Inżynieria Kreatywności w Projektowaniu Innowacji

Transkrypt

1 Inżynieria Kreatywności w Projektowaniu Innowacji E - Book (dla kursu Inżynieria Kreatywności) Czesław CEMPEL czeslaw.cempel@put.poznan.pl Instytut Mechaniki Stosowanej Politechnika Poznańska (copyright Czesław CEMPEL 2010/11) 1/12

2 Motorem rzeczywistego wzrostu gospodarczego nie jest technologia lecz innowacja. Hector RUIZ, Przedmowa 1 Żyjemy w świecie turbulentnych zmian. Nowe dane. Nowi ludzie. Nowe technologie. Nowe problemy, odkrycia. Jesteśmy bombardowani każdego dnia czymś nowym, zaskakującym. Rzeczywistość zmienia się szybciej niż potrafimy się z nią oswoić i uporać. W tym burzliwym świecie, tradycyjne metody rozwiązywania problemów, do których urastają nasze potrzeby, nie zdają egzaminu we wszystkich sytuacjach. Często zaś rozwiązywanie po staremu prowadzi do nowych problemów, jeszcze gorszych. Rutynowe, analityczne podejścia ideał minionego wieku przemysłowego, obecnie rzadko dają oczekiwane rezultaty. Zamiast tego musimy poszukiwać nowych metod sprostania tym zmianom, szukać rozwiązań twórczych, które potrafimy dostosować do dowolnej sytuacji. Przede wszystkim zaś potrzebujemy wiele wariantów nowych rozwiązań, zamiast polegać na dawno wypróbowanych sprawdzonych rozwiązaniach. Im więcej wariantów nowych rozwiązań posiadamy tym większe mamy szanse by osiągnąć nasze cele. Konwencjonalna burza mózgów już nie wystarcza, a powoływane grupy problemowe potrzebują znajomości różnych podejść i technik generacji nowych idei i ich ewaluacji, potrzebują też treningu jak je zastosować w praktyce. Przedsmak tych umiejętności może dostarczyć niniejsza książka. Cokolwiek zamierzasz zrobić, o czymkolwiek marzysz, zacznij działać; bowiem śmiałość czynu zawiera w sobie geniusz, siłę i magię. Johan Wolfgang GOETHE Człowiek rozwija się, przekraczając jedne granice, by stanąć przed innymi granicami - prawami i zmierzyć się z nimi. Na myślenie o tym, że zbudowana przez nas społeczno techniczna cywilizacja stanowi granicę nie pozwala jedno ludzki Umysł. Żywy umysł, dany każdemu człowiekowi. Umysł, który widzi, czuje, wie, że za granicami świata składającego się z domów, samochodów, kariery, pieniędzy, sławy, władzy, polityki istnieje cos jeszcze Wielki Świat. Dimitri WERESZCZAGIN autor kursu DEIR 1 Ze wstępu do książki; 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, VanGundy A. B., Pfeifer New York, 2006, p410. 2/12

3 Nie ma nic bardziej kreatywnego niż sama natura, Marcus T. CICERO Inżynieria Kreatywności w Projektowaniu Innowacji Spis treści Wstęp 1.1 Potrzeba kreatywnego myślenia Struktura i treść podręcznika Sposób korzystania Zakres użytkowania Podsumowanie Pomyśl Problemy i ich rozwiązywanie 2.1 Wprowadzenie Zadanie czy problem Innowacja, wynalazek, odkrycie Poziomy wynalazków Dyfuzja innowacji Twórcze projektowanie Definiowanie problemów Podsumowanie Pomyśl Kreatywność w rozwoju cywilizacji 3.1 Wprowadzenie Znaczące wynalazki w historii ludzkości Wielkie umysły w tworzeniu myślenia innowacyjnego Potencjał i potrzeba kreatywności człowieka Nowy paradygmat innowacji Współczesna konieczność kreatywności Podsumowanie Pomyśl Umysł człowieka narzędzie kreatywności 4.1 Wprowadzenie Umysł i mózg Odkrywanie instrukcji obsługi i rozwoju umysłu Nasze podstawy myślenia Myślenie twórcze Czynniki wpływające na sukces twórczości Nasze inteligencje i inteligencja kreatywna Podsumowanie Pomyśl Proste metody innowacyjnego myślenia 5.1 Wstęp Pytania Quintilianusa Bazgroły Da Vinci 49 3/12

