Główny Inspektorat Sanitarny. Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków

Transkrypt

1 PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Warszawa Październik 2011

2 PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Warszawa Październik 2011 Spis treści 3 Wprowadzenie 5 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie nowych narkotyków dopalaczy. 9 Działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie zwalczania zagrożenia dopalaczami w Polsce. 19 Stan prawny przed uchwaleniem ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 21 Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, wprowadzenie nowej definicji środka zastępczego, penalizacja czynów. 25 Działania edukacyjne i szkoleniowe. 29 Udział Polski w UE w zakresie zwalczania nowych narkotyków. 31 Analiza ekonomiczna. 35 Rezultaty wielokierunkowych działań organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej i poprawa sytuacji epidemiologicznej w obszarze zagrożenia populacji w Polsce nowymi narkotykami dopalaczami. 37 Podziękowania Warszawa, ul. Targowa 65 tel.: fax: inspektorat@gis.gov.pl

3 PAŃSTWOWA Przemysław Biliński Główny Inspektor Sanitarny Wprowadzenie Na początku lat 90. w Europie zaczęły się pojawiać nowe substancje o działaniu psychoaktywnym, czyli tzw. designer drugs (narkotyki projektowane). Substancje te należały do grupy tzw. ATS (Amphetamine Type Sitimulants). Okazało się, że część substancji z tej grupy może stwarzać dość poważne zagrożenie dla zdrowia i życia użytkowników. Taka niepokojąca sytuacja miała miejsce w 2000 r., kiedy w wielu krajach Europy i za oceanem nastąpiła seria zgonów spowodowanych tabletkami ecstasy, najczęściej z logo Mitsubishi lub UFO. Przeprowadzone ekspertyzy toksykologiczne wykazały, że w skład tabletek zamiast MDMA (zwyczajowo występującego w ecstasy) wchodziły substancje o opóźnionym działaniu, nazywane w skrócie PMA (parametoksyamfetamina) i PMMA (parametoksymetamfetamina), charakteryzujące się małą różnicą pomiędzy dawką wywołującą oczekiwany efekt, a dawką śmiertelną. Po tamtych wydarzeniach wymiana informacji o różnego rodzaju zagrożeniach dla zdrowia i życia związanych z pojawiającymi się narkotykami została zintensyfikowana. W celu przeciwdziałania zagrożeniom związanym z nowymi substancjami na mocy decyzji Rady Unii Europejskiej (decyzja Rady 2005/387/WSiSW z dnia 10 maja 2005 r. w sprawie wymiany informacji, oceny ryzyka i kontroli nowych substancji psychoaktywnych) powstał System Wczesnego Ostrzegania o Nowych Narkotykach. W praktyce oznaczało to wymianę informacji o nowych substancjach pojawiających się głównie na nielegalnym rynku narkotykowym. Sytuacja ta zmieniła się po 2005 r., kiedy na rynkach europejskich nastąpił rozwój tzw. smart shops, czyli sklepów oferujących substancje psychoaktywne, pozostające poza kontrolą prawną. Początkowo tego typu sklepy funkcjonowały w Polsce na bardzo ograniczoną skalę. Jednakże od 2008 r. mieliśmy do czynienia z dynamicznym rozwojem tego zjawiska. Jedna z sieci sklepów, w okresie zaledwie roku, otworzyła ponad 40 sklepów tego typu, ulokowanych w centrach większych miast w Polsce. Do momentu szybkiego rozwoju sklepów z dopalaczami, informacje o nowych substancjach najczęściej pojawiały się dużo wcześniej w innych krajach Unii Europejskiej. Substancje, które trafiały do Polski, najczęściej były uprzednio poddawane pełnej ocenie ryzyka na poziomie europejskim w ramach działalności Systemu Wczesnego Ostrzegania o Nowych Narkotykach. Rozwój komunikacji elektronicznej oraz wolnego handlu w Unii Europejskiej doprowadził jednak do zdecydowanego przyspieszania obrotu dopalaczami oraz wzorów ich używania w Europie. Od kilku lat obserwowano coraz częściej pojawiające się w Europie sklepy oferujące środki o działaniu psychoaktywnym. Dodatkowo, bardzo często sklepy oferowały produkty również w sprzedaży internetowej. W Polsce do 2008 r. produkty o działaniu psychoaktywnym sporadycznie oferowane były w Internecie a także w sklepach ze sprzedażą wysyłkową. Początkowo zjawisko miało ograniczony charakter, jednak na początku 2008 r. pojawiły się pierwsze informacje na temat witryny internetowej oferującej dopalacze. Sklep ten, jako pierwszy w Polsce, oferował w sprzedaży wysyłkowej substancje psychoaktywne na dużą skalę, a zarazem wykorzystywał profesjonalną oprawę marketingową. Kolejnym etapem sprzedaży dopalaczy było powstanie na przełomie sierpnia i września 2008 r. pierwszego sklepu stacjonarnego w Łodzi. Fakt założenia sklepu wywołał szeroką debatę społeczności lokalnej i władz. 3

4 PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Warszawa Październik 2011 Dopalacze: Opakowanie i zawartość. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie nowych narkotyków dopalaczy. W celu eksploracji skali zjawiska używania substancji psychoaktywnych, w tym dopalaczy zrealizowano kilka projektów badawczych. Badanie przeprowadzone przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii pod koniec 2009 r. i 2010 r. objęło reprezentatywną populację mieszkańców Polski w wieku lat (N=1001). Porównując używanie dopalaczy w tych okresach, należy odnotować spadek ich używania. Do przynajmniej jednorazowego kontaktu z dopalaczami w 2010 r. przyznało się 3% respondentów a w 2009 r. 6%, co oznacza zmniejszenie się o połowę przypadków używania dopalaczy kiedykolwiek w życiu. Po dopalacze w 2010 r. częściej sięgali mężczyźni 3%. W 2009 r. po dopalacze sięgało 7 % mężczyzn i 5 % kobiet. 40% dokonało tam zakupu. Zapytano także uczniów, na ile dni przed pomiarem dokonali zakupów w sklepie z dopalaczami. Respondenci wskazali, że najczęściej (15%) dokonywali zakupu dwa miesiące przed badaniem. Przedmiotem pomiaru była również kwestia rodzajów produktów kupowanych przez uczniów. Spośród tych, którzy dokonali zakupu, 31% uczniów kupowało najczęściej produkt Tajfun (6%) oraz pigułki lub tabletki, jak np. Amfibia (5%). Z uwagi na to, że sprzedaż dopalaczy prowadzona jest również przez Internet, pytanie o ten fakt zawarto także w badaniu. Wyniki wskazały, że w ten sposób zakupu dokonał 1% ogółu badanych. Fot. NI SUPER-E oraz NI SMOKE WANILLA 0.5 Badanie pn. Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną Młodzież 2010 (1246 uczniów), zostało zrealizowane przez Fundację Centrum Badania Opinii Społecznej we współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii. W 2008 r. rozpoczęto monitorowanie problemu używania dopalaczy, w którym to roku po dopalacze sięgnęło 4% uczniów, w 2010 r. odsetek ten wzrósł do 11%. Do kontaktu z dopalaczami w ciągu roku poprzedzającego badanie przyznało się w 2010 r. 7% uczniów (wobec 3% w 2008), a w ciągu ostatniego miesiąca 1% (wobec 2% w 2008 r.). Należy odnotować, że w przypadku ostatniego miesiąca odsetki uczniów były większe w 2008 r. niż w 2010 r. Jest to prawdopodobnie efekt zamknięcia sklepów z dopalaczami. Przypomnijmy, że badanie zostało przeprowadzone po likwidacji sieci sprzedaży dopalaczy, więc spadła też dostępność tych produktów. W badaniu z 2010 r. zapytano uczniów o znajomość terminu dopalacze. Słyszało o nich 90% badanych, a co czwarty (27%) był w sklepie z dopalaczami. Spośród tych, którzy byli w takich sklepach, Szałwia wieszcza 2,1 2,6 Poppersy 4,8 3 Dekstrometorfan (DXM) 1 1,3 Dopalacze 3,5 11,4 Syropy przeciwkaszlowe 3,2 4,7 GHB 0,9 1,3 2008r. 2010r. Grzyby halucynogenne Ecstasy Heroina Polska heroina 3,6 3,4 5,5 3,5 1,3 1,9 1,1 1,6 Relevin 0,8 1,4 2,2 Kokaina 2,3 LSD Substancje wziewne 2,3 3,3 2,9 2,8 Amfetamina 9 6,8 Leki uspokajające i nasenne 21,8 19,9 Marihiana i haszysz 30,5 35, Wykres. Używanie narkotyków kiedykolwiek w życiu (18 19 lat) 2008 r., 2010 r. (%). Źródło: Młodzież 2010, CBOS 5

5 Państwowa Inspekcja Sanitarna i Instytut Medycyny Wsi przeprowadziły (odpowiednio 1,78% i 1,57%). Natomiast wśród osób w wieku 5 15 lat, Tyle samo procent ankietowanych wskazało na inny sposób ich pozyskiwania Najwięcej pośród 554 osób ankietowanych (uczniowie i studenci), bo badania ankietowe w ostatnim kwartale 2010 roku wśród uczniów 2,57% przyznaje się do zażywania tzw. dopalaczy. niż przedstawiony w ankiecie. aż 74% badanych odpowiedziało, że odczuwało szczególne objawy po i studentów. Celem badań było: Biorąc pod uwagę wszystkie kategorie wiekowe, 3,44% spośród wszystkich Również wśród studentów sklepy z dopalaczami są głównym źródłem zażyciu dopalaczy. Najmniejszy odsetek ogółu respondentów, tj. 8% określenie skali i stopnia powszechności używania wśród młodzieży ankietowanych osób przyznaje się do zażywania tzw. dopalaczy. ich pozyskiwania (dla 68%). Od kolegów/koleżanek/znajomych substancje zaobserwował u siebie utratę przytomności, omdlenie itp. nowych środków odurzających i substancji psychotropowych tzw. dopalaczy ; określenie kanałów dystrybucji dopalaczy i dostępności do środków odurzających i substancji psychotropowych przed i po delegalizacji szeregu związków z tej grupy w 2010 roku; analizę postaw młodych ludzi wobec problemu dopalaczy i ich świadomości ryzyka zdrowotnego oraz zagrożeń społecznych związanych z zażywaniem środków psychoaktywnych, w tym dopalaczy ; zbadanie konsumenckich zachowań młodzieży w kontekście nabywania dopalaczy ; określenie składu chemicznego substancji zawartych w dopalaczach dostępnych na rynku. Poniżej przedstawiono podsumowanie wyników badań przeprowadzonych przez Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie I. Czy zdarza Ci się zażywać tzw. dopalacze? Z przeprowadzonej wśród uczniów ankiety wynika, iż znaczna 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 97,43 95,04 98,22 98,43 NIE Wiek w kategorii 5-lat - do 15-lat (%) Wiek w kategorii 21-lat - do 25-lat (%) 2,57 4,96 1,78 1,57 TAK III. Ile razy w ciągu całego twojego życia używałeś tzw. dopalaczy? Wśród ankietowanych uczniów najwyższy odsetek osób przyznaje się do używania tzw. dopalaczy 1 2 razy w ciągu całego swojego życia 48,79%. Natomiast używanie dopalaczy częściej od 3 do 9 razy i powyżej 10 razy deklaruje odpowiednio 25,39% oraz 25,83% spośród 453 osób. W grupie 101 studentów wyniki kształtują się na podobnym poziomie również największa liczba osób przyznaje się do użycia dopalaczy 23,12 46,81 26,33 Razem 3,73 Wiek w kategorii 16-lat - do 20-lat (%) Wiek w kategorii pow. 25 lat (%) te pozyskuje 25% ankietowanych studentów. Ze sprzedaży internetowej korzysta dwukrotnie więcej studentów niż uczniów (12%). Nieliczni pozyskują dopalacze od dealerów. Na inny sposób ich pozyskiwania wskazało 11% spośród ankietowanych studentów. Sklepy z dopalaczami są głównym źródłem ich pozyskiwania dla 58% wszystkich 554 ankietowanych osób (uczniowie i studenci). Ogólnie, najmniej osób spośród wszystkich zapytanych korzysta ze sprzedaży internetowej tylko 7%. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 56 w sklepie z dopalaczami od kolegów/koleżanek/znajomych 25 Grupa badana - uczeń (%) 6 poprzez sprzedaż internetową od dealera w inny sposób Grupa badana - student (%) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% czy występowały jakiekolwiek... wesoły błogi nastrój, euforia gadatliwość halucynacje nadpobudliwość Grupa badana - uczeń (%) 26 VI. Czy w związku z zażywaniem dopalaczy nie korzystałeś z jakiejś pomocy? Najwięcej pośród 452 osobowej grupy uczniów, tj. 15% korzystało z jakiejkolwiek pomocy w związku z zażywaniem dopalaczy. 7% badanych korzystało z pomocy kolegów/koleżanek/znajomych, 6% z pomocy lekarskiej, a 5% z pomocy szpitalnej. Najmniejszy odsetek uczniów, bo tylko 3% korzystało z pomocy rodziców/opiekunów podniecenie niepokój ból głowy złe samopoczucie zachowanie agresywne nadmiar pocenia się 14 inne utrata przytomności, omdlenie itp. Grupa badana - student (%) większość 95,51% nie zażywa tzw. dopalaczy. Natomiast spośród razy w ciągu swojego życia, z kolei odsetek osób używających W grupie 101 studentów, 13% badanych odpowiedziało, że korzystało studentów twierdząco odpowiedziało tylko 1,75%, a więc do zażywania dopalaczy od 3 9 razy oraz więcej niż 10 razy jest zbliżony i wynosi, V. Objawy po zażyciu dopalaczy. z jakiejkolwiek pomocy w związku z zażywaniem dopalaczy. tych substancji przyznaje się więcej uczniów niż studentów. Jednocześnie odpowiednio 27,72% oraz 28,71%. Z przeprowadzonej pośród 453 uczniów ankiety wynika, że aż 74% badanych 9% respondentów szukało pomocy u kolegów/koleżanek/znajomych, odsetek tych, którym zdarza się zażywać tzw. dopalacze wynosi 3,49% Jednocześnie odsetek osób deklarujących użycie tzw. dopalaczy odczuwało szczególne objawy po zażyciu dopalaczy. Znaczny odsetek, a 5% w szpitalu. Natomiast najniższy odsetek ankietowanych korzystał spośród wszystkich zapytanych osób (15864, uczniowie i studenci). tylko 1 2 razy w ciągu życia wynosi 47,83% spośród wszystkich 554 tj. 54% odczuwało wesoły błogi nastrój, euforię, natomiast 43% gadatliwość. z pomocy lekarskiej i rodziców/opiekunów, odpowiednio 2% i 1%. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 95,51 NIE Uczeń (%) 98,25 4,49 Student (%) Razem II. Czy zdarza Ci się zażywać tzw. dopalacze? (zróżnicowanie ze względu na wiek). Ankietowani w wieku od lat są grupą, w której osoby zażywające tzw. dopalacze stanowią największy odsetek, w porównaniu z pozostałymi analizowanymi kategoriami wiekowymi jest to 4,96%. W grupie wiekowej oraz powyżej 25 lat, odsetek osób zażywających TAK 1,75 63,53 36,47 ankietowanych osób; dla 3 9 razy wynosi 25,81%, natomiast w przypadku używania dopalaczy 10 i więcej razy kształtuje się na poziomie 26,35%. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 48, razy 43,56 Grupa badana - uczeń (%) 25,39 27,72 25, razy 10 i więcej razy Grupa badana - student (%) Razem IV. Sposób/miejsce pozyskania dopalaczy. Najwięcej uczniów pozyskuje dopalacze w sklepach z dopalaczami 56%. Znaczny odsetek pozyskuje je również od kolegów/koleżanek/znajomych 32% ankietowanych uczniów. Tylko 6% deklaruje korzystanie ze 28,71 81,77 18,23 Dalej, 25% respondentów przechodziło halucynację, 23% nadpobudliwość, a 21 % podniecenie. Trochę mniej uczniów zadeklarowało objawy niepokoju 16%, bólu głowy 17%, złego samopoczucia 15 %. Niewielki odsetek badanych przejawiało zachowanie agresywne i nadmierne pocenie, odpowiednio 13% i 11%. Tylko 8% pytanych uczniów odczuwało inne objawy po zażyciu dopalaczy, niż podane w ankiecie. Tyle samo ankietowanych zadeklarowało także objawy utraty przytomności, omdlenia itp.. Podobnie wśród studentów 76% badanych odpowiedziało, że występowały szczególne objawy po użyciu dopalaczy. 63% odczuwało wesoły błogi nastrój, euforię, 41% gadatliwość. Tylko 13% respondentów przechodziło halucynację, natomiast więcej bo aż 19% nadpobudliwość. Podniecenie zadeklarowało 26% badanych, 24% niepokój, 16% ból głowy, 19% złe samopoczucie. 14% wśród pytanych studentów nadmiernie pociło się, taki sam odsetek odczuwało inne objawy po zażyciu dopalaczy, niż podane w ankiecie. Najmniej badanych przejawiało zachowanie agresywne i utratę Najwięcej wśród 553 osób pytanych (uczniów i studentów) odpowiedziało, że w związku z zażywaniem dopalaczy korzystało z jakiejkolwiek pomocy (14%). Natomiast najmniejszy odsetek ogółu ankietowanych, bo tylko 2% szukało pomocy u rodziców/opiekunów. 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 15 korzystał z jakiejkolwiek pomocy 13 Grupa badana - uczeń (%) 7 pomocy lekarskiej szpitalnej rodziców/opiekunów Grupa badana - student (%) 3 1 tzw. dopalacze kształtuje się na mniej więcej podobnym poziomie sprzedaży internetowej, natomiast od dealera dopalacze uzyskuje 11%. przytomności, omdlenie itp., odpowiednio 8% i 7%. 7

