Zintegrowane informatyczne systemy zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych Integrated information management systems in manufacturing companies

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 96 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013 mgr in. Micha Klimek, prof. nzw. dr hab. Janusz Toru ski Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Zintegrowane informatyczne systemy zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych Integrated information management systems in manufacturing companies Streszczenie: W poni szej pracy przybli ono przemy lenia Autorów zwi zane z integracj Zintegrowanych Informatycznych Systemów Zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych. Wyja niono g ówne poj cia, rol, oraz sam przebieg procesu integracji. Podsumowanie stanowi wnioski mówi ce nam o efektywnym wp ywie na jako ciowe aspekty, wywieranym przez systemy informatyczne wdro one w przedsi biorstwach produkcyjnych. S owa kluczowe: zintegrowany informatyczny system zarz dzania, proces przetwarzania informacji Abstract: This paper presents the viewpoints of its Authors about the integration of the Integrated Information Management Systems in production enterprises. They explained first of all, the meaning of the main terms, as well as the role, and the integration process itself. Summary findings indicate the effective impact on the qualitative aspects, brought by the systems deployed in manufacturing companies. Keywords: Integrated Information Management Systems, Processing operation Information Wst p Szybki rozwój technologii informatycznych oraz du y post p w dziedzinie techniki wp ywa na kszta towanie funkcjonowania obecnej logistyki. Aby proces ten przebiega w sposób naturalny, nale y skutecznie rozwin zarówno zarz dzanie zmian, jak równie zadba o aspekty zwi zane z funkcjonowaniem wdro onych, informatycznych systemów zarz dzania. Szczególn rol odgrywa integracja tych systemów, która wp ywa na ca okszta t prowadzonych dzia a w logistyce. Dostosowuje bie ce zadania do potrzeb, które zachodz wewn trz organizacji, jak równie kompleksowo doskonali integracj tych systemów z otoczeniem.

2 40 M. Klimek, J. Toru ski Aby efektywno integracji by a widoczna, systemy informatyczne musz w odpowiedni sposób integrowa kilka obszarów przedsi biorstwa oraz wpiera zachodz ce procesy decyzyjne. Zintegrowane Informatyczne Systemy Zarz dzania Pisz c o Zintegrowanych Informatycznych Systemach Zarz dzania (ZISZ), na wst pie pracy autorzy chc przybli y jedn z definicji spotkanych w literaturze. Systemy ZISZ rozumiane s jako systemy integruj ce modu y wspomagaj ce podejmowanie decyzji w wybranych obszarach funkcjonowania organizacji 1. ZISZ decyduj o konkurencyjno ci przedsi biorstwa poprzez jako wiadczonych us ug, oraz szybko przetwarzania danych. To od struktury informacji, które posiada organizacja oraz od jej wiarygodno ci i aktualno ci zale y skuteczno implementowanych Zintegrowanych Informatycznych Systemów Zarz dzania. Znaczenie tych aspektów potwierdzaj przeprowadzone badania i do wiadczenia [Adamczewski 2004, Flasi ski 2006, Gunia 2009] zwi zane z wdro eniem ZISZ w przedsi biorstwach 2. W nawi zaniu do definicji Szmita z 2003 roku, Zintegrowany Informatyczny System Zarz dzania obejmuje skomputeryzowan cz podsystemu informatycznego danej organizacji, odpowiedzialn za wspomaganie zarz dzania oraz za odbiór i przekazywanie informacji do innych podsystemów istniej cych w tej organizacji oraz do jej otoczenia 3. Z powy szej definicji wnioskujemy, e systemy informatyczne wspomagaj procesy zwi zane zarówno z planowaniem, organizowaniem i motywowaniem jak równie kontrol zasobów przedsi biorstwa. Rodzaje zasobów przedsi biorstwa produkcyjnego Jedn z zasadniczych funkcji Zintegrowanych Informatycznych Systemów Zarz dzania jest gromadzenie informacji i tworzenia