Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii

Transkrypt

1 Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VII edycja, rok akademicki 2015/2016 Jolanta Gul-Bogacz Polska w drodze do strefy euro w kontekście wymogów nominalnych Praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem Prof. UR dr hab. Ryszarda Katy Przyjmuję pracę Data i podpis promotora RZESZÓW 2016 Studia realizowane z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

2 Oświadczenie autora pracy Świadoma odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej publikowana, jest w pełni autorska i powstała dla celów uzyskania świadectwa ukończenia studiów podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy euro i nie była także przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni. Data Podpis autora pracy 2

3 Streszczenie Praca podejmuje problematykę gotowości Polski do przyjęcia euro w kontekście spełniania wymogów nominalnych. Od 1 maja 2004r. Polska jest członkiem UE. Uczestniczy w III etapie Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) na prawach państwa objętego derogacją. Oznacza to, że jest zobowiązana do spełnienia kryteriów konwergencji i przyjęcia euro w przyszłości. Akcesja do strefy euro państwa z derogacją związana jest z dwiema procedurami: włączenia waluty krajowej do systemu ERM II oraz uchylenia derogacji. Warunkiem przyjęcia euro jest trwałe wypełnienie kryteriów konwergencji nominalnej i prawnej. Ocena osiągnięcia przez państwo członkowskie wysokiego stopnia konwergencji nominalnej następuje na podstawie wypełnienia kryteriów dotyczących: stabilności cen, poziomu długoterminowej stopy procentowej, dyscypliny budżetowej oraz stabilności kursu walutowego. Przyjęcie euro jest zatem wpisane w nieodległą przyszłość Polski. Wprowadzenie euro rozpoczyna kolejny, bardziej zaawansowany etap integracji Polski z gospodarkami zachodniej Europy. Zastąpienie złotego europejską walutą niesie ze sobą zarówno wielkie szanse, ale również strach i niepewność społeczeństwa. Należy jednak pamiętać, że dzięki dużej świadomości wachlarza zagrożeń, które niesie ze sobą przyjęcie wspólnej europejskiej waluty, kraj może osiągnąć sukces i właściwie wykorzystać potencjalne szanse. Celem pracy jest omówienie stopnia konwergencji nominalnej polskiej gospodarki ze strefą euro oraz ocena korzyści i szans oraz zagrożeń wynikających z uczestnictwa Polski w Eurosystemie. Sformułowano hipotezę badawczą - Polska nie spełnia warunków konwergencji nominalnej z Maastricht. Na podstawie przeprowadzonej analizy hipoteza została zweryfikowana pozytywnie. Polska w badanym okresie nie spełniała kryteriów konwergencji nominalnej oraz prawnej. Spośród ekonomicznych kryteriów, które muszą zostać spełnione, Polska spełniła kryterium inflacyjne (we wrześniu 2015 r. nasz kraj po raz kolejny znalazł się wśród trzech państw tworzących grupę referencyjną), kryterium zadłużenia publicznego i deficytu budżetowego nie przekraczając wyznaczonych limitów oraz dostatecznie niskich stóp procentowych. Jednak kryterium kursu walutowego nie zostało wypełnione ze względu na fakt, że Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II. Ponadto prawodawstwo polskie nie spełnia jeszcze wszystkich wymogów dotyczących niezależności Banku Centralnego i integracji z Eurosystemem. Istnieje wiele przesłanek, które pozwalają twierdzić, że przystąpienie do strefy euro to krok we właściwym kierunku. Faktem pozostaje również, iż jednolita waluta przyczynia się do silnego i trwałego powiązania narodów i państw. Słowa kluczowe: <kryteria konwergencji nominalnej, konwergencja prawna, strefa euro, korzyści, koszty> TYTUŁ <Poland on the way to the euro zonein the context of minimum requirements> 3

4 Spis treści: Streszczenie... 3 Wstęp Stan gospodarki Polski a wymogi spójności Makroekonomiczne wymogi członkostwa w UGW konwergencja nominalna Konwergencja prawna Polska a kryteria konwergencji Korzyści i zagrożenia płynące z wprowadzenia jednolitej waluty Korzyści z członkostwa w strefie euro Koszty / zagrożenia wynikające z członkostwa w strefie euro Wnioski Literatura Spis tabel Spis rysunków

5 Wstęp Przyjęcie euro jest wpisane w nieodległą przyszłość Polski. Jako naród w sprawie przystawienia Polski do Unii byliśmy prawie jednomyślni. Dużo większy sceptycyzm w społeczeństwie rodzi natomiast przyjęcie wspólnej waluty, a nawet trzeba powiedzieć, że przyjęcie euro przestało być priorytetowym etapem integracji z Unią Europejską i przez obecnie rządzących zostało odsunięte na dalszy plan. Pozostaje zatem kwestia, kiedy to nastąpi i czy jesteśmy na to jako państwo gotowi w sensie ekonomicznym i społecznym? Dlatego właśnie tematyka wspólnej europejskiej waluty stała się przedmiotem mojej pracy. Unia Gospodarcza i Walutowa jest najbardziej zaawansowaną formą integracji państw europejskich. Funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r., a jej istotą jest wspólny jednolity pieniądz obowiązujący we wszystkich krajach członkowskich. Obecnie liczy ona 19 członków. Podstawy prawne UGW stworzył Traktat z Maastricht podpisany 7 lutego 1992 r., celem którego było przekształcenie obszaru państw członkowskich Unii Europejskiej w obszar o jednolitej walucie. W maju 2004 r. Polska stała się uczestnikiem Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) na prawach państwa objętego derogacją. Derogacja dotycząca wspólnej waluty jest tymczasowa. Oznacza to, że Polska jest zobowiązana do spełnienia kryteriów zbieżności i wprowadzenia euro. Przyjęcie wspólnej waluty pociąga za sobą trwałe usztywnienie kursu złotego względem euro i rezygnację z możliwości prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej, a także obowiązek przystąpienia do Europejskiego Mechanizmu Stabilności (ERM II) i powstającej właśnie unii bankowej. Analizy prowadzone przed kryzysem finansowym wskazywały, że wprowadzenie euro w Polsce powinno prowadzić do wzrostu poziomu PKB, zarówno w krótkim, jak i długim okresie. Jednakże doświadczenia krajów strefy euro, zwłaszcza w trakcie wspomnianego kryzysu wskazują, że przyjęcie euro wiąże się z ryzykiem podwyższonej niestabilności makroekonomicznej oraz spowolnionego wzrostu gospodarczego, przede wszystkim w przypadku krajów o słabych fundamentach makroekonomicznych. Oznacza to, że scenariusz przyspieszonego wzrostu po przyjęciu wspólnej waluty należy traktować jedynie w kategoriach szansy, którą należy umieć wykorzystać. Konieczność osiągnięcia danej zbieżności sprawia, iż następowanie zmian w polskiej gospodarce jest procesem nieuniknionym, który wymaga wielu wyrzeczeń. Przeciwnicy wprowadzania jednolitej waluty twierdzą, że wielkość kosztów przewyższa planowane dochody. Zwolennicy euro zaś koncentrują się na pozytywnych efektach członkostwa w UGW. Niezależnie od przyjętego stanowiska, faktem jest, iż jednolita waluta przyczynia się do silnego i trwałego powiązania narodów i państw. Perspektywy wstąpienia Polski do strefy euro są uzależnione od spełnienia kryteriów konwergencji nominalnej z Maastricht. Celem pracy jest ocena, czy Polska obecnie te warunki spełnia. Sformułowano hipotezę badawczą - Polska nie spełnia warunków konwergencji nominalnej z Maastricht. Przedmiotem pracy jest stopień wypełnienia przez Polskę kryteriów konwergencji z Maastricht, tzn. ocena: a) poziomu inflacji, b) długoterminowych stóp procentowych, c) stabilności kursu, d) deficytu budżetowego, e) 5

