ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE PRZEWODNIK

Transkrypt

1 ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE PRZEWODNIK

2 Dlaczego warto zainteresować się Łazienkami? Zalet tego parku dałoby się wiele wymienić. Ale, można by zapytać, co jest takiego wyjątkowego akurat w Łazienkach? Przecież jest jeszcze wiele innych wartych uwagi miejsc. Co sprawia, że Łazienki są takie wyjątkowe? Po pierwsze, jest to przestronny, ładnie urządzony i po prostu miły dla oka park, w którym odbywają się liczne wydarzenia sportowe, kulturalne czy naukowe, gromadzące pasjonatów danej dziedziny. Miłośnicy znanego polskiego kompozytora- Fryderyka Chopina-w sezonie mają okazję co tydzień wysłuchać koncertów. Każdy może znaleźć tam coś dla siebie. Oprócz tego, Łazienki to wymarzone miejsce na spacer- samemu, z rodziną lub z przyjaciółmi. W parku, położonym przecież w centrum miasta, panuje spokojna atmosfera. Przechadzanie się alejkami działa kojąco na człowieka. Do Łazienek można przychodzić nawet z małymi dziećmi- park jest bardzo bezpieczny, a potem zostawić je na zadbanym placu zabaw albo pójść razem na lody. Nie zapomnijmy też o ulubionym zajęciu małych dzieci- radosnej obserwacji wiewiórek, pawi czy kaczek. Tak spacerując mija się dużo zabytków, co może zachęcić szczególnie ciekawskich do poszerzenia własnej wiedzy o nich. Dla tych, którzy nie lubią szczególnie spacerów, w Łazienkach również znajdzie się miejsce. Jest to dobre miejsce dla malarzy i fotografów. A wrażliwe dusze rozkoszują się urzekającą atmosferą. Ten, kto jeszcze w Łazienkach nie był, musi koniecznie je zobaczyć, szczególnie jeśli mieszka w Warszawie. To miejsce z historią, którą warto poznać. Karolina Bilewicz B2

3 Historia Łazienek do 1764 roku Historia Łazienek Królewskich związana jest z grodem w Jazdowie, który mógł istnieć już w VII w. Wskazują na to fragmenty drewnianej palisady, odnalezione podczas badań archeologicznych. Na początku XIII w. znajdowała się tu także osada, która zaczęła tracić na znaczeniu wraz z odsuwaniem się Wisły od skarpy. Gród jazdowski, będący jedną z siedzib książąt mazowieckich, został w 1262 r. zdobyty przez Litwinów, a podczas jego obrony zginął książę Ziemowit I. Niebawem odbudowany, uległ ponownemu zniszczeniu w 1281 r. w czasie bratobójczych walk między księciem czerskim Konradem II i płockim Bolesławem II. W XIV w. książęta mazowieccy rozpoczęli wznoszenie swojej nowej murowanej siedziby na miejscu obecnego Zamku Królewskiego, w Jazdowie zaś, powstała jedynie drewniana rezydencja. W 1548 roku zamieszkała w niej królowa Bona, wraz z córkami. Pierwszy raz wystawiono, właśnie tu, Odprawę posłów greckich Jana Kochanowskiego. Za panowania króla Zygmunta III Wazy, ok r. wzniesiono murowany zamek, zwany Ujazdowskim.

4 królowa Bona Zygmunt III Waza W 1655 r. został on obrabowany i zniszczony przez Szwedów. Niedługo później przeszedł w ręce marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W lesie, będącym pozostałością zwierzyńca, Lubomirski wystawił dwa pawilony wypoczynkowe Ermitaż i Łazienkę ( zaprojektowane przez Tylmana z Gameren ) oraz pierwszy budynek wodozbioru. Stanisław Herakliusz Lubomirski Ermitaż istnieje do dzisiaj, natomiast Łazienka w późniejszym okresie została wspaniale wkomponowana w mury Pałacu Na Wodzie. To od niej cały kompleks nazywa się Łazienkami.

5 Tylman z Gameren W 1764 roku Ujazdów stał się własnością króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Władca stworzył tu swoją urokliwą letnią rezydencję, która nie miała sobie równych. Autorzy : Joanna Hubska Krystyna Brągiel Kajetan Wczelik Konrad Łosiński Źródła:

6 Łazienki za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Przyszły monarcha zakupił Ujazdów w 1764 roku, na kilka miesięcy przed wolną elekcją, w wyniku której rozpoczął swoje ponad trzydziestoletnie panowanie. Stanisław August w sposób istotny przekształcił swą posiadłość, która stała się jego ulubioną letnią rezydencją. W tym celu wzniesiono szereg nowych budynków, istniejące zaś, przebudowano, nadając im charakter klasycystyczny, całkiem też odmieniono otaczającą je przestrzeń. Na początku król planował upiększyć Zamek Ujazdowski, myśląc zapewne o zamieszkaniu w tej starej budowli. Wtedy to wytyczono aleję wjazdową, poprzecinaną placami, która ciągnęła się aż na Wolę (Oś Stanisławowska), a tereny przylegające do rezydencji urządzono zgodnie z upodobaniami króla, w stylu ogrodów francuskich. Ostatecznie jednak Stanisław August rozczarowany efektami przebudowy Zamku, podarował go miastu. W 1772 r. rozpoczęto powiększanie dawnej Łazienki Lubomirskiego, jednak nie wprowadzono wtedy jeszcze zasadniczych zmian w wyglądzie budynku. Dwa lata później wybudowano Biały Dom, w którym mieszkały siostry króla podczas swych pobytów w Warszawie, a także Elżbieta Grabowska, królewska faworyta. W tym samym czasie powstał Pałac Myślewicki, który Stanisław August podarował swojemu bratankowi, księciu Józefowi Poniatowskiemu. W latach stanął pawilon Trou-Madame, zamieniony wkrótce na teatr, zwany Małym. Po urządzeniu nowego teatru w Oranżerii, budynek ten mieścił magazyn rzeźb. Cztery lata później król polecił Dominikowi Merliniemu przygotowanie projektu przekształcenia Łazienki w piętrową willę