baz danych i wiedzy o zasobach organizacji. Z punktu widzenia ZISZ zasoby mo emy podzieli w zasadniczy sposób na odnawialne, nieodnawialne oraz informacyjne. Pierwsza grupa, któr stanowi zasoby odnawialne przeznaczona jest do wykorzystania w procesie wytwarzania. Ka dy z zasobów po jego u yciu jest zwolniony i oczekuje na decyzj o jego ponownym wykorzystaniu. Do tego typu zasobów zaliczamy maszyny i roboty przemys owe, bior ce udzia w procesie produkcji, specjalistyczne maszyny obrabiaj ce CNC jak równie stanowiska pracy, miejsca sk adowania produktu oraz materia ów. Sami pracownicy przedsi biorstwa s równie zaliczani do grupy zasobów odnawialnych. Zasoby nieodnawialne, które stanowi drug grup przeznaczone s do nieodwracalnego w skutkach u ycia w procesie produkcji. Ich atrybutem jest dost pna ilo np. u dostawcy, na magazynie oraz okre lony koszt po- 1 Z. Banaszak, S. K os, J. Mleczko, Zintegrowane Systemy Zarz dzania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s Tam e, s Tam e, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013 ZN nr 96

3 Zintegrowane informatyczne systemy zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych 41 zyskania. W praktyce s to ró nego rodzaju materia y i surowce, oraz pó produkty sprowadzane od dostawców po rednich. W procesie zapewnienia ci g o ci posiadanych zasobów mo emy wyró ni faz realizacji zaopatrzenia, oraz faz magazynowania i dost pno ci zasobów nieodnawialnych. Trzecia specyficzna grupa zasobów, do której nale zasoby informacyjne i informatyczne stanowi najbardziej warto ciowy sk adnik dla przedsi biorstwa. Nie posiada ona cech zasobów z grupy odnawialnych i nieodnawialnych, jednak w obecnym czasie epoki informatyzacji przedstawia najwy sze znaczenie dla organizacji. Zasoby informacyjne zgromadzone w postaci baz danych i wiedzy nale do jednych z istotnych elementów decyduj cych o przewadze konkurencyjnej przedsi biorstw. Podsumowuj c powy sze informacje o zasobach, nale a oby równie przytoczy fakt, e proces wytwarzania, czyli uporz dkowany w czasie zbiór czynno ci oraz przep yw materia ów, ma na celu przetworzenie zasobów nieodnawialnych w produkty handlowe i dostarczy je do klientów w uzgodnionym terminie i zamówionej ilo ci. Do przetwarzania zasobów nieodnawialnych wykorzystamy odnawialne zasoby posiadana przez organizacj 4. Procesy skutecznego zarz dzania informacj Jedna z definicji informacji mówi nam, e jest to skuteczny komunikat przekazywany z punktu pochodzenia do punktu odbioru. Komunikatem tym mo e by wiadomo w postaci tekstu przekazywana do klienta, mowa lub bezpo rednia rozmowa, wykres sporz dzony na podstawie danych. W nawi zaniu do definicji Kolbusza z 2006, informacja oznacza, w ogólnym poj ciu, kategori odwzorowuj c rzeczy i okre laj c pewne formy zwi zków lub zale no ci obiektów, zjawisk b d procesów my lowych. Procesy informacyjne zarz dzania, skutecznie i umiej tnie wykorzystywane przez kadr kierownicz, pozwalaj u y danych i informacji tworzonych w przedsi biorstwie oraz w jego otoczeniu zewn trznym, do realizacji misji i wizji organizacji jak równie celów i polityki przedsi biorstwa 5. Obecne systemy informatyczne wspomagaj ce zarz dzanie obejmuj swoj funkcjonalno ci wszystkie obszary dzia alno ci przedsi biorstwa. Wdro enie systemu informatycznego jest decyzj strategiczn, której skutki widoczne s w przebiegu procesów biznesowych i operacyjnych, zarz dzaniu zasobami organizacji, oraz konkurencyjno ci w pozyskiwaniu pozycji na rynku. Z przeprowadzanych bada i obserwacji autorów wynika, e w du ej liczbie lokalnych przedsi biorstw zarz d i pracownicy nie przywi zuj zbyt du ej wagi do realizacji przedsi wzi cia skutecznego wdro enia i wykorzystywania Zintegrowanego Informatycznego Systemu Zarz dzania. Fakt ten jest usprawiedliwiany obci eniem kierownictwa poprzez bie c dzia alno operacyjn przedsi biorstwa. Wed ug autorów wi e si raczej z brakiem umiej tnego zarz dzania czasem, oraz umiej tno ci wykorzystywania 4 Tam e, s Tam e, s ZN nr 96 Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013

