Analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego u chorych na cukrzycę typu 2
|
|
- Artur Michał Markiewicz
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Przemysław Krasnodębski, Beata Mrozikiewicz-Rakowska, Piotr Nehring, Paweł Stelmasiak, Jan Nyckowski, Rafał Stankiewicz, Waldemar Karnafel PRACA ORYGINALNA Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego u chorych na cukrzycę typu 2 Risk factors of colon neoplasms in patients with type 2 diabetes Abstract Background. The aim of a research was an assessment of a colorectal neoplasmatic leasons risk in group of diabetes type 2 patients in comparison to healthy patients. Material and methods. We analysed 239 patients without diabetes (151 women, 88 men; 61.8 ± 15.5 years) and 43 with diabetes (26 women, 17 men; 66.4 ± 12.2 years) who underwent colonoscopy between May 2005 and December Tissue samples taken from observed leasons were histologicaly evaluated. The χ², U Mann-Whitney s test and logistic regression were used in statistical analysys. Results. Impact on the prevalence of adenocarcinoma have: presence of diabetes, masculine sex (OR: 2.8) and age (OR: 1.04 on every 5 years more). In group of diabetes type 2 patients in compare to control group the prevalence of adenocarcinoma was higher (P = 0.02). Impact of diabetes type 2 as an adnocarcinoma risk factor was independent from age, WHR, waist circumference and obesity measured with BMI. Coincidence of diabetes type 2 alters the risk of adenocarcinoma 3 times (95%CI: ). We payed attention on high coincidence of polyps and adenocarcinoma in analysed group. Within all histological types of polyps the hyperplastic one dominated in analysed group and that was statistically important (P = ). Conclusions. Diabetes type 2 alters the prevalence risk of adenocarcinoma (OR: 3.0) independently from sex, age, waist circumference and BMI. We did not find positive correlation between the presence of diabetes and colon polyps. Diabet Dośw Klin 2010; 10, 1: key words: diabetes mellitus, colon neoplasms, adenocarcinoma Wstęp Wzrost zapadalności na cukrzycę typu 2 obserwuje się we wszystkich krajach na świecie. Cukrzyca jest nie tylko przyczyną powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego, ale także czynnikiem zwiększającym ryzyko występowania chorób nowotworowych. Rak gruczołowy jelita grubego jest drugim pod względem zapadalności nowotworem złośliwym zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Stanowi drugą Adres do korespondencji: dr n. med. Przemysław Krasnodębski Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego ul. Banacha 1a, Warszawa tel. (22) , faks (22) pkrasnod@wp.pl Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, 10, 1, Copyright 2010 Via Medica, ISSN przyczynę zgonów wśród mężczyzn i trzecią wśród kobiet w grupie osób, u których rozpoznano złośliwy nowotwór [1]. Postuluje się istnienie zależności między występowaniem cukrzycy typu 2 a rakiem gruczołowym jelita grubego. Przyczyn występowania raka tego typu upatruje się w diecie bogatotłuszczowej i ubogoresztkowej, a także w siedzącym trybie życia prowadzącym do otyłości trzewnej z jej metabolicznymi konsekwencjami [2 6]. Istnieje związek przyczynowo-skutkowy między występowaniem hiperinsulinizmu i oporności tkankowej na działanie insuliny a ryzykiem rozwoju stanów nowotworowych jelita grubego [2, 5 8]. Khaw i wsp. dowiedli, że wysoki odsetek hemoglobiny glikowanej (HbA 1c ) jest wskaźnikiem zwiększonego ryzyka zapadalności na raka jelita grubego u pacjentów z cukrzycą [9]. Badacze ci wykazali, że ryzyko wzrasta wraz ze wzrostem odsetka HbA 1c > 5% [9]. Wykazano także, że niezależne oznaczenie stężenia peptydu C ma wartość predykcyjną przy ocenie ryzyka wystąpienia raka jelita grubego [8]. Stwierdzono, że wysokie 34
2 Przemysław Krasnodębski i wsp., Analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego... Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy Table 1. Characteristics of investigated groups Chorzy bez cukrzycy Chorzy na cukrzycę p (n = 239) (n = 43) BMI [kg/m 2 ] 25,17 ± 4,46 27,89 ± 5,30 < 0,001 Obwód talii [cm] 83,74 ± 14,23 88,20 ± 18,85 0,08 Obwód bioder [cm] 95,39 ± 13,95 101,25 ± 15,67 0,02 WHR 0,88 ± 0,17 0,88 ± 0,19 0,32 Wiek (lata) 61,84 ± 15,53 66,48 ± 12,20 0,06 Liczba chorych z polipami jelita grubego 58 (24,2%) 14 (32,6%) 0,2 Liczba chorych z rakiem gruczołowym jelita grubego 11 (4,6%) 6 (14%) 0,02 Palenie tytoniu 126 (53%) 25 (58%) 0,5 Nadciśnienie tętnicze 112 (47,3%) 30 (71,4%) 0,003 Choroba wieńcowa 64 (26,9%) 22 (51,1%) 0,001 stężenie tego peptydu koreluje dodatnio z wystąpieniem stanów nowotworowych jelita grubego, niezależnie od innych czynników ryzyka, takich jak: wskaźnik masy ciała (BMI, body mass index), stężenie insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-I, insulin-like growth factor-1), stężenie insulinopodobnego czynnika wzrostu wiążącego białko 3 (IGFBP-3, insulin-like growth factor binding protein 3) czy insuliooporność [8]. Zatem insulinoterapia wiąże się z ryzykiem kancerogenezy, podwyższając znacznie ryzyko wystąpienia u pacjenta także stanów nowotworowych jelita grubego [7, 10]. W badaniach epidemiologicznych wykazano zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów w grupie chorych na cukrzycę typu 2 [5 7, 9, 11, 12]. Ryzyko wystąpienia nowotworu okrężnicy i odbytnicy w tej grupie może być większe nawet o 30 60% (w zależności od grupy badanej) w porównaniu z ryzykiem w grupie osób bez cukrzycy typu 2 [5, 7]. Istnieją badania, w których wykazano większe ryzyko zapadalności na raka proksymalnego odcinka jelita grubego w porównaniu z rakiem w odcinku dystalnym oraz rakiem odbytnicy u chorych na cukrzycę typu 2 [7, 12]. Przykładem takiej obserwacji jest badanie Williamsa i wsp., w którym porównywano związek między występowaniem cukrzycy a występowaniem nowotworów jelita grubego i odbytnicy [4]. Do stanów nowotworowych zalicza się także polipy jelita grubego. Powstają one w wyniku rozrostu nabłonka gruczołowego jelita z cechami dysplazji. Podobnie jak w przypadku raka gruczołowego jelita grubego, podejrzewa się tu udział insulinopodobnych czynników wzrostu. Insulina oddziałuje poprzez wiązanie się z receptorem insulinowym oraz z receptorem dla IGF-1 [3]. Receptory dla IGF-1 i IGF-2 są odnajdywane w tkance nowotworowej gruczolaków jelita grubego [13]. Sam IGF, który znajduje się w osoczu krwi, charakteryzuje się udowodnionym działaniem mitogennym na wszystkie komórki, w tym nowotworowe [13, 14]. Dowodem na to jest fakt, że inhibicja receptora dla IGF-1 powoduje zahamowanie wzrostu nowotworu [13]. Insulina może ponadto wpływać na hamowanie białek wiążących IGF-3 (IGFBP-3) [3]. Insulinopodobny czynnik wzrostu wiążący białko 3 wiąże w znacznym procencie IGF w surowicy krwi [13], co skutkuje wzrostem biodostępności wolnego receptora dla IGF-1 [3, 13, 14]. Zwiększona biodostępność tego receptora dla insuliny jest przyczyną skierowania szlaku różnicowania się komórek na drogę nowotworzenia. Ten sam mechanizm może odpowiadać za powstawanie polipów jelita grubego, a następnie ich progresję do raka gruczołowego jelita grubego. Celem niniejszej pracy była analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego u chorych na cukrzycę typu 2 w porównaniu z grupą kontrolną pacjentów bez cukrzycy. Materiał i metody Analizą objęto chorych poddawanych badaniu kolonoskopowemu (w okresie od maja 2005 r. do grudnia 2006 r.), spośród których 239 zakwalifikowano do grupy kontrolnej (pacjenci bez cukrzycy 151 kobiet, 88 mężczyzn; średni wiek 61,8 ± 15,5 roku), a 43 do grupy badanej (chorych na cukrzycę typu 2 26 kobiet, 17 mężczyzn; średni wiek 66,4 ± 12,2 roku). Charakterystykę badanych grup przedstawiono w tabeli 1. U pacjentów przeprowadzono badanie ankietowe uwzględniające stosowane leki i choroby współistniejące oraz dokonano oceny parametrów antropometrycznych (masa ciała, wzrost, obwód talii, obwód bioder), a na ich 35
3 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, Vol. 10, No. 1 Rycina 1. Charakterystyka zmian stwierdzanych w badaniu kolonoskopowym u chorych na cukrzycę (n = 43) Figure 1. Distribution of neoplasmatic leasions in patients with diabetes (n = 43) Rycina 2. Charakterystyka zmian stwierdzanych w badaniu kolonoskopowym u chorych bez cukrzycy (n = 239) Figure 2. Distribution of neoplasmatic leasions in non-diabetic patients (n = 239) podstawie wyliczono wskaźnik talia biodra (WHR, waistto-hip ratio) i BMI. Wycinki pobrane ze stwierdzonych zmian makroskopowych poddano szczegółowej ocenie histopatologicznej. W ocenie statystycznej zastosowano test c² oraz test U Manna-Whitneya. Aby ocenić, który z badanych przez autorów niniejszego artykułu czynników wpływa istotnie na występowanie raka gruczołowego jelita grubego, przy jednoczesnym uwzględnieniu pozostałych badanych w pracy parametrów, zastosowano wieloczynnikową analizę regresji logistycznej. Wyniki Badane grupy nie różniły się istotnie pod względem płci (p = 0,7), wieku (p = 0,06), obwodu talii (p = 0,08) i wskaźnika WHR (p = 0,32). U chorych na cukrzycę wskaźnik BMI był istotnie wyższy (p < 0,001) oraz częściej współistniały nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa (tab. 1). Nie stwierdzono istotnych różnic pod względem częstości występowania polipów u chorych na cukrzycę i bez tej choroby (tab. 1, ryc. 1 i 2). Nie zaobserwowano także różnic dotyczących częstości występowania poszczególnych typów gruczolaków u chorych na cukrzycę i bez tej choroby (tab. 2). Stwierdzono natomiast częstsze występowanie polipów