i C C h h e e m m 2 Zastosowanie

Transkrypt

1 Omówienie baz danych, związanych zanych z właściwościami ciami substancji chemicznych w systemie komputerowym ichem2 i programie do etykietowania EtChem3 Andrzej M. Grossman, Politechnika Śląska,Gliwice SYGOS VII, Ustroń

2 ichem2 Zastosowanie Prowadzenie gospodarki magazynowej. Informacja o odczynnikach do wymiany lub sprzedaży. Informacja o właściwościach odczynników chemicznych, szczególnie pod kątem zagrożeń.

3 EtChem3 Zastosowanie Przygotowanie i wydruk etykiet na opakowania zawierające substancje lub preparaty chemiczne Baza właściwości substancji oparta jest na bazie CASDAT systemu ichem2, dodatkowo uwzględniono w niej zależność zagrożeń od stężenia

4 Bazy systemu ichem2 Baza właściwości substancji CASDAT Bazy magazynowe Magazyn 1 Magazyn 2 Magazyn N CAS Procedury obsługi baz

5 Bazy systemu ichem2 Bazy magazynowe Właściwości stanu magazynowego: Nazwa Ilość (jednostki) opakowanie producent czystość (cz., cz.d.a., sp. cz....) przychody rozchody dodatkowe informacje Powiązanie z bazą CASDAT przez nr CAS

6 Bazy systemu ichem2 CASDAT Właściwości substancji Przechowuje informacje związane z substancją (związkiem) jako indywiduum chemicznym Istnieje możliwość uzupełniania bazy CASDAT przez upoważnionych magazynierów

7 Bazy systemu ichem2 CASDAT Zadania bazy CASDAT: Udostępnianie informacji o właściwościach odczynników, w tym przede wszystkim o zagrożeniach (zwroty R, S, piktogramy) Wymuszanie uporządkowania nazewnictwa w bazach magazynowych

8 Źródła danych Katalogi firm POCh, Merck i inne Rozporządzenie ministra zdrowia z w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 201 poz tabela A) Rozporządzenie ministra zdrowia z r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych Internetowe bazy danych chemicznych

9 Grupy właściwości: Identyfikujące substancję Pomocnicze dane fizykochemiczne Określające zagrożenia Inne Baza zawiera różnych właściwości

10 Właściwości identyfikujące substancję Numer CAS (indeks bazy) nazwy numer WE, numer indeksowy

11 Numer CAS (Chemical Abstracts Service Registry Number) Podstawa klasyfikacji odczynnika w systemie Nr CAS właściwość wartość (indeks) nazwa Azotyn n-pentylu wzór C 5 H 11 NO zagrożenie R22 - działa szkodliwie po połknięciu itd. CASDAT Baza zawiera nr CAS

12 Numer CAS Wielokrotne nr CAS CASDAT Trudności z jednoznaczną identyfikacją Np. azbest: CAS: , , , , , W takim przypadku pełny opis umieszczano pod najczęściej występującym nr CAS. Przy pozostałych odnośnik do tego nr.

13 Numer CAS CASDAT Trudności z jednoznaczną identyfikacją na podstawie nr CAS Brak nr CAS Trudności ze znalezieniem w dostępnych źródłach W takich przypadkach stosowano wewnętrzny indeks ichemxxx lub indeksy lokalne np.: PSL-69, UWr-Bs-2

14 Numer CAS Brak nr CAS CASDAT Trudności z jednoznaczną identyfikacją Właściwości dotyczące grupy substancji w tabeli A rozporządzenia (głównie R, S) np. związki arsenu z wyjątkiem wymienionych w innym miejscu wykazu Właściwości przypisywano indywidualnym związkom. Dla grupy - wewnętrzny indeks: ichemxxx

15 Nazwa CASDAT nie jest jednoznacznym identyfikatorem! Dowolna ilość synonimów Nazwy polskie i angielskie (Specjalnie oznaczono nazwy zgodne z tabelą A) Cyclohexatriene Benzene benzen (*) (*) Nazwa wg "Wykazu substancji niebezpiecznych" Baza zawiera nazw substancji