6 długu publicznego, f) konwergencji prawnej. W pracy została również podjęta próba wyjaśnienia, jakie korzyści i koszty niesie za sobą wstąpienie do strefy euro. Praca została napisana na bazie danych statystyki publicznej i literatury naukowej, a także źródeł internetowych: Główny Urząd Statystyczny, Eurostat, Narodowy Bank Polski, dotyczących sytuacji gospodarczej Polski. Szczegółowej analizie zostały poddane lata z przedziału Ze względu na fakt braku wszystkich danych, okres badawczy był niekompletny. Jednak istotnych i aktualnych wniosków dostarcza przytoczone Podsumowanie w zakresie spełniania przez Polskę kryteriów konwergencji (na podstawie Monitora konwergencji nominalnej w UE 28, numer 11/2015), opublikowane przez Ministerstwo Finansów. 6

7 1. Stan gospodarki Polski a wymogi spójności Od 1 maja 2004 r. Polska jest członkiem UE. Kolejnym etapem integracji w ramach Wspólnoty jest członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW), do którego Polska zobowiązała się na etapie negocjacji w sprawie przystąpienia do UE. Otwarcie negocjacji w obszarze Unia Gospodarcza i Walutowa nastąpiło 30 września 1999 r., zakończono je 7 grudnia 2002 r 1. Utworzona w ramach Unii Europejskiej Unia Gospodarcza i Walutowa jest wynikiem wieloletnich procesów integracyjnych na kontynencie europejskim. Powstanie unii ekonomicznej i monetarnej w Europie świadczy o osiągnięciu wysokiego poziomu zainteresowania światowych gospodarek. Etap ten łączy w sobie wszelkie cechy niższych form integracji (strefy wolnego handlu, unii celnej oraz wspólnego rynku), ponadto prowadzi do harmonizacji bądź ujednolicenia polityki gospodarczej. Skutkuje także wprowadzeniem w miejsce walut krajowych jednej wspólnej waluty, a także przekazaniem na szczebel ponadnarodowy kompetencji w odniesieniu do polityki pieniężnej 2. Przyjęcie jednolitej waluty przez Polskę powinno nastąpić w momencie, kiedy gospodarka będzie stabilna, czyli będzie spełniać makroekonomiczne wymogi członkostwa w UGW. Kryteria te zostały ustanowione głównie pod presją Niemiec, przede wszystkim z myślą o zapewnieniu ochrony gospodarki strefy euro - chodziło o to, by do uczestnictwa dopuścić tylko te kraje, które charakteryzują się odpowiednio dobrą sytuacją gospodarczą i sytuacja ta jest zbliżona lub zbieżna z sytuacją innych krajów członkowskich strefy. Jest to szczególnie ważne dla Banku Centralnego i prowadzonej przez niego polityki pieniężnej. Polska jest członkiem UE ze statusem państwa z derogacją, co oznacza, że przyjęcie wspólnej waluty musi nastąpić, kwestia jest tylko kiedy. Bilans korzyści, ale i kosztów z uczestnictwa danego państwa w Eurosystemie nie jest bezwarunkowy i zależy od spełnienia przez nie licznych kryteriów. Ich pominięcie może zarówno utrudnić proces przyjmowania danego kraju do unii monetarnej, jak i być dla niego źródłem wielu poważnych problemów ekonomicznych już po samej akcesji. Warto też podkreślić, że mogą one dotyczyć nie tylko kraju wstępującego, ale również państw przyjmujących. Zatem właściwe przygotowanie się każdego nowego państwa do przyjęcia euro jest fundamentalnym warunkiem sukcesu takiej operacji. Formalne wymogi akcesji to tzw. kryteria konwergencji, ustalone przez Traktat o Unii Europejskiej, to znaczy Traktat z Maastricht (dlatego kryteria te nazywa się kryteriami z Maastricht). Poza spełnieniem tych kryteriów państwa członkowskie muszą również osiągnąć konwergencje w odniesieniu do prawa krajowego i reguł rządzących bankami centralnymi w swoich krajach. Te wymogi mają pomóc efektywnie wdrożyć zasady Unii Gospodarczej i Walutowej, zapewnić warunki do powstania wzrostu i większej liczby miejsc pracy oraz zapobiec rozłamom. 1 Oręziak L., 2003: Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, s Tendera-Właszczuk H., 2015: Nowe państwa członkowskie w Unii Europejskiej diagnoza i perspektywy, Wyd. Difin SA, s