hiperplastycznych u chorych na cukrzycę (p = 0,003) (tab. 2). U pacjentów, u których rozpoznano polipy, obserwowano przewagę płci męskiej (p = 0,0001) i starszy wiek (p = 0,005) w stosunku do osób, u których nie stwierdzono obecności polipów (tab. 3). Rak gruczołowy jelita grubego występował istotnie częściej u chorych na cukrzycę (p = 0,02). Mężczyźni stanowili 64,7% chorych, u których rozpoznano raka gruczołowego jelita grubego, natomiast wśród chorych bez tego schorzenia odsetek mężczyzn wynosił zaledwie 35,4%. Podczas analizy regresji logistycznej badano wpływ ocenianych w pracy parametrów na występowanie raka gruczołowego jelita grubego. W analizie potwierdzono wpływ: cukrzycy [OR 3,0 (95% CI 1,9 9,3)], płci męskiej [OR 2,8 (95% CI 0,99 8,3)] oraz wieku (dla każdych dodatkowych 5 lat OR 1,04 (95% CI 0,99 1,09) na występowanie raka gruczołowego jelita grubego (tab. 4). Wśród chorych na cukrzycę nie stwierdzono znaczącego wpływu rodzaju stosowanego leczenia hipoglikemizującego na występowanie stanów nowotworowych jelita grubego (tab. 5). Wśród chorych na cukrzycę parametry antropometryczne, takie jak: wskaźnik BMI, obwód talii, obwód bioder, wskaźnik WHR oraz wiek badanych i płeć, nie różniły się istotnie statystycznie w podgrupach chorych podzielonych ze względu na obecność raka gruczołowego jelita grubego (tab. 5). Należy jednak zwrócić uwagę, że brak istotności statystycznej w przypadku płci może wynikać z małej liczebności poszczególnych podgrup. Chorzy bez cukrzycy, u których rozpoznano raka gruczołowego jelita grubego, byli starsi (p = 0,06) i charakteryzowali się wyższym wskaźnikiem WHR (p = 0,02) w porównaniu z osobami bez cukrzycy i raka gruczołowego jelita grubego (tab. 6). Zwrócono także uwagę na częstsze współistnienie polipów 36
4 Przemysław Krasnodębski i wsp., Analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego... Tabela 2. Charakterystyka zmian stwierdzanych w obrębie dolnego odcinka przewodu pokarmowego Table 2. Characteristic of changes in lower intestinal tract Rodzaj stwierdzonej zmiany Chorzy bez cukrzycy Chorzy na cukrzycę p (n = 239) (n = 43) Zmiany zapalne 66 (27,62%) 9 (20,93%) 0,3 Uchyłki 16 (6,69%) 1 (2,33%) 0,2 Adenoma tubulare 31 (12,9%) 3 (6,98%) 0,1 Adenoma tubulovillosum 12 (5%) 1 (2,33%) 0,3 Adenoma villosum 1 (0,4%) 2 (4,65%) 0,06 Adenoma serratum 1 (0,4%) 1 (2,33%) 0,2 Polip hiperplastyczny 11 (4,60%) 7 (16,28%) 0,003 Adenoma tubulopapilare 2 (0,84%) 0 Adenocarcinoma 11 (4,60%) 6 (13,95%) 0,02 Jelito bez zmian 88 (36,8%) 13 (30,23%) 0,4 Tabela 3. Charakterystyka chorych, u których rozpoznano polipy jelita grubego i bez polipów Table 3. Characteristics of patients with colon polyps and without polyps Chorzy bez polipów Chorzy z polipami p (n = 210) (n = 72) BMI [kg/m 2 ] 25,34 ± 4,73 26,30 ± 4,53 0,06 Obwód talii [cm] 84,00 ± 14,39 85,63 ± 16,96 0,3 Obwód bioder [cm] 96,93 ± 14,55 94,41 ± 13,68 0,2 WHR 0,87 ± 0,15 0,92 ± 0,22 0,07 Wiek (lata) 61,38 ± 15,80 65,95 ± 12,54 0,005 Liczba mężczyzn 64 (30,5%) 41 (56,9%) 0,0001 Liczba kobiet 146 (69,5%) 31 (43,1%) 0,0001 Palenie tytoniu 110 (52,3%) 41 (56,9%) 0,4 Nadciśnienie tętnicze 96 (46,4%) 41 (56,9%) 0,09 Choroba wieńcowa 59 (28,2%) 27 (37,5%) 0,1 BMI (body mass index) wskaźnik masy ciała; WHR (waist-to-hip ratio) wskaźnik talia biodra Tabela 4. Ryzyko występowania raka gruczołowego jelita grubego analiza regresji logistycznej Table 4. Risk of adenocarcinoma logistic regression analysis Cukrzyca Osoby otyłe Płeć Obwód talii Wiek (BMI 30 kg/m 2 ) Test t-studenta 1,9 0,7 1,9 1,1 1,95 p 0,04 0,48 0,05 0,26 0,05 OR 3,0 0,77 2,8 1,01 1,04 CI 95% 1,9 0,38 0,99 0,98 0,99 CI +95% 9,3 1,57 8,3 1,054 1,09 OR (odds ratio) iloraz szans; CI (confidence interval) przedział ufności jelita grubego u pacjentów z grupy badanej, u których występował rak gruczołowy jelita grubego. U 50% chorych, u których rozpoznano raka gruczołowego jelita grubego, współistniały polipy jelita grubego. U chorych bez cukrzycy, u których występował rak gruczołowy jelita grubego, polipy zaobserwowano jedynie u 18% badanych. Obserwacja ta jest jednak nieistotna statystycznie ze względu na małą liczebność grupy. 37
