³u enie netto sektora bud etowego Aktywa zagraniczne netto Saldo pozosta³ych pozycji (netto) POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Rezerwy obowi¹zkowe Kursy walutowe Rynek pierwotny bonów skarbowych Operacje otwartego rynku BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI W IV KWARTALE 2000 R Rachunek bie ¹cy P³atnoœci towarowe P³atnoœci us³ugowe Dochody Transfery bie ¹ce Niesklasyfikowane obroty bie ¹ce Rachunek kapita³owy i finansowy Inwestycje bezpoœrednie Inwestycje portfelowe Pozosta³e inwestycje Polskie nale noœci za granic¹ Polskie zobowi¹zania wobec zagranicy Stan oficjalnych aktywów rezerwowych NAJWA NIEJSZE DECYZJE RADY POLITYKI PIENIÊ NEJ NBP ANEKS STATYSTYCZNY Tabele Wykresy SZEREGI CZASOWE POZBAWIONE WAHAÑ SEZONOWYCH UWAGI METODYCZNE

3 G ÓWNE TENDENCJE OBSERWOWANE W 2000 R. Wed³ug wstêpnych szacunków G³ównego Urzêdu Statystycznego, tempo wzrostu gospodarczego w 2000 r. by³o zbli one do obserwowanego w 1999 r., bardzo zró nicowana by³a natomiast dynamika procesów spo³eczno-gospodarczych. Produkcja sprzedana przemys³u 1 ukszta³towa³a siê w 2000 r. na poziomie o 7,1 wy szym ni w poprzednim roku. W skali ca³ego roku jej dynamika wykazywa³a wyraÿn¹ tendencjê spadkow¹, determinowan¹ przede wszystkim malej¹cym tempem wzrostu przetwórstwa przemys³owego. Równie spadek produkcji zarejestrowany w sekcji górnictwa i kopalnictwa ograniczy³ tempo wzrostu produkcji sprzedanej ogó³em. Œredni roczny wzrost cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w 2000 r. by³ wy szy ni w 1999 r. i wynosi³ 10,1. Wzrost cen konsumpcyjnych w okresie od stycznia do grudnia 2000 r. wyniós³ 8,5 i by³ ni - szy ni przed rokiem. Na tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w omawianym okresie z³o y- ³y siê przede wszystkim rosn¹ce ceny us³ug, a tak e ywnoœci i napojów bezalkoholowych. Malej¹ca dynamika gospodarcza, w tym spadkowa tendencja wzrostu produkcji przemys³owej oraz popytu krajowego, mia³a znacz¹cy wp³yw na pogorszenie siê sytuacji na rynku pracy. W 2000 r. obserwowany by³ spadek liczby pracuj¹cych i przeciêtnego zatrudnienia w sektorze przedsiêbiorstw. Wzros³a równie liczba zarejestrowanych bezrobotnych, a stopa bezrobocia osi¹gnê³a w grudniu najwy szy poziom 15,0. W 2000 r. wzrost przeciêtnych miesiêcznych wynagrodzeñ realnych brutto w sektorze przedsiêbiorstw, w stosunku do 1999 r., by³ ni szy (1,3 w 2000 r. wobec 3,0 w 1999 r.), a si³a nabywcza przeciêtnych rent i emerytur obni y³a siê. Przyrost poda y pieni¹dza w skali ca³ego roku by³ znacznie ni szy ni w latach poprzednich, a dwunastomiesiêczna dynamika wzrostu zasobów pieni¹dza w 2000 r. najni sza w ci¹gu ostatnich lat. Czynnikiem, który przejœciowo zaburzy³ tê tendencjê by³y istotne zmiany obserwowane w czerwcu i lipcu w poziomie zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych. Gwa³towny wzrost tej kategorii zarejestrowany w czerwcu, a nastêpnie jej raptowny spadek w lipcu, zwi¹zane by³y z akcj¹ sprzeda y walorów Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN SA. W skali dwunastu miesiêcy tempo wzrostu depozytów z³otowych osób prywatnych utrzymywa³o siê w 2000 r. na niskim poziomie. Pomimo tego, i obserwowany by³ systematyczny, niewielki wzrost tych zobowi¹zañ, dopiero wskaÿniki za IV kwarta³ by³y wy - sze ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. Œwiadczy to o utrzymuj¹cej siê w ci¹gu roku niskiej sk³onnoœci ludnoœci do oszczêdzania. Decyduj¹cy wp³yw na przyrost poda y pieni¹dza ogó³em w 2000 r., z wyj¹tkiem IV kwarta³u, mia³y nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych. W IV kwartale 2000 r. znacz¹cym Ÿród³em kreacji pieni¹dza by³y aktywa zagraniczne netto. Najistotniejsze decyzje Rady Polityki Pieniê nej, kszta³tuj¹ce politykê monetarn¹ w 2000 r., to: kwietniowa decyzja rz¹du, podjêta na wniosek Rady Polityki Pieniê nej, o pe³nym up³ynnieniu z³otego, decyzje Rady Polityki Pieniê nej z 23 lutego oraz z 30 sierpnia o podwy ce stóp procentowych, maj¹ce na celu przede wszystkim ograniczenie inflacji oraz pobudzenie sk³onnoœci gospodarstw domowych do oszczêdzania. Od maja 2000 r. wartoœæ ujemnego salda obrotów bie ¹cych w porównaniu z wynikami 1999 r. w ujêciu miesiêcznym zmniejsza siê, co oznacza odwrócenie negatywnych tendencji obserwowanych w poprzednich okresach. 1 W przedsiêbiorstwach o liczbie pracuj¹cych powy ej 9 osób. 3

4 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u 2 Patrz: przypis 1. W IV kwartale 2000 r. produkcja sprzedana przemys³u 2 ukszta³towa³a siê na poziomie o 2,5 wy szym ni przed rokiem. Na szybszy ni w 1999 r. wzrost przede wszystkim z³o y³o siê zwiêkszenie o 8,5 produkcji w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz, wodê oraz o 2,6 w sekcji przetwórstwo przemys³owe. Spadek produkcji zarejestrowany w sekcji górnictwo i kopalnictwo o 8,5 ograniczy³ tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys³u ogó³em. W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys³u w IV kwartale by³o znacznie ni sze ni w I, II i III kwartale 2000 r., kiedy to wynosi³o odpowiednio 10,7, 9,6 i 6,7. W grudniu 2000 r. produkcja sprzedana przemys³u ogó³em by³a o 2,2 ni sza ni przed rokiem. Spadek produkcji odnotowano we wszystkich sekcjach, najwiêkszy o 17,6 w górnictwie i kopalnictwie. W pozosta³ych sekcjach produkcja równie siê zmniejszy³a, ale w mniejszym stopniu: w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz, wodê o 0,6, natomiast w sekcji przetwórstwo przemys³owe o 1,4. W porównaniu z listopadem 2000 r. produkcja sprzedana przemys³u ogó³em spad³a o 1,4. Podobnie jak w pierwszych trzech kwarta³ach 2000 r., równie w IV kwartale g³ównymi barierami ograniczaj¹cymi wzrost bie ¹cej dzia³alnoœci produkcyjnej by³y: niski popyt krajowy i zagraniczny, konkurencyjny import oraz wysokie obci¹ enia bud etowe. Poziom cen Ceny produkcji sprzedanej przemys³u w grudniu 2000 r. by³y o 5,7 wy sze od cen w grudniu 1999 r. (w grudniu 1999 r. wskaÿnik ten wyniós³ 8,1). W okresie od stycznia do wrzeœnia 2000 r. najszybciej ros³y ceny w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w ener- Wykres A Produkcja sprzedana przemys³u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II III IV Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo V VI VII 2000 VIII IX X XI Przetwórstwo przemys³owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê 4