8 1.1. Makroekonomiczne wymogi członkostwa w UGW konwergencja nominalna Członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej mogą być tylko te państwa, które spełniają wymogi odnoszące się do wskaźników gospodarczych. Są to nominalne kryteria zbieżności (kryteria konwergencji). Po ich wypełnieniu dane państwo jest formalnie gotowe do przyjęcia wspólnej waluty. Kryteria konwergencji są wyznaczane przez istotne wskaźniki makroekonomiczne, które należy osiągnąć, by kraj został uznany za przygotowany do uczestnictwa we wspólnym obszarze walutowymi by zminimalizować ryzyko fiaska projektu. 3. W Traktacie z Maastricht, będącym podstawą prawną utworzenia UGW, wymieniono pięć kryteriów konwergencji. Trzy z nich (stabilność cen, stabilność stóp procentowych, niska zmienność kursu walutowego) dotyczą sfery pieniężnej i są nazywane kryteriami monetarnymi. Pozostałe dwa warunki (poziom długu publicznego i deficytu budżetowego) odnoszą się do polityki fiskalnej i są nazywane kryteriami fiskalnymi 4. Tabela 1. Nominalne kryteria konwergencji z Maastricht: Lp. Co jest badane Jak jest to badane 1. Stabilność cen Stabilność stóp procentowych (trwałość konwergencji) Niska zmienność kursu walutowego / stabilność kursu wymiany Poziom deficytu budżetowego / zdrowe Zrównoważony wzrost cen towarów i usług - stopa inflacji Długoterminowe stopy procentowe Odchylenie względem kursu centralnego - ERM II Deficyt budżetowy jako PKB Rodzaj kryteriów Kryteria monetarne finanse publiczne Kryteria fiskalne Poziom długu publicznego / Dług publiczny jako PKB - zadłużenie 5. równowaga w finansach państwa publicznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji Euro, waluta europejska, 2012, Domagała A., 2008: Integracja Polski z Unią Europejską, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. z o.o. Warszawa, s Zatem dojrzałość gospodarek krajów kandydujących do członkostwa w UGW ocenia się na podstawie ww. kryteriów dotyczących: 1) stopy inflacji, która nie powinna być wyższa o więcej niż 1,5 punktu procentowego od średniej inflacji w 3 krajach o najniższym jej wskaźniku, 3 Domagała A., 2008: Integracja Polski z Unią Europejską, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. z o.o. Warszawa, s Tamże, s

9 2) długoterminowej stopy procentowej - stawka nie powinna być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od przeciętnej wysokości stóp procentowych w trzech krajach o największej stabilności cenowej, 3) formalnego uczestnictwa w ERM II - w ciągu 2 lat przed przystąpieniem do UGW waluta danego państwa musi być stabilna, tzn. jej wahania nie mogą wykraczać poza przyjęte ramy(+/- 15% od bilateralnych kursów centralnych), waluta ta nie może być w tym okresie dewaluowana względem innych walut europejskich; ocenie poddawany jest również stan polskiej gospodarki, 4) stanu deficytu budżetowego, którego wartość nie powinna być wyższa niż 3% PKB danego kraju, 5) zadłużenia państwa, które nie powinno przekroczyć 60% jego PKB. Państwo ubiegające się o członkostwo w UGW musi osiągnąć stabilny i trwały poziom cen. Oceny długookresowej nominalnej stopy procentowej dokonuje się na podstawie rentowności długoterminowych obligacji skarbowych lub porównywalnych papierów wartościowych. Państwa zobowiązane są do udziału w mechanizmie stabilizowania kursów walut (Exchange Rate Mechanizm ERM II), który jako mechanizm kursowy zastąpił Europejski System Walutowy w 1999 r. Pierwsze z fiskalnych kryteriów konwergencji stanowi, że kraj członkowski w momencie dokonywania oceny nie może być objęty procedurą nadmiernego deficytu (Excessive Deficit Procedure, EDP) w rozumieniu art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Analizy sytuacji dokonuje się poprzez sprawdzenie, czy faktyczny lub planowany deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB nie przekracza wartości referencyjnej na poziomie 3%. Drugie kryterium fiskalne odnosi się do długu publicznego, a jego dopuszczalna wartość kształtuje się na poziomie 60%. Jeśli relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB przekracza wartość referencyjną, Komisja Europejska bierze pod uwagę, czy relacja ta maleje odpowiednio szybko i zbliża się do wartości referencyjnej odpowiednio w satysfakcjonującym tempie Konwergencja prawna Warunkiem przyjęcia wspólnej waluty jest też konwergencja prawna polegająca na zgodności ustawodawstwa krajowego z unijnym w ujęciu formalnym, ale także w rzeczywistej zgodności zastosowań z postanowieniami unijnymi. Dotyczy to zgodności przepisów krajowych z Traktatem o Funkcjonowaniu UE oraz ze Statutem ESBC, EBC i obejmuje przede wszystkim: niezależność instytucjonalną, finansową i personalną krajowego banku centralnego, zapewnienie przez kraj członkowski zgodności legislacji krajowej z TFUE i Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Prawo polskie nie spełnia wszystkich wymagań dotyczących niezależności banku centralnego, poufności, zakazu finansowania ze środków Banku Centralnego oraz integracji prawnej z Eurosystemem. Jako państwo członkowskie UE objęte derogacją Polska musi 9