7 i nadanie jej charakteru klasycystycznego. W 1784 wybudowana została tylko fasada południowa, prace kontynuowano jeszcze od 1788, pierwotny projekt został zmieniony i wtedy to powstała monumentalna fasada północna pałacu. Tym samym willa stała się okazałym pałacem. Z inicjatywy monarchy przekomponowano również układ przestrzenny ogrodu, a jeszcze w 1779 wybudowano kaskadę wodną. W latach na zachodnim krańcu ogrodu wzniesiony został budynek Wielkiej Oranżerii, zwany dzisiaj Starą Pomarańczarnią, w którym umieszczono także teatr. Wtedy też miało miejsce odsłonięcie pomnika Jana III Sobieskiego. W 1788 r. przekształcono dawną kuchnię znajdującą się między Myślewicami, a Pałacem Na Wyspie na tzw. Wielką Oficynę, zwaną obecnie Podchorążówką. Stanisławowi Augustowi zależało na tym, by ogród otwarty był nie tylko dla jego gości, ale i dla wszystkich warszawiaków, dlatego właśnie w 1790 r. zarządził wybudowanie amfiteatru, mieszczącego około tysiąca widzów. Sporządzenie jego projektu powierzył Janowi Chrystianowi Kamsetzerowi. W 1792 r. architekt ten wzniósł Starą Kordegardę, była ona ostatnim obiektem wybudowanym z inicjatywy monarchy. W kolejnych latach trwały jeszcze prace nad urządzaniem niektórych pomieszczeń Pałacu Na Wyspie i nie zakończono ich do czasu opuszczenia Warszawy przez Stanisława Augusta. Zmianę wystroju rotundy, która ozdobiona została posągami przedstawiającymi królów polskich, monarcha śledził już z wygnania. Autorzy: Michalina Borzęcka Julia Dobrodziej Maria Pietrusińska Iga Taszakowska Źródła: Łazienki Królewskie. Nowy przewodnik, Marek Kwiatkowski

8 Co się stało z Łazienkami Królewskimi po upadku Rzeczypospolitej? W 1795 r. król Stanisław August Poniatowski został zmuszony do opuszczenia Warszawy. Niedługo potem, w 1798 r. zmarł w Petersburgu. Jednym z kolejnych właścicieli Łazienek był książę Józef Poniatowski bratanek Stanisława Augusta. W 1817 r. Łazienki sprzedano carowi Aleksandrowi I. Niebawem (1818 r.) znaczną część Parku Łazienkowskiego przeznaczono na Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego. Belweder zaś, w latach został przebudowany w stylu klasycystycznym na siedzibę wielkiego księcia Konstantego Pawłowicza (brata cara Aleksandra I) i jego żony Joanny Grudzińskiej. Wtedy też w ogrodzie wzniesiono 3 pawilony oranżerię neogotycką, świątynię grecką oraz egipską. Bale, tańce, piękne suknie Tak na pewno wyglądałyby Łazienki Królewskie, jeśli w XVIII i XIX wieku stałyby się miejscem spotkań towarzyskich wolnej Polski. Ale mimo niewoli i tak odbywało się tam wiele przyjęć, m.in. bal wydany na cześć przyjazdu księżniczki pruskiej, Luizy Radziwiłłowej do Warszawy (1797 r.), a także z okazji wizyty matki księcia Konstantego w 1818 r. Następne podobne wydarzenie nie było zbyt radosne dla zniewolonych, polskich dusz. 7 lipca 1847 r. świętowano hucznie

9 w Łazienkach pięćdziesiąte urodziny cara Mikołaja I, który przecież szczerze nienawidził Polaków. W pobliżu Pałacu Na Wyspie wznosi się Wielka Oficyna, która w czasach Królestwa Polskiego mieściła Szkołę Podchorążych Piechoty. To stąd, 29 listopada 1830 r. wyruszyli podchorążacy pod wodzą Piotra Wysockiego, by zająć Belweder i pochwycić bądź zabić księcia Konstantego. W ten sposób w Łazienkach rozpoczęło się jedno z największych naszych powstań narodowych Powstanie Listopadowe. W 1825 r. zlikwidowano stare zabudowania gospodarcze za Myślenicami. Na ich miejscu wzniesiono Stajnię i Wozownię, a nieco później Koszary Inwalidów, Nową Oranżerię, pawilon zachodni Pałacu na Wyspie został przebudowany na cerkiew. W latach otoczenie Nowej Pomarańczarni zeszpecono, w jej pobliżu wybudowano kompleks szklarni oraz urządzono stawy rybne. Od 1888 r. w Pomarańczarni zaczęto organizować różne imprezy, np.: wystawę róż, i wystawę rybacką. W latach Rosjanie opuszczając Warszawę wywieźli całe wyposażenie Pałacu Na Wyspie. Po odzyskaniu niepodległości przystąpiono do jego remontu usunięto przeróbki z czasów carskich oraz podjęto prace renowacyjne, Łazienki stały się własnością odrodzonego państwa. W 1926 r. przekształcono ich część leżącą na tarasie skarpy przy Alejach Ujazdowskich, gdzie stanął pomnik Fryderyka Chopina. Pałac był otwarty dla zwiedzających. Zorganizowano w nim

10 szereg wystaw m.in.: Sto lat malarstwa polskiego oraz Łazienki Królewskie widoki, plany i projekty. Podczas II wojny światowej Niemcy zamknęli Łazienki dla publiczności, a bogate zbiory muzealne wywieźli. Po Powstaniu Warszawskim, w grudniu 1944 r. Hitlerowcy spalili Pałac Na Wyspie, a w murach wywiercili około tysiąca otworów na dynamit, zamierzając go wysadzić. Na szczęście nie zdążyli tego dokonać. Pałac po wojnie został odbudowany, a inne budynki wchodzące w skład zespołu Łazienek Królewskich odrestaurowano, całość niebawem udostępniono turystom. Dzisiaj Łazienki to przede wszystkim miejsce spacerów i wydarzeń kulturalnych; po ogrodach nie przechadzają się już damy w pięknych sukniach, oko przyciągają zaś wytworne pawie. Autorki: Martyna Bartoś Julia Reklewska Natalia Barszcz Magdalena Dunicz Źródła: Łazienki Królewskie. Nowy przewodnik, Marek Kwiatkowski Portalwiedzy.onet.pl

11 Pałac Na Wodzie Pałac Na Wodzie jest główną budowlą Łazienek Królewskich - ukochanego przez spacerowiczów parku w samym centrum stolicy. Najstarsza część pałacu powstała pod koniec XVII wieku, z inicjatywy marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, według projektu Tylmana z Gameren. Niewielki barokowy pawilon służył marszałkowi jako miejsce wypoczynku. Budynek został umiejscowiony na wyspie otoczonej kanałami tworzącymi sadzawkę. Główną część budowli stanowiła sala z fontanną, nawiązująca do mitologicznego źródła Hippokrene znajdującego się na Olimpie. Ten niewielki budynek nazwano Łazienką Lubomirskiego. W 1764 r. przyszły król, Stanisław Poniatowski odkupił te tereny od spadkobierców marszałka, a w 1772 rozpoczął przebudowę pawilonu. Był on kilkakrotnie

12 powiększany. W końcu stał się ulubioną letnią rezydencją monarchy. Odbywały się tu także słynne obiady czwartkowe, a Stanisław August Poniatowski gromadził w rezydencji swoje bogate kolekcje dzieł sztuki. Powstanie pałacu jest efektem prac budowlanych prowadzonych w kilku etapach. Architekci królewscy - Dominik Merlini i Jan Chrystian Kamsetzer nadali budynkowi charakter klasycystyczny. Warto zaznaczyć, iż styl ten przywiązuje szczególną wagę do zachowania symetrii w architekturze. Budowlę tworzono według zasady "szlachetna prostota, spokojna wielkość". Z pozoru, wyrażenia te są przeciwieństwami, w rzeczywistości architekci potrafili stworzyć na ich podstawie prawdziwe perły, czego dowodem jest Pałac na Wodzie. Pokój Bachusa Afrodyta Anadyomene (z kolekcji króla S. A.)