4 5.4Pocztówki Arnolda Myślenie lateralne Metafora i analogia Odwracanie SCAMPER Dwupoziomowe łańcuchy skojarzeń Cztery perspektywy Poszerzacz oglądu i pomysłów Prowokacja DOIT Kwestionowanie założeń Rzeźnia świętych krów Podsumowanie Pomyśl Zaawansowane metody twórczego myślenia 6.1 Wstęp Morfologia atrybutów i funkcji Kwiaty lotosu Wirtualna gra Sześć myślowych kapeluszy SIMPLEX Szkicowanie umysłu Burza mózgów i jej warianty Burza mózgów w organizacji Synektyka Burza mózgów on-line Niepowodzenie (defekt, uszkodzenie) wyzwania innowacyjnego myślenia Podsumowanie Pomyśl Algorytmiczne myślenie twórcze 7.1 Wstęp Podstawy innowacyjnego myślenia algorytmicznego Charakterystyka algorytmu TRIZ Struktura i przebieg algorytmu Inne pokrewne sposoby innowacyjnego myślenia algorytmicznego USIT, I-TRIZ Kształcenie TRIZ Podsumowanie Pomyśl Technologie informatyczne w myśleniu twórczym 8.1. Wstęp Lokalne zastosowania IT w myśleniu twórczym Sieciowe i zdalne możliwości myślenia innowacyjnego Naukowe aplikacje IT Podsumowanie Pomyśl Przykłady rozwiązywania problemów innowacyjnych 9.1 Wstęp Startery kreatywności; mała turbina wietrzna; problemy szkoły wyższej w Polsce; hałas 4/12

5 uliczny, drogi, autostrady, wibracyjny generator wiatrowy Kreatywny i efektywny dzień (WŁ) Problem zarządczy z krajowej gospodarki (JS) Całoroczne zasilanie domku jednorodzinnego energią ze źródeł odnawialnych (AS) Podsumowanie Pomyśl -? 10. Podsumowanie Literatura Posłowie Dodatki; D1 Większość ludzi nie myśli, dlaczego - 1 D2 Innowatorzy myślenia twórczego, polskie nakłady na naukę w 20leciu - 3 D3 Historia ludzkiej wynalazczości, lista współczesnych najbardziej płodnych Wynalazców, kim jest wynalazca - 4 D4 Niektóre szacunkowe testy twej inteligencji (Inteligencja przestrzenno wizualna, logiczna, kreatywna, pytania ujawniające nasze filtry psychologiczne) - 17 D5 Dalsze proste ćwiczenia kreatywności (pocztówki Arnolda, wytężona koncentracja, relaksacja, zniekształcanie, kojarzenie atrybutów, dobrze -źle- interesujące, analiza SWOT, wymyślanie motywów i przeciwieństw, analiza Pareto, twórcze określenie dążeń i celów, wyrazy z kółek i kresek, rozwiązywanie problemów we śnie, przypadkowe słowa zdania -obrazy, przymiotniki, niezwykłe połączenia słów i pojęć, analiza pola sił ) - 20 D6 Uzupełnienia zaawansowanych technik kreatywności (jaki mamy problem kompas, sześć medali wartości, technika SQ3R, dlaczego-dlaczego, jak-jak, co różni liderów) - 32 D7 Algorytmiczne myślenie twórcze, (przykład diagnostyczny TRIZ, mapka struktury I-TRIZ, sprzeczności współczesnej edukacji, tysięczna armia, wielodziedzinowe warianty zastosowania metodologii TRIZ) - 37 D8 Technologie informatyczne w myśleniu twórczym,(sieciowe miejsca kreatywności, wpływ IT na ewolucję TRIZ) - 42 D9 Przykłady rozwiązywania problemów innowacyjnych (porównanie efektywności energetycznej turbin wietrznych HAWT, efektywność energetyczna tandemu turbin Savoniusa) 44 D10 Sposób zaliczenia kursu 48 D11 Najlepsza praca zaliczeniowa kursu - 48 D12 Pomyśl raz jeszcze rekapitulacja Lista technik i metod kreatywności Indeks haseł Nie możesz szukać nowych kierunków patrząc intensywniej w to samo miejsce. Edward DeBONO 5/12