5 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) giê elektryczn¹, gaz, wodê (10,1 wobec 10,9 przed rokiem) oraz w górnictwie i kopalnictwie (9,5 wobec 8,9). Du o ni sze tempo wzrostu cen, ni przed rokiem, zanotowano w przetwórstwie przemys³owym (4,8 wobec 7,5). IV kwarta³ 2000 r., podobnie jak III kwarta³ charakteryzowa³ siê malej¹c¹ dynamik¹ cen produkcji sprzedanej przemys³u w skali dwunastomiesiêcznej. W grudniu wynosi³a ona 105,7 wobec 107,2 w listopadzie i 108,0 w paÿdzierniku. Najbardziej wzros³y ceny w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz, wodê o 10,1, najmniej zaœ w sekcji przetwórstwo przemys³owe o 4,8. Ceny produkcji budowlano-monta owej w okresie od stycznia do grudnia 2000 r. wzros³y o 7,7 (wobec 8,9 przed rokiem). W IV kwartale 2000 r. dwunastomiesiêczne tempo wzrostu cen uleg³o dalszemu, niewielkiemu zahamowaniu. W stosunku do analogicznego miesi¹ca poprzedniego roku ceny wzros³y w paÿdzierniku o 7,8, w listopadzie o 7,6, a w grudniu o 7,7. W grudniu 2000 r. ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych by³y o 8,5 wy sze od cen w grudniu 1999 r. (wobec 9,8 przed rokiem). Podobnie jak w poprzednim roku, w okresie od stycznia do grudnia 2000 r. najszybciej ros³y ceny us³ug o 11,0. Na wysokie tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w ci¹gu ca³ego 2000 r. istotny wp³yw mia³o wy sze ni w poprzednim roku tempo wzrostu cen ywnoœci i napojów bezalkoholowych (8,5 wobec 6,0 przed rokiem). W IV kwartale 2000 r. tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w skali dwunastu miesiêcy uleg- ³o dalszemu spowolnieniu. W grudniu wynios³o ono 8,5, wobec 9,3 w listopadzie i 9,9 w paÿdzierniku. W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku tempo wzrostu cen towarów konsumpcyjnych zmniejszy- ³o siê z 9,1 w paÿdzierniku do 7,3 w grudniu, natomiast tempo wzrostu cen us³ug konsumpcyjnych pozostawa³o w paÿdzierniku i listopadzie na niezmienionym poziomie 11,4, by w grudniu zmniejszyæ siê do 11,0. Na wysoki poziom dynamiki wzrostu cen oddzia³ywa³o przede wszystkim zwiêkszenie cen ywnoœci, w tym Wykres B WskaŸniki cen produkcji sprzedanej przemys³u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II III IV V VI VII 2000 VIII IX X XI Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys³owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê 5

6 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Wykres C WskaŸniki cen wybranych grup towarów i us³ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II III IV Ogó³em ywnoœæ Towary nie ywnoœciowe V VI VII 2000 Noœniki energii Us³ugi ogó³em VIII IX X XI zw³aszcza cukru i pieczywa. Znacznie wzros³y równie op³aty za najem mieszkania, ceny noœników energii (w tym gazu) oraz ceny us³ug transportowych. W ci¹gu IV kwarta³u tempo wzrostu cen wynosi³o: w paÿdzierniku 0,8, w listopadzie 0,4, a w grudniu 0,2. Wielkoœæ tych wskaÿników kszta³towa³a siê g³ównie pod wp³ywem zmian cen us³ug, ywnoœci i napojów bezalkoholowych oraz towarów nie ywnoœciowych. Rynek pracy W ci¹gu IV kwarta³u 2000 r. obserwowany by³ systematyczny spadek liczby pracuj¹cych i przeciêtnego zatrudnienia w sektorze przedsiêbiorstw 3. Na koniec grudnia 2000 r. liczba pracuj¹cych w tym sektorze wynios³a tys. osób i by³a o 3,0 ni sza ni przed rokiem. Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw w okresie od stycznia do grudnia 2000 r. wynios³o Patrz: przypis 1. tys. osób i by³o o 3,3 ni sze ni przed rokiem. Najwiêkszy spadek zatrudnienia odnotowano w sekcji górnictwo i kopalnictwo (11,9) oraz przetwórstwo przemys³owe (6,0). Na koniec grudnia 2000 r. przeciêtne zatrudnienie w tym sektorze obni y³o siê do poziomu tys. osób, tj. by³o o 2,9 mniejsze ni przed rokiem. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzêdach pracy w grudniu 2000 r. wynios³a 2.702,6 tys. osób i by- ³a o 15,0 wy sza ni w tym samym okresie 1999 r. Najwy szy wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w odniesieniu do bezrobotnych bez prawa do zasi³ku (20,0) oraz dotychczas nie pracuj¹cych (15,5). Od czerwca, podobnie jak na pocz¹tku 2000 r., obserwowane jest zjawisko sta³ego wzrostu liczby bezrobotnych. W omawianym okresie stopa bezrobocia systematycznie ros³a i kszta³towa³a siê na poziomie 14,1 w paÿdzierniku, 14,5 w listopadzie i 15,0 w grudniu. Dla porównania: w analogicznych miesi¹cach poprzedniego roku wynosi³a ona odpowiednio: 12,2, 12,5 i 13,1. W IV kwartale 2000 r. w urzêdach pracy zarejestrowa- ³o siê 678,5 tys. bezrobotnych. 6