13 Arkadowy mostek łączący korpus Pałacu z jednym z pawilonów od zachodu. Ozdobę stanowią kolumny jońskie Czterokolumnowy portyk z herbem Rzeczpospolitej w tympanonie, podtrzymywany przez Sławę i Pokój

14 Pałac Na Wodzie, elewacja północna Pałac Na Wyspie od strony zachodniej

15 Rzeźby na tle północnej fasady Pałacu. Wygląd zewnętrzny pałacu Malownicza elewacja południowa projektu Dominika Merliniego prezentuje się bardzo monumentalnie, a zarazem pięknie uwidacznia grę świateł i cienia. Po prawej oraz po lewej stronie tej elewacji znajdują się okazałe porte-fenêtry, nad którymi umieszczone są średniej wielkości okna z balkonikami. Po obydwóch stronach porte-fenêtrów możemy zauważyć niewielkie pilastry. Razem z gzymsami zdobiącymi okna tworzą wrażenie spójnej całości. Środek elewacji południowej zajmuje kolumnada składająca się z czterech kolumn ustawionych na półtorametrowych cokołach. Kolumny zostały zbudowane w porządku korynckim, więc na ich głowicach możemy zaobserwować charakterystyczne, mocno rozchylone na zewnątrz liście akantu. Kolumnada ta tworzy swego rodzaju ganek. Nad wejściem do budynku widnieje napis-rebus w języku łacińskim: HAEC DOMUS ODIT TRISTITIAS AMAT PACEM FUNDIT BALNEA COMENDAT RURA ET OPTAT PROBOS. Co oznacza "Ten dom nienawidzi smutku, kocha pokój, ofiaruje kąpiel, zaleca życie sielskie i życzy sobie gościć ludzi poczciwych".

16 Elewację północną zaprojektowaną przez Jana Chrystiana Kamsetzera cechuje prostota i linearność. Możemy zaobserwować tam bardzo wyraźnie symetrię oraz dbałość o każdy szczegół. Ta właśnie skrupulatność i dokładność w wykonaniu daje pięknie prezentujący się efekt. Na obydwóch skrzydłach elewacji znajduje się rząd pięciu porte-fenêtrów oraz ich odpowiedniki - okna na pierwszym piętrze. Między porte-fenêtrami znajdują się pilastry w porządku korynckim. Część środkową elewacji zdobi czterokolumnowy portyk. Nad nim znajduje się okazały tympanon z płaskorzeźbą przedstawiającą orła - herb Rzeczypospolitej, którego podtrzymują Sława i Pokój. Po lewej oraz po prawej stronie, tuż nad krańcami tympanonu spoglądają wyblakłymi już oczami rzeźby Marsa i Minerwy. Pałac zwieńczono niewielkim belwederkiem z małym półokrągłym oknem. Cztery narożniki belwederku zdobią posągi przedstawiające odpowiednio cztery żywioły - Ogień, Wodę, Ziemię i Powietrze. Na attyce od strony południowej możemy podziwiać rzeźby kobiet - alegorie pór roku, a na każdym narożniku alegorie uosabiające cztery kontynenty - Europę, Amerykę, Afrykę i Azję. Autorzy: Julia Kasprzak Weronika Fay Małgosia Cichocka Ola Mroczek Ania Kleszcz Marysia Duda Źródła: - -pl.wikipedia.org

17 Wnętrze Przedsionek Przedsionek znajduje się w obrębie murów dawnej łaźni. Zawiera on część starych dekoracji barokowych Tylmana z Gameren. Płyciny jego ścian wyłożone są malutkimi kamykami, które sprawiają wrażenie grot skalnych. Świeczniki przyścienne mają kształt muszli z wyrastającymi gałązkami koralowymi. Ściany przedsionka urozmaicają nisze. W jednej z nisz ściany głównej znajduje się postać Marsa odpoczywającego w towarzystwie Amorka wzywającego do bitwy na polu miłosnym. W następnej niszy widnieje rzeźba wyobrażająca Polskę Rozkwitającą. Umieszczenie tych dwóch rzeźb w jednej sali nie jest przypadkowe. Ukazują one bowiem ideę i funkcję dawnej łaźni miejsca bez smutku i wojen. Na suficie widnieją inicjały Stanisława Augusta, które znajdują się pod koroną i otoczone są wieńcem z lauru oraz inicjałami Stanisława Lubomirskiego po bokach. Król chciał zapewne w ten sposób uhonorować poprzedniego właściciela Łazienek.

18 Pokój Kąpielowy Pokój kąpielowy zachował dekorację barokową. Za czasów marszałka pełnił on funkcję łazienki. Znajdowały się w nim dwie wanny cynowe wpuszczone w posadzkę przy ścianie południowej, do których doprowadzano wodę z kotła umieszczonego za ścianą północną. Po środku tej ściany znajdowała się fontanna w postaci kaskad. Za swojego panowania, Stanisław August kazał przykryć wanny materacami i poduszkami, by pełniły rolę kanap. Król zlikwidował także kaskady. Z dawnego wystroju przetrwała dekoracja ścienna. Ściany pokoju pokryte są płaskorzeźbami o tematyce zaczerpniętej z Metamorfoz Owidiusza. Największa płaskorzeźba znajduje się po prawej stronie ściany i przedstawia boginię łowów Dianę kąpiącą się wraz z nimfami. Myśliwy Akteon zmienia się w jelenia na skutek złości Diany, spowodowanej jego zaciekawieniem. Na ścianie okiennej widnieją Danaidy - córki króla Argos skazane za zabicie swoich mężów na napełnianie wodą beczki bez dna. Nad otworami wejściowymi znajdują się trzy