10 w całości spełnić wymagania dostosowawcze, określone w art. 131 Traktatu. Oznacza to konieczność zapewnienia narodowym bankom centralnym wysokiego poziomu niezależności. Proces dostosowywania polskiego systemu bankowego do systemu UE zapoczątkowany został już w 1991 r. (w wyniku podpisania układu europejskiego). Pociągnęło to za sobą obowiązek nowelizacji ustaw już obowiązujących, bądź uchwalenia nowych regulacji prawnych. Do najważniejszych obszarów polskiej regulacji należą: Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. - zawiera zapisy, które przewidują, że NBP przysługuje wyłącznie prawo ustalania i realizowania polityki pieniężnej oraz, że instytucja ta odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe znowelizowane ustawą z dnia 23 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz o zmianie innych ustaw. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o NBP znowelizowana ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o NBP oraz o zmianie innych ustaw. Zapewniła ona w znacznym stopniu zgodność prawa polskiego z podstawowymi standardami funkcjonowania systemu bankowości centralnej w UE. Stanowi m.in., że podstawowym celem polityki pieniężnej NBP ma być stabilność cen. Ustawa ta jest nie w pełni zgodna z przepisami unijnymi, gdyż nie zawiera wyraźnego przepisu zakazującego NBP ubiegania się o instrukcje dotyczące wykonywania przez niego kompetencji. W dniu 29 kwietnia 2004 r. NBP wraz z pozostałymi bankami centralnymi nowych państw członkowskich przystąpił do porozumienia z dnia 1 września 1998 r. pomiędzy EBC a krajowymi bankami centralnymi państw członkowskich spoza strefy euro, stanowiącej podstawę współpracy w dziedzinie polityki kursowej. Zanim Polska wejdzie do strefy euro, trzeba stworzyć zabezpieczenia przed ryzykiem nowych zagrożeń i uzyskać społeczne poparcie dla przyjęcia wspólnej waluty. Co do nowych zagrożeń, trzeba przede wszystkim uwzględnić ryzyko nadmiernego boomu kredytowego, ryzyko utraty konkurencyjności na skutek wzrostu jednostkowych kosztów pracy, ryzyko braku swobody w polityce fiskalnej i ryzyko pojawienia się kolejnych kryzysów w strefie euro. Równolegle trzeba podjąć działania na rzecz przekonania polskiego społeczeństwa. Obecnie przeważa sceptycyzm wobec projektu wspólnej waluty, ale jest on głównie spowodowany utrwaleniem się negatywnych stereotypów. Można to zmienić przez systematyczną i długofalową akcję edukacyjną. 10

11 2. Polska a kryteria konwergencji Komisja Europejska i Bank Centralny przynajmniej co dwa lata lub na żądanie państwa członkowskiego niebędącego w strefie euro, składają sprawozdanie Radzie UE ze stanu przygotowań tych państw do przyjęcia wspólnej waluty. Na podstawie tego sprawozdania (nazywanego potocznie raportem o konwergencji) decyduje następnie, czy kraje te są gotowe do wejścia do UGW. Warto zauważyć, że dany kraj może stać się członkiem unii monetarnej dopiera po wymaganym dwuletnim okresie uczestnictwa w systemie ERM II. Formalną decyzję w sprawie przyjęcia Polski do strefy euro podejmie Rada UE ds. Ekonomicznych i Finansowych (ECOFIN) 5. Pierwszy raport o konwergencji dotyczący Polski został opublikowany już w 2004roku, drugi opublikowano w grudniu 2006 roku. W pierwszym raporcie Komisja Europejska stwierdziła, że Polska nie spełnia żadnego z kryteriów zbieżności (taki był stan początkowy polskich makroekonomicznych uwarunkowań w zakresie spełniania kryteriów zbieżności). We znaki dała się rosnąca inflacja (krótkookresowy efekt akcesji do UE) średnia roczna stopa inflacji liczona z wykorzystaniem zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP) wyniosła 3,8% podczas gdy wartość referencyjna wynosiła wówczas 2,3%. Rentowność dziesięcioletnich obligacji skarbowych w okresie od lipca 2004 roku do czerwca 2005 wynosiła w Polsce średnio 6,2%, podczas gdy wartość służąca do oceny spełnienia kryterium stóp procentowych miała poziom 5,9%. Jeśli chodzi o kryterium zmienności kursu walutowego, to Polska nie przystąpiła jeszcze do Europejskiego Mechanizmu Kursowego (ERM II) i w konsekwencji nie spełniała tego warunku konwergencji. Najmniej korzystnie prezentowała się sytuacja w zakresie deficytu budżetowego Rada zaliczała Polskę do krajów o nadmiernym deficycie. Wpływ na wysokość deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych miała klasyfikacja otwartych funduszy emerytalnych. Zgodnie ze standardową metodą obliczania przychodów i wydatków państwa stwierdzono występowanie deficytu budżetowego na poziomie około 5% PKB. Natomiast dług publiczny w Polsce w omawianym okresie wynosił poniżej 50%, czyli poniżej wartości referencyjnej. KE i EBC kryteria fiskalne traktują łącznie, stad uznanie, że Polska nie wypełniła żadnego z kryteriów zbieżności 6. Znacznie bardziej korzystny dla Polski był raport o konwergencji z grudnia 2006 roku. Polska spełniała wówczas dwa kryteria monetarne tj. poziom inflacji i długoterminową stopę procentową. Jednak deficyt budżetowy sektora publicznego utrzymywał się na wysokim poziomie 4,4% (bez wliczania aktywów otwartego funduszu emerytalnego), podobnie dług publiczny 47,3%. Na tej podstawie Komisja stwierdziła, że Polska nie spełnia kryterium sytuacji budżetowej. Złoty polski w dalszym ciągu nie uczestniczy w ERM II, a tym samym Polska nie spełnia kryterium kursu walutowego. Generalnie raport nie rekomendował zmiany statusu Polski, a do głównych problemów konwergencji nominalnej należała skala deficytu budżetowego oraz brak przystąpienia do ERM II. 5 Tamże, s Tamże, s

12 Zatem jak obecnie wygląda sytuacja naszego kraju w zakresie spełnienia kryteriów konwergencji nominalnej. Odpowiedzi dostarczy zamieszczona poniżej analiza. Kryt. 1 Stabilność cen stopa inflacji. HICP - inflacja - średnie roczne tempo zmian (%). Zharmonizowane wskaźniki cen konsumpcyjnych (HICP) są przeznaczone do międzynarodowych porównań inflacji cen konsumpcyjnych. HICP zostały wykorzystane do oceny kryterium konwergencji inflacji wymagane zgodnie z artykułem 121 Traktatu Amsterdamskiego i EBC do oceny stabilności cen do celów polityki pieniężnej. EBC definiuje stabilność cen na podstawie rocznej stopy zmiany HICP w strefie euro. HICP zostały opracowane na podstawie norm zharmonizowanych, wiążące dla wszystkich państw członkowskich. Rys. 1. Średnia roczna stopa inflacji liczona z wykorzystaniem zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP) w Polsce w latach Źródło: Eurostat, HICP - Inflation rate [tec00118] Annual average rate of change (%), =1 opracowanie własne (dostępna r.). 12