7 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) W tym samym okresie z ewidencji urzêdów pracy wyrejestrowano 504,7 tys. osób, w tym 231,5 tys. w zwi¹zku z podjêciem pracy. W grudniu 2000 r. liczba ofert pracy pozostaj¹cych w dyspozycji urzêdów pracy wynosi³a 5,7 tys. i by³a o 0,4 tys. ni sza ni w grudniu 1999 r. Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne W IV kwartale 2000 r. odnotowano spadek poziomu przeciêtnych miesiêcznych wynagrodzeñ realnych brutto w sektorze przedsiêbiorstw w porównaniu z analogicznym okresem 1999 r., natomiast wzrost w stosunku do poprzedniego kwarta³u 2000 r. Si³a nabywcza przeciêtnych emerytur i rent obni y³a siê zarówno w porównaniu z IV kwarta³em 1999 r., jak i z III kwarta³em 2000 r. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw w IV kwartale 2000 r. ukszta³towa³o siê na poziomie 2.193,96 z³, o 6,4 wy szym ni w III kwartale tego roku i o 8,1 wy szy ni w analogicznym okresie ub.r. W grudniu przeciêtna miesiêczna p³aca brutto w sektorze przedsiêbiorstw wynios³a 2.350,12 z³ i by³a o 8,8 wy sza ni w listopadzie i o 6,4 wy sza ni przed rokiem. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto bez wyp³at z zysku w sektorze przedsiêbiorstw wzros³o w omawianym okresie od 2.084,78 z³ w paÿdzierniku do 2.343,50 z³ w grudniu. Poziom osi¹gniêty w grudniu by³ o 8,6 wy szy ni w listopadzie i o 6,5 wy szy ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. Si³a nabywcza przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiêbiorstw w IV kwartale 2000 r. by³a o 0,9 ni sza ni przed rokiem (w analogicznym okresie ubieg³ego roku zarejestrowano wzrost o 1,8), ale o 4,7 wy sze ni w III kwartale 2000 r. W grudniu przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie realne brutto by³o o 1,8 ni sze ni przed rokiem i o 8,6 wiêksze ni w listopadzie. Przeciêtna liczba emerytów i rencistów po paÿdziernikowym, nieznacznym zmniejszeniu siê do poziomu tys. osób, w listopadzie i grudniu wynosi³a tys. osób, tj. o 0,9 mniej ni przed rokiem. W ostatnim miesi¹cu IV kwarta³u emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo- ³ecznych pobiera³o o 0,6 mniej osób ni w analogicznym okresie poprzedniego roku, zaœ z rolniczego o 2,3 mniej. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych brutto ukszta³towa³a siê w omawianym okresie na poziomie 895,79 z³ i by³a o 5,8 wy sza ni w analogicznym kwartale 1999 r. W porównaniu z III kwarta³em 2000 r. jej si³a nabywcza spad³a o 1,4. W grudniu 2000 r. œwiadczenia te wynios- ³y 894,08 z³ i by³y o 0,2 ni sze ni w listopadzie i o 5,6 wiêksze ni przed rokiem. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta rolników indywidualnych wynios³a w grudniu, podobnie jak w listopadzie, 608,57 z³ i w porównaniu z grudniem 1999 r. wzros³a o 5,2. Tabela A Wybrane kategorie sfery realnej (w ) Wyszczególnienie Przyrost w miesi¹cu: Przyrost w 2000 X XI Produkcja sprzedana przemys³u 2,2-3,3-1,4 * Ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych 0,8 0,4 0,2 8,5 Ceny produkcji sprzedanej przemys³u 0,6 0,0-0,9 5,6 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0,5 0,4 0,2 6,9 Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw 0,1-0,5-0,9 * Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsiêbiorstw 0,0 3,4 8,8 * Przeciêtna miesiêczna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych brutto 0,2-0,1-0,2 * * Brak danych. 7

8 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Stan zasobów pieni¹dza na koniec grudnia 2000 r. wyniós³ ,4 i by³ o ,4 wy szy ni w koñcu wrzeœnia 2000 r. i o ,7 wy szy w porównaniu z koñcem grudnia 1999 r. Nominalnie poda pieni¹dza w IV kwartale zwiêkszy³a siê o 5,0, realnie zaœ o 3,2. Wzrost poda y pieni¹dza w omawianym okresie mia³ charakter sezonowy, jednak e jego tempo by³o znacznie ni sze ni w analogicznych okresach lat poprzednich. Dla porównania: w 1999 r. wynosi³o nominalnie 7,1, a w 1998 r. 8,5. Na wielkoœæ zasobów pieni¹dza w IV kwartale 2000 r. z³o y³ siê przede wszystkim przyrost zobowi¹zañ zarówno wobec osób prywatnych, jak i podmiotów gospodarczych. Pomijaj¹c zmiany w poziomie tych zobowi¹zañ, maj¹ce miejsce w czerwcu, a zwi¹zane z akcj¹ zakupu walorów PKN ORLEN SA, wzrost depozytów obserwowany w IV kwartale 2000 r. by³ najwy szy w ca³ym 2000 r. Wielkoœæ przyrostu poda y pieni¹dza zosta³a ograniczona przez znacz¹cy spadek zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na z³ote. W IV kwartale 2000 r. ich poziom w ujêciu z³otowym zmniejszy³ siê o 1.832,5 i by³ to najwiêkszy spadek w ci¹gu ostatnich lat. Os³abienie kursu dolara do z³otego obserwowane w omawianym okresie mia³o istotny wp³yw na spadek poziomu tych zobowi¹zañ w ujêciu z³otowym. W ci¹gu IV kwarta³u 2000 r. najwy sz¹ dynamikê wzrostu poda y pieni¹dza ogó³em zarejestrowano w paÿdzierniku, kiedy to zasoby pieni¹dza zwiêkszy³y siê o 6.860,4, tj. o 2,4 (1,6 realnie). By³ to najwiêkszy (bez uwzglêdniania zmian w czerwcu) miesiêczny przyrost poziomu pieni¹dza od grudnia 1999 r. Kolejne miesi¹ce charakteryzowa³y siê znacznie ni szym tempem przyrostu tej kategorii: w ujêciu nominalnym w listopadzie wyniós³ on 1,3, a w grudniu 1,1 (realnie odpowiednio: 0,9 i 0,9). O ile umiarkowane tempo wzrostu odnotowane w listopadzie by³o typowe dla tego miesi¹ca, to grudzieñ 2000 r. cechowa³ przyrost poda y o znacznie ni szej dynamice ni w analogicznym miesi¹cu poprzednich lat. Dla porównania: w 1999 r. tempo wzrostu w ujêciu nominalnym wynosi³o 3,5, a w 1998 r. 6,6. W paÿdzierniku tempo poda y pieni¹dza w skali dwunastu miesiêcy uleg³o przyspieszeniu w stosunku do wrzeœnia i wynios³o 14,6. W listopadzie zosta³o ono nieco przyhamowane i spad³o o 0,2 pkt. proc. w stosunku do poprzedniego miesi¹ca, natomiast w grudniu 2000 r. rocz- Wykres D Przyrost poda y pieni¹dza oraz jego komponentów w IV kwartale 2000 r X XI 2000 PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych 8