6 VII. Od kogo dowiadywałeś się jak działają poszczególne środki psychoaktywne lub tzw. dopalacze? W grupie uczniów, najwięcej badanych, bo 27,46% odpowiedziało, że nie wie jak działają substancję psychoaktywne i dopalacze. Natomiast 23,92 % ankietowanych uzyskało informację o działaniu tych środków w inny sposób, niż był podany w ankiecie. 23,42% badanych uczniów uzyskiwało informację od koleżanek/kolegów. Podobnie 23,25% respondentów znalazło informację w Internecie. Najmniejszy odsetek pytanych korzystał z ulotek producentów dopalaczy i uzyskał informację w sklepie z dopalaczami, odpowiednio 1,32% i 0,63%. Podobnie w grupie studentów 28,63% wśród 5785 przebadanych odpowiedziało, że nie wie jak działają substancje psychoaktywne i dopalacze. Natomiast niewiele mniej, bo 26,71% twierdzi, że informację o tych substancjach wyszukało w Internecie. 23,30% ankietowanych uzyskało informację w inny sposób, niż był podany w ankiecie, a 20,02% od koleżanek/kolegów. Najmniejszy odsetek studentów informację o środkach psychoaktywnych uzyskało w sklepie z dopalaczami i z ulotek producentów tj. 0,67%. Wśród ogółu badanych uczniów i studentów, największy procent stanowią osoby które nie wiedzą jak działają substancję psychoaktywne i dopalacze tj. 27,89%. Natomiast najmniejszy odsetek ankietowanych uzyskała informację w sklepie z dopalaczami 0,64%. VIII. 70% 60% 50% 40% 30% 27,46 28,63 23,42 20,02 23,25 26,71 20% 10% 0% 0,63 0,67 1,32 0,67 Grupa badana - uczeń (%) Najczęściej używane dopalacze. 23,92 23,3 nie wiem jak działają substancje psychoaktywne i... informacje uzyskiwałam /uzyskiwałem od... informacje wyszukiwałam /wyszukiwałem od... informacje uzyskiwałam /uzyskiwałem w sklepie z... korzystałam/korzystałem z ulotek producentów... uzyskiwałam/uzyskiwałem informacje w inny sposób Grupa badana - student (%) Najczęściej identyfikowanym dopalaczem w grupie 453 uczniów jest tajfun wskazany został przez 7,51% ankietowanych uczniów. Drugą pozycję pod względem częstości identyfikacji zajmują napoje energetyzujące 5,30%. Podobny odsetek uczniów wskazuje na konkret i shiva odpowiednio 3,97% i 3,31%. Ponadto zainteresowaniem cieszy się także czeszący grzebień 2,65% oraz mefedron 1,55%. Natomiast buszek, gumijagody, czarna wdowa oraz sztywny misza zostały wskazane przez 1,10% ankietowanych uczniów. 64 Razem 37 Jeśli chodzi o grupę 101 studentów, to najczęściej identyfikowane były również tajfun, napoje energetyzujące oraz konkret i shiva odpowiednio 14,85%, 10,89%, 4,95% i 3,96%. Ponadto, studenci wskazali jeszcze inne dopalacze, które nie zostały zidentyfikowane w grupie uczniów lub zostały wskazane przez niewielką liczbę uczniów. Wśród studentów mniejszą popularnością cieszą się czeszący grzebień oraz gumijagody poniżej 1% ankietowanych. Za to więcej studentów niż uczniów wskazało na spice 4,95%. W grupie studentów zidentyfikowane zostały ivory (2,97%) oraz armagedon (1,98%), które nie zostały wskazane przez uczniów. 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1,1 1,1 1,1 1,1 1,55 2,65 14,85 3,31 8,84 10,89 Student 6,32 tajfun napoje energetyzujące 3,97 4,95 4,15 konkret 3,96 3,43 shiva 2,97 1,81 mefedron 7,51 5,3 4,95 1,62 spice 1,98 1,26 buszek sztywna misza czarna wdowa gumijagody buszek mefedron czeszący grzebień shiva konkret napoje energetyzujące tajfun 2,97 0,54 ivory 1,98 0,54 kosior Razem (uczniowie i studenci) 1,98 0,36 armagedon PAŃSTWOWA I. Postępowania administracyjne wszczęte w dniu 2 października 2010 r. Minister Zdrowia, w związku z licznymi przypadkami hospitalizowanych osób z objawami zatrucia po użyciu tzw. dopalaczy, oferowanych konsumentom jako wyroby kolekcjonerskie, ocenił, że występuje poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, a liczba zatruć charakteryzuje się znaczną dynamiką oraz potencjałem rozwojowym. W związku z powyższym Minister Zdrowia przekazał sprawę Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu, który rozpoczął działania poprzez wydanie decyzji w dniu 2 października 2010 r. o ogólnopolskim zasięgu, w której nakazał: 1. wycofanie z obrotu, na terenie całego kraju, wyrobów o nazwie Tajfun określanych jako przeznaczone do celów kolekcjonerskich oraz wszystkich podobnych wyrobów, powodujących bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi; 2. zaprzestanie działalności obiektów służących produkcji, obrotowi hurtowemu lub detalicznemu wyrobami, o których mowa w pkt. 1. Niniejszej decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Powyższa decyzja była skutkiem wcześniejszego przygotowania strategii i opracowania koncepcji bezzwłocznych działań wszystkich organów państwa posiadających stosowne kompetencje. Główny Inspektor Sanitarny przekazał decyzję Państwowym Wojewódzkim i Powiatowym Inspektorom Sanitarnym w sobotę, 2 października 2010 r. po godzinie 7 rano. Wówczas organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej nawiązały bezpośrednią współpracę z Policją. Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie zwalczania zagrożenia dopalaczami w Polsce. Warszawa Październik 2011 W związku z wyjątkowym zagrożeniem życia i zdrowia ludzi Główny Inspektor Sanitarny w celu osiągnięcia optymalnej skuteczności przejął zadania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w trybie art. 31a ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r., Nr 122, poz. 851, z późn. zm.), który to przepis obowiązuje od dnia 1 stycznia 2010 r. W celu ujednolicenia postępowania w całym kraju przez wszystkie organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Główny Inspektor Sanitarny opracował i wydał wytyczne, instrukcje i procedury postępowania w zakresie objętym decyzją. W dniu 14 października 2010 r. w Narodowym Instytucie Leków w Warszawie Główny Inspektor Sanitarny odbył naradę z Państwowymi Wojewódzkimi i Granicznymi Inspektorami Sanitarnymi na temat aktualnej sytuacji w sprawie wycofywania z obrotu tzw. dopalaczy. W naradzie udział wzięli przedstawiciele Rządowego Centrum Legislacji, przedstawiciele instytutów badawczych oraz Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz prawnicy. Dyrektor Narodowego Instytutu Leków przedstawił wyniki dotychczasowych badań nad dopalaczami i wpływ substancji zawartych w tzw. dopalaczach na organizm człowieka. Przedstawiciel Rządowego Centrum Legislacji omówił założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Pojawianie się na rynku nowych substancji psychoaktywnych pod nazwą dopalacze stanowiło wyzwanie dla środowisk naukowych i służb do podjęcia działań w celu 9