6 Nie idź uczęszczaną drogą, idź nową i zostaw ślad dla innych. Ralf Waldo EMERSON 10. Podsumowanie Wiemy już co to jest twórczość, innowacyjność i to że nasz postęp jest ściśle uzależniony od tego ilu członków danej społeczności myśli i jak potrafi myśleć twórczo. Wiemy też, że zadatki (zdolności) na twórcze myślenie posiada każdy, trzeba je tylko używać i kształcić, bo inaczej spadną do zera, a nasz umysł razem z nami skostnieje. Zatem wpierw zapoznaliśmy się lepiej z tym co potrafi nasz umysł i jak go używać, pielęgnować i odżywiać. Jak zobaczyliśmy w rozdziałach 5 i 6 jest wiele technik myślenia twórczego, opisaliśmy prawie 50 z nich, a z innych podanych źródeł można jeszcze uzbierać dwa razy tyle. Sądzę jednak, że zapoznanie się z podanymi i używanie ich przy rozwiązywaniu problemów jest wystarczające na początek, a apetyt na inne przyjdzie w miarę jedzenia. Najważniejsze jest jednak twórcza postawa, czy jako członka załogi organizacji, przedsiębiorstwa, czy zespołu innowacyjnego, czy tez nawet szefa zespołu czy przedsiębiorstwa (patrz D6.5). Jak widzieliśmy z rozdziału 8mego większość technik twórczego myślenia, z burzą mózgów na czele da się wkomponować w systemy ICT wspierające aktywność innowacyjną organizacji. I tym lepsze będą efekty stosowania tych systemów im lepsze będzie znajomość wkomponowanych tam technik myślenia innowacyjnego. Nie da się więc uciec od dobrego przyswojenia sobie tych sposobów myślenia, a to najlepiej zrobić używając je do innowacyjnego rozwiązywania prostych problemów i zagadnień. 6/12

7 Rys.10.1 Porównawcza synteza niektórych metod i technik twórczego myślenia wg[koch 08]. Będąc natomiast członkiem wielkiej organizacji badawczej lub produkcyjnej, to prędzej czy później natrafimy na konieczność niezawodnego myślenia twórczego, a tego się nie da zrobić bez metod i systemów mających zaimplementowane twórcze myślenie algorytmiczne, np. typu TRIZ. Wiemy już co to jest, i dlaczego działa tak niezawodnie, zwłaszcza w skojarzeniu ze sztuczna inteligencją i ICT. Nie będzie wiec przeszkód w zakupie właściwego systemu i używaniu go w całej rozciągłości do bieżących potrzeb organizacji. Po to by znaleźć proste i niezawodne rozwiązanie problemu technicznego lub zarządczego, czy wyłapać wszystkie możliwe błędy w nowym rozwiązaniu i przewidzieć jego dalszy rozwój w technosferze i dalsze możliwe zastosowania. I na koniec dobrze będzie podsumować i porównać poznane techniki i metody, choćby jakościowo, poznając ich wzajemną wartość i moc twórczego myślenia. Porównanie takie zrobił J Koch [Koch 08] w swoich artykułach na temat innowacyjności, umieszczając je na płaszczyźnie wyznaczonej przez siłę myślenia logicznego i intuicyjnego, tak jak to przedstawia rys Jak widać nie wszystkie techniki i metody omówione w książce znalazły się na rysunku, byłoby wtedy bardzo gęsto, a niektóre nawet są nieznane np. technika polegająca na metodzie brain writing w grupie 6cio osobowej [VanGundy 07]. Rysunek ze swą intuicyjna legendą jest samowyjasniający, więc jedyny komentarz to podkreślenie wysokiej pozycji TRIZ i metody lateralnego (pobocznego) myślenia w obu współrzędnych; myślenia intuicyjnego i logicznego. Relatywna niska pozycja mindmapping w tym porównaniu jest dla mnie dyskusyjna, ale jest kompensowana jego prostotą i możliwością wykonania w każdych warunkach. Jak sądzę rysunek ten może być zamknięciem części głównej książki, ale warto zajrzeć jeszcze i przestudiować niektóre strony Dodatków, bo znaleźć tam można wiele ciekawych technik myślenia twórczego i wiele ciekawostek z okolic tych aktywności. Warto to zrobić, bowiem okazuje się często, ze efektywność wielu technik kreatywnego myślenia zależy od osobistych upodobań i preferencji trzeba, więc mieć na każdą okazje kilka metod i najlepiej stosować ich kombinację. 7/12