19 tonda symbolizujące miłość. Pierwsze z nich ilustruje Amora przydeptującego pawiowi ogon. Dwa następne ukazują putto dźwigające kosz z kwiatami oraz putto wylewające wodę z dzbana. Ponadto, wystrój wnętrza stanowią oryginalne kafelki, płyciny z kamykami, a także fryz z muszli. Na suficie znajdują się muszle, kamyki oraz wici ornamentu akantowego. Sala Balowa Sala Balowa wyróżnia się na tle poprzednich pomieszczeń, ponieważ reprezentuje styl klasycystyczny. Powstała ona w okresie ostatniej rozbudowy pałacu w 1788 roku. Data umieszczona we wnętrzu MDCCXCIII (1793) to rok zakończenia prac. Sala Balowa charakteryzuje się prostotą kompozycji, umiarem oraz subtelnością dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej. Oś kompozycyjną sali wyznaczają dwa kominki. Blat kominka na ścianie południowej podtrzymywany jest przez Centaura (wykonanego przez Fransesco Lazzariniego), który personifikuje moce przyrody oraz Cerbera (autorstwa Franciszka Pincka) symbolizującego moce piekielne. Nad nimi znajduje się Herkules - uosobienie ludzkich cnót. Posąg Herkulesa został wykonany przez Giuseppe Angeliniego w 1790 r. na wzór rzeźby Lizypa. Centaur Cerber

20 Na przeciwległej ścianie znajduje się drugi kominek, który podtrzymują dwie postacie. Pierwsza to król Midas, który został ukarany za swoją głupotę oślimi uszami. Drugą zaś jest satyr Marsjasz, który próbował rywalizować w grze na flecie z samym Apollinem. Zwycięska postać Apollina znajduje się nad kominkiem. Autorem rzeźb jest August Antonio d Este. Nad trójkątnymi szczytami jońskich portyków zdobionych rzeźbami znajdują się orły z rozpostartymi skrzydłami. Na głowach mają wieńce laurowe. Orły te symbolizują suwerenną władzę. Dzieła Le Bruna znajdują się z kolei na górnej kondygnacji ściany wschodniej. Jest to Herkules z żoną Dejanirą, przez której podejrzliwość Herkules zmarł w mękach. Niedaleko nich znajduję się Apollin i Dafne. Apollo musiał być zdecydowanie mniej przystojny niż jest to podawane, ponieważ według legendy Dafne wolała stać się drzewem niż mu ulec. Lożę dla orkiestry, jak i wyjście na galerię kolumnową zdobią przyścienne, zwieńczone łukowato jońskie portyki. Zegar umiejscowiony nad lożą zdobią kwiatowe girlandy trzymane przez putta wykonanego przez Tommasa Righiego. Nad amorkami widnieje głowa Chronosa - władcy czasu. Klepsydra, którą dźwiga została wykonana przez Jakuba Monaldiego. Naprzeciw dzieł znajduje się herb Rzeczpospolitej pod koroną. Ściany biało marmuryzowane są ozdobione pionowymi panneaux autorstwa Jan Jerzego Plerscha.

21 W pobliżu loży i wejścia na galerię znajdują się malowidła przedstawiające cztery żywioły. Na lewo od loży, są to dmące zefiry i pawie symbolizujące powietrze, na prawo Zeus z piorunami, smokiem i Hefajstosem uosabiającymi ogień. Na lewo od wejścia na galerię znajduje się interesującą interpretacja Wody. Została ona przedstawiona jako trytony, konie morskie i delfiny. Ziemia natomiast znajduje się po prawej stronie od wejścia i ukazana jest jako Cerera - bogini urodzaju oraz Diana - bogini łowów i symbolu płodności. Malowidła skrajne ukazują przemijanie czasu.

22 Sufit Sali Balowej Sala Jadalna Sala Jadalna to długa sala o marmurowej posadzce z kolorowymi kolumnami, w której król Stanisław August Poniatowski zapewne urządzał obiady czwartkowe. W tych kilkugodzinnych spotkaniach uczestniczyło wielu literatów i artystów z otoczenia króla, np. Ignacy Krasicki, Franciszek Karpiński, Adam Naruszewicz i Franciszek Bohomolec. W czasie uroczystych posiłków dyskutowano o sztuce, nauce, literaturze i sprawach ważnych dla kraju. Poeci prezentowali tam również swoje nowe utwory. We wnętrzu jadalni dostrzec można kilka marmurowych rzeźb: popiersie Stanisława Augusta oraz wodzów rzymskich, między innymi Juliusza Cezara, Hadriana i Galby. Dalej na postumentach stoją obok siebie posążki dziewczynki i chłopca. Na tle okna, na dość wysokiej kolumnie, widać popiersie Diany

23 będące duplikatem zaginionej w czasie II wojny światowej rzeźby, wykonanej przez francuskiego artystę - Jeana Antoine Houdona. Rotunda Rotunda była centralną salą Łaźni Lubomirskiego, na środku której znajdowała się fontanna. Ściany pomieszczenia były bogato zdobione stiukami i marmurami. Dekoracje miały tworzyć wrażenie skalnej groty. Stanisław August zdecydował się przebudować Rotundę w latach dziewięćdziesiątych XVIII wieku i przekształcić ją w panteon najważniejszych dla niego władców. W niszach ustawione zostały posągi królów Polski - Kazimierza Wielkiego, Zygmunta I, Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego. Z kolei nad przejściem znajdują się popiersia trzech rzymskich imperatorów - Tytusa, Trajana i Marka Aureliusza. Salę obiega łaciński cytat z X Księgi Wojny Domowej - Utile mundo editi in exemplum wyjaśniający, że wszystkie te postaci zostały postawione jako wzór na pożytek światu. Wyżej, na czaszy nakrywającej pomieszczenie kopuły znajdują się cztery namalowane przez Marcelego Baciarellego alegorie Mądrości, Męstwa, Sprawiedliwości i Łaskawości. Wymowa sali jest przejrzysta i zrozumiała. Autor programu chciał podkreślić walory rządów Stanisława Augusta opartych na chlubnych tradycjach polskich oraz na wzorach ustrojowych starożytnego Rzymu.

24 Fragment dekoracji rotundy Przedpokój (piętro) Przedpokój to pomieszczenie powstałe w wyniku rozbudowy Łaźni w 1788 r. Reprezentuje on styl klasycystyczny, a co za tym idzie jest symetryczny. Obite zielonym jedwabiem ściany zdobi bogata kolekcja obrazów. Są to m.in.: Madonna z Dzieciątkiem wśród Świętych autorstwa Lodvica Corracciego, Zakonnik w brązowym habicie Bacciarellego, Portret starca w czerwonej czapce Govaerta Flincka, Lot z córkami Pietera van der Werfa, Apollo i Dafne Bendetto Lutiego. Uwagę przykuwa również okazały portret carycy Katarzyny II, która w młodości przyjaźniła się z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim. Przedpokój jest pięknie umeblowany. Stoi w nim francuska komoda i niewielki stoliczek, na którego blacie wyróżnia się drewniana mozaika przedstawiająca wachlarz symbolizujący przeznaczenie tego pokoju. Właśnie tam kobiety zaproszone przez

