EKOLOGICZNE PODSTAWY HODOWLI LASU

Transkrypt

1 Wydział Leśny SGGW- Zawodowe studia zaoczne Organizacja zajęć w semestrze 5 z przedmiotu EKOLOGICZNE PODSTAWY HODOWLI LASU Prowadzący: Wykłady Prof. dr hab. Tadeusz Andrzejczyk Ćwiczenia kameralne Dr inż. Jacek Zajączkowski Tematyka zajęć na kolejnych zjazdach: Data Wykłady (program ramowy) Ćwiczenia Zjazd 1. Pojęcie i zakres przedmiotu. Las i drzewostan. Zróżnicowanie lasów Europy i Polski. Proces lasotwórczy i fazy rozwojowe lasów naturalnych. Informacje organizacyjne. Wydanie tematów i omówienie zasad ich wykonania. Praca własna: analiza opracowań wyników pomiarów różnych elementów klimatu lasu do tematu EK3. Zjazd 2. Siedliskowe uwarunkowania lasów i drzewostanów. Zajęcia seminaryjne (na indywidualną ocenę) EK1: prezentacja biologicznych i ekologicznych właściwości gatunków drzew leśnych Zjazd 3. Charakterystyka hodowlana drzew leśnych. Zajęcia seminaryjne (grupy kilkuosobowe) EK3: prezentacja wyników analiz klimatu lasu. Zjazd 4. Drzewostan jako obiekt i efekt działań hodowli lasu; cechy budowy, procesy rozwojowe i dynamika drzewostanów zagospodarowanych. Zajęcia seminaryjne EK1 - kontynuacja: prezentacja właściwości gatunków drzew leśnych. Zjazd 5. Warunki środowiskowe lasu (mikroklimat lasu). Sprawdzian EK2. Zajęcia seminaryjne EK4: Ekologiczny model drzewostanu. Wprowadzenie, przykłady zastosowań. Sesja (W-wa) Sprawdzian EK5 z treści wykładowych. Poprawa zaległych prezentacji gatunków (pisemnie) oraz sprawdzianu EK2. Tryb zaliczenia przedmiotu: Ocena końcowa z przedmiotu jest obliczana po semestrze 5. jako średnia ważona z trzech ocen: zbiorczej za prezentacje (EK1+3), ze sprawdzianu EK2 i z zaliczenia treści wykładowych EK5

2 Zajęcia seminaryjne EK1 Właściwości wybranych gatunków drzew leśnych Zadanie: Przygotuj charakterystykę wskazanego gatunku, uwzględniając poniższe zagadnienia Przygotuj odpowiednie folie z konspektem (nie więcej niż 2-3) i przedstaw podczas zajęć seminaryjnych 1. Właściwości biologiczne zasięg naturalny: geograficzny i pionowy wzrost i pokrój: maksymalne wymiary i wiek, tempo wzrostu w młodości, pokrój systemu korzeniowego, pokrój pnia i korony kwitnienie i obradzanie: pora kwitnienia, sposób zapylania, częstość i obfitość obradzania, pora dojrzewania, przystosowania do roznoszenia nasion cechy ulistnienia: cechy rozpoznawcze, roczniki igieł, gęstość ułożenia (cienistość korony), tempo rozkładu 2. Wymagania mikroklimatyczne i glebowe termiczne: ciepłolubność, zdolność znoszenia przymrozków oraz mrozów zimowych świetlne: przy powstawaniu i rozwoju samosiewów, podczas wzrostu wewnątrz drzewostanu wilgotnościowe: wymagany poziom opadów i wilgotności powietrza w sezonie wegetacyjnym i w okresie spoczynku, zdolność znoszenia dłuższych okresów suszy i zalewów wodne: wymagany średni poziom wody gruntowej i zdolność znoszenia jego wahań pokarmowe: typy i zasobność najczęściej zajmowanych gleb, siedliskowe typy lasu 3. Wrażliwość na czynniki środowiskowe, znaczenie w gospodarce leśnej wrażliwość na czynniki abiotyczne: wiatry, śnieg, przemysłowe zanieczyszczenia powietrza wrażliwość na czynniki biotyczne: żery zwierzyny, owadów rola w drzewostanie: udział gatunku, rola domieszki naturalne zespoły leśne z udziałem gatunku LITERATURA Jaworski A., 2011: Charakterystyka hodowlana drzew i krzewów leśnych. PWRiL Tomanek J., 1997: Botanika leśna (wydanie VI poprawione). PWRiL Włoczewski T., 1968: Ogólna hodowla lasu. PWRiL Szymański S., 2000: Ekologiczne podstawy hodowli lasu. PWRiL Matuszkiewicz J. M., 2007: Zespoły leśne Polski. PWN Siedliskowe podstawy hodowli lasu. 2004, DGLP-ORWLP Zarzyński P., Tomusiak R., Borkowski K., 2016: Drzewa Polski. Najgrubsze najstarsze najsłynniejsze. PWN i LP