8 Lepiej znać niektóre pytania niż wszystkie odpowiedzi. James TURBER 11. Literatura 1. Rossi B., Muzi V., An introduction to TRIZ, Internet, , p Silverstein D., DeCarlo N., Slocum M., Insourcing Innovation, Auerbach Public., New York 2008, s Proctor T., Twórcze Rozwiązywanie Problemów, GWP, Gdańsk 2003, s Alder H., Inteligencja Kreatywna, AMBER, Warszawa 2003, s Birkenbihl V., Nowe Siano w Głowie, KOS, Katowice 2003, s Nakagawa T., TRIZ Home page in Japan, Internet, Boratyński J., (red), Teoria Rozwiązywania Innowacyjnych Zagadnień - TRIZ, Świętokrzyskie Centrum Transferu Technologii, Kielce 2009, s Orloff M. A., Inventive Thinking through TRIZ - a practical guide, Springer, Berlin 2006, p DeBono E., Atlas Myślenia Menedżera, Medium, Warszawa 1998, s Buzan T., Buzan B., Mapy Twoich Myśli, RAVI, Łódź 1998_1, s Glickman R., Myślenie Optymalne, AMBER, Warszawa s Covey S. R., 7 nawyków skutecznego działania, Medium, Warszawa 1998, s Eder W. E., Hosnedl S., Design Engineering - A Manual for Enhanced Creativity, CRC Presss, New York 2008, p Dryden G., Vos J., Rewolucja w Uczeniu, Wyd. Moderski i Ska, Poznań 2000, s Szurawski M., Pamięć i Intelekt, t 2, Wyd. Aha, Łódź 2008, s Savransky S. D., Engineering of Creativity, CRC Press, New York 2000, p Cempel C., Teoria i Inżynieria Systemów, wyd.2, ITE Radom 2008, s Altshuller H., Algorytm Wynalazku, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975, s Koch J. (red.), Wzrost gospodarczy a innowacje, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Wrocław 2008, s141, (patrz też High-Tech). 20. Day L., Praktyczna Intuicja, Ksiązka i Wiedza, Warszawa 1997,s Peirce P., Intuicja jak słuchać wskazówek wewnętrznego głosu, MEDIUM, Warszawa 2001,s TRIZ Journal, miesięcznik, od 1996, Internet; Zusman A., Zlotin B., Ideation TRIZ, I-TRIZ, Sawyer R. K., Explaining Creativity The Science of Human Innovation, Oxford University Press, London 2006, p DeBono E., Naucz Swoje Dziecko Myśleć, Wyd. Prima, Warszawa 1996, s 26. Buzan T., Rusz Głową, (wydanie 5-te milenijne), Wyd. JK, Łódź 2007,s Leon-Rovira N., (editor) Trends in Computer Aided Engineering, Second IFI Conference, Michigan, October 2007, Springer Verlag, p Hitcher W., Innovation Paradigm Replaced, Wiley Intern., New York 2006, p Pitagoras z Samos, Internet; Socrates, Internet; Maslow A., Internet; Hall A. D.III, Metasystem Methodology, Pergamon Press, New York 1989, p Hawkins D. R., Power vs. Force - The hidden determinants of human behavior, Hay House, London 2002, p Goethe J.W., Internet; 8/12