4 42 M. Klimek, J. Toru ski technologii i instrumentów zarz dzania do skutecznego kierowania i przywództwa w przedsi biorstwie. Nale y jednak pami ta, e wdro enie ZISZ wi e si z wieloma korzy ciami, ukierunkowanymi na osi gni cie sukcesu poprzez organizacj. Integracja Informatycznego Systemu Zarz dzania W odniesieniu do procesów zarz dzania wyst puje wiele uj poj cia integracja. Id c za S. Tkaczykiem, pod tym poj ciem przyjmuje si, e jest to w szerokim rozumieniu zjawisko zgodno ci, zharmonizowania. W systemach zarz dzania, opartych na kryterium jako ci, wyst puje typ integracji normatywnej. Przybli aj c to poj cie, integracja normatywna, tj. stopie zgodno ci warto ci i norm, którymi kieruj si cz onkowie grupy, warto ci akceptowane w danej grupie 6. Istotne jest jednak szerokie spojrzenie na strategi integracji systemów w przedsi biorstwie. Autorzy pracy, podobnie jak S. Tkaczyk, uwa aj, e s uszne jest rozwi zanie, integracji w ca o wszystkich systemów istniej cych w organizacji. Podej cie takie oznacza globalne, systemowe my lenie strategiczne, które nale y do cech nowoczesnej analizy strategicznej. Integracja wymaga wspó dzia ania podczas tworzenia systemu zintegrowanego oraz niejednokrotnie rezygnacji z indywidualnego i w skiego spojrzenia na problemy organizacji w ród pracowników, co wi e si w praktyce z konieczno ci zmian odpowiedzialno ci, rezygnacj z niezale no ci i konieczno ci wspó dzia ania. W przedsi biorstwach, w których pracownicy kadry zarz dzaj cej nie s w stanie zrezygnowa ze swojej niezale no ci, a niejednokrotnie, je eli zachodzi taka potrzeba z zajmowanych stanowisk lub przypisanego zakresu obowi zków, wzgl dnie nie potrafi otworzy si na inne aspekty i problemy wynikaj ce z integracji dotychczas funkcjonuj cych rozwi za, trudno mówi wtedy o powstaniu systemu zintegrowanego i skutecznej integracji w takim przedsi biorstwie 7. Wdro enie ZISZ i integracja z potrzebami przedsi biorstwa produkcyjnego Zintegrowane Informatyczne Systemy Zarz dzania s wdra ane jako informatyczne rodowisko aplikacyjne, które integruje ró ne obszary funkcjonowania organizacji, przewa nie na poziomie operacyjnym. W zaawansowanych pod wzgl dem wdro enia przedsi biorstwach, ZISZ obejmuje równie poziom strategiczny organizacji. Do najcz ciej wyst pu- 6 S. Tkaczyk, Integracja zarz dzania w aspekcie strategii jako ci, w: Jako ciowe aspekty integracji zarz dzania, redakcja E. Skrzypek, Wydawnictwo Katedry Zarz dzania Jako ci i Wiedz, Wydzia Ekonomiczny UMCS, Lublin 2012, s H. Wyr bek, A. Kompa, Integracja systemów zarz dzania w warunkach restrukturyzacji przedsi biorstwa, w: Zintegrowany system zarz dzania w organizacjach, redakcja E. Skrzypek, Wydawnictwo Katedry Zarz dzania Jako ci i Wiedz, Wydzia Ekonomiczny UMCS, Lublin 2012, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013 ZN nr 96

5 Zintegrowane informatyczne systemy zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych 43 j cych potrzeb podj cia decyzji o wdro eniu ZISZ, nale y wymieni przede wszystkim aspekty zwi zane z ch ci przewagi konkurencyjnej przedsi biorstw 8. Do przyczyn wdro enia zaliczamy równie nieefektywne, u ywane obecnie systemy informacyjne, które nie s w stanie sprosta wymaganiom u ytkownika, ograniczanie kosztów przetwarzania informacji, zwi kszenie potrzeb informacyjnych do podejmowania decyzji przez kierownictwo, oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii, jako ród a przewagi, budowy wizerunku oraz dopasowania do obecnych regulacji prawnych. W warunkach funkcjonowania polskich przedsi biorstw Zarz dzania. Nale do nich formy gromadzenia informacji narzucanych i organizacji, wyró niamy trzy podstawowe