3 GATUNKI DRZEW Wykaz gatunków przewidzianych do prezentacji studenckich na zajęciach seminaryjnych Sosna Świerk Jodła Modrzewie Dąb szypułkowy Dąb bezszypułkowy Buk Jesion Brzoza brodawkowata Brzoza omszona Olsza czarna Olsza szara Klon zwyczajny Klon jawor Lipa drobnolistna Lipa szerokolistna Grab Wiąz górski Jarząb pospolity Czereśnia (trześnia) Objaśnienia: Gatunki podstawowe, omawiane najbardziej szczegółowo (do trzech osób na gatunek) Gatunki pokrewne, omawiane w formie uzupełnienia do informacji podanych wcześniej dla innego gatunku z tego samego rodzaju, z podkreśleniem różnic (jedna osoba na gatunek) Gatunki uzupełniające, o mniejszym znaczeniu gospodarczym (jedna osoba na gatunek)

4 Zajęcia seminaryjne EK3 Właściwości wybranych elementów klimatu lasu Opracować i scharakteryzować wskazane zagadnienie, uwzględniając załączone dane pomiarowe (tabele A-G); wyjaśnić zmienność obserwowanych wielkości Temat 1. Sezonowe i dobowe zmiany promieniowania globalnego (tab. A,B) - sporządź wykresy sezonowych i dobowych zmian sumy promieniowania na dnie lasu liściastego i w terenie otwartym - porównaj sumy promieniowania w lesie i na polanie w poszczególnych miesiącach, skomentuj różnice - porównaj sumy promieniowania w lesie i na polanie w poszczególnych godzinach, skomentuj różnice - wskaż różnice czasu operacji słońca w lesie i poza lasem w miesiącach okresu wegetacyjnego Temat 2. Sezonowe zmiany sumy opadów (tab. C) - na podstawie porównania rocznych sum opadów w poszczególnych latach na pow. otwartej wybierz rok "mokry" i "suchy" - sporządź i zestaw wykresy zmian miesięczych sum opadów, w roku mokrym i suchym, na dnie lasu liściastego i w terenie otwartym - skomentuj obserwowaną zmienność sezonową w obydwu obiektach oraz różnice w roku suchym i mokrym - skomentuj wpływ lasu na wielkość opadów docierających do powierzchni ziemi w poszczególnych miesiącach i latach Temat 3. Sezonowe zmiany skrajnych temperatur powietrza (tab. D) - sporządź wykresy średnich miesięcznych temperatur minimalnych i maksymalnych na wysokości 2 m n.p.g. w terenie otwartym oraz zespołach boru bagiennego, grądu wysokiego i boru mieszanego, przedstaw i skomentuj różnice - sporządź i porównaj wykresy średnich miesięcznych temperatur minimalnych i maksymalnych w strefie dolnej (2 m) oraz w koronach drzew (26,2 m), osobno w grądzie wysokim i w borze bagiennym, skomentuj różnice Temat 4. Sezonowe zmiany temperatury powietrza (tab. E) - znajdź dane dla dwóch obiektów: drzewostanu (punkt 1) oraz środka zrębu (punkt 5) - dla wszystkich dni pomiarów oblicz dobowe średnie, maksymalne i minimalne wartości temperatury powietrza - sporządź wykresy dobowych zmian wartości średnich, maksymalnych i minimalnych, osobno dla trzech serii pomiarowych - porównaj różne serie pomiarowe w obiektach oraz różne obiekty (drzewostan, zrąb) między sobą w kolejnych seriach Temat 5. Dobowe zmiany temperatury powietrza (tab. E) - znajdź dane dla drzewostanu (punkt 1), środka zrębu (punkt 5) oraz środka gniazda (punkt 7) - dla każdej serii pomiarowej wybierz po dwa dni: o najwyższej i najniższej amplitudzie temperatur na zrębie - sporządź wykresy dobowych zmian wartości chwilowych temperatury powietrza - porównaj i skomentuj układ wartości skrajnych i średnich dla różnych punktów, serii i dni obserwacji Temat 6. Sezonowe zmiany wilgotności powietrza (tab. E) - znajdź dane dla drzewostanu (punkt 1) oraz środka zrębu (punkt 5) - dla wszystkich dni pomiarów oblicz dobowe średnie, minimalne i maksymalne wartości wilgotności względnej powietrza - sporządź wykresy sezonowych zmian wartości średnich, minimalnych i maksymalnych, osobno dla trzech serii pomiarowych - porównaj różne serie pomiarowe w obiektach oraz różne obiekty (drzewostan, zrąb) między sobą w kolejnych seriach LITERATURA Puchalski T., Prusinkiewicz Z.: Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego. 1990, PWRiL Tomanek J.: Meteorologia i klimatologia dla leśników. 1963, PWRiL Mikułowski M.: Problem występowania nie sprzyjających warunków atmosferycznych w hodowli lasu. 1997, Bibl. Leśn., z. 84 Szymański S.: Ekologiczne podstawy hodowli lasu. 1986, PWRiL Jaworski A.: Podstawy przyrostowe i ekologiczne odnawiania oraz pielęgnacji drzewostanów. 2004, PWRiL Jaworski A.: Ekologiczne podstawy projektowania składu gatunkowego odnowień. Zagadnienia wybrane. 1988, Wyd. AR w Krakowie

5 Tematyka sprawdzianu testowego EK2 BIOLOGIA i EKOLOGIA GATUNKÓW DRZEW LEŚNYCH Krainy przyrodniczo-leśne oraz piętra reglowe objęte zwartym zasięgiem danego gatunku. Porównanie gatunków pod względem maksymalnego wymiaru różnych cech, m. in. pierśnicy, wysokości, wieku, grubości gałęzi, szerokości korony, gęstości (cienistości) korony, grubości kory, ilości roczników igieł, wielkości liści, wielkości szyszek i owoców, zasięgu lotu nasion, ciężaru nasion. Charakterystyka ważniejszych gatunków pod względem wymiarów, pokroju korony, pnia i systemu korzeniowego, tworzenia odrośli, budowy i innych cech liści i owoców, tempa wzrostu, zdolności do odnowienia samosiewnego, występowania w piętrach drzewostanu, przydatności gospodarczej drewna i innych użytków, wpływu na inne gatunki w drzewostanie. Charakterystyka i porównanie ważniejszych gatunków pod względem wymagań termicznych, wilgotnościowych, świetlnych i pokarmowych oraz odporności na zanieczyszczenia powietrza. Porównanie wilgotności i żyzności różnych typów siedliskowych, ich zasięg przestrzenny i wysokościowy oraz typowa dla nich rola różnych gatunków. Literatura jak do tematu EK1