9 35. De Bono E., Myślenie Równoległe, Wyd. Prima, Warszawa 1998_2,s Budowa i funkcje mózgu, Internet; Brain wave entrainment and hypnosis, Internet; health.com, Patzak G., System technik planung komplexer innovativer Systeme, Springer- Verlag, Berlin 1982, s Biuletyn Informacyjny High-Tech, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, No 1, Gardner H., Frames of the Mind, Basic Books, New York 1983, p Kiyosaki R., Bechter S.L., Bogaty Ojciec-Biedny Ojciec, Wyd. Instytutu Praktycznej Edukacji, Osielsko 2005,s Zohar D., Marshall I., Inteligencja Duchowa, Wyd. Rebis, Poznań 2001,s DeBono E., The Six Value Medals the essential tool for success in the 21 th century, Vermilion, London 2005,p Dyfuzja Innowacji, Internet; Stine J.M., Supermoc Umysłu jak wykorzystać ukryte zasoby umysłu i odnieść sukces, REBIS, Poznań 2002,s Clarke L., Zarządzanie Zmianą, Gebethner i Ska, Warszawa 1997,s Saunders M. D., The 100% Brain Course Master Manual, Creative Alternatives Center, Palmdale FL-USA 2001,s Hall A. D., Podstawy Techniki Systemów, PWN, Warszawa 1968, s Clegg B., Birch P., Przyspieszony Kurs Kreatywności, Wyd. One Press, Warszawa 2007, s Clegg B., Birch P., Instant Creativity simple techniques to ignite innovation & problem solving, Kogan-Page, London 2007,p Kacalak W., Wykłady o Innowacjach i Kreatywności w Kształceniu i Badaniach, Politechnika Koszalińska, Web-Based Creativity, Science Daily, 2010, Gassmann O., Multicultural Teams: Increasing Creativity and Innovation by Diversity, Creativity and Innovation Management, Vol. 10,No 2,June 2001,p Mingus N., Zarządzanie Projektami, Alpha One Press, Gliwice 2002,s Burton T., Sharpe D., Jenkins N., Bosanyi E., Wind Energy Handbook, John Wiley, New York, 2001,p VanGundy B. A., 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, Pfeiffer and John Wiley & Sons Inc. San Francisco 2007,p Mitchell W. J., et al (editors), Beyond Productivity Information Technology, Innovation and Creativity, The National Academies Press, Washington 2003,p Manage, All you need about management, Sloan P., The Leader s Guide to Lateral Thinking Skills, Kogan Page, London 2006,p Baker M., The space Pen and other Problems, Creativity Central; Gąsiorowski M., Efektywność przetwarzania energii wiatru na prąd, Praca Magisterska, Wydział Mechaniczny ATR Bydgoszcz, Energy Self Sufficiency Newsletter, 2005, Internet; Zagrożenie Hałasem w Europie i w Polsce, CIOP - Warszawa, 2005, s Cempel C., Wibroakustyka Stosowana, PWN, Warszawa 1989,s278. 9/12