5 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, Vol. 10, No. 1 Tabela 5. Charakterystyka chorych na cukrzycę z uwzględnieniem występowania raka jelita grubego Table 5. Characteristics of patients with type 2 diabetes and colon cancer Chorzy na cukrzycę z rakiem Chorzy na cukrzycę bez raka p gruczołowym jelita grubego (n = 6) gruczołowego jelita grubego (n = 37) BMI [kg/m 2 ] 26,5 ± 4,9 28,1 ± 5,3 0,34 Obwód talii [cm] 91,5 ± 12,9 87,6 ± 19,7 0,61 Obwód bioder [cm] 102,3 ± 9,5 101,0 ± 16,5 0,8 WHR 0,93 ± 0,15 0,88 ± 0,19 0,44 Wiek (lata) 75,3 ± 6,3 65,0 ± 12,3 0,02 Liczba kobiet 2 (33,3%) 24 (64,9%) 0,1 Liczba mężczyzn 4 (66,7%) 13 (35,1%) 0,1 Palenie tytoniu 21 (56,7%) 4 (66,7%) 0,5 Nadciśnienie tętnicze 26 (72,2%) 4 (66,7%) 0,5 Choroba wieńcowa 19 (51,3%) 3 (50%) 0,6 Chorzy leczeni insuliną 1 (16,7%) 15 (40,5%) 0,2 Chorzy leczeni pochodnymi sulfonylomocznika 3 (50%) 8 (21,6%) 0,1 Chorzy leczeni metforminą 3 (50%) 7 (18,9%) 0,1 BMI (body mass index) wskaźnik masy ciała; WHR (waist-to-hip ratio) wskaźnik talia biodra Tabela 6. Charakterystyka pacjentów bez cukrzycy z uwzględnieniem występowania raka gruczołowego jelita grubego Table 6. Characteristics of non-diabetic patients with colon cancer Chorzy bez cukrzycy z rakiem Chorzy bez cukrzycy i bez raka p gruczołowym jelita grubego (n = 11) gruczołowego jelita grubego (n = 228) BMI [kg/m 2 ] 26,6 ± 4,4 25,1 ± 4,4 0,3 Obwód talii [cm] 89,4 ± 19,3 83,4 ± 13,9 0,2 Obwód bioder [cm] 89,3 ± 11,2 95,6 ± 14,0 0,2 WHR 1,02 ± 0,31 0,88 ± 0,16 0,02 Wiek (lata) 69,1 ± 14,6 61,4 ± 15,5 0,06 Liczba kobiet 4 (36,4%) 147 (64,5%) 0,06 Liczba mężczyzn 7 (63,6%) 81 (35,5%) 0,06 Palenie tytoniu 120 (52,6%) 6 (54,5%) 0,5 Nadciśnienie tętnicze 105 (46,4%) 7 (63,6%) 0,2 Choroba wieńcowa 59 (25,9%) 5 (45,4%) 0,1 BMI (body mass index) wskaźnik masy ciała; WHR (waist-to-hip) wskaźnik talia-biodra Dyskusja W ostatnich latach zwraca się ponownie uwagę na wzrost ryzyka zapadalności na choroby nowotworowe wśród chorych na cukrzycę. Podobną zależność zaobserwowano u chorych ze współistniejącą otyłością. Zastanawiające jest to, czy zwiększone ryzyko występowania nowotworów w cukrzycy jest pochodną otyłości trzewnej jako efekt narastania insulinooporności, czy też stanowi niezależny czynnik. W wielu badaniach potwierdzono, że cukrzyca typu 2 wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania raka jelita grubego, trzustki, wątroby oraz pęcherza moczowego i sutka. Ponadto cukrzyca jest niezależnym od otyłości czynnikiem predykcyjnym mniejszej przeżywalności pacjentów, u których rozpoznano omawiane nowotwory [15, 16]. W grupie pacjentów z cukrzycą, analizowanej przez Meyerhardta, wykazano także zwiększoną nawrotowość stanów nowotworowych jelita grubego [16]. Dotychczas niewielu autorów analizowało wpływ cukrzycy na obecność polipów jelita grubego. Autorzy niniejszego artykułu w grupie osób poddawanych kolonoskopii szukali zależności między występowaniem cukrzycy i zmian rozrostowych w obrębie błony śluzowej jelita grubego, w tym polipów i raka jelita grubego. Na podstawie otrzymanych wyników sformułowano pytania, czy cukrzyca może być czynnikiem ryzyka wystąpienia raka gruczołowego jelita grubego i polipów jelita grubego oraz czy ryzyko to jest niezależne od innych badanych parametrów. W badaniu prze- 38
6 Przemysław Krasnodębski i wsp., Analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego... prowadzonym przez autorów niniejszego artykułu analizowano zmiany rozrostowe występujące w błonie śluzowej na całej długości jelita grubego, czyli w okrężnicy i odbytnicy u chorych na cukrzycę typu 2. Wpływ cukrzycy na występowanie polipów jelita grubego nie jest tak szeroko dokumentowany jak zależność ich występowania od obecności otyłości. W pracy Yoshida wykazano, że hiperinsulinemia koreluje dodatnio z obecnością gruczolaków i polipów hiperplastycznych w proksymalnym odcinku jelita grubego, natomiast w mniejszym stopniu w jego odcinku dystalnym [17]. Autorzy niniejszego artykułu w swoich obserwacjach (podczas publikacji) wykazali, że otyłość zwiększa 1,5-krotnie ryzyko występowania polipów jelita grubego, niezależnie od wieku, obecności cukrzycy i wielkości obwodu talii. W niektórych pracach wykazywano, że ryzyko powstawania polipów jest pochodną otyłości trzewnej [18]. Elwing i wsp. podają, że u chorych na cukrzycę, zwłaszcza u otyłych, występuje zwiększone ryzyko powstania gruczolaków w obrębie jelita grubego, szczególnie tych o dużym stopniu dysplazji [19]. W badaniu Nurses Health Study stwierdzono, że wysokie stężenia C-peptydu u kobiet wiązały się z ryzykiem gruczolaków w dystalnym odcinku jelita grubego (ryzyko względne = 1,62), także po uwzględnieniu wpływu wartości BMI i aktywności fizycznej [20]. Siddiqui i wsp. wykazali, że już niewielki wzrost odsetka HbA 1c może powodować duże ryzyko wejścia polipów jelita grubego na drogę nowotworzenia. Złe wyrównanie cukrzycy (odsetek HbA 1c 7,5%) było czynnikiem predykcyjnym powstania bardziej zaawansowanych polipów, większej ich liczby oraz wcześniejszego wieku ich ujawnienia się [21]. Istnieją także doniesienia, w których stężenia insuliny na czczo nie wiązały się ze zwiększonym ryzykiem występowania gruczolaków [22]. Autorzy niniejszego artykułu w swojej obserwacji nie wykazali, aby obecność cukrzycy wpływała na częstsze występowanie gruczolaków. Na uwagę zasługuje jednak fakt większej częstości polipów hiperplastycznych w tej grupie