13 Dane zawarte na rysunku 1 wskazują na fakt, że Polska w latach borykała się z problemem zbyt wysokiego wzrostu cen. Dane od 2013 roku potwierdzają spełnienie przez Polskę kryterium stabilności cen. Oznacza to, że nasz kraj jest w stanie funkcjonować w obszarze nastawionym na jak najniższą inflację. Pozwala tez oczekiwać, że Polska jest w stanie poradzić sobie z trudnymi problemami społecznymi, pojawiającymi się na ogół wskutek zwalczania inflacji, a szczególnie z możliwym większym bezrobociem. Kryt. 2 Stabilność stóp procentowych poziom długoterminowych stóp procentowych. Rys. 2. Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w wybranych latach w przedziale Źródło: opracowanie własne na podstawie danych EUROSTATU. Państwo zgłaszając wysoki popyt na środki finansowe powoduje, iż pieniądz staje się towarem deficytowym na rynku, co w efekcie prowadzi do wzrostu jego ceny, czyli stopy procentowej. Polska obecnie wypełnia kryterium stóp procentowych. Szerszy komentarz zawarto w poniższym podsumowaniu. Kryt. 3 Niska zmienność kursu walutowego / stabilność kursu wymiany(odchylenie względem kursu centralnego - ERM II). Formalne uczestnictwo w ERM II - w ciągu 2 lat przed przystąpieniem do UGW waluta danego państwa musi być stabilna, tzn. jej wahania nie mogą wykraczać poza przyjęte ramy, (+/- 15% od bilateralnych kursów centralnych), waluta ta nie może być w tym okresie dewaluowana względem innych walut europejskich. Poniższy wykres prezentuje średni kurs złotego w stosunku do euro w okresie 3 ostatnich lat. 13

14 mld zł Rys. 3. Średni kurs złotego w stosunku do euro w okresie od 2 kw do 2 kw Źródło: (dostęp ). Kryt. 4 Deficyt budżetowy jako PKB(wartość nie powinna być wyższa niż 3% PKB danego kraju). Rys. 4. Deficyt budżetowy w Polsce w latach w relacji do PKB. 120,00 100,00 99,50 108,80 80,00 60,00 40,00 47,10 39,20 38,60 46,30 76,00 60,20 66,70 57,00 46,70 20,00 22,00 5,1 4,0 3,6 1,9 3,6 7,3 7,5 4,9 3,7 4,0 3,3 2,6 0, rok Deficyt budżetowy w mld zł % PKB Źródło: Opracowanie właśnie na podstawie danych GUS BDL. 14

15 mld zł Jak wskazuje powyższy wykres działania Polski w celu obniżenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3% PKB odniosły pożądany skutek obecnie poziom deficytu spadł poniżej ww. wartości i wynosi 2,6% PKB. Kryt. 5 Dług publiczny jako PKB - zadłużenie państwa(nie powinno przekroczyć 60% jego PKB). Rys. 5. Dług publiczny w Polsce w latach w relacji do PKB ,3 877,3 815,3 840,5 826,8 747,9 669,9 597,8 506,3 527,4 466,6 431,4 46,5 47,4 47,5 44,4 46,8 49,2 51,8 52,0 51,6 53,3 48,1 50, rok Państwowy dług publiczny w mld zł % PKB Źródło: Opracowanie właśnie na podstawie danych GUS BDL. PKD. Jak wskazuje powyższy wykres dług publiczny w Polsce w 2015r. wynosił 50,1% Podsumowanie w zakresie spełniania przez Polskę kryteriów konwergencji stan na koniec 2015r. (na podstawie Monitora konwergencji nominalnej w UE 28, numer 11/2015): 1. Kryterium fiskalne jest aktualnie wypełnione. Rada Ecofin podjęła 19 czerwca 2015r. decyzję, która zakończyła procedurę nadmiernego deficytu wobec Polski. Ponadto, jesienne prognozy Komisji Europejskiej zakładają wypełnienie przez Polskę kryterium fiskalnego przez cały okres objęty prognozą tj. do 2017r. 2. We wrześniu 2015 Polska po raz kolejny znalazła się wśród trzech państw tworzących grupę referencyjną kryterium stabilności cen. Fakt ten jest jednoznaczny z wypełnianiem przez Polskę tego kryterium. Średnie 12-miesieczne tempo wzrostu indeksu HICP wynosiło -0,7% (historycznie najniższy poziom) i było niższe o 1,1 pkt. proc. od wartości referencyjnej. Wartość referencyjna została obliczona na podstawie danych 3 państwa UE o najbardziej stabilnych cenach, wśród których znalazły się Cypr, Bułgaria oraz Polska. Z grupy referencyjnej została wykluczona Grecja, w której średnie 12-miesieczne tempo wzrostu cen było znacząco niższe od średniej w strefie euro (1,6 pkt. proc.). 15

16 3. Jesienne prognozy KE implikują wypełnianie przez Polskę kryterium stabilności cen z dużym marginesem bezpieczeństwa przez cały okres objęty prognozą, tj. do IV kw r. 4. We wrześniu 2015r. Polska wypełniała kryterium stóp procentowych. Średnia długoterminowa stopa procentowa za ostatnie 12 mies. wynosiła 2,7 %, a tym samym ukształtowała się o 2,0 pkt. proc. poniżej wartości referencyjnej, która wynosiła 4,7%. Podstawą do obliczenia wartości referencyjnej były dane z Bułgarii oraz Polski. Zgodnie z wnioskami z Raportów o konwergencji 2013, w przypadku kryterium stóp procentowych z analizy został wyłączony Cypr, jako państwo, które nie finansuje zadłużenia sektora publicznego poprzez emisję instrumentów dłużnych na rynkach finansowych. 5. Kryterium kursu walutowego nie jest wypełnione ze względu na fakt, że Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II. W październiku br. zaobserwowano wzrost wskaźnika zmienności ERV w ujęciu miesięcznym (po kilku miesiącach obniżania się ERV) oraz stabilizację w ujęciu kwartalnym. Jednocześnie w październiku nastąpił spadek oczekiwanej zmienności kursu PLN implikowanej z notowań opcji walutowych 7. Rys. 6. Kryteria konwergencji nominalnej w Polsce. Źródło: Monitor konwergencji nominalnej - listopad 2015r, s 1. Przedstawiona powyżej ocena stopnia wypełniania przez Polskę kryteriów zbieżności nominalnej (stan na IV kw r.) na tle pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej wskazuje, że Polska wypełnia kryteria fiskalne, kryterium inflacyjne oraz 7 Albinowski M., Ministerstwo Finansów Departament polityki makroekonomicznej, 2015: PM - Monitor konwergencji nominalnej w UE 28, numer 11/2015, s.1 16