16 Nazwa Źródło o nomenklatury W większości przypadków katalogi firm POCh, Merck, Sigma-Aldrich, internetowe bazy danych chemicznych. Do każdego numeru CAS przypisana jest najczęściej jedna nazwa polska i przynajmniej jedna nazwa angielska. Polska nomenklatura związk zków w nieorganicznych W większości przypadków dwie formy: kation-anion np. magnezu siarczan oraz anion-kation np. siarczan magnezowy. Mogą występować też inne synonimy, np. nazwy handlowe: sól gorzka

17 Nazwa Hydraty W katalogach firm dosyć duża dowolność. Bywa podawany nr CAS związku bezwodnego, a w nazwie ilość cząsteczek wody hydratacyjnej Takie przypadki mogą wystąpić w bazie CASDAT aczkolwiek staraliśmy się je wyeliminować.

18 Nazwa Hydraty cd. Propozycja wprowadzenia hydratu do bazy CASDAT: a) - sprawdzić w wyszukiwarkach internetowych i katalogach odczynników czy takiego związku rzeczywiście nie ma - jeżeli jest dopisać do bazy CASDAT, b) - nie znaleziono - skorzystać ze związku bezwodnego - ilość cząsteczek wody wpisać w polu opis c) - nie ma związku bezwodnego - skorzystać ze związku o nieokreślonej (xh 2 O) ilości wody - ilość cząsteczek wody wpisać w polu opis d) - nie ma związku o nieokreślonej ilości wody - skorzystać ze związku o najniższej ilości cząsteczek wody - ilość cząsteczek wody wpisać w polu opis

19 Nazwa Nomenklatura związk zków w organicznych Przyjęto raczej nazwy popularne, używane w handlu. Nazewnictwo zgodne z nomenklaturą genewską lub stosowaną w CA występuje sporadycznie dodatkowo. Występują nazwy polskie i angielskie

20 Numer WE nie jest jednoznacznym identyfikatorem Numer WE (EC) oznacza jeden z trzech numerów wymienionych poniżej: numer przypisany substancjom w Europejskim Wykazie Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (European Inventory of Existing Chemical Substances) - EINECS - jest to siedmiocyfrowy numer o strukturze XXX-XXX-X rozpoczynający się od liczby , numer przypisany substancji w Europejskiej Liście Substancji Notyfikowanych (European List of Notified Chemical Substances) - ELINCS - jest to siedmiocyfrowy numer rozpoczynający się od , numer w wykazie substancji chemicznych wymienionych w publikacji Komisji Europejskiej "No-longer polymers" - jest to siedmiocyfrowy numer o strukturze XXX-XXX-X, rozpoczynający się od Baza zawiera 7683 nr WE

21 Numer indeksowy nie jest jednoznacznym identyfikatorem Pozwala zaliczyć związek do określonej grupy substancji Pierwsze trzy cyfry są albo liczbą atomów najbardziej charakterystycznego pierwiastka (poprzedzoną jednym lub dwoma zerami), albo numerem klasy dla substancji organicznych np.: ditlenek manganu, etanol Nr klasy Substancja 601 Węglowodory 602 Halogenowe pochodne węglowodorów 603 Alkohole i ich pochodne itd. bliższe dane - Dz.U Baza zawiera 3427 numerów indeksowych

22 Pomocnicze dane fizykochemiczne Wzór sumaryczny (7105) Notacja Hilla - zapis w kolejności: C, H i dalej alfabetycznie pozostałe pierwiastki ClNa = (NaCl) CaO 4 S =(CaSO 4 ) Sporadycznie zapis typu CaSO 4 Hydraty - wzór * liczba cząsteczek wody. Chlorowodorek, siarczan w związkach organicznych - w większości przypadków po * (*HCl, *H 2 SO 4 ), czasem zsumowane we wzorze.