chorych. Dotychczas nie wiązano ich występowania z potencjałem nowotworowym. Coraz częściej w piśmiennictwie są prezentowane doniesienia o możliwości takiej ich transformacji. W prezentowanej pracy zaznaczyła się także tendencja do współwystępowania polipów jelita grubego u osób, u których rozpoznano raka gruczołowego jelita grubego i cukrzycę, co mogłoby sugerować wpływ cukrzycy na indukcję kancerogenezy. Nie we wszystkich dotychczas publikowanych badaniach wykazywano, że obecność cukrzycy zwiększa ryzyko raka gruczołowego jelita grubego. Rozbieżne są także dane na temat wpływu cukrzycy na obecność zmian rozrostowych w różnych odcinkach jelita grubego. Większość autorów jest jednak zgodna, że u chorych na cukrzycę istnieje zwiększone ryzyko zapadalności i śmiertelności z powodu tego nowotworu [22]. Wykazano także, że inne czynniki wpływające na narastanie insulinooporności, takie jak: otyłość, mała aktywność fizyczna i nieprawidłowe nawyki żywieniowe, także zwiększały to ryzyko [23]. W metaanalizie prac poświęconych wpływowi cukrzycy na występowanie raka gruczołowego jelita grubego, podsumowujących prace publikowane w latach , wykazano dodatnią zależność między występowaniem tych chorób. Wpływ cukrzycy na obecność tego nowotworu był niezależny od płci, pochodzenia etnicznego, lokalizacji zmiany w obrębie jelita grubego oraz długości czasu obserwacji. Autorzy niniejszego artykułu potwierdzili wpływ cukrzycy na występowanie raka gruczołowego jelita grubego. Wykazano jednak, że w badanej populacji płeć męska wiązała się z większym ryzykiem występowania raka gruczołowego jelita grubego. W niektórych pracach wykazywano różnicę dotyczącą częstości występowania zmian rozrostowych w proksymalnym i dystalnym odcinku jelita grubego, zależnie od obecności cukrzycy i niezależnie od zespołu metabolicznego. W pracy Limburga stwierdzono, że zależność ta jest silniejsza dla zmian położonych w odcinku proksymalnym jelita grubego [12]. Autorzy w niniejszej pracy potwierdzają obserwacje na temat roli cukrzycy jako jednego z induktorów powstania raka jelita grubego. W ich obserwacji cukrzyca okazała się istotnym czynnikiem ryzyka raka gruczołowego jelita grubego, zwiększającym 3-krotnie ryzyko jego występowania. Wpływ ten zaznaczał się także po uwzględnieniu płci badanych pacjentów, ich wieku, wielkości obwodu talii czy otyłości mierzonej za pomocą wskaźnika BMI. Zwraca to szczególną uwagę na konieczność prowadzenia działań prewencyjnych w grupach ryzyka powstania cukrzycy, a u osób, u których ją rozpoznano położenie szczególnego nacisku na dobre wyrównanie metaboliczne choroby oraz okresową kontrolę kolonoskopową. Algorytm takiego postępowania w przypadku chorych na cukrzycę obecnie nie różni się od wytycznych dla populacji ogólnej, warto jednak uwzględniać zwiększone ryzyko stanów nowotworowych jelita grubego w tej grupie chorych. Wnioski Do czynników zwiększających ryzyko występowania raka gruczołowego jelita grubego należą: cukrzyca typu 2, płeć męska i wiek. Cukrzyca typu 2 nie stanowi czynnika ryzyka występowania gruczolaków jelita grubego, wpływa natomiast na wzrost częstości występowania polipów hiperplastycznych jelita grubego. 39
7 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, Vol. 10, No. 1 Streszczenie Wstęp. Celem niniejszej pracy była analiza czynników ryzyka występowania stanów nowotworowych jelita grubego u chorych na cukrzycę typu 2 w porównaniu z grupą kontrolną osób bez cukrzycy. Materiał i metody. Analizą objęto 239 chorych bez cukrzycy (151 kobiet, 88 mężczyzn; 61,8 ± 15,5 roku) i 43 chorych na cukrzycę (26 kobiet, 17 mężczyzn; 66,4 ± 12,2 roku) poddanych ocenie kolonoskopowej w Warszawie w okresie od maja 2005 do grudnia 2006 roku. Wycinki, które pobrano ze stwierdzonych zmian makroskopowych, poddano szczegółowej ocenie histopatologicznej. W ocenie statystycznej zastosowano regresję logistyczną, test c² oraz test U Manna-Whitneya. Wyniki. Na występowanie raka gruczołowego jelita grubego wpływały: obecność cukrzycy, płeć męska (OR: 2,8) i wiek (OR: 1,04 na każde dodatkowe 5 lat). U chorych na cukrzycę typu 2 częściej obserwowano występowanie raka gruczołowego jelita grubego w porównaniu z grupą kontrolną (p = 0,02). Wpływ cukrzycy na występowanie raka gruczołowego jelita grubego był niezależny od wieku, wskaźnika talia/biodra (WHR), obwodu talii czy otyłości wyrażonej wielkością wskaźnika masy ciała (BMI). Współistnienie cukrzycy typu 2 zwiększa 3-krotnie (95% CI: 1,9 9,3) ryzyko wystąpienia raka gruczołowego jelita grubego. Zwrócono uwagę na częstsze współistnienie polipów jelita grubego u pacjentów z grupy badanej, u których występował rak gruczołowy jelita grubego. Spośród wszystkich typów histopatologicznych polipy hiperplastyczne statystycznie istotnie częściej występowały