7 ochrony zdrowia ludności. Podstawowym narzędziem było przyjęcie skutecznych rozwiązań prawnych, które posłużyły eliminowaniu tzw. dopalaczy z obrotu i pozwoliły służbom wprowadzać efektywne działania prewencyjne. Ze względu na ciągle zmieniający się skład chemiczny i różnorodność produktów oferowanych w sprzedaży, jako dopalacze, przedefiniowaniu uległo m. in. pojęcie środka zastępczego, a także wyznaczono nowe zadania dla instytucji, które podejmują stosowne kroki prawne dla zapobiegania i zwalczania zjawisk sprzyjających wprowadzaniu do obrotu tzw. dopalaczy. Wiodąca rola w tym zakresie została przypisana Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Główny Inspektor Sanitarny zwrócił się do Państwowych Wojewódzkich, Powiatowych i Granicznych Inspektorów Sanitarnych o podjęcie współpracy z Policją i innymi służbami, kuratoriami oświaty, nauczycielami w zakresie zwalczania nowych narkotyków. II. Działania kontrolne W okresie od 2 października 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. w akcję skierowaną przeciw tzw. dopalaczom, zaangażowanych było 2551 pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej tabela 1. Przeprowadzono łącznie kontroli obiektów prowadzących handel dopalaczami, w tym część kontroli dotyczyła sprawdzenia oplombowania punktów obrotu tabela 2. W ramach przeprowadzonych kontroli pobrano do badań analitycznych łącznie ponad próbek. Dopalacze z punktów sprzedaży zostały zabezpieczone poprzez banderolowanie i oznakowanie wg procedury obowiązującej w organach ścigania i pod konwojem Policji przekazano je do depozytu do miejsc wyznaczonych przez poszczególnych wojewodów. W działaniach kontrolnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej wzięło udział 3500 funkcjonariuszy Policji. W stacjach sanitarno-epidemiologicznych prowadzone były całodobowe dyżury telefoniczne. Kontrole sklepów z dopalaczami dokonywano wraz z Policją o każdej porze dnia i nocy. Graniczne stacje sanitarno-epidemiologiczne współpracowały ze służbami celnymi i przeprowadzały kontrole fizyczne oraz kontrole dokumentów wszystkich zaimportowanych partii towarów. Na wniosek organu celnego wydawano opinie w zakresie uznania produktów za środki zastępcze. Przedmiotowe działania są kontynuowane. Lp. Województwo Liczba kontroli ogółem 1. podlaskie opolskie mazowieckie pomorskie podkarpackie śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie świętokrzyskie lubuskie małopolskie łódzkie zachodniopomorskie dolnośląskie warmińsko-mazurskie 89 Razem podlaskie opolskie mazowieckie pomorskie podkarpackie 123 Tabela 2. Liczba kontroli w poszczególnych województwach w okresie od 2 X 2010 r. do 31 XII 2010 r. przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w obiektach dokonujących obrotu dopalaczami śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie świętokrzyskie lubuskie małopolskie łódzkie zachodniopomorskie dolnośląskie warmińsko-mazurskie Wykres 1. Wykres podlaskie opolskie mazowieckie pomorskie podkarpackie śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie świętokrzyskie lubuskie małopolskie łódzkie zachodniopomorskie dolnośląskie warmińsko-mazurskie Lp. Województwo Liczba osób zaangażowanych w realizację zadania 1. podlaskie opolskie mazowieckie pomorskie podkarpackie śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie świętokrzyskie lubuskie małopolskie łódzkie zachodniopomorskie dolnośląskie warmińsko-mazurskie 103 Razem 2551 Tabela 1. Liczba pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej zaangażowanych w poszczególnych województwach w sprawowanie nadzoru, stosownie do postanowień Decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. W wyniku przeprowadzonych działań, przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, mających na celu realizację decyzji z dnia 2 października 2010 r., do Głównego Inspektora Sanitarnego wpłynęło ponad 500 wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej wydaniem przez Głównego Inspektora Sanitarnego omawianej decyzji. Uzyskane wyniki badań dopalaczy wykazały, iż w zabezpieczonych produktach znajdowały się niejednokrotnie substancje o działaniu psychoaktywnym, wymienione w załącznikach do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. W przebadanych produktach stwierdzono również obecność analogów strukturalnych ww. substancji, których struktura chemiczna jest bardzo podobna do struktury środków odurzających oraz substancji psychotropowych, wymienionych w załącznikach do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Ponadto w poszczególnych produktach stwierdzono także surowce farmaceutyczne, takie jak lidokaina czy synefryna, wykorzystywane do sporządzania lub wytwarzania produktów leczniczych, którymi obrót reguluje ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U r. Nr 126, poz. 1381, z późn. zm.). Zawartość w przebadanych produktach ww. substancji mogło oznaczać, że nastąpiło naruszenie, przez jednostkę wprowadzającą je do obrotu i uczestników obrotu, przepisów karnych ustawy Prawo farmaceutyczne. Identyfikacja zawartych, w produktach kolekcjonerskich, substancji dała tym samym, organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, podstawę do podjęcia dalszych działań zmierzających do usunięcia stwierdzonego w ten sposób zagrożenia. Skutkowało to powiadomieniami o popełnieniu przestępstwa, których to powiadomień dokonywali Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni, 11

8 dysponując odpowiednimi wynikami badań, potwierdzającymi obecność, w przebadanych środkach, substancji, należących do kategorii środków odurzających czy substancji psychotropowych. Zawartość w przebadanych produktach ww. substancji mogła oznaczać, że nastąpiło naruszenie przez jednostki wprowadzające je do obrotu przepisów karnych ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W wyniku tak podjętych działań jednostki prokuratury wszczynały postępowania przygotowawcze. Główny Inspektor Sanitarny, dysponując zgromadzonymi w ramach toczących się postępowań administracyjnych informacjami, do chwili obecnej, udostępnia je organom współdziałającym w wymiarze sprawiedliwości, w każdym przypadku, w którym informacje takie okazują się przydatne dla toczącego się postępowania karnego. Na skutek rozpatrzenia złożonych przez strony wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy, zakończonych zostało ponad 200 postępowań administracyjnych. W toku postępowania administracyjnego, 17 podmiotów złożyło skargi na decyzję z dnia 2 października 2010 r., do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Wszystkie skargi zostały przez sąd odrzucone z uwagi na niewyczerpanie przez strony możliwych środków zaskarżenia. Utrzymując w mocy decyzję z dnia 2 października 2010 r. Główny Inspektor Sanitarny opierał się m.in. na przekazanych przez instytuty badawcze wynikach badań zabezpieczonych produktów, które potwierdzały szkodliwość związków zawartych w oferowanych w sprzedaży wyrobach, tzw. dopalaczach. Potwierdziło to również konieczność natychmiastowych działań, podjętych w dniu 2 października 2010 r., które miały na celu odwrócenie powstałego w ten sposób zagrożenia bezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego. W wyniku wydania, przez Głównego Inspektora Sanitarnego, decyzji utrzymujących w mocy decyzję z dnia 2 października 2010 r., za pośrednictwem Głównego Inspektora Sanitarnego, do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, wpłynęło 10 skarg na ww. decyzje (stan na wrzesień 2011 r.). Z uzyskanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego informacji wynika, że w obiektach, w których przed dniem 2 października 2010 r. prowadzono handel tzw. dopalaczami, aktualnie prowadzona jest działalność o innym charakterze. III. Pobieranie próbek i badania laboratoryjne W okresie od 2 października 2010 r. do dnia 15 września 2011 roku w ramach akcji skierowanej przeciwko tzw. dopalaczom 2551 pracowników organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) pobrało do badań analitycznych łącznie próbek. Lp. Województwo Liczba osób zaangażowanych w realizację zadania 1. podlaskie opolskie mazowieckie pomorskie podkarpackie śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie świętokrzyskie lubuskie małopolskie łódzkie zachodniopomorskie dolnośląskie warmińsko-mazurskie 103 Razem 2551 Tabela 3. Próbki dopalaczy pobrane do badań analitycznych. Dopalacze pobrane z rynku do badań występowały w różnorodnej postaci: kapsułek, tabletek, proszku, mieszanek ziołowych oraz płynu. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że w składzie większości mieszanek ziołowych znajdowały się związki z grupy syntetycznych kannabinoidów typu JWH oraz ich pochodne pojedynczo lub w mieszaninie. Natomiast produkty w formie tabletek, kapsułek i proszków zawierały substancje z grupy pochodnych fenyloetyloaminy, fenylopiperazyny, benzylopiperazyny itp. w formie czystej lub pomieszane ze sobą i zmieszane z kofeiną, benzokainą lub lidokainą. Próbki tzw. dopalaczy zostały skierowane do badań do instytutów badawczych, wyspecjalizowanych w identyfikacji substancji szkodliwych dla zdrowia: 1. Narodowego Instytutu Leków w Warszawie; 2. Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu; 3. Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie; 4. Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie; 5. Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi; 6. Instytutu Sportu w Warszawie; 7. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; 8. Centrum Badawczo-Szkoleniowego Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego w Warszawie. Nazwa Instytutu Ogólna liczba próbek przekazanych do Instytutów Wykres 5. Próbki dopalaczy pobrane do badań analitycznych. Liczna próbek zbadanych Narodowy Instytut Leków Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich Instytut Medycyny Wsi Instytut Medycyny Pracy Instytut Sportu Instytut Ekspertyz Sądowych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego Centrum Badawczo-Szkoleniowe PTK 5 5 Suma Tabela 4. Alokacja próbek pobranych do badań analitycznych podlaskie opolskie mazowieckie pomorskie podkarpackie śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie świętokrzyskie lubuskie małopolskie łódzkie zachodniopomorskie dolnośląskie warmińsko-mazurskie 13

9 1200 W ramach wykonania decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego przekazano do instytutów badawczych do analizy próbek, z czego przebadano łącznie próbki. Największą liczbę próbek przebadał Narodowy Instytut Leków (3749 próbek) Centrum Badawczo - Szkoleniowe PKT Instytut Sportu Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie Instytut Medycyny Pracy Collegium Medicum UJ i więcej składników 3 składniki 2 składniki 1 składnik nie wykryto Wykres 8. Ilość substancji aktywnych wykrywanych w próbkach dopalaczy analizowanych w NIL, IS, IES. Najwięcej próbek zawierało kofeinę, pochodne THC oraz różne pochodne procentowy udział całości badanych prób 20.00% 18.00% 16.00% 14.00% 12.00% 10.00% 8.00% 6.00% 4.00% 2.00% 0.00% kofeina JWH-081 MDPV RCS Wykres 11. Wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Ekspertyz Sądowych oraz Zakład Medycyny Sądowej Collegium Medicum UJ (dane źródłowe WSSE w Krakowie) butylon JWH-122 lidokaina TFMPP MPMP JWH substancja aktywna 3 3 pfpp DMAA JWH-XXX BZP AM 694 Efedryna/pseudoefedryna 2 JWH-019 procentowy udział całości badanych prób 20.00% 18.00% 16.00% 14.00% 12.00% 10.00% 8.00% 6.00% 4.00% 2.00% 0.00% 18 MDPV 8 8 kofeina butylon AM JWH-250,201,302 TFMPP tributyloamina EMC i/lub 4-MEC JWH -073, 076, 120, 015, 033 pfpp C11H15NO substancja aktywna Wykres 13. Wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Medycyny Wsi (dane źródłowe Instytut Medycyny Wsi). Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu amfetaminy. W wielu badanych próbkach stwierdzono obecność IV Instytut Medycyny Wsi Narodowy Instytut Leków Wykres 6. Liczba próbek zbadanych przez instytuty badawcze. Analiza wyników badań pod kątem oceny narażenia życia i zdrowia ludzi Analizę próbek dopalaczy przeprowadzono przy użyciu technik chromatografii gazowej oraz chromatografii cieczowej. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że w próbkach stwierdzono obecność różnego rodzaju substancji aktywnych, co stanowi aż 83% ogółu przebadanych próbek. Zaledwie 17% przebadanych próbek dopalaczy nie zawierała substancji wpływających na zdrowie lub życie człowieka Liczba próbek w których nie wykryto substancji aktywnych Liczba próbek w których wykryto substancje aktywne związków miejscowo znieczulających, pochodnych benzodiazepiny oraz pochodne efedryny. Dane dotychczas uzyskane w wyniku przeprowadzenia licznych badań analitycznych próbek produktów typu dopalacze, dowiodły, że stanowią one grupę różnorodnych środków lub ich mieszanin wykazujących działanie odurzające lub pobudzające. Udowodniono, że w składzie tych produktów znajdują się zarówno substancje pochodzenia naturalnego pozyskiwane z roślin, jak i produkty syntetyczne. Stwierdzono również, iż skład dopalaczy w wielu przypadkach jest odmienny od deklarowanego na opakowaniu zewnętrznym produktów. procentowy udział w całości badanych prób 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% 21,77 17,62 17,42 MDPV JWH-081 walina 17,22 17,19 11,40 8,19 RCS-4 kofeina butylon JWH MEC lidokaina substancja aktywna pfpp prolina metylon TFMPP bufedron metedron JWH-019 Wykres 9. Wyniki badań przeprowadzonych przez Narodowy Instytut Leków (dane źródłowe: NIL). 8,16 6,99 5,18 4,64 4,47 4,41 4,18 3,09 2,95 procentwy udział w całości zbadanych prób 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% MDPV bk-mdea MLONE 6 4 3,4 4FPP TFMPP Lidokaina , ,5 0,5 MBZP Pentyloamina Dimetylokatynon substancja aktywna Wykres 12. Wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich (dane źródłowe Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, stan na dzień r.). NAJCZĘŚCIEJ WYKRYWANE SUBSTANCJE AKTYWNE W PRÓBKACH DOPALACZY FMP 4HO-MA N-fenylopiperazyna PMEA Benzokaina Substancje aktywne zidentyfikowane w próbkach dopalaczy można pogrupować wg poniższej klasyfikacji chemicznej: pochodne benzylo- i fenylopiperazyny; pochodne aryloketoamin; pochodne N-pirolidynoaryloketoamin; procentowy udział całości badanych prób 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% 20,8 16,89 pochodne THC (m/z 371) kofeina pochodne THC (m/z 321 bez 304) 12,75 ester metylowy kwasu oktadekanowego 10,17 10 Pyrowaleron ester metylowy kwasu heksadekanowego 9,13 8,79 8,62 kwas oktadekanowy pochodne THC (m/z.321 oraz m/z304) pochodne THC (m/z 355) 7,24 6,55 kwas heksadekanowy wykryta substancja aktywna Wykres 14. Wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Medycyny Pracy (dane źródłowe Instytut Medycyny Pracy). pochodne dibenzopiranu; inne glaucyna, kofeina, o-desmetyltramadol, pochodne betafenyloetyloaminy; fluorotropakokaina, metyloalliloamina, fluoroamfetaminy. Wybrane aktywne substancje farmaceutyczne wykryte w próbkach tzw. dopalaczy : Kofeina; pochodne metkatinonu; Lidokaina; Wykres 7. Próbki, w których wykryto substancje aktywne. Analizując dane dotyczące 70% zbadanych próbek dopalaczy stwierdzono, że są to produkty złożone, zawierające często kilka lub kilkanaście substancji aktywnych, zarówno o działaniu psychotropowym, jak i farmakologicznym. Największy odsetek próbek zawierał 1 lub 4 składniki aktywne (po 26%), następnie w 23 % stwierdzono 2 składniki, 20% 3 składniki aktywne. % próbek, w których wykryto substancję aktywną 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% 44 kofeina MDPV TFMPP JWH-081 MBZP efedryna artefakt metylon butylon lidokaina metamfepramon metedron substancja aktywna pfpp pfpp DBZP etylon 3-fenyl-1H-pyrazol Wykres 10. Wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Sportu (dane źródłowe Instytut Sportu) MEC pentylon agoniści receptorów kannabinoidowych, tzw. syntetyczne kannabinoidy; pochodne naftoiloindolu, Kod JWH; pochodne naftylometylenoindolu, Kod JWH (od 175 do 199); pochodne naftoilopirolu; pochodne naftylometylidenoindenu; pochodne naftoilopirolu; pochodne fenyloacetyloindolu; pochodne cykloheksylofenolu; Tadalafil; Glaucyna; Benzokaina; Kwas acetylosalicylowy; Teobromina; Prokaina; Fenacetyna. 15