9 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI ne tempo wzrostu omawianej kategorii ukszta³towa³o siê na najni szym w ci¹gu ostatnich lat poziomie 11,8. W omawianym okresie poda pieni¹dza krajowego znacznie siê zwiêkszy³a (podobnie jako poda pieni¹dza ogó³em) i na koniec grudnia 2000 r. wynios³a ,4. Wzrost odnotowany w IV kwartale 2000 r. mia³ charakter sezonowy i wyniós³ ,0, tj. 6,7 (realnie: 4,9). Najwy sze tempo przyrostu tej kategorii wynosz¹ce w ujêciu nominalnym 2,6 (1,7 realnie), odnotowano w paÿdzierniku, pozosta³e miesi¹ce ostatniego kwarta³u 2000 r. cechowa³y siê nieco ni sz¹ dynamik¹. W IV kwartale 2000 r. udzia³ pieni¹dza krajowego w zasobach pieni¹dza ogó³em systematycznie wzrasta³: od 84,1 w paÿdzierniku do 85,4 w grudniu. W ci¹gu IV kwarta³u poda pieni¹dza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków) spad³a o 576,8, tj. nominalnie o 1,7 (-3,3 realnie). Obni ka ta by³a konsekwencj¹ zmniejszenia siê zasobów gotówkowych w dwóch pierwszych miesi¹cach omawianego okresu. W paÿdzierniku poda zmniejszy³a siê o 604,1, w listopadzie zaœ o 540,0. W ujêciu nominalnym wskaÿniki te wynios³y odpowiednio: -1,7 i -1,6, realnie: -2,5 i -2,0. W grudniu natomiast odnotowano, po raz czwarty w 2000 r., wzrost gotówki w obiegu o 567,3 (nominalnie o 1,7, realnie o 1,5). Dwunastomiesiêczna dynamika przyrostu zasobów gotówkowych uleg³a w badanym okresie dalszemu, znacznemu obni eniu i po raz pierwszy w paÿdzierniku 2000 r. wykaza³a wartoœci ujemne. Tempo zmian wzglêdem tego samego okresu poprzedniego roku wynios³o w paÿdzierniku i listopadzie -2,6, a w grudniu 2000 r. -10,4. Dla porównania: w grudniu 1999 r. wskaÿnik ten wynosi³ 26,0. Analiza danych za 2000 r. wskazuje na malej¹ce zapotrzebowanie rynku na pieni¹dz gotówkowy, co œwiadczyæ mo e o rosn¹cym znaczeniu transakcji bezgotówkowych. Dodatkowym czynnikiem ograniczaj¹cym iloœæ pieni¹dza gotówkowego na rynku w IV kwartale 2000 r. by³ wzrost sk³onnoœci do oszczêdzania przede wszystkim ze strony gospodarstw domowych, spowodowany w g³ównej mierze wy szym oprocentowaniem depozytów w bankach komercyjnych. ¹czne zobowi¹zania z³otowe systemu bankowego wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych wynios³y na koniec IV kwarta³u 2000 r ,7 i wzros³y w stosunku do wrzeœnia o ,8, tj. o 8,1 (6,3 realnie). Tak istotny wzrost zobowi¹zañ jest zjawiskiem typowym dla tego okresu. Dla porównania: tempo przyrostu tej kategorii odnotowane w analogicznym okresie 1999 r. wynosi³o 7,1, a w 1998 r. 10,3. Tempo wzrostu zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych zarejestrowane w poszczególnych miesi¹cach IV kwarta³u by³o pomijaj¹c przyrost w czerwcu znacznie wy sze ni w pozosta- ³ych miesi¹cach 2000 r. Zobowi¹zania najszybciej przyrasta³y w paÿdzierniku (3,3), nieco wolniej w listopadzie (2,5) i grudniu (2,2). W analizowanym okresie na kszta³towanie siê poziomu tych depozytów z³o y³y siê, zarówno zmiany w wolumenie depozytów z³o onych przez podmioty gospodarcze, jak i osoby prywatne. W okresie od paÿdziernika do grudnia 2000 r. zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych zwiêkszy³y siê o 7.345,6 (13,1, realnie 11,2) i na koniec grudnia osi¹gnê³y poziom ,4. Najwy szy przyrost depozytów odnotowano w paÿdzierniku, ich poziom zwiêkszy³ siê o 3.689,6, tj. o 6,6. By³ to najwiêkszy przyrost tych zobowi¹zañ w 2000 r. (nie uwzglêdniaj¹c zmian w czerwcu) i raczej nietypowy dla tego miesi¹ca. Dla porównania, w latach poprzednich wskaÿniki obrazuj¹ce tempo wzrostu tej kategorii w paÿdzierniku wynosi³y: w 1999 r. 1,2, a w 1998 r. 1,6. W listopadzie tempo wzrostu poziomu zobowi¹zañ w ujêciu nominalnym wynosi³o 3,7 (3,3 realnie) i by³o zbli- one do obserwowanego przed rokiem (4,2 nominalnie, 3,3 realnie). Natomiast tempo zmian zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych odnotowane w grudniu i wynosz¹ce 2,3 (2,1 realnie) by³o zupe³nie nietypowe dla tego miesi¹ca. W poprzednich latach wskaÿnik ten by³ znacznie wy szy, np. w 1999 r. wynosi³ 14,6, w 1998 r. 14,6, a w 1997 r. 8,0. W paÿdzierniku i listopadzie na wzrost poziomu depozytów z³otowych podmiotów gospodarczych z³o y³o siê w znacznej mierze zwiêkszenie siê stanu depozytów terminowych. W paÿdzierniku wzros³y one o 2.884,8, a w listopadzie o 1.590,9, podczas gdy zobowi¹zania bie ¹ce przyros³y odpowiednio o: 815,8 i 610,6. W grudniu struktura ta uleg³a odwróceniu, depozyty bie ¹ce wzros³y o 1.640,8, zaœ terminowe spad³y o 223,6. 9

10 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Wykres E Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych Ogó³eml Bie ¹ce Terminowe W IV kwartale 2000 r. udzia³ depozytów terminowych w ³¹cznym wolumenie depozytów z³otowych podmiotów gospodarczych waha³ siê od 67,2 w paÿdzierniku do 65,5 w grudniu. Analiza danych dotycz¹cych tempa przyrostu zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych w skali dwunastu miesiêcy wskazuje, e wzrost ten w omawianym okresie utrzymywa³ siê nadal na znacznie ni szym po- Tabela B Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych - podzia³ wg terminów (udzia³ w ) Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe: ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane pozosta³e miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,7 62,3 41,6 10,5 3,1 1,4 0,1 0,3 2,3 3, ,6 64,4 43,3 10,8 3,1 1,4 0,1 0,3 2,5 2, ,2 64,8 43,2 11,2 3,0 1,5 0,1 0,3 2,5 3, ,2 65,8 43,6 11,7 3,1 1,5 0,1 0,3 2,4 3, ,1 63,9 41,9 11,5 3,2 1,5 0,1 0,3 2,4 3, ,7 67,3 49,3 8,7 2,7 1,2 0,1 0,2 2,1 2, ,8 64,2 40,0 13,7 3,4 1,4 0,1 0,3 2,3 3, ,2 63,8 41,5 11,6 3,4 1,4 0,1 0,3 2,2 3, ,5 66,5 42,6 12,4 4,2 1,5 0,1 0,3 2,1 3, ,8 67,2 42,5 13,5 4,0 1,4 0,1 0,4 2,2 3, ,7 67,3 43,7 12,9 3,7 1,4 0,1 0,3 2,0 3, ,5 65,5 44,8 10,5 3,3 1,4 0,1 0,3 1,9 3,2 10