w grupie badanej (p = 0,0039). Wnioski. Do czynników zwiększających ryzyko występowania raka gruczołowego jelita grubego należą: cukrzyca typu 2 (OR: 3,0), płeć męska (OR: 2,8) i wiek (OR: 1,04 na każde dodatkowe 5 lat). Cukrzyca typu 2 nie stanowi czynnika ryzyka występowania gruczolaków jelita grubego, wpływa natomiast na wzrost częstości występowania polipów hiperplastycznych jelita grubego. Diabet. Dośw. Klin. 2010; 10, 1: słowa kluczowe: cukrzyca, nowotwory jelita grubego, rak gruczołowy Piśmiennictwo 1. Nowaczyk M., Solska E., Reca E. Analiza zachowań i zgonów na nowotwory złośliwe w 2004 r. w województwie pomorskim. Pomorski Rejestr Nowotworów przy Wojewódzkim Centrum Onkologii w Gdańsku, Gdańsk 2006: Yang Y.X., Hennessy S., Lewis J.D. Type 2 diabetes mellitus and the risk of colorectal cancer. Clin. Gastroenterol. Hepatol. 2005; 3; Yang Y.X., Hennessy S., Lewis J.D. Insulin therapy and colorectal cancer risk among type 2 diabetes mellitus patients. Gastroenterology 2004; 127; Williams J.C., Walsh D.A., Jackson J.F. Colon carcinoma and diabetes mellitus. Cancer 1984; 54; Larsson S.C., Orsini N., Wolk A. Diabetes mellitus and risk of colorectal cancer: a meta-analysis. J. Natl. Cancer Inst. 2005; 97; Hu F.B., Manson J.E., Liu S. i wsp. Prospective study of adult onset diabetes mellitus (type 2) and risk of colorectal cancer in women. J. Natl. Cancer Inst. 1999; 91; Larsson S.C., Giovannucci E., Wolk A. Diabetes and colorectal cancer incidence in the cohort of Swedish men. Diabetes Care 2005; 28; Ma J., Giovannucci E., Pollak M. i wsp. A prospective study of plasma C-peptide and colorectal cancer risk in men. J. Natl. Cancer Inst. 2004; 96; Khaw K.T., Wareham N., Bingham S. i wsp. Preliminary communication: glycated hemoglobin, diabetes, and incident colorectal cancer in men and women: a prospective analysis from the European prospective investigation into cancer-norfolk study. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 2004; 13; Yang Y.X., Hennessy S., Lewis J.D. Insulin therapy and colorectal cancer risk among type 2 diabetes mellitus patients. Gastroenterology 2004; 127; Elwing J.E., Gao F., Davidson N.O. i wsp. Type 2 diabetes mellitus: the impact on colorectal adenoma risk in women. Am. J. Gastroenterol. 2006; 101: Limburg P.J., Anderson K.E., Johnson T.W. i wsp. Diabetes mellitus and subsite-specific colorectal cancer risks in the Iowa Women s Health Study. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 2005; 14; Ma J., Pollak M.N., Giovannucci E. i wsp. Prospective study of colorectal cancer risk in men and plasma levels of insulin-like growth factor (IGF)-I and IGF-binding protein-3. J. Natl. Cancer Inst. 1999; 91: Renehan A.G., Zwahlen M., Minder C. i wsp. Insulin-like growth factor (IGF)-I, IGF binding protein-3, and cancer risk: systematic review and meta-regression analysis. Lancet 2004; 363; Coughlin S.S., Calle E.E., Teras L.R. i wsp. Diabetes mellitus as a predictor of cancer mortality in a large cohort of US adults. Am. J. Epidemiol. 2004; 159: Meyerhardt J.A., Catalano P.J., Haller D.G. i wsp. Impact of diabetes mellitus on outcomes in patients with colon cancer. J. Clin. Oncol. 2003; 21; Yoshida I., Suzuki A., Vallee M. i wsp. Serum insulin levels and the prevalence of adenomatous and hyperplastic polyps in the proximal colon. Clin. Gastroenterol. Hepatol. 2006; 4: Shinichi K., Kono S., Honjo S. i wsp. Obesity and adenomatous polyps of the sigmoid colon. J. Cancer Res. 1994; 85: Elwing J.E., Cao F., Davidson N.U. i wsp. Type 2 diabetes mellitus: the impact on colorectal adenoma risk in women. Am. J. Gastroenterol. 2006; 101; Wei E.K., Ma J., Pollak M.N. i wsp. C-peptide, insulin-like growth factor-1 binding protein, glycosylated hemoglobin, and thew risk of distal colorectal adenoma in women. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 2006; 15; Siddiqui A.A., Maddur H., Naik S. i wsp. The association of elevated HbA1c on the behavior of adenomatous polyps in patients with type-ii diabetes mellitus. Dig. Dis. Sci. 2008; 53: Nishii T., Kowo S., Abe H. i wsp. Glucose intolerance, plasma insulin levels, and colon adenomas in Japanese men. Jpn. J. Cancer Res. 2001; 92:
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoAnaliza występowania nowotworów złośliwych u chorych na cukrzycę typu 2
PRACA ORYGINALNA ISSN 2084 4441 Dorota Łukasiewicz, Iwona Jakubowska, Magdalena Pędich-Czaban Oddział Chorób Wewnętrznych, Diabetologii, Endokrynologii i Reumatologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego
Bardziej szczegółowoCukrzyca a kamica żółciowa
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Paweł Kotarski, Agnieszka B. Niebisz, Janusz Krzymień Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Cukrzyca a kamica