17 długoterminowych stóp procentowych. Polska nie spełnia natomiast kryterium kursowego. Ponadto oba Raporty o konwergencji z maja 2008 r. stwierdzają, że prawodawstwo polskie nie spełnia jeszcze wszystkich wymogów dotyczących niezależności Banku Centralnego i integracji z Eurosystemem. 17

18 3. Korzyści i zagrożenia płynące z wprowadzenia jednolitej waluty Akcesja do obszaru walutowego, który ma globalnie akceptowany pieniądz, może dostarczyć wiele korzyści, ale wiąże się też z pewnym ryzykiem. Celem niniejszego rozdziału jest ich zestawienie. Dołączenie do strefy euro należy rozumieć jako zamierzenie o charakterze wielopokoleniowym, którego reperkusje zaczną ujawniać się już w krótkim okresie. Z punktu widzenia gospodarstw domowych najbardziej odczuwalną zmianą będzie brak konieczności wymiany walut (oraz ponoszenia opłat z tego tytułu), jak również przeliczania cen wyrażonych w euro na złote. Dla przedsiębiorstw korzyściami będą niższe koszty działalności gospodarczej, możliwość skuteczniejszego planowania inwestycji (większa pewność rachunku ekonomicznego w związku z eliminacją zmienności kursu walutowego) i łatwiejsze prowadzenie księgowości. Powinno to stymulować wzrost aktywności inwestycyjnej oraz prowadzić do napływu kapitału i poprawy jego alokacji, także w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Dla części podmiotów wprowadzenie euro oznacza uproszczenie oraz redukcję kosztów sprawozdawczości finansowej. Ujednolicenie waluty na danym obszarze zwiększa przejrzystość rynku, może obniżać bariery wejścia i prowadzić do poprawy jego płynności. Dodatkowo, związany z tym wzrost porównywalności cen może korzystnie wpływać na konkurencję w niektórych sektorach gospodarki. Wprawdzie przystąpienie Polski do strefy euro eliminuje ryzyko kursowe jedynie w relacji do euro, jednak zastąpienie złotego przez walutę o znaczeniu międzynarodowym może pozytywni wpłynąć na wiarygodność Polski w wymianie handlowej, także z partnerami handlowymi spoza strefy euro Korzyści z członkostwa w strefie euro Powodem utworzenia strefy euro było osiągniecie wymiernych korzyści ekonomicznych i politycznych. Z punktu widzenia celów politycznych ujednolicenie waluty można postrzegać jako kolejny bardzo ważny krok na drodze do pogłębienia integracji europejskiej. Nadrzędnym celem jest wykształcenie tożsamości europejskiej i utrwalenie silnego poczucia współodpowiedzialności za rozwój Europy jako całości. Utworzenie wspólnego obszaru walutowego miało jednak posłużyć realizacji doniosłego zadania: wspieraniu gospodarek państw członkowskich dzięki uruchomieniu wielu mechanizmów ekonomicznych. Wprowadzenie wspólnej waluty miało wyeliminować koszty transakcyjne wymiany walut narodowych, znieść ryzyko wahań kursowych, zwiększyć przejrzystość cen oraz doprowadzić do wzrostu stabilności i wiarygodności makroekonomicznej całego obszaru. Te bezpośrednie efekty miały się przyczynić do pogłębienia i integracji rynków finansowych oraz wzrostu wymiany handlowej miedzy poszczególnymi państwami, a także zwiększenia aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw i pozyskiwania dodatkowych inwestycji zagranicznych. Wymienione pośrednie korzyści 8 Narodowy Bank Polski, 2014: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie unii gospodarczej i walutowej, Warszawa, s

19 z wprowadzenia wspólnej waluty miały przyspieszyć wzrost gospodarczy i zwiększyć dobrobyt mieszkańców wspólnego obszaru walutowego 9. Przyjęcie wspólnej waluty było ukoronowaniem procesu integracji Unii Europejskiej. W momencie tworzenia strefy euro wymieniano przede wszystkim korzyści, jakie powinna ona przynieść krajom członkowskim. Do zalet utworzenia UE zaliczano wówczas eliminację ryzyka kursowego, jak również kosztów transakcyjnych w wymianie międzynarodowej. Według badaczy czynniki te powinny pozytywnie wpłynąć na sferę finansową i realną krajów nowo utworzonej unii walutowej. Ponadto integracja walutowa miała być lekarstwem na problemy inflacyjne, które w latach 70 i 80 XX w. były główną przyczyną niestabilności gospodarczej. Pokryzysowa Europa liczyła również, iż wyeliminowanie ryzyka kursowego zniweluje możliwość wystąpienia ewentualnych spekulacji walutowych. Połączone wspólną walutą kraje miały tworzyć razem duży, zintegrowany rynek finansowy, stymulujący konwergencję realną tego obszaru. Zgodnie z teorią wprowadzenie wspólnej waluty przełożyć powinno się również na zwiększenie przejrzystości cen, konkurencji, a także na wzrost handlui inwestycji na całym zintegrowanym obszarze 10. Do podstawowych korzyści z przyjęcia wspólnej waluty zalicza się: 1. Eliminację kosztów transakcyjnych. Istnienie wspólnego pieniądza stwarza przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym możliwość zredukowania kosztów transakcyjnych związanych z wymianą jednej waluty narodowej na drugą. Koszty te obejmują zarówno marże między kursem kupna a sprzedaży obcej waluty, jak i koszty administracyjne ponoszone w związku z prowadzeniem operacji walutowych Eliminację ryzyka kursowego. Wraz z wprowadzeniem wspólnej waluty wyeliminowana zostaje niepewność wynikająca ze zmienności kursów między walutą krajową i euro. Brak ryzyka kursowego znacznie ułatwia przedsiębiorcom prowadzenie międzynarodowej działalności gospodarczej i planowanie. Pozwala też zredukować koszty związane z zabezpieczaniem się przed ryzykiem kursowym Spadek stóp procentowych. Spadek stóp procentowych jest szczególnie widoczny w państwach, które wraz z integracją walutową importują kulturę stabilności makroekonomicznej. Dotyczy to przede wszystkim państw, które w nieodległej przeszłości przechodziły transformację ustrojową albo notowały wysoką stopę inflacji. Stopa procentowa to jeden z podstawowych wskaźników ekonomicznych dla gospodarek. Jej wysoki poziom stanowi barierę dla inwestycji oraz ogranicza dostęp kredytów. Wprowadzenie waluty euro daje szansę na spadek nominalnych stóp procentowych, ponieważ EBC przejął obowiązek ich wyznaczenia i utrzymywania oraz zredukowania premii za ryzyko walutowe Gajewski P.: Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro,2011, Kowalewski P. (red.) Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa, s Tchorek G.: Źródła kryzysu a nowe rozwiązania instytucjonalne w strefie euro, pdf Tamże,