25 króla zostawiały swoje wachlarze. W przedpokoju sprawdzano też, czy goście nie mają broni. Chociaż wygląd przedpokoju zmienił się od czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego, to i tak jest on pięknym pomieszczeniem, które warto zobaczyć. Sypialnia Sypialnia to idealnie symetryczne wnętrze o złotawo-żółtym, ciepłym kolorze. Z autentycznego wyposażenia sali zachowały się portrety rodziców Stanisława Augusta (malowane przez Bacciarellego), rzeźba Bachantki trzymającej winne grono oraz Ledy z Łabędziem. Obie rzeźby są osiemnastowiecznymi kopiami rzeźb antycznych. W sypialni króla znajduje się także osiemnastowieczne, klasycystyczne łóżko z baldachimem i komoda francuska w stylu Ludwika XVI, na której ustawione jest popiersie Elżbiety Grabowskiej (morganatyczna małżonka króla, która nie miała praw do dziedziczenia, czy tytułu). Na przeciwległej ścianie, nad klasycystyczną kanapą, zawieszony jest rokokowy zegar francuski z połowy XVIII wieku oraz portret Anny Szaniawskiej - jednej z królewskich faworyt. Portret pochodzi z 1782 roku. Wśród zachowanych pamiątek znajdziemy także plakietkę wojskowa z wizerunkiem króla, medalion z białym profilem S. Augusta na niebieskim tle i broń należącą do monarchy. Ściany sypialni są obite żółtym atłasem z drukowanymi kwiatami. Dwuskrzydłowe drzwi do szafy w ścianie były wyłożone lustrami. Łoże biało lakierowane, pozłacane fotele i kanapa miały takie samo obicie, jakie znajdowało się na ścianach. Przy drzwiach wejściowych stały dwie wąskie i wysokie, mahoniowe szafki. Obok pokoju sypialnego znajdowała się garderoba króla oraz Ciemny Pokój, który dzisiaj nazwalibyśmy po prostu toaletą - miejscem, gdzie król chodzi piechotą.

26 AUTORKI: Maria Gorczyńska Barbara Jabłońska Paula Lewandowska Kamila Rutkowska Maria Wrzosek Autorka zdjęć: Kamila Rutkowska BIBLIOGRAFIA: Marek Kwiatkowski Łazienki Królewskie- Nowy Przewodnik Karol Mórawski, Wiesław Głębocki Bedeker Warszawski Maria Pilich Warszawa w 3 dni Andrzej Rottermund Warszawa

27 Pałac Myślewicki Data rozpoczęcia budowy tej siedziby nie jest dokładnie znana, wiadomo jedynie, że w 1774 r. stały już jej mury, a niedługo potem, bo w 1775 r. rezydencja była budowlą dwupiętrową, założoną na planie kwadratu. W roku 1776 z korpusem głównym połączone zostały skrzydła boczne. Najpierw były one parterowe, nieco później je podwyższono. Nazwa pałacu pochodzi od nieistniejącej już wsi Myślewice. Pałac Myślewicki, jako jedna z nielicznych (zachowanych) budowli jest utrzymana w stylu wczesnego klasycyzmu. Początkowo umieszczone ozdoby w niszy wejściowej zamieniono na rzeźby przedstawiające Zefira i Florę, wykonane przez Jakuba Monaldiego. Do niszy w elewacji frontowej prowadzą kamienne schody, przy których możemy zauważyć rzeźby przedstawiające chłopca i dziewczynkę trzymających latarnie. Oryginalnym elementem budynku jest kształt dachu, nawiązujący do wzorców

28 sztuki chińskiej. Natomiast owalne okno otacza ozdobna rama, przypominająca jakby stylizowaną muszlę. Obserwując dzisiaj Pałac Myślewicki spostrzegamy, że stojąc nieco na uboczu całego Ogrodu Łazienkowskiego istnieje jakby wyłącznie sam dla siebie, bez Belwederu i Pałacu Na Wodzie. Z tego powodu, a także z racji wielkości budowli możemy wnioskować, że to Myślewice miały być głównym obiektem w Łazienkach i stać się mieszkaniem króla. Pałac nie uległ zniszczeniu podczas II Wojny Światowej. Ocalał też w znacznej części wystrój jego wnętrz, które do dziś zachwycają licznych turystów z całego świata. Do szczególnie interesujących pomieszczeń należą: Salon z widokami miast włoskich Typowo klasycystyczny salon (kiedyś jadalnia), zdobią oryginalne freski wykonane przez Jana Bogumiła Plerscha. Dodają one wnętrzu odrobinę powagi oraz czynią je interesującym. Są freski: Widok mostu św. Michała w Rzymie, Casino Piusa VI w Watykanie i dwa Widoki placu św. Marka w Wenecji. W pomieszczeniu możemy również podziwiać autentyczne XVIII-

29 wieczne meble oraz trzy popiersia. Wszystkie rzeźby zostały wykonane z marmuru w także XVIII w. Przedstawiają one: Atenę (Friedricha Schulza), Juliusza Cezara (autor nieznany) oraz Madame du Barry, kochankę Ludwika XV (autorstwa Augustyna Pajou). Dwa pierwsze popiersia są kopiami rzeźb antycznych. Uwagę przyciąga również ciekawy, ośmioświecowy, kryształowy żyrandol. Pod oknem możemy podziwiać piękną kopię wazy antycznej. Jest to waza ośmioboczna, wykonana z marmuru, która w czasach Stanisława Augusta stała w Pałacu Na Wyspie w gabinecie pracy króla. Sypialnia Sypialnia to niewielki pokój o zielonych ścianach, na których widnieją namalowane medaliony przedstawiające amorki. Kanapa znajdująca się w pomieszczeniu ma interesujące obicie z końca XVIII w. Zdobi je m.in. ilustracja do bajki La Fontaine a. Wśród ozdób pokoju, uwagę zwracają między innymi żeliwny posążek, dwa japońskie wazony oraz posrebrzane lichtarze. Łazienka Łazienka, której ściany wyłożone są stiukiem, utrzymana jest w kolorach żółci, błękitu i beżu. Na suficie widnieje malowidło "Zefir i Flora". Ozdobą wnętrza jest również przepiękna muszla, która jest atrybutem Afrodyty - bogini piękna i miłości. Łazienka wyposażona jest w rokokową toaletkę, taboret i krzesło oraz komódkę klasycystyczną. Na kominku znajduje się, zaś kadzielnica w formie urny, która służyła niegdyś do rozprzestrzeniania zapachu w pomieszczeniu. W końcu XVIII w. łazienki służyły jako miejsca relaksu i odpoczynku.