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoARTYKUŁY ORYGINALNE. Słowa kluczowe: glukoza, insulina, rak jelita grubego, wskaźnik masy ciała
Stężenie insuliny u chorych na raka jelita grubego Ewa Nowakowska Zajdel 1, Małgorzata Muc Wierzgoń 1, Teresa Kokot 1, Wojciech Romanowski 1, Barbara Zubelewicz Szkodzińska 1, Andrzej Brodziak 1, Andrzej
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoZmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Bardziej szczegółowoProfilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego Monika Mitura
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoKolonoskopia wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, Ocena wybranych aspektów medycznych i socjoekonomicznych
Lek. Jerzy Michałowski Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Kolonoskopia wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, Ocena wybranych aspektów
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoWarszawa, r.
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawski Uniwersytet Medyczny SP CSK ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa Tel. 599 25 83; fax: 599 25 82 Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Warszawa, 24.08.2016r.
Bardziej szczegółowoBadania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Badania przesiewowe stosowane w celu wykrycia raka jelita grubego Ocena
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Bardziej szczegółowoOcena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoOsoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoZnaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoChemoprewencja raka jelita grubego u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego Dr n med. Piotr Albrecht
Chemoprewencja raka jelita grubego u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego Dr n med. Piotr Albrecht Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci WUM Plan wykładu Jelitowe powikłania WZJG Rak
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie raka jelita grubego. C19 nowotwór złośliwy zagięcia esiczo-odbytniczego
Nazwa programu: LECZENIE RAKA JELITA GRUBEGO ICD-10 Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 C18 nowotwór złośliwy jelita grubego C20 nowotwór złośliwy odbytnicy załącznik nr 6 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL
Bardziej szczegółowostatystyka badania epidemiologiczne
statystyka badania epidemiologiczne Epidemiologia Epi = wśród Demos = lud Logos = nauka Epidemiologia to nauka zajmująca się badaniem rozprzestrzenienia i uwarunkowań chorób u ludzi, wykorzystująca tą
Bardziej szczegółowoCukrzyca a nowotwory. Diabetes and carcinoma. Agnieszka B. Niebisz, Paweł Kotarski, Mariusz Jasik, Waldemar Karnafel STRESZCZENIE ABSTRACT
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Agnieszka B. Niebisz, Paweł Kotarski, Mariusz Jasik, Waldemar Karnafel Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoEuropejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Bardziej szczegółowoPersonalizowana profilaktyka nowotworów
Personalizowana profilaktyka nowotworów Prof. dr hab. med. Krystian Jażdżewski Zakład Medycyny Genomowej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Nowych Technologii, Uniwersytet Warszawski Warsaw Genomics,
Bardziej szczegółowoLeczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoRAK PIERSI JAKO WYZWANIE ZDROWIA PUBLICZNEGO
mgr Paweł Koczkodaj RAK PIERSI JAKO WYZWANIE ZDROWIA PUBLICZNEGO. EPIDEMIOLOGIA CHOROBY ORAZ PROFILAKTYKA CZYNNIKÓW RYZYKA WŚRÓD KOBIET W WIEKU OKOŁOMENOPAUZALNYM I POMENOPAUZALNYM Wstęp Zarówno na świecie,
Bardziej szczegółowoDiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE w grupie osób aktywnych zawodowo
MŁODA KARDIOLOGIA PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 5, 315 319 Copyright 2010 Via Medica ISSN 1896 2475 Ocena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE
Bardziej szczegółowowiek lat bez objawów raka jelita grubego Więcej Na czym polega kolonoskopia?
Choroba nie czeka TY TEŻ NIE CZEKAJ! Bezpłatne badania kolonoskopowe Serdecznie zapraszamy na bezpłatne badania kolonoskopowe. Badania współfinansowane są przez Unię Europejską ramach projektu Choroba
Bardziej szczegółowoOcena wymagających hospitalizacji powikłań po kolonoskopii profilaktycznej prospektywne badanie kliniczno-kontrolne
Ocena wymagających hospitalizacji powikłań po kolonoskopii profilaktycznej prospektywne badanie kliniczno-kontrolne Anna Maria Pietrzak 1,2 1 Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoProf. Józef Drzewoski. Metformina- diabetologiczna miss piękności
Prof. Józef Drzewoski Metformina- diabetologiczna miss piękności Jak wiadomo na urodę składa się wiele czynników. W odniesieniu do leków decydują o tym dwie zasadnicze cechy: bezpieczeństwo i skuteczność.