10 Wybrane kontrolowane substancje psychoaktywne wykryte w próbkach Czas działania: 3 do 4 godzin, ale takie objawy jak tachykardia, na zapachy i smaki (mała dawka), wzrost wrażliwości słuchu i wzroku Działania niepożądane: tzw. dopalaczy : hypertensja czy pobudzenie mogą utrzymywać się od 6 do 8 godzin. (średnia dawka), zaburzenia orientacji w przestrzeni, podrażnienie, stany Działania niepożądane lidokainy występują po przekroczeniu JWH-250; Przy zażywaniu dużych dawek przez długi czas: napady paniki i przewlekłe euforyczne (duża dawka). dopuszczalnych stężeń w płynach ustrojowych. Niepożądane reakcje JWH-018; stany psychotyczne. Działania niepożądane: mogą się objawiać: ośrodkowym uczuciem oszołomienia, nerwowością, Efedryna; BZP; JWH-081 Przekrwienie oczu, wahania ciśnienia krwi, zaburzenia czynności ruchowych, suchość błon śluzowych, zawroty głowy, apatia; w skrajnych przypadkach: niepokojem, szumem w uszach, euforią, zaburzeniem świadomości, zawrotami głowy, zaburzeniem widzenia, wymiotami, drgawkami, depresją Mefedron; Mechnizm działania: napady lęku, omamy wzrokowe i słuchowe, urojenia, przewlekłe choroby oddechową, obniżeniem ciśnienia krwi, a nawet zatrzymaniem akcji serca. JWH-200; Amfetamina; Katyna; Działa jako kannabinoidowy agonista receptorów CB1 i CB2. Wykazuje dziesięciokrotnie większe powinowactwo do receptora CB1 niż do receptora CB2. psychiczne wymagające leczenia szpitalnego. 4-EMC pfpp Mechanizm działania: JWH-073. Aktywność farmakologiczna: Mechanizm działania: Jest agonistą receptora 5-HT1A, ale wykazuje również powinowactwo JWH-081 jest substancją psychoaktywną a jej połączenie z receptorami Z farmakologicznego punktu widzenia podobnie jak metkatynon jest do receptorów 5-HT2A i 5-HT2C. Jest również inhibitorem wychwytu CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH SUBSTANCJI AKTYWNYCH w mózgu powoduje uczucie przyjemności. Zależnie od dawki wywołuje stan silnym inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny, dopaminy oraz zwrotnego serotoniny i norepinefryny. ZIDENTYFIKOWANYCH W DOPALACZACH głębokiego odprężenia (mała dawka), wzrost apetytu, wzrost wrażliwości bardzo słabym noradrenaliny. Aktywność farmakologiczna: MDPV na zapachy i smaki (mała dawka), wzrost wrażliwości słuchu i wzroku (średnia dawka), zaburzenia orientacji w przestrzeni, podrażnienie, stany Aktywność farmakologiczna: Tak jak mefedron wywołuje pobudzenie i stan euforii. Poza tym wywołuje Substancja jest aktywna przy dawkach mg. Po 30 minutach od zażycia dawki ok. 50 mg wywołuje silne pobudzenie psychiczne, Mechanizm działania: euforyczne (duża dawka). podniecenie i gonitwę myśli, rozszerzenie źrenic, rumieniec na twarzy, rozszerzenie źrenic, mrowienie ciała odczuwane jako przyjemne. Możliwe Mechanizm działania MDPV polega głównie na hamowaniu zwrotnego Działania niepożądane: drżenie rąk, zmiany temperatury ciała i pocenie, silne pragnienie przyjęcia jest branie wyższych dawek, ale wtedy nasilają się niepożądane działania wychwytu noradrenaliny i dopaminy (DNRI dopamine-norepinephrine Przekrwienie oczu, wahania ciśnienia krwi, zaburzenia czynności ruchowych, następnej dawki. Przy podaniu doustnym działanie rozpoczyna się już uboczne. Może wywołać euforię i halucynacje. reuptake inhibitor). suchość błon śluzowych, zawroty głowy, apatia; w skrajnych przypadkach: po kilku, kilkunastu minutach i nasila się po kilkudziesięciu. Działanie Działania niepożądane: Mimo że MDPV posiada grupę metylenodioksy (podobnie jak MDMA napady lęku, omamy wzrokowe i słuchowe, urojenia. utrzymuje się nawet 4 6 godzin a kończy się przede wszystkim: fatalnym Po dużych dawkach pojawiają się: zmęczenie, migreny, skurcze mięśni, czy MDEA), jest wyłącznie stymulantem i nie wykazuje działania empatogennego. Stymuluje centralny układ nerwowy i układ krwionośny. Aktywność farmakologiczna: Butylon Mechanizm działania: nastrojem, rozbiciem psychicznym, poirytowaniem, lękami i urojeniami oraz uczuciem bezsilności wobec otaczających problemów. Działania niepożądane: nudności i wymioty. Metylon Wywołuje działanie psychoaktywne, efekt euforii i sympatykomimetyczny, Działanie butylonu polega na hamowaniu zwrotnego wychwytu serotoniny. Nadużywanie 4-EMC może powodować lęki i psychozy, jednak są one Mechanizm działania: pobudzenie, podwyższenie koncentracji, zwiększa czujność, bezsenność, Wpływa na neuroprzekaźnictwo; oddziałuje z receptorami serotoninowymi łagodniejsze niż w przypadku amfetaminy. Po zażyciu nawet stosunkowo Metylon hamuje wychwyt zwrotny serotoniny i dopaminy zwiększając podniecenie seksualne, niepokój, nerwowość, przyspieszenie akcji serca, 5-HTA. niewielkich dawek dosyć często zdarza się przejściowa utrata pamięci poziom tych związków mózgu. skoki ciśnienia tętniczego, intensywne pocenie się, brak łaknienia, nudności. Aktywność farmakologiczna: krótkotrwałej. Niektórymi ze skutków ubocznych mogą być: krwawienie Aktywność farmakologiczna: Do ostrych fizycznych objawów działania MDPV należy: przyspieszenie Główne efekty działania butylonu to pobudzenie, euforia, empatia, z nosa, pieczenie w nosie (przy aplikacji donosowej), halucynacje, nudności, Metylon jest empatogenną substancją psychoaktywną powodującą akcji serca, wzrost ciśnienia krwi i zaczerwienienie skóry. intensyfikacja odbioru bodźców zewnętrznych. wymioty, kłopoty z krążeniem krwi, wysypki, uczucie niepokoju, paranoja, pobudzenie ruchowe i intelektualne, skrajne stany w zależności od dawki: Psychotropowe skutki działania MDPV to: pobudzenie, wzrost zdolności Działania niepożądane: nadpobudliwość i urojenia. euforię lub rozdrażnienie, zaniepokojenie lub poczucie spokoju, stany percepcji, zmniejszona potrzeba jedzenia i snu. Efekty działania MDPV trwają około od 3 do 4 godzin. Niektóre z tych efektów, jak podwyższone Podniesienie ciśnienia krwi, suchość w ustach, halucynacje. Następnego dnia po zażyciu występuje obniżona zdolność koncentracji, senność albo Lidokaina lękowe, brak potrzeby snu, halucynacje. Działania niepożądane: ciśnienie krwi i łagodna stymulacja trwają od 6 do 8 godzin. Wysokie dawki drażliwość, zawroty głowy, obniżony nastrój. Mechanizm działania: Suchość w ustach, skoki ciśnienia, nagłe przyśpieszenie akcji serca, uderzenia powodują przedłużone ataki paniki u ludzi nietolerujących stymulantów, psychozy i przy wyższych dawkach lub częstszym używaniu uzależnienie. JWH-122 Lidokaina powoduje zahamowanie przewodnictwa impulsów we włóknach nerwowych przez blokowanie pompy sodowo-potasowej i zahamowanie gorąca, rozszerzone źrenice, oczopląs, bezsenność, wymioty, szczękościsk, w skrajnych przypadkach stany psychotyczne, rozpad osobowości. Przy właściwym użyciu, MDPV może działać jako afrodyzjak i przyjmuje Mechanizm działania: przepuszczalności błony neuronu dla jonów sodu. Charakteryzuje się się, że pod tym względem może być konkurentem dla metaamfetaminy. JWH-122 jest agonistą receptorów kannabinoidowych, należących do grupy stosunkowo małym wpływem depresyjnym na mięsień sercowy i nie Działania niepożądane: receptorów związanych z białkiem G. Jego działanie polega na hamowaniu wpływa na częstość akcji serca. Nadużywanie MDPV wywołuje syndrom podobny do syndromu neuroprzekaźnictwa. Aktywność farmakologiczna: metamfetaminowego, objawiającego się depresją, letargiem, bólem Aktywność farmakologiczna: Lidokaina jest środkiem miejscowo znieczulającym. Lidokaina jest również głowy i osłabieniem mięśni, niepokojem, hypotensją z zawrotami głowy. JWH-122 jest substancją psychoaktywną a jej połączenie z receptorami lekiem antyarytmicznym. Skraca czas trwania potencjału czynnościowego. Po dłuższym okresie używania MDPV mogą wystąpić silne bóle podbrzusza w mózgu powoduje uczucie przyjemności. Zależnie od dawki wywołuje stan Wydłuża czas potencjału spoczynkowego. Nie przedłuża czasu refrakcji. związane z bólem nerek lub szczękościsk. głębokiego odprężenia (mała dawka), wzrost apetytu, wzrost wrażliwości Hamuje nieprawidłowy automatyzm w komorach. 17

11 PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Warszawa Październik 2011 Dopalacze: Opakowanie i zawartość. Stan prawny przed uchwaleniem ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Działania Ministra Zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zwalczaniu nowych narkotyków prowadzone we współpracy z MSWiA, wojewodami, Policją, służbami, inspekcjami i strażami spełniały oczekiwania i uzyskały ogromne poparcie społeczne. Decyzja Głównego Inspektora Sanitarnego wydana na podstawie art. 27 ust. 2 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej realizowała szczególną funkcję ochronną ochronę życia i zdrowia obywateli. Państwowa Inspekcja Sanitarna jest zobowiązana do ochrony życia i zdrowia obywateli, stosując władcze metody działania, które charakteryzują się ograniczeniem wolności jednostek, w imię interesu publicznego. W sytuacjach zagrożenia Państwowa Inspekcja Sanitarna działa w sposób swoisty i z użyciem przymusu, w często przyśpieszonych lub uproszczonych trybach. Możliwość stosowania tego specjalnego trybu wydawania decyzji jest podyktowana koniecznością podejmowania działań w sytuacji wystąpienia zagrożeń, których zakresu i skutku na etapie tworzenia prawa nie sposób przewidzieć. Po wtóre, wspomniane narzędzia muszą skutecznie chronić życie i zdrowie obywateli. Z tego też względu, takie decyzje stanowią zarówno środek ochrony i przywrócenie naruszonego bezpieczeństwa, jak i mają za zadanie odwrócenie grożącego niebezpieczeństwa. Zakwalifikowanie oferowanych w sprzedaży produktów jako wyrobów podobnych było spowodowane działaniem tych substancji, które podobnie jak wyrób o nazwie Tajfun, wykazywały właściwości psychoaktywne i w ten sposób powodowały zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego. Podobieństwo to należałoby oceniać uwzględniając cechy i charakter, a przede wszystkim właściwości danego wyrobu. W przypadku dopalaczy właściwością tą było psychoaktywne działanie, a zatem oddziaływanie na organizm człowieka w podobny sposób, co produkt o nazwie Tajfun. Wskazać należy, iż treść decyzji w zakresie wyrobów podobnych musiała być w ten sposób skonstruowana, albowiem z praktycznych powodów niemożliwym było zidentyfikowanie wszystkich nazw tzw. dopalaczy. Środowiska zajmujące się wytwarzaniem takich produktów (wyrobów) charakteryzują się dynamicznością działań. Decyzja dla swej skuteczności i celu, któremu miała służyć, musiała pragmatycznie i efektywnie w swej treści ująć wszystkie wyroby, które w sposób niekorzystny działały na organizm człowieka, wywołując w nim pobudzenie, aktywne i często nieświadome reakcje. Ocena podobieństwa jest dokonywana nie tylko przy porównaniu właściwości, lecz również przy porównaniu składu i zawartości substancji używanych do wyrobu produktów. Przed przeprowadzeniem badań nad zawartością, taka ocena podobieństwa może być dokonywana z perspektywy miejsca sprzedaży tych wyrobów. Fot. NI SCORPION 0.2 oraz NI SCORPION 0.5 Zaniechanie działania i nie wydanie decyzji z dnia 2 października 2010 r. stanowiłoby dopuszczenie do sytuacji, w której to realne zagrożenie dla bezpieczeństwa życia lub zdrowia ludzi utrzymywałoby się. Brak reakcji w tym zakresie oznaczałby zagrożenie dla zdrowia publicznego, które przy wydaniu takiej decyzji powinno stanowić priorytet. Wbrew obiegowym opiniom rynek zbytu dla dopalaczy w dużej części tworzą odbiorcy, których nie satysfakcjonuje podziemny rynek narkotyków i którzy szukając substytutów chętniej sięgają po łatwiej dostępne, legalne, tańsze substancje o pożądanym profilu doznań, podobnym do tego jakie dają nielegalne środki odurzające. Niektóre z badań nad motywacją, która popycha amatorów tzw. legal highs w ramiona psychodeli, wskazują, że użytkownicy tego typu produktów mają nadzieję, że z racji legalności 19