30 Sypialnia na piętrze Sypialnia na piętrze jest również utrzymana w zieleni. Ściany jednak nie są pokryte farbą, a obite materiałem. Dużą część pokoju zajmuje piękne mahoniowe łoże na lwich łapach, obok którego możemy zauważyć stolik i szafkę. W sypialni znajduje się też kominek z piaskowca, zwieńczony popiersiem Flory. Umieszczono tu również pamiątki związane z osobą księcia Józefa Poniatowskiego, kolejnego po królu Stanisławie Auguście, właściciela Myślewic. Są to: portrety jego rodziców - Andrzeja Poniatowskiego i jego żony Teresy z Kinskich, portret księcia Józefa, obraz Śmierć ks. Józefa w nurtach Elstery, namalowany przez Marcina Zaleskiego oraz popiersie Napoleona I, który mianował księcia Józefa marszałkiem Francji.

31 Autorzy: Anna Pieronkiewicz, Gabriela Kasprzyk, Mateusz Stańczuk, Marta Wróblewska, Julia Pytko Bibliografia: Marek Kwiatkowski, Łazienki 1992 r., Marek Kwiatkowski, Łazienki 1972 r. oraz wiadomości uzyskane od przewodnika, p. Krystyny Stasiak

32 Biały Dom Biały Dom można nazwać,,perełką Łazienek Królewskich. Był pierwszym pawilonem wzniesionym przez Stanisława Augusta Poniatowskiego w latach Zaprojektował go Dominik Merlini. Dom ma kształt kwadratu, zbudowany jest w stylu wczesnoklasycystycznym. Jego elewacje są identycznie opracowane, ze ścianami zdobionymi rustyką, czyli tak, aby miały surowy wygląd, z attyką, czyli górnym elementem budynku w postaci ścianki lub balustrady oraz belwederkiem na dachu. Z każdej strony budynek ma pięć wysokich okien, dlatego też trudno określić, gdzie znajdują się drzwi frontowe. Dom zamieszkiwały głównie kobiety. Kiedy wyjaśnia się przyczynę takiego porządku, mówi się, że kiedy do domu wchodziła dama, której nie lubiła kobieta znajdująca się wtedy w środku, ta, mogła niezauważalnie wymknąć się innymi drzwiami. W czasach Stanisławowskich Biały Dom wyglądał nieco inaczej. Znajdował się

33 na wzniesieniu, które z każdej strony otaczała woda. Mieszkały tu między innymi: żona Stanisława Augusta, Elżbieta Grabowska, królewska siostra Izabela Branicka, kasztelanowa Ludwika Maria Zamoyska, wreszcie matka księcia Józefa Poniatowskiego - Teresa z Kinskych. Warto również nadmienić, iż przyszły król francuski, Ludwik XVIII, nie mogąc pozostać w rewolucyjnej Francji, zatrzymywał się właśnie w Białym Domu. Budynek nie uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej, dzięki czemu zachowały się wspaniałe, unikalne wnętrza. Wśród nich, naszym zdaniem, na szczególna uwagę zasługują: Pokój Stołowy (parter) To jedno z ważniejszych pomieszczeń Białego Domu. Jest on dość mały pod względem powierzchni, jednak wyraźnie większy niż inne pokoje. Jego symetryczny kształt wyznaczają dwie poprzeczne osie. Sala jest dobrze oświetlona, dzięki dużym oknom. Znajduje się tam także wiele luster, które dodają przestrzeni. Całe piękno komnaty zawdzięczamy jednak misternym, groteskowym ozdobom widocznym na każdej ścianie. Warto dodać, iż groteski nie są namalowane tam bez celu. Każde z malowideł ma swoje znaczenie. W czterech kątach przedstawione są cztery kontynenty: Azja, Afryka, Europa i Ameryka. Na przeciwległych ścianach widnieją pory roku oraz cztery żywioły: woda, ogień, ziemia i powietrze. Niżej na tej samej linii znajdują się podobne kształtem do medalionów przedmioty z wymalowanymi w środku różnymi pracami codziennymi. Są to na przykład: praca na roli czy sprzątanie. Jeszcze niżej możemy zobaczyć wszystkie znaki zodiaku. Charakterystyczne dla tych ornamentów, a także całej groteski, jest to, że wszystkie figury i rośliny są namalowane w pionie. Każda z ozdób ma zawiły kształt, a poszczególne

34 elementy łączą się w pasującą do siebie całość. Żadna z figur nie jest pojedyncza i nie istnieje sama dla siebie. Wszystko tworzy bogatą w kolory ekspozycję. Pokój Bawialny - Sala Chińska Jest to mały pokoik. W rogach wiszą cztery świeczniki (zostały one zniszczone podczas wojny. Po niej udało się złożyć ze szczątek tylko dwa z nich). Stoją tam również cztery pozłacane narożne stoliki. W salce tej są również dwa okna wychodzące na stronę południową, dzięki czemu pokoik jest dobrze oświetlony, między oknami wisi lustro. Wszystkie ozdoby te wokół obrazów, na suficie, wazonach i lampach świetnie oddają chiński charakter pomieszczenia, na przykład sylwetki smoków. Na ścianach znajdują się dużych rozmiarów malowidła przedstawiające życie w chińskich wioskach. Pierwszy przedstawia życie codzienne,

35 ciekawym elementem na nim są okrągłe drzwi i okna. Kolejny pokazuje przystań, na której wywieszone są flagi różnych państw oraz mieszkalne łódki. Trzeci - największy to piękny pejzaż wykonany przez Jana Bogumiła Plerscha. Można powiedzieć że w Białym Domu, a konkretnie w Sali Chińskiej, są duchy, ponieważ obrazy zostały namalowane farbą, która po latach wyblakła a postaci na nich przedstawione wyglądają jak zjawy. Aranżacja tego pomieszczenia może wydawać się dziwna, jednak w 2. połowie XVIII w. sztuce europejskiej panowała swoista moda na chińszczyznę. Sypialnia (parter) Ma dekorację rokokową z odrobiną chińszczyzny, jednak można nazwać ten styl rokokowym kobiecym, gdyż, ze względu na to, iż Biały Dom zamieszkiwały kobiety, urządzona jest typowo po kobiecemu. Ściany zdobią sceny z polowań, jednak ukazane w łagodny sposób. Przy wejściu, z prawej strony znajduje się pięknie ozdobione lustro, w którym zapewne przeglądały się damy, oraz marmurowy kominek. Tuż obok stoi jedyne autentyczne łóżko z czasów Stanisława Augusta. Jest to

36 z pewnością najciekawszy obiekt w całym pomieszczeniu. Swoim wyglądem zaskakuje nas, gdyż nie posiada baldachimu. Okna w sypialni ciągną się od podłogi, dekorowanej motywem kwiatów. Przez owe okna można wyjść na jedną ze stron Białego Domu. Godzien zainteresowania jest także sufit, jak wszystko w tym pokoju pięknie ozdobiony. Z niego zwisa niesamowity żyrandol, który na pewno wzbudzał (i wzbudza) zachwyt wszystkich pań, nie tylko tych zamieszkujących niegdyś dom. Jedyny mebel zachowany z czasów stanisławowskich Na piętrze W górnej części Białego Domu znajdują sie trzy pokoje sióstr króla. Prowadzą tam drewniane szerokie schody. Na górze jest bardzo niski sufit, ponieważ grząski teren nie pozwalał na wybudowanie wyższego budynku. Każda z pań miała swoją