11 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI ziomie ni przed rokiem i wynosi³: w paÿdzierniku 15,7, w listopadzie 15,1, a w grudniu 2,8. Dla porównania: w analogicznym okresie ubieg³ego roku wskaÿniki te kszta³towa³y siê nastêpuj¹co: 25,3, 30,2 i 30,1. Poziom zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych wyniós³ na koniec IV kwarta³u 2000 r ,3 mln z³ i zwiêkszy³ siê w omawianym okresie o 8.958,0. W ujêciu nominalnym oznacza³o to wzrost o 6,2 (4,4 realnie). W porównaniu z analogicznym okresem 1999 r. wzrost ten by³ znacz¹co wysoki (1,4 przed rokiem), natomiast nieco ni szy od obserwowanego w latach 1998 i 1997 (odpowiednio: 7,7 i 10,4). Przyrosty zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych odnotowane w kolejnych miesi¹cach IV kwarta³u 2000 r. by³y zbli one, a nominalne tempo wzrostu waha- ³o siê nieznacznie: od 1,9 w listopadzie do 2,1 w grudniu. W ujêciu realnym omawiany okres charakteryzowa³ siê rosn¹c¹ tendencj¹ gospodarstw domowych do oszczêdzania. Poziom depozytów z³otowych osób prywatnych determinowany by³ zmianami wysokoœci depozytów terminowych. W ci¹gu trzech miesiêcy zwiêkszy³y siê one ³¹cznie o 9.337,7, a miesiêczne przyrosty waha³y siê od 3.662,6 w paÿdzierniku do 2.746,5 w listopadzie. Zmiany w poziomie depozytów bie ¹cych wp³ywa³y w marginalny sposób na stan depozytów z³otowych osób prywatnych ogó³em. W strukturze tych zobowi¹zañ udzia³ depozytów terminowych w IV kwartale 2000 r. waha³ siê od 82,3 w paÿdzierniku do 82,8 w grudniu, a w ci¹gu ca³ego 2000 r. dostrzegalny by³ systematyczny wzrost udzia³u wk³adów terminowych w poziomie zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych ogó³em. W badanym okresie dwunastomiesiêczne tempo wzrostu tych zobowi¹zañ w przeciwieñstwie do poprzedniego roku systematycznie ros³o i cechowa³o siê wy szymi wskaÿnikami ni przed rokiem: w paÿdzierniku 20,1 wobec 19,4 w analogicznym miesi¹cu poprzedniego roku, w listopadzie 21,8 wobec 17,8, a w grudniu 24,1 wobec 13,2. Poziom zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w ujêciu dolarowym wyniós³ na koniec IV kwarta³u 2000 r ,4 mln USD. W stosunku do koñca wrzeœnia wzros³y one o 504,5 mln USD. Zmiany stanu tych zobowi¹zañ w kolejnych miesi¹cach omawianego okresu ró ni³y siê, zarówno co do kierunku, jak i wielkoœci. W paÿdzierniku Tabela C Depozyty z³otowe osób prywatnych - podzia³ wg terminów (udzia³ w )* Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe: ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,1 79,9 9,7 28,0 19,8 19,7 0,6 2,0 0, ,0 80,0 10,2 28,4 19,4 19,1 0,6 2,1 0, ,8 80,2 10,3 28,7 19,2 19,2 0,6 2,0 0, ,8 80,2 10,6 28,9 19,1 18,9 0,6 2,0 0, ,5 80,6 10,8 29,1 19,2 18,7 0,5 2,0 0, ,8 79,3 10,7 28,7 19,1 18,1 0,5 1,9 0, ,4 80,6 11,2 29,8 19,2 17,7 0,5 1,9 0, ,0 81,1 11,3 30,3 19,2 17,5 0,5 2,0 0, ,6 81,4 11,6 30,7 19,2 17,2 0,5 1,9 0, ,7 82,3 11,8 31,2 19,6 16,9 0,5 2,0 0, ,5 82,5 11,8 31,5 20,0 16,5 0,5 2,0 0, ,3 82,8 11,4 32,1 20,1 16,2 0,4 2,1 0,4 * WskaŸniki uleg³y nieznacznym zmianom w stosunku do prezentowanych w poprzednich wydaniach biuletynu. 11

12 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI zmniejszy³y siê one o 126,5 mln USD, w przeciwieñstwie do listopada i grudnia, kiedy to zarejestrowano wzrost ich poziomu odpowiednio o 272,9 mln USD i 358,1 mln USD. W skali ca³ego kwarta³u wysokoœæ zobowi¹zañ walutowych ogó³em ukszta³towana zosta³a w g³ównej mierze przez zmiany stanu depozytów walutowych wobec osób prywatnych. W stosunku do koñca III kwarta³u 2000 r. przyros³y one o 439,1 mln USD, osi¹gaj¹c poziom 7.896,3 mln USD. Natomiast poziom zobowi¹zañ walutowych wobec podmiotów gospodarczych zwiêkszy³ siê w ci¹gu IV kwarta³u 2000 r. jedynie o 65,3 mln USD i wyniós³ na koniec grudnia 2.484,1 mln USD. Stan zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w przeliczeniu z³otowym wyniós³ na koniec IV kwarta³u 2000 r ,0 mln z³. W stosunku do koñca wrzeœnia zmniejszy³y siê one o 1.832,5, tj. o 4,1 nominalnie (5,7 realnie) i by³ to najwiêkszy kwartalny spadek ich stanu w ci¹gu ostatnich lat. G³ówn¹ przyczyn¹ zmniejszenia siê ich poziomu w ujêciu z³otowym by³o znaczne os³abienie kursu dolara do z³otego, maj¹ce miejsce w IV kwartale 2000 r. Czynniki kreacji pieni¹dza W IV kwartale 2000 r. wp³yw nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych na przyrost poda- y pieni¹dza ogó³em mia³ du o mniejsze znaczenie ni w poprzednich okresach. Zdecydowanie wiêkszy udzia³ w kreacji pieni¹dza mia³y aktywa zagraniczne netto, których istotna rola jako Ÿród³a wzrostu zasobów pieni¹dza zosta³a odnotowana w paÿdzierniku. Natomiast w grudniu znacz¹cym Ÿród³em kreacji pieni¹dza by³o zad³u enie netto sektora bud etowego. Zmiany salda pozosta³ych pozycji, choæ znacz¹ce, nie mia³y bezpoœredniego wp³ywu na poda pieni¹dza. W omawianym okresie absorpcjê pieni¹dza powodowa³y przede wszystkim zmiany w poziomie zad³u enia netto sektora bud etowego (w paÿdzierniku i listopadzie) oraz aktywów zagranicznych netto (w listopadzie i grudniu). Spadek poziomu nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych zarejestrowany w grudniu by³ czynnikiem dodatkowo ograniczaj¹cym poda pieni¹dza w tym miesi¹cu. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych osi¹gnê³y na koniec IV kwarta³u 2000 r. poziom ,8 i by³y wy sze w stosunku do koñca wrzeœnia 2000 r. o 2.245,5. W ujêciu nominalnym przyros³y one o 1,1, zaœ realnie spad³y o 0,6. WskaŸnik ten by³ nietypowo niski jak dla tego okresu; dla porównania: w analogicznym okresie 1999 r. nominalny przyrost nale noœci ogó³em wyniós³ 5,1, a w 1998 r. 5,7. Na tak nieznaczn¹ dynamikê tej kategorii w omawianym kwartale z³o y³a siê przede wszystkim wielkoœæ spadku Tabela D Czynniki kreacji pieni¹dza Wyszczególnienie 2000 przyrost w miesi¹cu: przyrost w udzia³ w przyroœcie w miesi¹cu: udzia³ w IV kwartale przyroœcie w X XI X XI IV kwartale PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) 6.860, , , ,4 100,0 100,0 100,0 100,0 Aktywa zagraniczne netto , , , ,5 245,1-34,5-178,1 69,2 Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 3.220, , , ,4 46,9 30,7-63,8 16,2 - nale noœci od osób prywatnych 1.045,1 572,9 981, ,5 15,2 15,4 29,6 18,7 - nale noœci od podmiotów gospodarczych 2.175,8 568, ,7-354,1 31,7 15,3-93,3-2,5 Zad³u enie netto sektora bud etowego ,6-504, , ,2-173,2-13,6 158,8-51,2 Saldo pozosta³ych pozycji , , , ,7-18,8 117,3 183,1 65,8 12