12 środki psychoaktywne charakteryzuje wyższa czystość i stanowią one lepszej jakości substytuty dla narkotyków sprzedawanych na ulicy. Ponadto za ich posiadanie i stosowanie (źródło: Measham F, Moore K, Newcombe R, Welch Z. Tweaking, bombing, dabbing and stockpiling: The emergence of PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków uważają, że niosą one mniejsze ryzyko szkód zdrowotnych i uszkodzeń mephedrone and the perversity of prohibition. Drugs and Alcohol Today. Warszawa Październik 2011 psychicznych i co najważniejsze nie wiążą się z żadnymi sankcjami prawnymi 2010;10:14 21.) Dopalacze: Opakowanie i zawartość. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, wprowadzenie nowej definicji środka zastępczego, penalizacja czynów. W związku z dynamicznym rozwojem zjawiska obrotu nowymi substancjami posiadających działanie psychoaktywne, wprowadzono ustawę o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która zakazuje wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej substancji o działaniu psychoaktywnym, niedopuszczonych do stosowania na podstawie odrębnych przepisów. Do tak rozumianych środków zastępczych nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Te rozwiązania zakazują wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terenie kraju jakichkolwiek substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślina, grzyb, lub ich część, zawierająca taką substancję, używane jak środek odurzający lub substancja psychotropowa. Wyroby te zostały określone jako środki zastępcze. Powyższe rozwiązanie umożliwia szybkie i elastyczne reagowanie na pojawiające się zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi. Wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu środka zastępczego nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. Do tak rozumianego środka zastępczego nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Ustawa przewiduje również uzupełnienie używanych określeń wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu, tak aby obejmowały one również działania związane ze środkami zastępczymi. Ustawa rozszerza również zakres zadań ekspertów wojewódzkich do spraw informacji o narkotykach i narkomanii o obowiązek gromadzenia i analizy informacji dotyczących nowo pojawiających się trendów w używaniu środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych. Zadania te ściśle korespondują z dotychczasowym obszarem działania ekspertów wojewódzkich, rozszerzając jedynie zakres gromadzonych przez nich informacji o nowy obszar dotyczący pojawiających się nowych trendów w zakresie używania środków zastępczych oraz szkód zdrowotnych spowodowanych ich używaniem. Fot. NI SMOKE THE NEXT GENERATION 3 oraz NI SMOKE VANILLA 0.25 Decyzję w zakresie zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu oraz wycofania z obrotu podejmują właściwi państwowi inspektorzy sanitarni. Niezależnie od powyższego należy wskazać na art pkt 2 Kodeksu karnego, zgodnie z którym: kto sprowadza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach, wyrabiając lub wprowadzając do obrotu szkodliwe dla zdrowia substancje, środki spożywcze lub inne artykuły powszechnego użytku lub też środki farmaceutyczne nieodpowiadające obowiązującym warunkom jakości, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Ponadto nowa regulacja zakazuje prowadzenia reklamy i promocji środków spożywczych, jak również innych produktów przez sugerowanie, iż posiadają one działanie takie, jak działanie substancji psychotropowych lub środków odurzających. Zakaz ten wsparty sankcją karną wprowadzoną w zmienionej ustawie, ma wyeliminować praktyki marketingowe bazujące na popularyzacji dostępnych w obrocie wyrobów poprzez sugerowanie, iż są one legalnymi narkotykami. Należy także zaznaczyć, iż przepis ma na celu ochronę praw konsumentów oraz ochronę zdrowia i porządku publicznego. Z uwagi na rosnącą skalę zagrożeń związanych z dynamicznie rozwijającym się rynkiem wyrobów o działaniu psychoaktywnym, jak również ze szczególnymi zagrożeniami, jakie ten fakt niesie dla życia i zdrowia 21

13 konsumentów, w szczególności tych niepełnoletnich, zastosowanie W przypadku stwierdzenia, że produkt nie stwarza zagrożenia zdrowia zagrożone dużym prawdopodobieństwem ryzyka zatrucia czy rozstroju przepisom kontroli przewidzianym dla środków odurzających objętych wyżej opisanego środka uznać należy za proporcjonalne w stosunku do lub życia ludzi, koszty poniesione na podstawie ust. 3 zwracane są stronie. organizmu o trudnych do ustalenia konsekwencjach. Rozwiązanie takie nie Wykazem I lub niektórym z tych przepisów, jeśli będzie to uważała za konieczne zakładanego celu. Kolejna nowelizacja ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu jest nową instytucją, czy też nieznaną polskiemu ustawodawstwu. Podobne albo pożądane dla ochrony zdrowia publicznego i dobrobytu. narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, z późn. zm.) została wprowadzona regulacje zostały wprowadzone w ustawie z dnia 26 października 1982 r. Ustawa przewiduje również działania mające na celu umożliwienie ustawą z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, Mając powyższe na uwadze należy uznać, że włączenie substancji posiadania, przechowywania oraz dokonywania zakupu środków narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 117, poz. 678). Ustawa poz. 230, z późn. zm.). o udowodnionym negatywnym wpływie na organizm ludzki do zastępczych przez jednostki prowadzące działalność naukową oraz w art. 20 dodała ust. 3 o zakazie reklamy i promocji środków spożywczych wykazu środków odurzających lub substancji psychotropowych szkoleniową. W tym zakresie regulacja jest zbieżna z dotychczasowymi lub innych produktów przez sugerowanie, że posiadają one działanie Sankcje za naruszenie omawianego zakazu zawarte są art. 20 ust. 3 ustawy jest właściwe i nie powinno wzbudzać wątpliwości co do zgodności postanowieniami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. takie jak środki odurzające lub substancje psychotropowe. Powyższa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. z prawem międzynarodowym. regulacja wynika z potrzeby zapobieżenia występowaniu negatywnego Zakaz wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych, zjawiska, jakim jest prowadzenie reklamy i promocji środków spożywczych W związku z poprzednimi działaniami oraz ze względu na dalszą potrzebę Odnosząc się do regulacji Unii Europejskiej w sprawie środków stanowi podstawę do wydania przez właściwego państwowego inspektora i innych artykułów, które jakkolwiek nie zostały umieszczone w wykazie objęcia kontrolą ustawową substancji chemicznych, które są w ostatnim odurzających i substancji psychotropowych należy zauważyć, że decyzja sanitarnego decyzji o wstrzymaniu wytwarzania i nakazaniu wycofania substancji psychotropowych lub środków odurzających niemniej czasie przedmiotem obrotu handlowego w sklepach, w tym sklepach Rady 2005/387/WSiSW z dnia 10 maja 2005 r. w sprawie wymiany z obrotu środka zastępczego lub produktu, co do którego zachodzi jednak są reklamowane jako produkty oddziaływujące na ośrodkowy internetowych z tzw. dopalaczami wprowadzono kolejną nowelizację informacji, oceny ryzyka i kontroli nowych substancji psychoaktywnych podejrzenie, iż jest on środkiem zastępczym, oraz jego zatrzymania. układ nerwowy w sposób tożsamy do tych wymienionych w wykazie. ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, tj. ustawę (Dz. Urz. UE L 127 z , str. 32) w istocie ustanawia przede Główny Inspektor Sanitarny o wydaniu decyzji, o której mowa powyżej, Przepis art. 20 ust. 3 nie dotyczy sytuacji konotacji z substancjami z dnia 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wszystkim mechanizm szybkiej wymiany informacji o nowych substancjach informuje opinię publiczną. psychotropowymi lub środkami odurzającymi, lecz sugerowania, że (Dz. U. Nr 105, poz. 614 ). Rosnąca w szybkim tempie liczba sklepów psychoaktywnych, procedury ich identyfikowania i obejmowania kontrolą. środki spożywcze lub inne produkty mają ich właściwości, jeżeli są używane oferujących substancje w czystej postaci lub jako mieszanki skłoniła Natomiast art. 9 ust. 3 powyższej decyzji wyraźnie wskazuje, że żadne W przypadku potwierdzenia naruszenia zakazu wytwarzania zgodnie lub niezgodnie z ich przeznaczeniem. Wydaje się, że to powinno do objęcia tych alternatywnych narkotyków kontrolą ustawową w celu postanowienie niniejszej decyzji nie stanowi przeszkody dla utrzymania lub i wprowadzania do obrotu środków zastępczych, osoba która naruszy rozwiązywać obawy o kosmetyki, czy podobne produkty, albowiem przeciwdziałania zagrożeniu zdrowia publicznego. Wszystkie objęte wprowadzenia przez Państwo Członkowskie na swoim terytorium wszelkich powyższy zakaz, podlega karze pieniężnej w wysokości od zł nadawanie im nazw takich jak Opium, czy Ekstaza ma co najwyżej kontrolą ustawową środki odurzające mają działanie psychoaktywne, krajowych środków kontroli, jakie uzna za stosowne, po zidentyfikowaniu przez do zł. Kara ta jest nakładana w drodze decyzji administracyjnej wywoływać pewne ogólne skojarzenia, a nie sugerować, że ich użycie wywierają wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. W przypadku substancji Państwo Członkowskie nowej substancji psychoaktywnej. Objęcie kontrolą wydawanej przez właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego. zgodnie z przeznaczeniem (pokropienie się perfumami), będzie miało psychoaktywnych objętych kontrolą ustawy stwierdzono, że w większości ustawową substancji psychoaktywnych jest jedynym proporcjonalnym Wraz z wymierzeniem kary pieniężnej właściwy organ nakazuje ukaranemu bezpośredni efekt psychoaktywny zbliżony do działania narkotyku. To wchodzą one w skład produktów w sklepach oferujących tzw. dopalacze. w stosunku do zagrożenia zdrowia publicznego w Polsce, środkiem kontroli. zniszczenie będących w jego posiadaniu środków zastępczych. samo dotyczy kwestii legalnych leków zawierających środki odurzające lub substancje psychotropowe, bez względu na to, czy można je nabyć na Podstawą światowej kontroli w obszarze środków odurzających, substancji Zgodnie z ekspertyzą Narodowego Instytutu Leków związki JWH-007, Podstawę wymiaru kary stanowi w szczególności ilość wytworzonego podstawie recepty, czy bez niej. Ich ewentualne reklamy muszą zawsze psychotropowych i prekursorów narkotykowych są trzy międzynarodowe JWH-019, JWH-081, JWH-122, JWH-203, JWH-210, a także AM-694 i RCS-4 to lub wprowadzonego do obrotu środka zastępczego. Decyzji z mocy bezpośrednio i wyraźnie wskazywać, że mają one określone właściwości Konwencje Organizacji Narodów Zjednoczonych: syntetyczne kannabinoidy. Substancje te były wykrywane w mieszankach prawa nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Wpływy z tytułu psychoaktywne, a nie sugerować to jedynie w zawoalowany sposób. Jednolita Konwencja o środkach odurzających z 1961 r. sporządzona ziołowych, które oferowane były w sklepach internetowych i sklepach nałożonych kar stanowią dochód budżetu państwa, a ich egzekucja odbywa w Nowym Jorku dnia 30 marca 1961 r. (Dz. U. z 1966 r. Nr 45, poz. 277 z tzw. produktami kolekcjonerskimi. Substancje te stanowią syntetyczne, się w trybie przewidzianym w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Legalne używki, aczkolwiek mają właściwości psychoaktywne, nie są objęte oraz z 1996 r. Nr 35, poz. 149); czyli sztuczne dodatki dla mieszanek ziołowych, które w głównej mierze podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.). kontrolą tejże ustawy, a tym samym nie obejmuje ich swoją dyspozycją Konwencja o substancjach psychotropowych, sporządzona odpowiadają za psychoaktywne działanie takich mieszanek. W wyniku przepisu art. 20 ust. 3. Nie ma zatem obawy, aby przepis miał wpływ w Wiedniu dnia 21 lutego 1971 r. (Dz. U. z 1976 r. Nr 31, poz. 180); ich użycia występują efekty bardzo podobne do tych, które wywołują Ponadto, zgodnie z nowym art. 27c ustawy z dnia 14 marca 1985 r. na jakiekolwiek ograniczenie swobody obrotu gospodarczego. Zapobiega Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego wprowadzone do organizmu produkty konopi innych niż włókniste, takich o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w przypadku uzasadnionego jedynie fałszowaniu informacji o rzeczywistych właściwościach substancji obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi jak ziele lub żywica (zwanych popularnie marihuaną i haszyszem). Są to podejrzenia, że produkt stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, czy produktów. sporządzona w Wiedniu dnia 20 grudnia 1988 r. (Dz. U. z 1995 r. m.in. zmiana nastroju i samopoczucia, błogostan, euforia, halucynacje, właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny wstrzymuje jego wytwarzanie Nr 15, poz. 69). czasami depresja, apatia i urojenia. Następuje wzrost ciśnienia krwi, lub wprowadzanie do obrotu lub nakazuje wycofanie go z obrotu na czas Przepis ma na celu ochronę konsumentów i tym samym ochronę ich zdrowia tachykardia, przekrwienie gałek ocznych, zaburzenia koordynacji ruchowej, niezbędny do przeprowadzenia oceny wpływu tego produktu na zdrowie. i życia szczególnie w odniesieniu do osób nieletnich, przez uniknięcie Art. 39 Jednolitej Konwencji o środkach odurzających z 1961 r. stanowi: zawroty głowy, zaburzenia uwagi, wysuszenia śluzówek. Zbliżone efekty Niezbędne badania prowadzone są w terminie nie dłuższym niż 18 miesięcy. prawdopodobieństwa użycia określonych środków spożywczych, czy Żadne z postanowień niniejszej konwencji nie wyklucza przyjęcia i nie będzie działania są skutkiem oddziaływania tych syntetycznych kannabinoidów Koszty przeprowadzenia oceny i badań ponosi strona postępowania. innych produktów w przekonaniu, że oddziaływują one na ośrodkowy uważane za wykluczające przyjęcie przez Stronę surowszych i ściślejszych na te same receptory co delta-9-tetrahydrokannabinol (delta-9-thc), czyli Koszty ustalane są z uwzględnieniem stopnia skomplikowania i zakresu układ nerwowy w sposób tożsamy z działaniem środków odurzających przepisów kontroli od przepisów przewidzianych niniejszą konwencją, składnik aktywny roślin konopi. przeprowadzonej oceny i badań. czy substancji psychotropowych umieszczonych w wykazie ustawy a w szczególności nie przeszkodzi Stronie wymagać, by przetwory objęte o przeciwdziałaniu narkomanii, gdy w rzeczywistości jest to spożycie Wykazem III lub środki odurzające objęte Wykazem II były poddane wszystkim 23