ród a potrzeb, które zwi zane s z wdro eniem i integracj Zintegrowanych Informatycznych Systemów prawem, sztuka zarz dzania charakterystyczna dla danej bran y np. procedury i procesy w banku, systemy obs ug ZUS i NFZ oraz sama specyfika zarz dzania charakterystyczna dla danej organizacji lub przedsi biorstwa np. okre lone normy i wymagania np. dla budownictwa. Wdro one ZISZ, zintegrowane w przedsi biorstwach produkcyjnych, maj na celu kontrol nad przebiegaj cym procesem produkcyjnym. Prowadzi kontrol nad wiarygodn kalkulacj terminów oraz kosztów realizacji zlece, czasoch onno ci prac oraz rozliczeniu i przydziale zada dla pracowników. Integruj aplikacje biznesowe z aplikacjami automatyki przemys owej, czyli z konkretnymi urz dzeniami, liniami technologicznymi lub ca ymi systemami. Buduj bazy wiedzy, oraz czuwaj nad zapewnieniem jako ci opartej na realnych danych i wska nikach. Zapewniaj identyfikowalno w procesie oraz bior udzia przy nowych implementacjach 9. Indywidualne rozwi zania dla przedsi biorstwa produkcyjnego, czyli systemy dedykowane, przebieg ich wdro enia i integracji W standardowych systemach informacyjnych wdra anych w przedsi biorstwach istnieje niebezpiecze stwo b dnie realizowanych procesów biznesowych. Nale y wówczas zasi gn wiedzy ekspertów, szczególnie dotyczy to du ych organizacji, i ukierunkowa si na zastosowanie indywidualnych systemów dedykowanych, czyli stworzonych dla konkretnego przedsi biorstwa. Wi e si to ze wzrostem kosztów wdro enia ZISZ, gdy wymaga on dodatkowych analiz i prac wi kszej liczby specjalistów z zewn trznej jednostki wdra aj cej. Indywidualny system jest równie czu y na cz ste zmiany przepisów prawnych, które czasami wymuszaj szybk reakcj modyfikacji niektórych modu ów ZISZ, szczególnie zwi zanych z p acami i finansami. Czasami zdarza si, e niektóre modu y ZISZ nie s w stanie dostosowa do naszych potrzeb. Rozwi zanie, które si wówczas stosuje, to dostosowanie obszarów organizacji do standardowej wersji ZISZ, bez wi kszej ingerencji w wdra any obszar systemu. Implementacja Zinte- 8 Z. Banaszak, S. K os, J. Mleczko, Zintegrowane Systemy Zarz dzania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s Tam e, s ZN nr 96 Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013

6 44 M. Klimek, J. Toru ski growanego Informatycznego Systemu Zarz dzania obejmuje równie metodyk wdro enia, czyli sformalizowany szczegó owy opis, z podzia em na poszczególne etapy i czynno ci dzia a, wykonywanych w trakcie wdro enia ZISZ. Obejmuj on zakres od przygotowania projektu, a po faz optymalizacji wdro onego systemu informatycznego. Podstawowym zadaniem metodyki jest uporz dkowanie i usystematyzowanie prac zwi zanych z implementacj systemu informatycznego. Faza planowania, czyli prace przedwdro eniowe obejmuj analiz strategiczn za o e projektu zwi zanego z wdro eniem Zintegrowanego Informatycznego Systemu Zarz dzania w organizacji, oraz analiz dotychczasowych procesów przedsi biorstwa. Nast pnie opracowywana jest koncepcja funkcjonowania systemu informatycznego, okre lony zostaje zakres projektu, oraz zakres koniecznych zmian wybranych obszarów przedsi biorstwa. W tej fazie zostaje opracowany harmonogram i tryb prowadzonych bezpo rednich prac wdro eniowych, oraz szereg zmian organizacyjnych. Efektem tego etapu jest dokumentacja, która posiada efektywne znaczenie w prowadzeniu prac wdro eniowych, oraz kontroli ich post pu 10. Wdra anie opracowanej koncepcji systemu musi odbywa si zgodnie z warunkami i trybem post powania zawartymi w dokumentacji przedwdro- eniowej. Do dzia a, które realizowane s w fazie wdro enia Zintegrowanego Informatycznego Systemu Zarz dzania zaliczamy wst pne szkolenia dla uczestników projektu i u ytkowników ko cowych systemu, parametryzacj i prace programistyczne zwi zane z kastomizacj systemu, szkolenia dla u ytkowników ko cowych, testowanie