13 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI tych nale noœci w grudniu. W miesi¹cu tym zmniejszy³y siê one o 2.117,2, tj. o 1,0 (1,2 realnie). Pomijaj¹c obni enie poziomu nale noœci odnotowane w lipcu 2000 r., a zwi¹zane z zakoñczeniem akcji zakupu walorów PKN ORLEN SA, grudniowy spadek nale noœci by³ najwiêkszy w ci¹gu ostatnich lat. Tempo wzrostu nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych odnotowane w dwóch pozosta³ych miesi¹cach IV kwarta³u 2000 r., mimo e by³o dodatnie, znacznie odbiega³o od wskaÿników z tych samych miesiêcy poprzednich lat. Zmiany w poziomie i dynamice nale noœci od podmiotów gospodarczych, maj¹ce miejsce w IV kwartale 2000 r., by³y nietypowe dla tego okresu. W stosunku do wrzeœnia ich stan zmniejszy³ siê o 354,1, tj. o 0,2 nominalnie (1,9 realnie) i by³ to pierwszy kwartalny spadek tych nale noœci w ci¹gu ostatnich lat. Gwa³townie obni y³ siê ich stan w grudniu 2000 r. zmniejszy³ siê on o 3.098,7 (-1,9 nominalnie, -2,1 realnie). Spadek b¹dÿ nieznaczny przyrost nale noœci od podmiotów gospodarczych obserwowany w grudniu jest typowy dla tego miesi¹ca, jednak e jego wielkoœæ odnotowana w ostatnim miesi¹cu poprzedniego roku by³a najwiêksza w ostatnich latach. Istotne zmiany poziomu nale noœci od podmiotów gospodarczych zaobserwowano w tym miesi¹cu zarówno po stronie kredytów i po yczek z³otowych, jak i walutowych. W przypadku nale noœci z³otowych najwiêkszy spadek zarejestrowano w pozycji nale noœci z terminem do 1 roku w³¹cznie wraz z rachunkami bie ¹cymi, na kontach przedsiêbiorstw i spó³ek prywatnych oraz spó³dzielni. Zmniejszenie stanu nale noœci walutowych w ujêciu z³otowym zwi¹zane by³o przede wszystkim z siln¹ aprecjacj¹ waluty polskiej, maj¹c¹ miejsce w tym miesi¹cu. W paÿdzierniku i listopadzie 2000 r. dynamika wzrostu nale noœci od podmiotów gospodarczych, mimo e dodatnia, to podobnie jak w grudniu znacznie odbiega³a od wskaÿników z analogicznych miesiêcy poprzednich lat. Analiza danych dotycz¹cych tempa przyrostu nale noœci przedsiêbiorstw w skali dwunastu miesiêcy wskazuje, e wzrost ten w omawianym okresie wykazywa³ tendencjê malej¹c¹ i utrzymywa³ siê na znacznie ni szym poziomie ni przed rokiem. Waha³ siê on od 16,1 w paÿdzierniku do 13,5 w grudniu; dla porównania: w analogicznym okresie 1999 r. tempo przyrostu tej kategorii oscylowa³o w przedziale od 24,5 w paÿdzierniku do 21,6 w grudniu. W przeciwieñstwie do nale noœci od podmiotów gospodarczych, zad³u enie osób prywatnych w IV kwartale 2000 r. charakteryzowa³o siê dodatni¹ dynamik¹ wzrostu. Na koniec grudnia 2000 r. osi¹gnê³y one poziom ,5 i wzros³y w stosunku do wrzeœnia o 2.599,5 (5,7 nominalnie, 3,9 realnie). Tempo przyrostu tej kategorii w ujêciu nominalnym by³o jednak znacznie ni sze ni w analogicznych okresach poprzednich lat. Dla porównania: w 1999 r. wynosi³o ono 13,1, w 1998 r. 9,0, a w 1997 r. 12,2. Najni szy miesiêczny wzrost nale noœci od osób prywatnych w IV kwartale 2000 r. odnotowano w listopadzie (1,2 nominalnie), a nieco wy szy w grudniu (2,1) i paÿdzierniku (2,3). W omawianym okresie poziom swój zwiêkszy³y zarówno nale noœci z³otowe, jak i walutowe w ujêciu z³otowym. Wœród nale noœci z³otowych najwiêkszy wzrost zanotowano w kategorii do 1 roku w³¹cznie oraz powy- ej 5 lat. Natomiast w przypadku zad³u enia walutowego w przeliczeniu na z³ote najwiêkszym wzrostem cechowa³y siê nale noœci z terminem powy ej 3 lat. IV kwarta³ 2000 r. cechowa³ siê najni sz¹ dwunastomiesiêczn¹ dynamik¹ wzrostu nale noœci od osób prywatnych w skali ca³ego roku. Tempo przyrostu tej kategorii w poszczególnych miesi¹cach omawianego okresu wynosi³o: w paÿdzierniku 38,9, w listopadzie 34,8, a w grudniu 31,7. Zad³u enie netto sektora bud etowego Stan zad³u enia netto sektora bud etowego na koniec grudnia 2000 r. wyniós³ ,3 i zmniejszy³ siê w stosunku do wrzeœnia 2000 r. o 7.117,2, tj. nominalnie o 12,3 (13,8 realnie). Spadek poziomu tej kategorii odnotowany w IV kwartale 2000 r. mia³ charakter nietypowy, w analogicznym okresie poprzednich lat obserwowano znaczne jej przyrosty. Najwiêkszy miesiêczny spadek zad³u enia netto w IV kwartale 2000 r., a jednoczeœnie w ci¹gu ostatnich lat, odnotowano w paÿdzierniku. W miesi¹cu tym jego poziom zmniejszy³ siê o ,6, tj. o 20,5 (21,2 realnie). Natomiast grudzieñ tradycyjnie by³ miesi¹cem o najwiêkszym przyroœcie zad³u enia netto, zwiêkszy³o siê ono w stosunku do listopada o 5.273,0 (11,6) i by³ to najwy szy przyrost tej kategorii od grudnia 1998 r. 13