14 Zgodnie z otrzymaną ekspertyzą Katedry i Zakładu Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i wystąpienia objawów neuropsychiatrycznych (Jutras-Aswald i wsp. 2009; Spano i wsp. 2007; Trezza i wsp. 2008; Wang i wsp. 2006). Kannabinoidy, PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków syntetyczne analogi kannabinoidów są obecnie najczęściej stosowaną grupą poza apatią i sennością powodują upośledzenie koncentracji i pamięci, Warszawa Październik 2011 środków uzależniających, szczególnie u dzieci i młodzieży. Konsekwencją zaburzenia orientacji i osłabienie siły mięśniowej. Wywierają działanie stosowania kannabinoidów u młodocianych są trwałe modulacyjne zmiany immunosupresyjne zwiększając podatność na zakażenia. Stosowanie neuroprzekaźnictwa, szczególnie istotne dla aktywnej plastyczności ich znacznie nasila ryzyko wypadków komunikacyjnych, zwłaszcza neuronalnej charakteryzującej rozwijający się mózg (Campolongo i wsp. przy równoczesnym spożywaniu alkoholu (Gonzalez-Wilhelm 2007; 2009; Rubino i Parolaro 2008; Trezza i wsp. 2008). Poważne zagrożenie Jones i wsp. 2008; Laumon i wsp. 2005; Ramaekers i wsp. 2004). Szczególnym stwarza stosowanie kannabinoidów przez kobiety w ciąży, co może zagrożeniem jest znamienne zwiększenie rozwoju psychoz (schizofrenia) prowadzić do trwałego uszkodzenia mózgu w okresie życia płodowego i chorób afektywnych średnio o 40 % (Nordentoft 2007; Moore i wsp. 2007). Dopalacze: Opakowanie i zawartość. Działania edukacyjne i szkoleniowe. Fot. NI SMOKE PLUS 1 oraz NI SMOKE PLUS 3 W ramach działań związanych z profilaktyką używania tzw. dopalaczy jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej na szczeblu regionalnym i lokalnym, zorganizowały liczne szkolenia, konferencje i imprezy edukacyjne. Dystrybuowano materiały edukacyjne broszury i plakaty, z których część została opracowana i wydana przez wojewódzkie i powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, część natomiast została dostarczona stacjom przez instytucje realizujące działania z zakresu profilaktyki i leczenia uzależnień, w tym przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Część działań przeprowadzono z wykorzystaniem Mobilnych Punktów Edukacyjnych, przekazanych wojewódzkim stacjom sanitarnoepidemiologicznych przez. Stacjom udostępniono również opracowany w Głównym Inspektoracie Sanitarnym scenariusz zajęć z wykorzystaniem mobilnego punktu. Mobilne Punkty Edukacyjne ( MPE) zostały zakupione i przekazane stacjom w celu wykorzystania ich do zajęć z młodzieżą. Zgodnie ze scenariuszem zajęcia są prowadzone przez odpowiednio przeszkolonych pracowników powiatowych stacji sanitarnoepidemiologicznych. Uprzednio szkolenia tych pracowników zostały przeprowadzone przez, wspierany przez ekspertów w dziedzinie uzależnień z Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Scenariusz obejmuje m.in. emisję filmu edukacyjnego o tematyce nowych narkotyków STOP dopalaczom. Film powstał na bazie relacji młodych ludzi uzależnionych od substancji psychoaktywnych (w tym od nowych narkotyków), wzbogacony został również o wypowiedzi specjalistów w dziedzinie terapii uzależnień. W Głównym Inspektoracie Sanitarnym opracowano również inne materiały edukacyjne, stanowiące wyposażenie MPE dwa rodzaje ulotek, różniące się zarówno treścią, jak i szatą graficzną dla młodzieży i dla rodziców (opiekunów). Ulotki te uzyskały pozytywną opinię psychologa. Wcześniej zamówiono materiały z Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, które zostały przekazane stacjom sanitarno-epidemiologicznym z myślą o wykorzystaniu w ramach MPE. Zgodnie z założeniami, wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne udostępniają mobilne punkty powiatowym stacjom sanitarnoepidemiologicznym, w celu wykorzystania ich np. na terenie szkół, jak również w trakcie imprez plenerowych. Realizacja filmu STOP dopalaczom oraz ww. działania edukacyjne zostały sfinansowane w ramach rezerwy celowej na walkę z dopalaczami. Partnerami działań, realizowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną były władze samorządowe, Policja, kuratoria oświaty, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, oraz inne organizacje związane z profilaktyką i leczeniem uzależnień. Partnerami niektórych działań były również lokalne media. 25

15 PANSTWOWA PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA Szkolenia Cykl szkoleń pt. Pierwszy dzwonek adresowanych do pielęgniarek medycyny szkolnej, podczas których poruszano m.in. tematykę narkomanii oraz środków psychoaktywnych (w szkoleniach uczestniczyły 54 osoby z powiatowych stacji sanitarnoepidemiologicznych województwa śląskiego); Nowe narkotyki dopalacze dla kadry pedagogicznej z powiatu buskiego pińczowskiego i kazimierskiego organizator: PSSE Busko Zdrój; Szkolenie dla pracowników pionu Higieny Dzieci i Młodzieży oraz pionu Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia pt. Rodzaje substancji psychoaktywnych i ich oddziaływanie na organizm człowieka. Szkolenie prowadzone przez Wydział ds. Narkotyków Wojewódzkiej Komendy Policji w Krakowie organizator: WSSE Kraków; Szkolenia dla kadry nauczycielskiej szkół ponadpodstawowych oraz pracowników Kuratorium Oświaty (łącznie 60 osób) w zakresie zagrożeń związanych z używaniem nowych narkotyków tzw. dopalaczy. Poruszane były następujące zagadnienia: charakterystyka dopalaczy środków zastępczych, skład chemiczny, efekty działania, marketing, skutki zdrowotne uzależnienia od dopalaczy, tabletki gwałtu oraz leki wykorzystywane jako wzmacniacze mózgu organizator: WSSE Łódź; Szkolenia dla nauczycieli pt Dopalacze i współczesny rynek narkotykowy, Suplementy diety, odżywki, dopalacze i doping jako czynniki zagrażające życiu i zdrowiu człowieka, Metody wzmacniania czynników chroniących przed podejmowaniem ryzykownych dla zdrowia zachowań w pracy profilaktycznej z młodzieżą szkolną przykłady zajęć warsztatowych organizator: WSSE Szczecin; Warsztaty medyczne dla nauczycieli Rozpoznawanie zachowań narkotykowych i zasady postępowania z dzieckiem znajdującym się pod wpływem substancji psychoaktywnych organizator: PSSE Grodzisk Mazowiecki. Konferencje Dopalacze środki zastępcze. W konferencji uczestniczyło 86 osób pedagogów szkolnych ze szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, pielęgniarek środowiska szkolnego, przedstawicieli władz lokalnych oraz zaproszonych gości z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach, Komendy Powiatowej Policji w Zawierciu, Zakładu Lecznictwa Ambulatoryjnego w Zawierciu organizator: PSSE Zawiercie; Dopalacze diagnoza i profilaktyka. Prelegentami byli eksperci w dziedzinie uzależnień m.in. Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie, Krakowskiego Ośrodka Terapii organizator: WSSE Kraków; Substancje psychoaktywne w środowiskach młodzieżowych, nowe trendy i zagrożenia konferencja adresowana do dyrektorów, pedagogów szkolnych, nauczycieli szkół powiatu pabianickiego, władz samorządu lokalnego oraz policji organizator: PSSE Pabianice; Młodzież w dobie zagrożeń cywilizacyjnych. Tematem wiodącym był problem zagrożeń ze strony narkotyków, dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych. Na konferencję przybyło blisko 250 osób organizator: WSSE Łódź. Imprezy edukacyjne Akcja w Pałacu Kultury Zagłębia koncert muzyczny zespołu Jary Band wiążący się z tematyką profilaktyki używania substancji psychoaktywnych. Przed salą teatralną zorganizowano stoisko informacyjne, gdzie dystrybuowano materiały na temat profilaktyki uzależnień od środków psychoaktywnych, w tym dotyczące dopalaczy pt. Dopalacze Wypalacze Środki Zastępcze organizator: PSSE Dąbrowa Górnicza; Happening 3 x Tak dla Zdrowia organizator: PSSE Starachowice; Olimpiada Promocji Zdrowego Stylu Życia organizator: WSSE Kielce; Festyn rodzinny Profilaktyka uzależnień organizator: WSSE i PSSE Olsztyn. Konkursy Konkurs plastyczny Wybieram życie organizator: PSSE Proszowice; Konkurs wiedzy Stop Uzależnieniom skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych. W rywalizacji brało udział 12 uczniów z czterech szkół gimnazjalnych. Dla uczniów szkół podstawowych przygotowano konkurs plastyczny na plakat. Wpłynęło 20 prac z pięciu szkół organizator PSSE Skierniewice; Konkurs profilaktyczny pt. Stop używkom, w którym uczestniczyło 30 uczniów organizator: PSSE Kostrzyń. Wydawnictwa Przykładowe tytuły, opracowane i dystrybuowane przez jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej Poradniki Informator nt. placówek udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym Gdzie szukać pomocy? WSSE Gdańsk; Broszury Amfetamina, spidy, dynamit WSSE Gdańsk; Halucynogeny narkotyk wypacza twój obraz WSSE Gdańsk; Narkotyki równa się niebezpieczne związki WSSE Gdańsk; Jest ich wiele: amfetamina, marihuana, LSD, heroina organizator: WSSE Gorzów Wielkopolski. Ulotki Dopalacze pierwszy krok do nałogu WSSE Gdańsk; Nasze dzieci i zagrożenia WSSE Gorzów Wielkopolski; Rodzice bądźcie czujni WSSE Katowice; Masz wybór STOP narkotykom organizator: WSSE Opole; Przyłapano Cię organizator: PSSE Złotoryja. Plakaty Liczy się zdrowy odjazd WSSE Lublin; Niedaj się skusić. Dopalaczom powiedz nie WSSE Lublin. UWAGA RODZICE Dobre relacje w rodzinie, jasno wytyczony system wartoœci, yczliwoœæ i akceptacja, codzienny kontakt, rozmowy i zainteresowanie sprawami Twojego dziecka - pomog¹ uchroniæ je przed kontaktem z narkotykami. [nowe narkotyki] W ostatnich latach na rynku pojawi³y siê nowe substancje psychoaktywne o zró nicowanym sk³adzie chemicznym. Funkcjonowa³y pod nazw¹ dopalacze. Po zamkniêciu sklepów z dopalaczami pojawi³y siê nowe. Designer Drugs (DD), Research Chemicals (RC) - pod tymi nazwami kryj¹ siê obecnie sklepy internetowe, prowadz¹ce sprzeda tych substancji. Nowe narkotyki z za³o enia imituj¹ te tradycyjne, powoduj¹c niebezpieczne dla zdrowia skutki. Bezp³atna infolinia Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej Ulotka 1. Rodzice bądźcie czujni. Inne przykładowe działania Powiatowy Program Bezpieczne Gimnazjum, w ramach którego zorganizowano spektakle teatralne, koncerty, wykłady specjalistów terapeutów oraz zajęcia warsztatowe. Inicjatywą objęto uczniów, nauczycieli oraz rodziców z 9 gimnazjów powiatu krośnieńskiego (ok.1800 osób); PSSE Krosno Odrzańskie; Informacja nt. nowych narkotyków na stronach internetowych stacji sanitarno-epidemiologicznych; Autorski program: pt. Bądź sobą program edukacyjny przeciwdziałania uzależnieniom od substancji psychoaktywnych poprzez zwiększenie samooceny i samoakceptacji młodzieży szczecińskich szkół gimnazjalnych. PSSE Szczecin; Międzyszkolna Debata pod hasłem Dopalacze groźne dla życia i zdrowia. PSSE Lubin; Muzyczne przedsięwzięcie:,,profilaktyka z rapem Stoisz po stronie. Jeœli Twoje dziecko zaczê³o zachowywaæ siê w sposób nietypowy, spêdza wiêcej czasu poza domem z grup¹ nowych znajomych a jednoczeœnie unika kontaktu z rodzicami (opiekunami), opuszcza siê w nauce, zaniedbuje swój wygl¹d lub te zamyka siê na d³ugie godziny w swoim pokoju sprawdÿ co siê dzieje. Byæ mo e za ywa narkotyki. Zwróæ uwagê na nastêpuj¹ce sygna³y: Rozszerzone Ÿrenice, wytrzeszcz oczu, s³owotok, nadmierna ruchliwoœæ, zaburzenia snu, chudniêcie, zmiennoœæ nastrojów, trudnoœci w koncentracji uwagi, niepokój, ataki agresji, krwotoki z nosa - te objawy mog¹ œwiadczyæ o tym, e dziecko za ywa substancje stymuluj¹ce. Najczêœciej wystêpuj¹ pod postaci¹ bia³ego proszku, którego œlady w pokoju lub na rzeczach dziecka powinny wzbudziæ Twój niepokój. Nietypowy zapach w³osów i ubrania, nadmierna weso³oœæ, przekrwione oczy, kaszel, zwiêkszony apetyt, zaburzenia koordynacji ruchowej powinny wzbudziæ podejrzenia, e dziecko mo e paliæ mieszanki zio³owe (Kanabinoidy). W pokoju mo e unosiæ siê zapach dymu, w kieszeniach ubrañ mog¹ znajdowaæ siê suszone rozdrobnione liœcie, jak równie inne akcesoria szklane fifki, bibu³ki, zapalniczka, charakterystyczne foliowe torebki. Nieobecny wzrok, zaburzenia percepcji i œwiadomoœci, nadwra liwoœæ zmys³ów, halucynacje wzrokowe i s³uchowe, lêk, panika, urojenia mog¹ œwiadczyæ o za yciu substancji halucynogennych. W przypadku przedawkowania wyst¹piæ mog¹: dreszcze, œlinotok, wymioty, zesztywnienie lub zwiotczenie miêœni. Kontakt z osob¹ która za y³a halucynogen mo e byæ znacznie utrudniony. CO ROBIÆ, gdy podejrzewasz, e dziecko bierze narkotyki? zacznij dzia³aæ, problem sam siæ nie rozwiàýe; odùóý emocje, wùàcz rozum; dowiedz siæ jak najwiæcej o substancjach psychoaktywnych; ustal reguùy postæpowania i konsekwentnie ich przestrzegaj - stosuj zasadæ ograniczonego zaufania; okazuj miùoúã i zainteresowanie swojemu dziecku; korzystaj ze wsparcia; nie usprawiedliwiaj nieobecnoúci w szkole; nie wstydê siæ i nie ukrywaj problemu; szukaj pomocy specjalistów zajmujàcych siæ uzaleýnieniami. Gdzie zwróciæ siê po pomoc? Krajowe Biuro ds. Przeciwdzia³ania Narkomanii ` 27