Bardziej szczegółowona możliwość opracowania czułego i bezinwazyjnego testu pomocnego w diagnostyce raków jelita grubego. Wyjaśnianie zależności pomiędzy różnymi
Ocena rozprawy doktorskiej na stopień doktora nauk o zdrowiu dr hab. n. med. Rafała Bułdaka pt. Immunolokalizacja wisfatyny/pbef w tkance guza oraz jej ilościowa ocena w osoczu pacjentów z nowotworami
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoPL B1. Sposób określania poziomu ryzyka raka układu pokarmowego u pacjenta pochodzącego z populacji polskiej
PL 220728 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 220728 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 397024 (22) Data zgłoszenia: 17.11.2011 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowoDostępność terapii z zastosowaniem pomp insulinowych. Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych
Dostępność terapii z zastosowaniem pomp insulinowych Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Konflikt interesów Wykłady i seminaria dla firmy Medtronic.w
Bardziej szczegółowoWpływ otyłości na rozwój choroby nowotworowej
Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2015, s. 673-676 *Paweł Jaworski, Artur Binda, Wiesław Tarnowski Wpływ otyłości na rozwój choroby nowotworowej Obesity and the risk of developing cancer Klinika Chirurgii
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoJanusz Jerzemowski 1, Tomasz Nowak 2 1. Streszczenie. Abstract
85 GERIATRIA 2016; 10: 85-91 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 23.05.2016 Zaakceptowano/Accepted: 28.05.2016. Współwystępowanie nowotworów dolnego odcinka przewodu
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoWpływ leczenia uzdrowiskowego w Wysowej- -Zdroju na stopień wyrównania cukrzycy typu 2
Mariusz Paszkot 1, Władysław Grzeszczak 2, Janina Kokoszka-Paszkot 1 PRACA ORYGINALNA 1 Uzdrowisko Wysowa SA w Wysowej-Zdroju, 2 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii Śląskiej
Bardziej szczegółowoMałgorzata Rajter-Bąk dr Jacek Gajek
SZKOLENIA PSYCHOLOGICZNO- ZDROWOTNE JAKO INWESTYCJA W KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI PROZDROWOTNEJ KADRY MENEDŻERSKIEJ, CZYLI WPŁYW ZDROWIA KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ NA WYNIK FINANSOWY ZARZĄDZANYCH PRZEDSIĘBIORSTW
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoOcena pracy doktorskiej. mgr Beaty Jakusik. pt. Ocena żywienia dojelitowego według programu Fast Track u chorych
Ocena pracy doktorskiej mgr Beaty Jakusik pt. Ocena żywienia dojelitowego według programu Fast Track u chorych operowanych z powodu nowotworów jelita grubego Przedstawiona do recenzji praca porusza bardzo
Bardziej szczegółowoWarszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013 Nieskuteczna
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Łukasz Adamkiewicz Health and Environment Alliance (HEAL) 10 Marca 2014, Kraków HEAL reprezentuje interesy Ponad 65 organizacji członkowskich
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoWarsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp: Wśród polipów jelita grubego możemy wyróżnić zmiany o charakterze nowotworów łagodnych (gruczolaki), jak i
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp: Wśród polipów jelita grubego możemy wyróżnić zmiany o charakterze nowotworów łagodnych (gruczolaki), jak i złośliwych (rak w gruczolaku) oraz procesów nienowotworowych
Bardziej szczegółowoZapadalność (epidemiologia)
Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten obejmuje zarówno osoby
Bardziej szczegółowoBadania obserwacyjne 1
Badania obserwacyjne 1 Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten
Bardziej szczegółowoZmiana celu leczenia cukrzycy
Zmiana celu leczenia cukrzycy Edward Franek Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA Zakład Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka IMDiK PAN, Warszawa IDF Diabetes Atlas 2015
Bardziej szczegółowoCukrzyca. epidemia XXI wieku
Cukrzyca epidemia XXI wieku Typy cukrzycy Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 1 (Insulinozależna, Młodzieńcza) Cukrzyca ciążowa i przedciążowa Cukrzyca noworodków (wrodzona i przejściowa) Cukrzyca typu LADA
Bardziej szczegółowoOcena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej
Prof. dr hab. n. med. Robert Słotwiński Warszawa 30.07.2018 Zakład Immunologii Biochemii i Żywienia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry
Bardziej szczegółowo. Nosicielstwem mutacji genów, których normalna funkcja jest związana z kontrolą wierności replikacji DNA (głównie MLH1, MSH2 i MSH6
Załącznik 2a Zadania programu Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe. Moduł 2: Wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoPROGNOSTYCZNE ZASTOSOWANIE SKALI EOSS W GRUPIE CHORYCH LECZONYCH CHIRURGICZNIE I ZACHOWAWCZO Z POWODU OTYŁOŚCI
lek. Aleksandra Mojkowska PROGNOSTYCZNE ZASTOSOWANIE SKALI EOSS W GRUPIE CHORYCH LECZONYCH CHIRURGICZNIE I ZACHOWAWCZO Z POWODU OTYŁOŚCI Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 63/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka jelita
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoZachorowania na nowotwory złośliwe we Wrocławiu trendy zmian w latach 1984-2009
Zachorowania na nowotwory złośliwe we Wrocławiu trendy zmian w latach 1984-29 W 29 roku woj. dolnośląskie liczyło 2 874 88, w tym Wrocław 622 986 mieszkańców, mieszkańcy Wrocławia stanowili więc 21,7%
Bardziej szczegółowo