14 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Na spadek poziomu zad³u enia netto sektora bud etowego w IV kwartale 2000 r. w znacznej mierze wp³ynê³o zmniejszenie wolumenu rz¹dowych papierów wartoœciowych emitowanych przez bud et pañstwa. W omawianym okresie ich wartoœæ obni y³a siê o 7.106,8, tj. o 9,3. Najwiêkszy w ci¹gu ostatnich lat kwartalny spadek tej kategorii wynika³ przede wszystkim ze zmniejszenia jej poziomu w paÿdzierniku, spowodowanego m.in. wykupem bonów skarbowych o 2-tygodniowym terminie wykupu oraz zmniejszeniem wartoœci aktywów banków ulokowanych w obligacjach nominowanych w USD. Na spadek zad³u enia netto sektora bud etowego w systemie bankowym oddzia³ywa³y równie zmiany poziomu zad³u enia bud etu pañstwa oraz funduszy celowych. Depozyty bud etu pañstwa zwiêkszy³y siê w omawianym okresie o 2.304,6 (17,8), przy czym najwy szy wzrost o 6.614,3 odnotowano w paÿdzierniku. Zmniejszenie poziomu nale noœci od funduszy celowych w okresie od paÿdziernika do grudnia o 2.046,6 (77,6), przy jednoczesnym wzroœcie zobowi¹zañ o 812,1 (34,0), pog³êbi³o spadek zad³u enia netto sektora bud etowego. Na wzrost poziomu zad³u enia netto wp³ynê³y w IV kwartale 2000 r. zmiany poziomu zad³u enia wobec bud etów terenowych. W ci¹gu 3 miesiêcy omawianego okresu obserwowany by³ systematyczny spadek poziomu depozytów, w sumie wyniós³ on 2.760,1 (27,0). Jednoczeœnie ros³y nale noœci od bud etów terenowych, w omawianym okresie ich wzrost wyniós³ 1.413,8 (45,1). W ci¹gu ca³ego 2000 r. mia³ miejsce znaczny spadek stanu zad³u enia netto sektora bud etowego. W stosunku do koñca grudnia 1999 r. ich poziom zmniejszy³ siê o ,8, tj. o 21,4. Aktywa zagraniczne netto Aktywa zagraniczne netto osi¹gnê³y na koniec grudnia 2000 r. poziom ,7, co w ujêciu dolarowym wynios³o ,5 mln USD. W stosunku do koñca wrzeœnia 2000 r. nast¹pi³ wzrost ich poziomu o 4.906,7 mln USD, tj. o 18,2. Najwy szy kwartalny, dolarowy przyrost tej kategorii w ci¹gu ostatnich lat by³ determinowany w g³ównej mierze wzrostem poziomu aktywów zarówno banków komercyjnych, jak i Narodowego Banku Polskiego. W sumie w IV kwartale 2000 r. aktywa zwiêkszy³y siê o ponad 4,9 mld USD. W omawianym okresie na kszta³towanie siê poziomu aktywów zagranicznych netto z³o y³ siê przede wszystkim znacz¹cy ich wzrost w paÿdzierniku. Wielkoœæ tego przyrostu odzwierciedla³a przede wszystkim wp³yw œrodków walutowych z tytu³u sprzeda y 35-procentowego pakietu akcji Telekomunikacji Polskiej SA. Zmiany w poziomie pasywów zarówno banków komercyjnych, jak i NBP nie wp³ynê³y w omawianym okresie w istotny sposób na poziom aktywów zagranicznych netto w przeliczeniu dolarowym. W ujêciu z³otowym aktywa zagraniczne netto zwiêkszy³y siê w IV kwartale 2000 r. o 9.619,4, tj. o 7,9 nominalnie (6,1 realnie). Znacz¹cy wp³yw na wzrost ich poziomu mia³o zwiêkszenie siê aktywów banków komercyjnych o 8.539,6, przy jednoczesnym zmniejszeniu poziomu ich pasywów o 2.495,4. Ograniczaj¹co na wzrost tej kategorii wp³yn¹³ spadek wielkoœci aktywów Narodowego Banku Polskiego o 1.560,7. Saldo pozosta³ych pozycji (netto) W IV kwartale 2000 r. ujemne saldo pozosta³ych pozycji netto ogó³em w bilansie skonsolidowanym systemu bankowego zmniejszy³o siê o 9,1 mld z³, tj. o 8,8, i na koniec okresu wynios³o -94,7 mld z³. Pomimo du ej zmiany miêdzy stanami na koniec miesiêcy wyznaczaj¹cych IV kwarta³, nie odnotowano znacz¹cego bezpoœredniego wp³ywu tego czynnika na kreacjê poda y pieni¹dza ogó³em. Elementem decyduj¹cym o skali i kierunku zmiany opisywanej kategorii by³y pozosta³e aktywa netto w NBP. Pod wzglêdem wartoœci bezwzglêdnej mia³y one najwiêkszy udzia³, bo a 91,7, w strukturze zmian salda pozosta³ych pozycji netto ogó³em. W ci¹gu IV kwarta³u pasywne saldo pozosta³ych aktywów netto NBP zmniejszy³o siê o 8,4 mld z³, tj. o 18,4, g³ównie za spraw¹ spadku stanu rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu z³otego do walut obcych. W okresie miêdzy wrzeœniem a koñcem grudnia 2000 r. wyst¹pi³y ujemne ró nice z wyceny aktywów i pasywów walutowych NBP, przeliczonych na z³ote, w wyniku du ej aprecjacji z³otego. Na zmianê salda pozosta³ych aktywów netto NBP mia³y wp³yw równie odpisy aktualizuj¹ce, których wartoœæ zmala³a g³ównie w odniesieniu do papierów wartoœciowych, posiadanych przez 14

15 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Tabela E Bilans skonsolidowany systemu bankowego Wyszczególnienie Przyrost w miesi¹cu: Przyrost w Przyrost w X XI kwartale kwartale A. Poda pieni¹dza ogó³em 6.860, , , ,4 5,0 I. Poda pieni¹dza krajowego 6.030, , , ,0 6,7 1. Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) -604,1-540,0 567,3-576,8-1,7 2. Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 6.634, , , ,7 8, Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych 2.944, , , ,0 6, Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych 3.689, , , ,8 13,1 II. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 830,4-836, , ,5-4,1 3. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych 1.051,8-869, , ,6-3,4 4. Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych -221,4 33,3-501,9-689,9-7,8 B. Aktywa zagraniczne netto w , , , ,4 7,9 w mln USD 2.760, , , ,7 18,2 C. Aktywa krajowe netto , , , ,0 2,7 I. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 3.220, , , ,5 1,1 1. Nale noœci od osób prywatnych 1.045,1 572,9 981, ,5 5,7 2. Nale noœci od podmiotów gospodarczych 2.175,8 568, ,7-354,1-0,2 II. Zad³u enie netto sektora bud etowego ,6-504, , ,2-12,3 III. Saldo pozosta³y pozycji netto , , , ,7-8,8 NBP w portfelu. Zmiany w pozosta³ych aktywach netto w NBP nie oddzia³ywa³y bezpoœrednio na kszta³towanie siê wielkoœci poda y pieni¹dza w IV kwartale 2000 r. Podobny wp³yw co do kierunku zmian w ramach salda pozosta³ych pozycji netto mia³y rozrachunki miêdzyoddzia- ³owe i miêdzybankowe w NBP, których pasywne saldo spad³o o 1,3 mld z³, tj. o 61,1. Spadek wartoœci œrodków w tzw. drodze by³ wynikiem rozliczenia na pocz¹tku IV kwarta³u kwot miêdzy NBP i bankami komercyjnymi z tytu- ³u sp³aty przez Skarb Pañstwa czêœci zad³u enia zagranicznego dokonanej z koñcem wrzeœnia. Rozliczenie to nie mia- ³o bezpoœredniego wp³ywu na kszta³towanie siê poda y pieni¹dza ogó³em, gdy dotyczy³o transakcji, w których stron¹ nie by³y podmioty gospodarcze ani osoby prywatne. Na zmniejszenie ujemnego salda pozosta³ych pozycji netto ogó³em wp³ynê³y równie pozosta³e aktywa netto w bankach komercyjnych, których dodatnia wartoœæ wzros³a o 1,5 mld z³, tj. o 1.628, g³ównie za spraw¹ przyrostu ró nic z tytu³u transakcji swap oraz nale noœci od d³u ników ró nych. Znacz¹cy udzia³ (18,2) w zmianie wartoœci pozosta- ³ych pozycji netto ogó³em miêdzy koñcem wrzeœnia i grudnia 2000 r. mia³ równie przyrost (wiêkszy ni w poprzednich kwarta³ach ub.r.) maj¹tku trwa³ego w bankach komercyjnych o 1,7 mld z³, tj. 6,9. Sk³adnikiem pozosta³ych pozycji netto z bilansu skonsolidowanego, który najsilniej oddzia³ywa³ w kierunku zwiêkszaj¹cym ich ujemne saldo, by³y wyniki finansowe banków komercyjnych. W ci¹gu IV kwarta³u 2000 r. sk³adnik ten wzrós³ co do wartoœci bezwzglêdnej o 1,6 mld z³, tj. o 36 m.in. w zwi¹zku ze zwiêkszeniem siê kategorii wynik (zysk/strata) roku bie ¹cego. Zmiany innych elementów salda pozosta³ych pozycji netto bilansu skonsolidowanego systemu bankowego, odnotowane na podstawie danych na koniec wrzeœnia i grudnia 2000 r., nie odbiega³y znacznie, co do kierunku i wartoœci, od zmian obserwowanych w poprzednich okresach. 15