16 PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Warszawa Październik 2011 BIOR C - NIE JESTEŒ SOB! Uwa aj! Nie daj siê oszukaæ przez sklepy internetowe oferuj¹ce nowe narkotyki - Designer Drugs (DD), Research Chemicals (RC), do niedawna nazywane dopalaczami. S¹ one wyj¹tkowo niebezpieczne. Jak szkodz¹? Upoœledzaj¹ funkcje mózgu. Bior¹c narkotyki tracisz zdolnoœæ do efektywnego myœlenia i nauki. Mówisz, e rodzina i przyjaciele s¹ dla ciebie najwa niejsi? - bior¹c narkotyki krzywdzisz ich i zawodzisz ich zaufanie. Popadaj¹c w uzale nienie tracisz wolnoœæ. Bezp³atna infolinia Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej [nowe narkotyki] Jak dzia³aj¹ Ulotka 2. Biorąc Nie jesteś sobą. Substancje stymulujace powoduj¹ rozdra nienie i trudnoœci w koncentracji uwagi. Po kilku godzinach od za ycia pojawia siê zejœcie objawiaj¹ce siê wyczerpaniem, zaburzeniami rytmu serca, nudnoœciami, niepokojem a w skrajnych przypadkach nieprzyjemnymi halucynacjami, najczêœciej s³uchowymi. Mieszanki zio³owe, kanabinoidy za ycie ich prowadzi do efektów niepo ¹danych w postaci ko³atania serca, uczucia dusznoœci, zaburzeñ orientacji, niepokoju, stanów lêkowych. Halucynogeny za ycie czêsto prowadzi do bad tripów, czyli z³ych podró y, w trakcie których osoba, która za y³a substancjê doœwiadcza silnie obni onego nastroju, lêków, uczucia zagro enia, mog¹ te pojawiæ siê zaburzenia osobowoœci i myœli samobójcze. Pu³apki Substancje psychoaktywne na ka dego dzia³aj¹ inaczej. Producenci zapewniaj¹, e oferowane przez nich produkty s¹ pochodzenia naturalnego to nieprawda. Nowe narkotyki (designer drugs) to nowe substancje, których dzia³anie na organizm cz³owieka nie zosta³o do koñca poznane i niezwykle ³atwo je przedawkowaæ. Lekarze czêsto nie wiedz¹ jak postêpowaæ przy takim zatruciu. Za ywanie ich mo e spowodowaæ tzw. gateway effect, czyli siêganie po coraz bardziej uzale niaj¹ce substancje. ` PANSTWOWA Udział Polski w UE w zakresie zwalczania nowych narkotyków. Minister Zdrowia oraz Główny Inspektor Sanitarny podczas spotkania Sprawozdanie ze spotkania zostało przedstawione w czasie obrad z Komisarzem ds. Zdrowia UE, które odbyło się w czasie posiedzenia EPSCO plenarnych ministrów zdrowia UE i spotkało się z zainteresowaniem oraz 6 7 grudnia 2010 r. omówili problemy związane ze zwalczaniem obrotu poparciem ze strony Prezydencji Belgijskiej oraz Litwy, Grecji, Szwecji i Danii. nielegalnymi substancjami psychoaktywnymi w Polsce. Wypracowanie zasad współpracy pomiędzy Prezydencją polską Polska posiada duże doświadczenie w zakresie przeciwdziałania temu a Komisją Europejską i Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków niekorzystnemu zjawisku. W ciągu ostatnich 2 lat ( ) na i Narkomanii (EMCDDA), a także omówienie wspólnych działań dotyczących listę substancji zabronionych wprowadzono ok. 50 nowych substancji tzw. dopalaczy było przedmiotem obrad z delegacją polską w Lizbonie, psychoaktywnych, podczas gdy w tym samym czasie Unia Europejska w marcu 2011 r. Członkami Delegacji byli również przedstawiciele wprowadziła na listę tylko jedną substancję. Obecnie Polska posiada Ministerstwa Zdrowia i Głównego Inspektoratu Sanitarnego. największą w Europie bazę danych substancji psychoaktywnych wprowadzanych do nielegalnego obrotu obejmuje ona próbek. Przedstawiciel Głównego Inspektoratu Sanitarnego poinformował o działaniach podjętych przez Rząd RP a szczególnie Ministra Zdrowia W badaniach substancji tego rodzaju w Polsce uczestniczy 7 instytutów i Głównego Inspektora Sanitarnego we współpracy ze wszystkim organami badawczych. Polska jest zainteresowana stworzeniem europejskiego państwa posiadającymi stosowne kompetencje, w związku z licznymi konsorcjum, które mogłoby prowadzić badania. przypadkami hospitalizowanych osób z objawami zatrucia po użyciu tzw. dopalaczy, oferowanych konsumentom jako wyroby kolekcjonerskie. Komisarz ds. Zdrowia UE wyraził poważne zainteresowanie przedstawioną problematyką. Poinformował jednak, że w Komisji Europejskiej Główny Inspektor Sanitarny był organem wiodącym w wycofywaniu przedmiotowa sprawa leży w kompetencji Komisarza do spraw z obrotu nowych narkotyków tzw. dopalaczy oraz w wydaniu zakazu sprawiedliwości. Minister Zdrowia wskazała na konieczność rozważenia ich wytwarzania. odmiennego podejścia do problemu nowych narkotyków tzw. dopalaczy. Jest to problem nie tylko prawny i karny, lecz przede wszystkim medyczny Państwowa Inspekcja Sanitarna w sprawowaniu nadzoru w zakresie obejmujący zgony, zawały i uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego dopalaczy wykazała się skutecznym i efektywnym działaniem. występujące po zażywaniu substancji tego typu. Wolny przepływ towarów W rezultacie działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej liczba powoduje, że substancje psychoaktywne docierają do wszystkich krajów hospitalizowanych osób z objawami zatrucia po użyciu tzw. dopalaczy UE. Wskazuje to na potrzebę nowej, spójnej polityki UE w tym zakresie. od października 2010 r. gwałtownie zmalała. 29

17 W wyniku wspólnych konsultacji Komisja i Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii zgodziły się z priorytetami W dniach 5 6 lipca 2011 r. w Sopocie odbyło się nieformalne spotkanie Ministrów Zdrowia Unii Europejskiej, jedno z najważniejszych wydarzeń PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków polskiej Prezydencji i zapewniły o pełnym wsparciu w realizacji związanych z kreowaniem polityki UE w obszarze zdrowia. Warszawa Październik 2011 przedstawionych inicjatyw. Polski Minister Zdrowia podkreślił, że Polska, zarówno w okresie Komisja Europejska i Europejskie Centrum w pełni akceptują działania przygotowań do objęcia Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, jak podejmowane przez Polskę w odniesieniu do problemu dopalaczy na i w trakcie jej sprawowania, szczególną wagę przykłada do problematyki forum krajowym jak i unijnym. Obydwie instytucje wyraziły także nadzieję, zdrowotnej, w tym do zagadnień zdrowia publicznego. W spotkaniu wzięli że podczas Prezydencji uda się w Polsce zapoczątkować ogólnoeuropejską udział między innymi przedstawiciele Komisji Europejskiej (DG SANCO), debatę na ten temat dobrą okazją ku temu będzie debata tematyczna Regionalnego Biura WHO na Europę oraz Dyrektor Europejskiego Centrum poświecona dopalaczom, która odbędzie się podczas listopadowego do spraw Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) Marc Sprenger. W spotkaniu posiedzenia w Poznaniu. Europejskie Centrum jak i Komisja zgodziły się uczestniczył Główny Inspektor Sanitarny. z polskim punktem widzenia, zapewniając także o udzieleniu wsparcia w dalszych działaniach. Uczestnicy spotkania dyskutowali między innymi o zagrożeniach, jakie Analiza ekonomiczna. Komisja Europejska przeprowadza obecnie ewaluację Decyzji Rady 2005/387 dotyczącej nowych substancji psychoaktywnych. Podczas polskiej Prezydencji zaprezentowany zostanie raport nt. powyższej ewaluacji. Polska włączyła swoich ekspertów w nieformalne konsultacje w sprawie kierunków przyszłorocznej nowelizacji Decyzji Rady. W nadchodzących 18 miesiącach na podstawie śródokresowego przeglądu i z myślą o przejęciu, przed końcem 2012 roku, nowej strategii dotyczącej dla kondycji społeczeństw europejskich stanowią środki o charakterze psychoaktywnym tzw. dopalacze oraz o polskich doświadczeniach w skutecznym ich zwalczaniu. Środki z rezerwy celowej cz. 83 poz. 49 w wysokości zł przeznaczone zostały przez na sfinansowanie badań substancji aktywnych zabezpieczonych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej tzw. dopalaczy, składowanych w poszczególnych województwach oraz na wykonywanie ekspertyz, szkoleń i pokrycie kosztów delegacji służbowych, zakup materiałów i akcesoriów. Zrealizowano również szereg zadań, które miały na celu skuteczne wyeliminowanie dopalaczy z obrotu i użycia. Sfinansowano również działania edukacyjne Instytut Medycyny Wsi w Lublinie Ilość przebadanych próbek tzw. dopalaczy Instytut Medycyny Narodowy Instytut Pracy w Łodzi Leków w Warszawie 50 Instytut Sportu w Warszawie narkotyków na lata i planu działania na lata w przedmiotowym zakresie. Wykres 13. Rada przeprowadzi ocenę unijnej strategii dotyczącej narkotyków. Tymczasem kontynuowane będą działania służące realizacji obecnej W ramach rezerwy zrealizowano m. in. cykl szkoleń przeznaczonych Ponadto, w ramach środków z rezerwy celowej sfinansowano: strategii i planu działania na lata Rada zajmie się również dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej, podczas których przeszkolono ekspertyzy prawne dotyczące skutków decyzji Głównego Inspektora kwestią nielegalnej produkcji narkotyków syntetycznych i handlu nimi 453 pracowników stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. w sprawie wycofania oraz kwestią kontrolowania nowych substancji psychoaktywnych i działań Głównego Inspektoratu Sanitarnego. W szkoleniach udział wzięli z obrotu na terenie całego kraju tzw. dopalaczy ; podejmowanych w ich kontekście. Rewizji zostaną poddane akty prawne również przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia i Wojskowej Inspekcji 19 Mobilnych Punktów Edukacyjnych, które są wykorzystywane dotyczące prekursorów narkotyków. Sanitarnej. Podczas każdego cyklu szkoleń, uczestnicy otrzymywali na zajęciach z młodzieżą szkolną i konferencjach tematycznych; materiały szkoleniowe, a także materiały dydaktyczne. Przedmiotem realizację filmu STOP dopalaczom. Film powstał na bazie relacji finansowania była także konferencja szkoleniowa na temat walki z tzw. młodych ludzi uzależnionych od substancji psychoaktywnych (w tym dopalaczami dla ok. 400 uczestników Dopalacze nowe zagrożenie od nowych narkotyków), wzbogacony został również o wypowiedzi dla życia i zdrowia konsumentów adresowana do instytucji publicznych. specjalistów w dziedzinie terapii uzależnień; Infolinię i dwie bramki sms-owe dotyczące dopalaczy dla dorosłych W ramach środków z rezerwy celowej, w celu identyfikacji substancji i dzieci, gdzie społeczeństwo mogło zgłaszać zagrożenia związane psychoaktywnych zawartych w zabezpieczonych próbkach z ww. środkami, a także uzyskać niezbędne informacje na ich temat. środków zastępczych, przeprowadzono łącznie w ramach umów z Głównym Inspektoratem Sanitarnym badań z magazynowanych W wyniku działań organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, po zamknięciu próbek: Instytut Medycyny Pracy w Łodzi 519 próbek; Instytut Sportu sklepów z dopalaczami (nawet mimo faktu, iż handel nimi przeniósł się do w Warszawie 50 próbek; Narodowy Instytut Leków próbek; Internetu) odnotowuje się znacznie mniejszą liczbę zatruć dopalaczami. Instytut Medycyny Wsi w Lublinie próbek. 31