37 sypialnie oraz mały gabinecik. Pomiędzy pokojami jest tajemne przejście, które ułatwiało kobietom kontakt, a także specjalny korytarz dla służby, aby ta nie przeszkadzała gościom odwiedzającym Biały Dom. Górna część Białego Domu jest bardzo subtelna i kobieca, w dekoracjach dominują motywy kwiatowe. Zastanawiającą rzeczą jest to, że jest tam bardzo mała przestrzeń, a przecież kobiety w tamtych czasach miały szerokie suknie. Delikatność ozdób wnętrza, jego romantyczna atmosfera sprzyjają relaksacji i odcięciu sie od rzeczywistości. Góra to ciekawe miejsce w Białym Domu, niestety nie jest dostępne dla zwiedzających. Gabinet na piętrze Autorki: Anna Peć

38 Adrianna Głogowska Karolina Kozińska Zuzanna Stachowska Natalia Kwapisiewicz Źródła: informacje od p. Krystyny Stasiak Nowy przewodnik, Łazienki Królewskie - Marek Kwiatkowski

39 Stara Pomarańczarnia Sztuka iluzji? Wyjątkowym obiektem w Łazienkach jest Stara Pomarańczarnia. Jest to budowla o dość dużych rozmiarach, zbudowana na planie podkowy, położona się u podnóża skarpy. Od strony południowej budynek posiada duże okna, oświetlające wydłużoną salę, służącą pierwotnie do przechowywania drzewek pomarańczowych, które latem wystawiano do ogrodu łazienkowskiego. Obecnie znajdują się tam kolekcje rzeźb, m.in. rzeźby: Pięściarz Antonia Canovy, czy Vierge Eduardo Rossiego. Od północny do budynku przylegają są dwa skrzydła: wschodnie i zachodnie. W zachodnim mieściły się niegdyś mieszkania dla służby i pokoje gościnne, natomiast we wschodnim - teatr.

40 Galeria rzeźby Teatr w Starej Pomarańczarni, pochodzący z czasów króla Stanisława Augusta jest to bez wątpienia jeden z najwspanialszych zabytków Warszawy. Nie uległ on bowiem zniszczeniu podczas działań wojennych i jest obecnie jednym z niewielu przykładów autentycznego osiemnastowiecznego teatru dworskiego na świecie. Widownię zbudowano w kształcie kwadratu, może ona pomieścić nawet 200 osób. Na parterze ustawione są amfiteatralne ławki. Natomiast, gdy spojrzymy w górę, zobaczymy dziewięć lóż, po trzy na każdej ścianie. Ściany pomiędzy lożami oddzielają bliźniacze pilastry o złoconych głowicach, a między pilastrami stoi osiem gipsowych posągów kobiet w lekkich szatach antycznych, trzymających w dłoniach sześcioramienne złocone

41 świeczniki. Rzeźby te wykonał André Le Brun wraz z Jakubem Monaldim i Joachimem Staggim. Projektantów teatru wyraźnie zafascynowanowal modny wówczas iluzjonizm. Powstały jeszcze w starożytności sposób malowania, dzięki któremu widz odnosi wrażenie, że płaski w rzeczywistości obraz jest wielowymiarowy, rozpowszechnił się w XV wieku we Włoszech. W późniejszych epokach, zwłaszcza w baroku, zainteresowanie iluzjonizmem rozprzestrzeniło się na całą Europę. Technika malarska, która powoduje, że wydaje nam się iż widzimy nieistniejące elementy architektoniczne, krzywizny, wypukłości, a nawet postacie, wymagała od artysty wielkich umiejętności oraz znajomości zasad matematyki i perspektywy. W Polsce można znaleźć dwa wspaniałe przykłady iluzjonizmu. To barokowe freski w kaplicy pomisjonarskiej w Łowiczu oraz właśnie malowidła w teatrze w Starej Pomarańczarni. Nad złoconym gzymsem mamy dziewięć namalowanych iluzjonistycznie lóż, w których możemy zaobserwować wykwintnie ubraną dworską publiczność. Jedni patrzą z zaciekawieniem na aktorów, inni rozweseleni zdają się komentować to, co się dzieje na scenie. Niektóre z kobiet, bardziej niż sztuką, zajmują się chyba dworskimi plotkami oraz kreacjami innych obecnych w teatrze dam. Cały obraz ma sprawiać wrażenie drugiego piętra widowni. Jeden z mężczyzn wygląda jak typowy polski szlachcic. Ma podgoloną głowę i sumiaste wąsy. Ubrany jest też w staropolski kontusz (w dawnej Polsce odświętny, wierzchni strój męski). Możemy też dostrzec modnisia w peruce, ubranego we frak w stylu francuskim oraz kobiety mające na sobie stroje pełne piór i koronek. Dzięki takim szczegółom możemy się dowiedzieć, jak wyglądała dawna polska moda.

42 Malowidła iluzjonistyczne Uwagę widowni przykuwała wytwornie urządzona królewska loża, znajdująca się na wprost sceny. Nie miała drzwi do oranżerii (zostały one wybudowane już po wojnie), lecz wchodziło się do niej przez sąsiednie loże. Stało tam czerwone, pozłacane krzesło. Z sufitu balkonu zwisał ośmioświecowy żyrandol. Nad sceną dostrzec można herb Rzeczypospolitej, podtrzymywany przez dwie postacie z trąbami, w środku którego znajduje się herb królewski. Całość wykonana jest techniką malarską en grisaille (dzięki użyciu szarości, czerni i bieli uzyskiwano rzeźbiarski efekt). To kolejny przykład zastosowania iluzji w sztuce.