20 4. Wyeliminowanie ryzyka kryzysu walutowego. Oznacza to zwiększenie zaufania inwestorów do gospodarki krajowej, sprzyjające inwestycjom krajowym i bezpośrednim inwestycjom zagranicznym. Ożywienie wymiany handlowej i wyeliminowanie kosztów transakcyjnych oraz niepewności co do kształtowania się kursu walutowego sprzyja ożywieniu wymiany handlowej między krajami. Wymiana taka jest wtedy znacznie łatwiejsza, tańsza i obciążona mniejszym ryzykiem. Ożywienie wymiany handlowej sprzyja specjalizacji oraz zwiększeniu korzyści skali produkcji (możliwość produkcji na większy rynek) i prowadzi do wzrostu wydajności. Wzrost konkurencji i wprowadzenie wspólnej waluty oznacza, że wszystkie ceny wyrażane są w tej samej jednostce pieniężnej, co ułatwia porównywanie cen na wspólnym obszarze walutowym. Większa przejrzystość rynków i porównywalność cen wymuszają większą konkurencję między przedsiębiorcami, która mobilizuje do zwiększenia efektywności i innowacyjności Koszty / zagrożenia wynikające z członkostwa w strefie euro Po stronie kosztów integracji walutowej za najważniejszy z nich uznaje się utratę autonomicznej polityki pieniężnej. Koszt ten jest tym mniejszy w im większym stopniu gospodarka jest zbliżona strukturalnie i realnie do rdzenia unii walutowej, czyli krajów najbardziej zintegrowanych i największych. Razem z przyjęciem waluty europejskiej kluczowe decyzje w zakresie polityki monetarnej będzie podejmował EBC. Jednakże istnieją czynniki, które ograniczają koszty związane z utratą autonomiczności polityki monetarnej, m.in. poprzez postępujące procesy globalizacji. Kolejnym kosztem integracji walutowej jest utrata nominalnego kursu walutowego, który jest skutecznym mechanizmem absorbowania zewnętrznych asymetrycznych wstrząsów. Kurs walutowy jest pomocny w przypadku przejściowych, permanentnych wstrząsów podażowych i popytowych, a w przypadku pojawienia się szoków podażowych wpływa stabilizująco na realną sferę gospodarki. Skala kosztów i korzyści utworzenia unii walutowej jest zależna od postrzegania użyteczności kursu walutowego oraz polityki monetarnej jako narzędzi przywracania równowagi gospodarczej. W początkowej wersji teorii OOW, opartej na koncepcji keynesowskiej, koszty integracji walutowej ocenia się znacznie wyżej. Obecnie, po wieloletniej dyskusji na ten temat, przeważa pogląd, iż kurs walutowy nie jest aż tak skutecznym narzędziem w niwelowaniu szoków asymetrycznych, jak początkowo uważano. Ponadto często jest czynnikiem wywołującym wstrząsy asymetryczne. Możliwość skutecznego przeciwdziałania wstrząsom asymetrycznym upatruje się w zwiększeniu elastyczności rynków lub też wzmocnieniu integracji walutowej unią polityczną