23 Pomocnicze dane fizykochemiczne Masa molowa (6796) W katalogach firmowych podawana jest czasem masa molowa związku bezwodnego, podczas gdy nazwa i wzór wskazują na związek uwodniony ze zdefiniowaną ilością wody w cząsteczce. Inne właściwości fizykochemiczne Można dopisywać jako komentarz

24 Właściwości określające zagrożenia Znaki ostrzegawcze oraz napisy określające ich znaczenie i symbole (Dz.U ) T np.: Jeżeli zgodne z tabelą A napis Oznakowanie WE (8687) Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz ich numery [zagrożenia (R), zwroty (R)] (Dz. U ) np.: R10 - Produkt łatwopalny (14277) W przypadku braku w tabeli A występują różnice w znakach ostrzegawczych i zwrotach R zależnie od producenta

25 Właściwości określające zagrożenia Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego oraz ich numery [środki bezpieczeństwa (S), zwroty (S)] (Dz.U ) np.: S24 - Unikać zanieczyszczenia skóry (19098) W przypadku braku w tabeli A występują różnice w zwrotach S zależnie od producenta

26 Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych (MSDS) w języku polskim (dzięki uprzejmości firm POCh i Merk ) (6164) Rzadko pojawiają się wykazy MSDS na płytkach CD - trudności z aktualizacją bazy. Pytanie: czy w dobie szybkiego internetu warto zamieszczać w bazie ichem karty MSDS, jeżeli są w najnowszym wariancie dostępne na witrynach producentów?

27 Inne właściwości Komentarz - dowolny tekst URL odnośnik do zasobów internetu Plik dowolny plik tekstowy lub graficzny

28 Cz.1

29 Cz. 2

30 Handlowe nazewnictwo związków jest niejednolite i nawet dobry chemik ma trudności z poprawną identyfikacją. baza CASDAT nie wyczerpuje wszystkich wariantów i trzeba będzie dodatkowo korzystać z innych katalogów. Magazynier może się zniechęcić i zacznie wprowadzać własne nazwy i kody (wariant bez CAS) - będzie bałagan. Podobnie wyglądają papierowe kartoteki jeden odczynnik figuruje pod kilkoma różnymi nazwami z butelki. Wniosek Uzupełnianie bazy lokalnej IChem stwarza możliwości uporządkowania nazewnictwa w gospodarce magazynowej, ale nie zrobi tego sam

31 Mechanizm uzupełniania bazy lokalnej Wprowadzenie CAS i (lub) nazwy oraz innych właściwości do bazy CASDAT Pokazują się z ikonki Lok Baza CASDAT w Gliwicach jest sukcesywnie uzupełniana, a bazy lokalne okresowo aktualizowane W trakcie aktualizacji dublujące się wpisy są automatycznie likwidowane i ikonki lokalnego wpisu znikają.

32 EtChem3 Baza właściwości Użytkownik nie może zmieniać zawartości bazy Wszyskie zmiany mogą być wprowadzane na etykiecie Nr CAS Nazwy Nr WE Wzór związku w notacji Hilla Znaki ostrzegawcze, zwroty R, zwroty S Zawiera wyłącznie substancje o zdefiniowanych zagrożeniach

33 Dodatkowe właściwości określające zagrożenia wg tabeli A rozporządzenia Zależność od stężenia dla niektórych substancji np.: kwas nadchlorowy Czysty związek - O, C; R c > 50% - C; R 35; dodatkowo O, R %< c<50% - C; R 34 1%< c<10% - Xi; R 36/38 R5 R8 R34 R35 EtChem3 - Ogrzanie grozi wybuchem - Kontakt z materiałami zapalnymi może spowodować pożar - Powoduje oparzenia. - Powoduje poważne oparzenia R36/38 - Działa drażniąco na oczy i skórę

34 ichem2 EtChem3 Dziękuję za uwagę EtChem3 ichem2