funkcjonalno ci systemu, stworzenie instrukcji stanowiskowych, zbiór bie cej dokumentacji przebiegu prac wdro eniowych, oraz zatwierdzenie systemu jako wiod cego w przedsi biorstwie. Etap ten zako czy si w czasie, gdy system informatyczny b dzie realizowa wszystkie funkcje i procesy okre lone w etapie planowania i dokumentacji. Po zako czonych pracach wdro eniowych, nast puje faza produktywnej eksploatacji systemu przez bezpo rednich u ytkowników. W pocz tkowym okresie niezb dna jest asysta wdro eniowa, czyli wsparcie dla u ytkowników systemu. Niezb dnym elementem tego etapu jest optymalizacja systemu pod k tem zalet i niedogodno ci rozwi za technicznych i organizacyjnych, które zosta y zg oszone przez u ytkowników. Wykrywane s ewentualne b dy funkcjonowania systemu informatycznego, czy te niedopracowania przebiegaj cych procesów biznesowych. Nale y jednak rozró ni i rozdzieli rzeczywiste b dy od wniosków operatorów systemu. Wyst puj ce b dy powinny zosta usuni te, natomiast wnioski przeanalizowane pod k tem ich zasadno ci i op acalno ci wprowadzania zmian. Po ca kowitym zako czeniu prac nad wdro eniem nowych rozwi za nast puje ocena, w jakim stopniu nowy system spe nia za o one cele i w jaki sposób mo na wykorzysta nowe narz dzia do usprawnienia realizacji procesów. Faza doskonal ca procesy powinna by ci g a w organizacji i by 10 Tam e, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013 ZN nr 96

7 Zintegrowane informatyczne systemy zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych 45 czynnikiem inicjuj cym realizacje kolejnego projektu zwi zanego z integracj poszczególnych systemów w celu optymalizacji Zintegrowanego Informatycznego Systemu Zarz dzania 11. Integracja informatycznych systemów wspomagaj cych zarz dzanie Wszystkie funkcjonalne obszary w organizacji zintegrowane s poprzez zastosowanie informatycznych systemów zarz dzania. Zintegrowany Informatyczny System Zarz dzania z wyspecyfikowanymi funkcjami wspomaga kluczowe obszary przedsi biorstwa, szczególnie produkcyjnego. Za generowanie przychodów, oraz zbieranie informacji o potrzebach rynku i oczekiwaniach klienta odpowiedzialny jest obszar sprzeda y przedsi biorstwa produkcyjnego. W du ych firmach powo ywany jest równie dzia marketingu, który odpowiada za badania rynkowe, strategie cenowe dla towaru oraz reklam i promocj produktów. Do kluczowych zada obszaru sprzeda y zaliczamy prognozowanie w szacowaniu poziomów sprzeda y i poszukiwaniu nowych klientów, planowanie obs ugi poszczególnych odbiorców, komunikacj z klientem zwi zan z wyrobem i wiadczon us ug, sprzeda bezpo redni wyrobu, obs ug oraz pomoc gwarancyjn i ostatecznie alokacj priorytetów obs ugi klienta w okresie niedoboru produktu. Dokonuj c strategicznych analiz zwi zanych z obszarem sprzeda y musimy przeprowadzi integracj systemów w taki sposób, aby skutecznie realizowane by y powy sze zadania. Specyfikacja funkcji okre lonych dla Zintegrowanego Informatycznego Systemu Zarz dzania powinna nast pi w fazie wdro enia w przedsi biorstwie. Ju pod koniec latach dziewi dziesi tych XX wieku, pojawi si termin systemu CRM (ang. Customer Relationship Management) zwi zany z obszarem sprzeda y w ZISZ. Systemy CRM okre laj zbiory narz dzi i technik umo liwiaj cych wspomaganie zarz dzania z relacjami z klientem za pomoc technologii informatycznych 12. Obecne systemy CRM wspomagaj tak e obszary marketingu, zwi zane g ównie z organizacj i zarz dzaniem, kontaktami z klientem, generowaniem dokumentacji dotycz cych klientów, projektowaniem dokumentów w formie elektronicznej, gromadzeniem danych odno nie kontrahentów, planowaniem dzia a i zarz dzaniem czasem pracowników, analiz skuteczno ci dzia a marketingowych i strategicznych, oraz ostatecznie organizacj kampanii reklamowych produktów. W drugiej po owie lat dziewi dziesi tych XX wieku producenci Zintegrowanych Informatycznych Systemów Zarz dzania, chc c wspiera procesy zwi zane z rozwojem nowych produktów i technologii, wprowadzili na rynek pierwsze systemy PLM (ang. Product Lifecycle Management). System ten zarz dza cyklem ycia produktów, czyli przebiegiem etapów od momentu stworzenia koncepcji o produkcie, poprzez etap projektu, produkcj i utylizacj po zako czonej eksploatacji. Wspomaga przedsi biorstwo we wszystkich obszarach tworzenia i rozwoju produktów, zarz dzania portfelem 11 Tam e, s Tam e, s ZN nr 96 Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013