18 r r r. Dane Krajowego Konsultanta w dziedzinie Toksykologii Klinicznej wskazują na wyraźny spadek liczby zgłaszanych interwencji medycznych związanych z dopalaczami pod koniec 2010 r. oraz w 2011 r. Zwraca uwagę, że największą liczbę interwencji (258) odnotowano w październiku 2010 r. tj. w okresie akcji Głównego Inspektora Sanitarnego oraz służb mu podległych. Do września 2010 r. dane zbierane były tylko z ośrodków toksykologii, natomiast od października 2010 r. informacje przekazywane były przez wszystkie uprawnione jednostki. Należy zaznaczyć, że wykres przedstawia wyraźny trend spadkowy między październikiem a listopadem 2010 r. oraz dalsze spadki w liczbie rejestrowanych interwencji pod koniec 2010 r. i na początku 2011 r. Jest to jeden ze wskaźników mogących świadczyć o spadku dostępności tzw. dopalaczy na rynku. Skutkuje to wielomilionowymi oszczędnościami w wydatkowaniu środków finansowych, które dzięki temu mogą zostać przeznaczone na leczenie innych chorych r r. Wykres 14. Zgłoszenia interwencji medycznych w zakresie dopalaczy w okresie (żółte słupki tylko ośrodki toksykologii). Źródło: Krajowy Konsultant w dziedzinietoksykologii Klinicznej (2011 r.). Niezależnie od powyższych działań, w wyniku badań nad dopalaczami zabezpieczonymi w wyniku zamknięcia sklepów z dopalaczami, wytypowano 23 substancje psychoaktywne, które były w ostatnim czasie przedmiotem obrotu handlowego w sklepach, w tym sklepach internetowych z tzw. dopalaczami. Substancje objęto kontrolą ustawy przeciwdziałaniu narkomanii w wyniku jej czwartej nowelizacji (ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r.) r r r r r. Zidentyfikowanie w dopalaczach nowych substancji psychoaktywnych umożliwia skuteczniejszą interwencję i zmniejsza koszty terapii w przypadku ewentualnego zatrucia. Prawdopodobny stan gdyby Główny Inspektor Sanitarny nie wydał decyzji o zakazie wytwarzania i obrotu dopalaczami aspekt finansowy w kontekście kosztów ekonomicznych, które zostałyby poniesione w latach na leczenie osób po zażyciu dopalaczy. W okresie od lipca do października stwierdzono łączne 481 przypadków zatrucia lub podejrzenia zatruciem tzw. dopalaczami (tan faktyczny). Dane obejmują okres od lipca 2010 r., gdyż od lipca wprowadzono obowiązek zgłaszania interwencji medycznych związanych z użyciem dopalaczy w Ośrodkach Toksykologii Klinicznej. Dynamika wzrostu przypadków zatruć tzw. dopalaczami w okresie od lipca 2010 r. do października 2010 r. wyniosła średnio 90 %. Do oszacowania liczby przypadków w listopadzie i grudniu 2010 r., gdyby nie została wydana decyzja Głównego Inspektora Sanitarnego, przyjęto dynamikę wzrostu zatruć 90 %. Wykres 15. Szacunkowa liczba przypadków zatrucia lub podejrzenia zatrucia tzw. dopalaczami w okresie od lipca do grudnia 2010 r. Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Razem Lipiec 70 Sierpień Liczba Przypadków 123 Wrzesień 258 Październik 490 Listopad 931 Grudzień Łączna liczba hospitalizowanych w 2010 roku przy przyjętej dynamice wynosiłaby 1902 osoby z tej liczby 10 % osób hospitalizowanych byłoby na oddziale OAiIT (Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii). Szacunkowy Ekonomiczny Koszt Hospitalizacji w Oddziałach Toksykologii Klinicznej wyniósłby zł. 1 Szacunkowy Ekonomiczny Koszt Hospitalizacji łącznej liczby osób na oddziałach OAiIT (Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii) wyniósłby zł. 2 Przeliczony średni koszt ekonomiczny wyjazdu karetki pogotowia (zespół wyjazdowy specjalistyczny liczący, co najmniej trzy osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny) wynosi około 1 tysiąc złotych. Przyjmując, że do co trzeciej osoby musiałaby wyjechać karetka pogotowia szacowane koszty wyjazdu karetek wyniosłyby zł. Łączne koszty ekonomiczne równe byłyby zł w 2010 roku. W sytuacji gdyby Główny Inspektor Sanitarny nie wydał Decyzji, zakładając dynamikę wzrostu o 50 % odnotowanych przypadków zatruć dopalaczami lub podejrzenia zatruć dopalaczami, łączna liczba przypadków mogłaby wynieść osób w okresie od stycznia do sierpnia 2011 r. Szacowana liczba osób hospitalizowanych na oddziale OAiIT wyniosłaby (Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii) 10 % łącznej liczby osób hospitalizowanych w Oddziałach Toksykologii Klinicznej osób. Szacunkowy Ekonomiczny Koszt Hospitalizacji w Oddziałach Toksykologii Klinicznej wyniósłby zł. Szacunkowy Ekonomiczny Koszt Hospitalizacji Łącznej ilość osób na oddziałach OAiIT (Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii) zł. Zatem łączne koszty ekonomiczne w roku 2011 wyniosłyby zł. Gdyby dynamika wzrostu przypadków zatruć tzw. dopalaczami w okresie od lipca 2010 r. do października 2010 wyniosła średnio 190 % to koszt ekonomiczny byłby znacznie wyższy. Wykres 15. Szacunkowa liczba przypadków zatrucia lub podejrzenia zatrucia tzw. dopalaczami w okresie od lipca do grudnia 2010 r. Miesiąc I II III IV V VI VII VIII Szacowana Liczba Przypadków Styczeń Luty 3142 Szacunkowa Liczba Przypadków Marzec 4713 Kwiecień 7070 Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Przyjmując, że do co trzeciej osoby musiała wyjechać karetka pogotowia zespół wyjazdowy specjalistyczny (co najmniej trzy osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny) przeliczony średni koszt ekonomiczny to około 1 tysiąc złotych wyjazdu jednej karetki szacowane koszty wyjazdu karetek wyniosłyby zł. 1 Do wyliczeń posłużono się katalogiem świadczeń zdrowotnych Narodowego Funduszu Zdrowia osobodzień zł. 2 Do wyliczeń posłużono się katalogiem świadczeń zdrowotnych Narodowego Funduszu Zdrowia osobodzień zł. 33

19 PAŃSTWOWA Raport w sprawie dopalaczy nowych narkotyków Warszawa Październik 2011 Dopalacze: Opakowanie i zawartość. Rezultaty wielokierunkowych działań organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej i poprawa sytuacji epidemiologicznej w obszarze zagrożenia populacji w Polsce nowymi narkotykami dopalaczami. Wykonanie decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. spowodowało wyeliminowanie dopalaczy z obrotu na terenie całego kraju. Dopalacze wycofano z 1372 punktów sprzedaży. odpowiednich danych o skali zjawiska. Obecnie Polska posiada największą w Europie bazę danych substancji psychoaktywnych wprowadzanych do nielegalnego obrotu obejmuje ona próbek. W rezultacie wykonania decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. nastąpiły oszczędności finansów w wyniku 99 % zmniejszenia liczby hospitalizowanych pacjentów po zatruciach dopalaczami. Stosownie do Sprawozdania Konsultanta w dziedzinie Toksykologii Klinicznej nastąpił znaczący spadek liczby zgłaszanych interwencji medycznych związanych z dopalaczami pod koniec 2010 r. oraz w 2011 r. W celu zachowania pożądanego stanu osiągniętego wykonaniem decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. w zakresie zaprzestania działalności obiektów służących produkcji, obrotowi hurtowemu lub detalicznemu nowych narkotyków, ustawą z dnia 8 października 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej powierzono nowe zadania organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Fot. NI SMOKE VANILLA 1 oraz NI TRIP TASTIC Wskutek decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. zostały wykonane analizy składu dopalaczy. W efekcie wytypowano 23 nowe substancje psychoaktywne, które wpisano do załączników do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ułatwiono diagnozy w związku z zatruciami dopalaczami, których skład został zidentyfikowany. Wyniki badań wykazały, że dopalacze zawierają niebezpieczne substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, wykazujące działanie odurzające lub psychotropowe, w szczególności substancje znajdujące się w wykazie substancji o działaniu odurzającym wymienione w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nowe substancje o działaniu psychoaktywnym oraz substancje farmaceutyczne. Wskutek decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 października 2010 r. udowodniono, że dopalacze stanowią nowe narkotyki zmieniono przekonanie o braku ich szkodliwości, które było powszechne również w krajach członkowskich UE. Występowanie problemu dopalaczy w państwach członkowskich UE charakteryzowało się brakiem Od października 2010 r. prowadzone są ustawiczne szkolenia pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie nowych narkotyków. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą również szkolenia innych służb, edukację młodzieży, prowadzą kampanie informacyjne w przedmiotowym zakresie. Prezes Rady Ministrów, Rząd RP i wszystkie organy państwa posiadające stosowne kompetencje, z inicjatywy Ministra Zdrowia, podjęły bezzwłoczne działania w związku z licznymi przypadkami hospitalizowanych osób z objawami zatrucia po użyciu tzw. dopalaczy, oferowanych konsumentom jako wyroby kolekcjonerskie. Główny Inspektor Sanitarny był organem wiodącym w wycofywaniu z obrotu nowych narkotyków tzw. dopalaczy oraz w wydaniu zakazu ich wytwarzania. Przy zwalczaniu nowych narkotyków tzw. dopalaczy Państwowa Inspekcja Sanitarna po raz kolejny wykazała się skutecznym i efektywnym działaniem w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego. 35

20 Podziękowania. Główny Inspektor Sanitarny składa serdeczne podziękowania wszystkim Państwu, bez których ścisłej współpracy wyzwanie w zakresie wyeliminowania dopalaczy z obrotu na terenie całego kraju nie mogłoby zostać zrealizowane a zatem wszystkim pracownikom instytutów badawczych, którzy wzięli udział w pracach nad identyfikacją dopalaczy, a szczególnie: Panu prof. dr. hab. Zbigniewowi E. Fijałkowi Dyrektorowi Narodowego Instytutu Leków w Warszawie Panu prof. dr. hab. Grzegorzowi Spychalskiemu Dyrektorowi Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu Panu dr. Andrzejowi Wojtyle Dyrektorowi Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie Pani dr. hab. Marii Kała Dyrektorowi Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie Panu prof. dr. hab. med. Konradowi Rydzyńskiemu Dyrektorowi Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Panu dr. Andrzejowi Pokrywce Dyrektorowi Instytutu Sportu w Warszawie Panu prof. dr. hab. med. Wojciechowi Nowakowi Prorektorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego ds. Collegium Medicum Panu dr. Mieczysławowi Goc Prezesowi Centrum Badawczo Szkoleniowego Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego w Warszawie Wszystkim państwowym inspektorom sanitarnym oraz wszystkim pracownikom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, którzy wzięli udział w nadzorze i kontroli w zakresie dopalczy a szczególnie: Panu Jerzemu Jakubkowi Zachodniopomorskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Pani Elżbiecie Charytoniuk Pomorskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Januszowi Dzisko Warmińsko-Mazurskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Pani Alicji Gabrylewskiej Podlaskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Jerzemu Kasprzakowi Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Bydgoszczy Pani Małgorzacie Czerniawskiej-Ankiersztejn Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Warszawie Panu Andrzejowi Trybuszowi Wielkopolskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Pani Urszuli Sztuka-Polińskiej Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Łodzi Pani Elżbiecie Socha-Stolarskiej Świętokrzyskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Rafałowi Niżankowskiemu Małopolskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Januszowi Słodzińskiemu Lubelskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Szczepanowi Jędralowi Podkarpackiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Grzegorzowi Hudzikowi Śląskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Pani Jolancie Świderskiej-Kopacz Lubuskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Pani Annie Matejuk Opolskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Panu Jackowi Klakočar Dolnośląskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu Współpracownikom, którzy wzięli udział w pracach nad zwalczaniem dopalczy : Panu Witoldowi Tomaszewskiemu p.o. Zastępcy Głównego Inspektora Sanitarnego Panu Piotrowi Kulpie Dyrektorowi Generalnemu Głównego Inspektoratu Sanitarnego a także dyrektorom w Głównym Inspektoracie Sanitarnym: Pani Renacie Szczęch Pani Marii Suchowiak Pani Annie Czaplickiej Pani Marii Klemczak oraz naczelnikom: Pani Małgorzacie Jakóbczyk Pani Jaonnie Kalinowskiej-Morce Pani Elżbiecie Otwinowskiej Pani Justynie Dębowskiej 37