16 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Rada Polityki Pieniê nej na posiedzeniu w dniu 30 sierpnia 2000 r. podjê³a uchwa³ê o zmianie wysokoœci podstawowych stóp procentowych ustalanych przez Narodowy Bank Polski. Od 31 sierpnia 2000 r. wysokoœæ stopy redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski wzros³a z 20,0 do 21,5 w skali rocznej, a oprocentowanie kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartoœciowych, zwanego kredytem lombardowym, z 21,5 do 23,0 w skali rocznej. Zwiêkszy- ³o siê równie oprocentowanie kredytu refinansowego na finansowanie inwestycji centralnych objêtych porêczeniem Skarbu Pañstwa, które jest równe oprocentowaniu kredytu lombardowego i od 31 sierpnia 2000 r. wynosi 23,0. W omawianym okresie istotne zmiany w poziomie oprocentowania zarówno depozytów, jak i kredytów w bankach komercyjnych odnotowano g³ównie w paÿdzierniku. Wzrost oprocentowania w bankach komercyjnych w tym miesi¹cu by³ jeszcze nastêpstwem sierpniowej decyzji Narodowego Banku Polskiego o podwy szeniu stóp procentowych. Œrednie wa one oprocentowanie terminowych depozytów z³otowych osób prywatnych wzros³o w paÿdzierniku o 0,3 pkt. proc., a podmiotów gospodarczych o 0,7 pkt. proc., (oprocentowanie depozytów bie ¹cych pozosta- ³o bez zmian). Œrednie wa one oprocentowanie kredytów z³otowych ogó³em zwiêkszy³o siê natomiast o 0,3 pkt. proc. W listopadzie oprocentowanie wzros³o w znacznie mniejszym stopniu (œrednie wa one oprocentowanie depozytów z³otowych osób prywatnych, podobnie jak podmiotów gospodarczych, zwiêkszy³o siê o 0,2 pkt. proc., a kredytów ogó³em o 0,1 pkt. proc.), w grudniu zaœ pozosta³o w zasadzie na tym samym poziomie. W IV kwartale 2000 r. depozyty z³otowe wykazywa³y w ka dym miesi¹cu dodatni¹ 3-miesiêczn¹ i 6-miesiêczn¹ stopê zwrotu. Dochodowoœæ lokat dolarowych, mimo e w paÿdzierniku i listopadzie kszta³towa³a siê na dodatnim poziomie, to w grudniu osi¹gnê³a poziom ujemny, najni szy w ca³ym 2000 r. Wynika³o to g³ównie z wyj¹tkowo niskiego kursu dolara do z³otego rejestrowanego w tym miesi¹cu. W ci¹gu 2000 r. Rada Polityki Pieniê nej dwukrotnie podejmowa³a uchwa³y o zmianie wysokoœci stóp procentowych: po raz pierwszy 23 lutego oraz powtórnie 30 Wykres F Zmiany wysokoœci stóp procentowych I II III IV V VI VII VIII IX X XI I II III IV V VI VII VIII IX X XI I II III IV V VI VII VIII IX X XI Stopa redyskonta weksli Stopa kredytu lombardowego Minimalna stopa rentownoœci 28-dniowych operacji otwartego rynku 16

17 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Wykres G Dochodowoœæ 3-miesiêczna realna I II III IV V VI VII 2000 VIII IX X XI Depozyty w z³ Depozyty w USD Obligacje 3-letnie Pioneer 1 WIG Wykres H Dochodowoœæ 6-miesiêczna realna I II III IV V VI VII 2000 VIII IX X XI Depozyty w z³ Depozyty w USD Obligacje 3-letnie Pioneer 1 WIG 17

18 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO sierpnia. Powodem podwy szania stóp procentowych w 2000 r. by³o przede wszystkim wysokie tempo inflacji, która w lipcu osi¹gnê³a najwy szy od dwóch lat poziom 11,6 (w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku). Dodatkowy wp³yw na sierpniow¹ decyzjê Rady Polityki Pieniê nej mia³y tak e obawy przed spadkiem sk³onnoœci do oszczêdzania w zwi¹zku ze zmniejszaniem siê realnych stóp procentowych w bankach komercyjnych. Rezerwy obowi¹zkowe Od lipca 1999 r. stopy rezerw obowi¹zkowych pozostaj¹ na niezmienionym poziomie i wynosz¹: od wk³adów z³otowych, zarówno p³atnych na ka de ¹danie, jak i terminowych, 5, podobnie od wk³adów w walutach obcych, p³atnych na ka de ¹danie i terminowych 5. Kursy walutowe Konsekwencj¹ kwietniowej decyzji rz¹du, podjêtej na wniosek Rady Polityki Pieniê nej, o pe³nym up³ynnieniu z³otego by³y: likwidacja pasma dopuszczalnych wahañ kursu rynkowego wokó³ kursu centralnego, likwidacja kursu centralnego oraz zniesienie mechanizmu krocz¹cej dewaluacji z³otego. Obecnie o kursie z³otego decyduj¹ wy³¹cznie poda i popyt oraz ocena polskiej gospodarki przez inwestorów. W IV kwartale 2000 r. œredni miesiêczny kurs z³otego do dolara amerykañskiego w Narodowym Banku Polskim waha³ siê od 4,6369 PLN/1 USD w paÿdzierniku do 4,3126 PLN/1 USD w grudniu. W omawianym okresie kurs œredni oscylowa³ w przedziale od 4,7116 PLN/1 USD w dniu 23 paÿdziernika 2000 r. do 4,1414 PLN/1 USD zarejestrowanym 28 grudnia 2000 r. W ci¹gu pierwszej dekady paÿdziernika nie odnotowano gwa³townych wahañ kursu z³otego do dolara. Po chwilowym wzmocnieniu z³otego w stosunku do dolara w dniach paÿdziernika, w kolejnych dniach tego miesi¹ca kurs ustabilizowa³ siê na najwy szym w IV kwartale i w ca³ym 2000 r. poziomie, a w dniu 23 paÿdziernika osi¹gn¹³ najwiêksz¹ wartoœæ 4,7116 PLN/1 USD. W dniach 2 6 listopada kurs polskiej waluty os³abi³ siê w stosunku do dolara o 17,4 gr, by w ci¹gu nastêpnych trzech dni listopada wzrosn¹æ o 8 gr i przez kolejne siedemnaœcie dni utrzymywaæ siê na w miarê stabilnym poziomie. Od 27 listopada a do koñca badanego okresu kurs z³otego do dolara mimo nieznacznych wahañ wykazywa³ tendencjê spadkow¹. Wykres I Kurs œredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w IV kwartale 2000 r. 4,8000 PLN USD/EUR 0,9600 4,7000 4,6000 4,5000 0,9400 0,9200 4,4000 0,9000 4,3000 4,2000 4,1000 4,0000 0,8800 0,8600 0,8400 3,9000 0,8200 3,8000 3,7000 3,6000 0,8000 0,7800 3,5000 0, Kurs œredni NBP - PLN/1 USD 2000 Kurs œredni NBP - PLN/1 EUR Relacja USD/EUR 18