8 46 M. Klimek, J. Toru ski produktów, zarz dzania procesem produkcji, tworzenia koncepcji i bada nad zgodno ci produktów z wymogami prawa. System PLM integruje wszystkich uczestników procesu zwi zanego z rozwojem produktów takich jak projektanci, konstruktorzy, technolodzy, pracowników produkcji, ale równie dostawców, kooperatorów i ostatecznie samych klientów. Do najwa niejszych korzy ci wynikaj cych z wdro enia systemu PLM w przedsi biorstwach produkcyjnych mo emy zaliczy : skrócenie czasu projektowania i prowadzenia produktów na rynek, redukcj ryzyka zwi zanego z nowym produktem, popraw produktywno ci pracowników, wsparcie procesów tworzenia nowych pomys ów i analizy potrzeb rynku, budow baz danych informacji o produktach, zapewnienie zgodno ci z wymogami prawa, ograniczenie kosztów produkcji i popraw strategii biznesowych i marketingowych 13. System wspomagaj cy zarz dzanie produkcj MES (ang. Manufacturing Execution System) stanowi informatyczny system monitoruj cy procesy produkcji, pozwalaj c na automatyczne zbieranie danych o przebiegu tych procesów. Systemy MES najcz ciej s implementowane w du ych przedsi biorstwach produkcyjnych, o du ym stopniu mechanizacji i automatyzacji. Do kluczowych korzy ci z wdro enia systemów MES zaliczamy automatyczn akwizycj danych o przebiegach procesów produkcyjnych, analiz i identyfikacj zak óce i automatyczne powiadamianie o zaistnia ych sytuacjach, raportowanie i monitorowanie przebiegu prac, analiz wydajno ci i zarz dzanie zasobami i utrzymaniem ruchu 14. Podsumowanie Powy sza praca mia a na celu przybli enie czytelnikom wizji integracji systemów informatycznych w Zintegrowany Informatyczny System Zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych. Autorzy mieli za zadanie ukazanie efektywnego wp ywu wywartego na aspekty jako ciowe, poprzez zastosowanie systemów informatycznych wdro onych w przedsi biorstwach produkcyjnych. Wnioskujemy, e nie tylko zastosowanie systemów normatywnych daje szanse tym organizacjom, szczególnie produkcyjnym, na rynkowy sukces. Du y wp yw na jako produkowanych towarów maj równie zastosowane technologie informatyczne, które skutecznie przetwarzaj i wykorzystuj posiadane informacje, oraz kontroluj przebieg procesów produkcji. Nale y jednak pami ta, e nie tylko integracja systemów, ale równie wszystkich obszarów firm wiadcz cych us ugi produkcji towarów, oraz w szczególno ci integracja kadry zarz dzaj cej z pracownikami ni szych szczebli jest niezb dna do prawid owego funkcjonowania takich organizacji. 13 Tam e, s Tam e, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013 ZN nr 96

9 Zintegrowane informatyczne systemy zarz dzania w przedsi biorstwach produkcyjnych 47 Bibliografia Banaszak Z., K os S., Mleczko J., Zintegrowane Systemy Zarz dzania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Skrzypek E. (red.), Jako ciowe aspekty integracji zarz dzania, Wydawnictwo Katedry Zarz dzania Jako ci i Wiedz, Wydzia Ekonomiczny UMCS, Lublin Skrzypek E. (red.), Zintegrowany System Zarz dzania w organizacjach, Wydawnictwo Katedry Zarz dzania Jako ci i Wiedz, Wydzia Ekonomiczny UMCS, Lublin ZN nr 96 Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013

10 48 M. Klimek, J. Toru ski Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013 ZN nr 96