10 66. Engel Z., Ochrona Środowiska przed Wibracjami i Hałasem, PWN, Warszawa 2001,s Rantanen K., Domb E., Simplified TRIZ New problem Solving Applications for Engineers and Manufacturing Professionals, CRC Press Company, London, 2002,p Kowalick J., 17 Secrets of Inventive Mind: How to Conceive World Class Products Rapidly Using TRIZ and other Leading Edge Creative Tools, TRIZ Journal, 1996, p Skoryna A., Cempel C., Możliwości zastosowań TRIZ w diagnostyce maszyn, Diagnostyka, No 3, 2010, s Nonaka I., Takeuchi H., Kreowanie Wiedzy w Organizacji, jak spółki japońskie dynamizują procesy innowacyjne, Poltext, Warszawa 2000,s Nisbett R., Geografia Myślenia, dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej, Wyd. Smak Słowa, Sopot 2009,s Mann D., TRIZ 40 Design Principles, Module SESA3002a, University of Southampton, 2004.s Inventive Principles with Examples, Oxford Creativity 2004, Nakagawa T. The Essence of TRIZ in 50 Words, TRIZ Home Page in Japan, Nakagawa T., Problem Solving Methodology for Innovation by TRIZ / USIT, Boratyńska A., TRIZ Pedagogika wprowadzenie, poradnik dla nauczycieli i wychowawców, Kraków 2009, s120, Boratyński J., Co to jest TRIZ, Internet, s Manktelow J., Mind Tools, essential skills for an excellent career, Internet, e-book 2004, p Reverse Brainstorming, Internet, Orloff M., Modern TRIZ Academy, Internet, Goeppel R.,TRIZ Erfinden mit System, Quality Engineering, Oktober 2001, Internet; (Artikel 161). 82. Nakamatsu Y. Leading Inventors, Internet, RealInnovation, Zbiór programów innowacyjnych, Internet; Brainstorming Toolbox, Internet, Creativity and Innovation software, Infinitive Innovation, Internet, Axon Idea Processor, Internet, Ilumin8 from Elsevier, Internet; Clayton P., Computer aided brainstorming, Infinitive Innovation Ltd., Internet, Standler R.B., (1998) Creativity in Science and Engineering, Internet, WindBelt, Paskowy generator wiatrowy, Internet; Wereszczagin D., DEIR Dalszy Energio Informacyjny Rozwój, Rezultat badań KGB nad sterowaniem umysłów, 8 książek Wyd. KOS, ostatnia; Sztuka, 2010,s /12

11 92. Bartosik M., Innowacyjność, Energetyka, Transport, Wykład dla Akademii Inżynierskiej, Warszawa Tan O. S., (edit), Problem Based Learning and Creativity, CENGAGE Learning, Singapore, 2009, p Wheeler J., Moc Innowacyjnego Mylenia, Wyd. AMBER, Warszawa 2001,s Higgins J. M., 101Creative Solving Techniques, New Management Publ. Co., Florida USA, 1994, p Chaffee J., Potega Twórczego Myślenia, Grupa Wydawnicza Bartelsmann, Warszawa 2001,s /12

12 Słowo przestrogi; Innowator ma wrogów tych wszystkich, którzy prosperują w starym systemie, a nikłe wsparcie od tych którzy będą korzystać z nowego. Niccolo MACHIAVELLI (1512) Posłowie Tego co powiedział Machiavelli pięć wieków temu nie da się nawet dziś zaprzeczyć, natomiast ogrom przytoczonych faktów z historii rozwoju cywilizacji i człowieka nie pozostawia cienia wątpliwości, że jesteśmy tu gdzie jesteśmy tylko dlatego że niektórzy myśleli twórczo dla nas, oby nie za nas. Również dolny cytat nie napawa nas optymizmem jak się powoli i z uwagą rozglądamy wokoło. Co zatem ma robić innowator by żyć w miarę spokojnie bez walki ze starym systemem? Jak sądzę kultura akceptacji zmian i nieuchronności zmian jest tu jedynym rozwiązaniem, bo życie to zmiana, nawet jeśli tego nie zauważamy na sobie. Zatem wszystko, co było dobre odkładamy z wielkim szacunkiem na półkę zasłużonych rozwiązań i uparcie poszukujemy nowych lepszych rozwiązań, nawet dla starych problemów. Co jeszcze możemy zrobić? Szukać sojuszników, by dobre pomysły znalazły wdrożenie, bo niewdrożone staja się powodem dyskomfortu społecznego i indywidualnego. Ale nie tylko sojusznicy są tu potrzebni, potrzebna jest dobra i przekonywująca argumentacja na rzecz konkretnej proponowanej zmiany, na rzecz innego sposobu myślenia, pracy i życia. Taka dobra argumentacja przysparza nam również zwolenników i staje się siła napędową innowacji. Tego życzę każdemu nietypowo myślącemu czytelnikowi, tego krótkiego podręcznika niestandardowego myślenia. Autor Poznań, kwiecień 2011 Pamiętajmy na koniec że: Człowiek może żyć bez powietrza kilka minut, bez wody kilka dni, bez jedzenia kilka tygodni, a latami bez nowej myśli. Kent RUTH 12/12