21 Tabela 2. Korzyści i koszty wprowadzenia waluty euro podsumowanie: Lp. Korzyści / szanse 1. korzystna dla przedsiębiorców eliminacja ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych 2. wzrost wymiany handlowej (wzrost powiązań handlowych między państwami posiadającymi wspólną walutę jest zjawiskiem naturalnym) 3. niższe stopy procentowe (tańszy koszt kredytu, redukcja premii za ryzyko walutowe) 4. zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego na rynku kapitałowym a w rezultacie wzrost napływu inwestycji bezpośrednich 5. zachowanie długookresowej równowagi makroekonomicznej, która wynika z ponadnarodowego koordynowania narodowych polityk fiskalnych 6. stopniowe uniezależnianie się od wahań kursu walut światowych, w szczególności od dolara amerykańskiego 7. swobodny dostęp do oszczędności zgromadzonych w innych krajach strefy euro 8. wzrost znaczenia rynku finansowego 9. wzrost konkurencyjności całego ugrupowania Koszty / zagrożenia utrata możliwości samodzielnego kształtowania polityki pieniężnej i kursowej państwa i 1. oddaniu jej w ręce EBC (oznacza utratę suwerenności w sferze polityki gospodarczej brak możliwości posłużenia się kursem własnego pieniądza dla wzmocnienia pozycji konkurencyjnej kraju w handlu międzynarodowym) 2. poniesienie kosztów technicznych i organizacyjnych związanych z wprowadzeniem wspólnej waluty euro do obiegu gotówkowego (w krótkim okresie czasu) 3. ewentualny, ale i prawdopodobny wzrost cen przy wprowadzaniu euro do obiegu gotówkowego związany z zaokrągleniami cenowymi jednolita polityka monetarna nie zawsze korzystna dla państwa członkowskiego - 4. niedopasowanie polityki pieniężnej prowadzonej na szczeblu całej strefy euro do sytuacji pojedynczego państwa wchodzącego w jej skład 5. rezygnacja z narodowej waluty utożsamiana z utratą części suwerenności narodowej 6. mniejsza swoboda reagowania na negatywne cykle w gospodarce niepewność co do ustalonego kursu wymiany euro na złote - zagrożenie związane 7. z uzgodnieniem kursu konwersji, po którym to kursie waluta krajowa zostanie wymieniona na euro (poziom niedowartościowany lub przewartościowany) kraj przyjmujący wspólną walutę musi liczyć się z ewentualnym zagrożeniem jakim jest ryzyko pogorszenia konkurencyjności gospodarki danego kraju na arenie 8. międzynarodowej oraz na skutek konieczności spełnienia kryteriów z Maastricht tymczasowym zacieśnieniem polityki makroekonomicznej (efekt iluzji euro może wiązać się z obniżeniem popytu konsumpcyjnego) koszty zaopatrzenia w monety i banknoty, skoordynowanie systemów informatycznych 9. oraz sformułowanie i przeprowadzenie ogólnokrajowej kampanii edukacyjnoinformacyjnej na temat euro, wykonane we współpracy z organami administracji publicznej Źródło: opracowanie własne na podstawie Kawecka-Wawrzykowska 2001, s. 446 Gawlikowska- Hueckel, Zielińska-Głębocka 2004, s

22 Wnioski Na drodze do strefy euro Polska będzie musiała wypełnić szereg warunków. Wymagane jest trwałe spełnienie kryteriów konwergencji nominalnej oraz dostosowanie polskiego prawodawstwa w zakresie bankowości centralnej do wymogów Eurosystemu 15. Analiza literatury pozwoliła na wysunięcie następujących wniosków: 1. Uczestnictwo w strukturach UGW stwarza krajom członkowskim wiele szans, które przyczyniają się do ich rozwoju gospodarczego, przede wszystkim eliminację wahań kursów walut. Brak ryzyka walutowego sprawia, że inwestowanie w tych krajach staje się bezpieczniejsze i tańsze, czyli atrakcyjniejsze. Wzrost inwestycji przynosi nowe miejsca pracy i napędza gospodarkę. 2. Członkostwo w strefie euro wiąże się również z zagrożeniami, przede wszystkim z utratą prowadzenia niezależnej, narodowej polityki pieniężnej i co za tym idzie utratą możliwości ingerencji w obronie krajowej gospodarki w momencie zaistnienia takiej potrzeby. Kompetencje w tym zakresie przekazywane są bowiem wspólnym ponadnarodowym instytucjom. Członkostwo wiąże się również z koniecznością uzdrowienia sytuacji gospodarczej. Kraj musi uporządkować sytuację finansów publicznych - naprawić finanse, usunąć przeszkody rynkowe, wzmocnić instytucje rządowe. Na podstawie przeprowadzonej oceny spełniania przez Polskę kryteriów konwergencji hipoteza została zweryfikowana pozytywnie. Należy więc przyjąć, iż Polska nie spełnia kryteriów konwergencji nominalnej oraz prawnej. Polska dąży do przyjęcia wspólnej waluty, ale nie jest jeszcze na to gotowa. Spośród ekonomicznych kryteriów, które musi osiągnąć ma spełniony warunek stabilności cen, dopuszczalnego poziomu deficytu budżetowego i zadłużenia publicznego oraz dostatecznie niskich stóp procentowych. Jednak złoty nie uczestniczy w Mechanizmie Stabilizowania Kursów względem euro tzw. ERM II. Stworzenie w Polsce warunków sprzyjających trwałej konwergencji wymaga m.in. utrzymania polityki pieniężnej ukierunkowanej na stabilność cen w średnim okresie. Choć polskiej gospodarce udało się stosunkowo dobrze przetrwać światowy kryzys, na rozwiązanie nadal czeka wiele problemów strukturalnych. Polska musi zwłaszcza zmierzyć się z wieloma różnymi wyzwaniami w dziedzinie polityki gospodarczej. 15 Narodowy Bank Polski, 2014: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie unii gospodarczej i walutowej, Warszawa, s

23 Literatura Domagała A., 2008: Integracja Polski z Unią Europejską, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. z o.o. Warszawa. Gajewski P., 2011: Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro, Kowalewski P. (red.) Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa. Oręziak L., 2003: Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa. Tendera-Właszczuk H., 2015: Nowe państwa członkowskie w Unii Europejskiej diagnoza i perspektywy, Wyd. Difin SA. Kawecka-Wyrzykowska E., 2001: Unia europejska. Przygotowania Polski do członkostwa, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa. Gawlikowska-Hueckel K., Zielińska-Głębocka A., 2004: Integracja europejska. Od jednolitego rynku do unii walutowej Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. Publikacje Albinowski M., 2015: Ministerstwo Finansów Departament polityki makroekonomicznej, PM - Monitor konwergencji nominalnej w UE 28, numer 11/2015. Euro, waluta europejska, Narodowy Bank Polski, 2014: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie unii gospodarczej i walutowej, Warszawa. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. z o.o. Warszawa. Źródła internetowe (dostęp ) (dostęp ) (dostęp ) (dostęp ) 23

24 Spis tabel Tab. 1. Nominalne kryteria konwergencji z Maastricht. 8 Tab. 2. Korzyści i koszty wprowadzenia waluty euro podsumowanie.21 24

25 Spis rysunków Rys. 1. Średnia roczna stopa inflacji liczona z wykorzystaniem zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP) w Polsce w latach Rys. 2. Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w wybranych latach w przedziale Rys. 3. Średni kurs złotego w stosunku do euro w okresie od 2 kw do 2 kw Rys. 4. Deficyt budżetowy w Polsce w latach w relacji do PKB Rys. 5. Dług publiczny w Polsce w latach w relacji do PKB Rys. 6. Kryteria konwergencji nominalnej w Polsce