43 Płaskorzeźba nad sceną teatru Wszystkie te malowidła wykonał nadworny malarz króla Stanisława Augusta, Jan Bogumił Plersch. Są one tak precyzyjne i tak zręcznie wykonane, że większość zwiedzających bez żadnych wątpliwości bierze je za wypukłą płaskorzeźbę. Sufit zdobi plafon w okrągłej ramie z wizerunkiem Apollina na kwadrydze (jest to rzymski wóz dwukołowy zaprzężony w cztery konie) wśród obłoków. W rogach sufitu namalowano medaliony, wyglądające jak płaskorzeźby (i tu znów znakomity przykład malarstwa iluzjonistycznego), z wizerunkami uwielbianych przez Stanisława Augusta dramaturgów (Sofoklesa, Szekspira, Moliera oraz Racine a). Scenę ozdabiała kurtyna. Pierwotna była projektowana przez Plerscha i przedstawiała zgromadzenie dziewięciu muz na Górze Parnas. Wzdłuż brzegu sceny znajdował się kanał na świeczki, które miały oświetlać artystów. Tę samą funkcję pełniły

44 metalowe świeczniki (15 trzyświecowych i 164 dwuświecowe) umieszczone przy suficie i kulisach. W wyposażeniu teatru były dekoracje, takie jak wnętrze architektoniczne, gabinet, więzienie, las, przedmieście, izbę chłopską. Pod sceną i za kulisami znajdowała się maszyneria uświetniająca przedstawienia. Jej niektóre elementy, takie jak specjalna drewniana rynna do robienia grzmotów zachowały się do dzisiaj. Z obu stron sceny można zajrzeć do garderób artystów. Obecny stan teatru trochę inny niż za czasów Stanisława Augusta. Inne są choćby obicia krzeseł na widowni: niegdyś były one z żółtego płótna, obecnie są złoto-zielone. Kiedyś w lożach wisiały żyrandole, teraz ich nie ma. Klimat tego miejsca jednak pozostał. Teatr w Starej Pomarańczarni był zaplanowany na potrzeby dworu. Dopiero w 1791 roku król wydał zgodę Wojciechowi Bogusławskiemu na organizowanie tam spektakli publicznych. Obecnie w Starej Pomarańczarni nie wystawia się przedstawień, ze względu na unikalną wartość tego miejsca. Obiekt jest przeznaczony wyłącznie do zwiedzania. Autorki: Zofia Żukowska Katarzyna Dolata Agata Jagusiewicz Adrianna Niksińska Agnieszka Tyszkowska,

45 Bibliografia: Marek Kwiatkowski Nowy Przewodnik. Łazienki Królewskie Salwa Mateusz, Iluzja w malarstwie Nowa Kordegarda Budynek ten położony jest najbliżej Pałacu Na Wodzie, z jego zachodniej strony. Zbudowano go w latach według projektu Dominika Merliniego. Wnętrza dekorował Jan Bogumił Plersch. Początkowo był parterowy, kryty dachem w stylu chińskim, miał półkoliste okna, a wejście znajdowało się od południa. Wszystkie ściany z zewnątrz i we wnętrzu dekorowane były malarskimi motywami krajobrazowymi i pergolami. Urządzano tu bardzo popularną grę o francuskiej nazwie Trou-Madame (Dziurka Pani) polegającą na wrzucaniu kulek z kości słoniowej do numerowanych bramek.

46 W 1782 r. budowlę adaptowano na teatr dworski, zwany Komedialnią albo Teatrem Małym. Do budowli dodano drewniane przybudówki, przeznaczone dla aktorów, dwunastoosobowej orkiestry i dla widzów. Większą część wnętrza zajmowała widownia dla 60 osób. Teatr miał dwie scenografie : z jednej strony gabinet, a z drugiej las. Proscenium wyposażono w kanał na lampy. Za nim była malowana kurtyna. Zapewne na początku 1788 r. w wyglądzie budynku wprowadzono zmiany, niezbyt korzystne, związane przede wszystkim z dodaniem przybudówki, przeznaczonej prawdopodobnie na kordegardę oraz powiększeniem samego teatru. Po wybudowaniu teatru w Starej Pomarańczarni, budynek przekształcono na magazyn rzeźb. Dzisiejszy wygląd budynku jest efektem jego przebudowy dokonanej w 1830 r. według projektu Jakuba Kubickiego. Architekt nadał mu charakter klasycystyczny. Wprowadził kolumny o częściowo żłobionych trzonach, zaś nad oknami znalazły się kartusze z panopliami. Obecnie mieści się tu kawiarnia, o nazwie Trou-Madame, która została przywrócona dzięki wysiłkowi wieloletniego dyrektora Łazienek, prof. Marka Kwiatkowskiego. Ciekawostką jest też fakt, że budynek Nowej Kordegardy jest tak naprawdę starszy od Starej Kordegardy. Autorki: Dominika Napiórkowska Natalia Piasecka Źródła: wikipedia.org warszawamoimoczkiem.blogspot.com qype.pl warszawa.naszemiasto.pl

47 warszawa.wikia.com lazienki-krolewskie.pl ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE - NOWY PRZEWODNIK Przewodnik Łazienki Królewskie, Marek Kwiatkowski STARA KORDEGARDA - KORDEGARDA WSCHODNIA Budynek Starej Kordegardy powstał w latach , na polecenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zbudowany według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera, w stylu klasycystycznym. Później był jeszcze kilkakrotnie przekształcany. Początkowo, Kordegarda stała przy wschodniej drodze prowadzącej do Pałacu Na Wodzie i służyła pilnującym wartownikom. Fasada budynku, zwrócona w stronę stawu, ozdobiona jest kamienną kolumnadą dorycką, ujętą w segmenty pełnego muru z arkadowymi otworami. Wieńczy ją attyka, częściowo balustradowa. W boniowanych elewacjach bocznych budynek jest piętrowy, od

48 tyłu zaś, część środkowa obniżona jest do wysokości parteru. Majestatyczny wygląd Starej Kordegardy pięknie komponuje się z północną fasadą Pałacu Na Wyspie. Obecnie budynek pozostaje w dyspozycji Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, które urządza tu czasowe wystawy artystyczne. Autorki: Klaudia Ślusarz Agata Pęczkowska Olga Wróbel Źródła: Amfiteatr Teatr na Wyspie Pomysł Teatru na Wyspie powstał, gdy istniejący dotąd Teatr Mały, nie mógł już zaspokoić potrzeb królewskiego dworu. Niestety, duże wydatki na inne prace budowlane wstrzymały Stanisława Augusta od zrealizowania projektu nowego teatru nad południowym stawem, wobec czego poprzestano na prowizorycznej formie widowni letniej. Widownia w postaci trzech rzędów ławek znajdowała się na wschodnim brzegu stawu południowego, a scena na kępie. Stałą dekorację stanowiły sztuczne skały z grotą.

49 fot.1 - Amfiteatr murowany (w obecnym wyglądzie) wybudowano w 1790 r. Autorem projektu był prawdopodobnie J. Ch. Kamsetzer. Teatr na Wyspie był wzorowany na antycznym amfiteatrze w Herkulanum. Sam Amfiteatr podzielony jest na dwie części; parterowa, leżąca bliżej wody, z dwóch stron zwieńczona jest rzeźbami Umierającego gladiatora i Umierającej Kleopatry. Poniżej loży królewskiej, w kanale, znajduje się orkiestra, mogąca pomieścić czterdziestu kapelistów. Za lożą prowadzą schody do drugiej części teatru widowni w kształcie półkola. Niższe ławki są w kolorze zielonym, wyższe szarym. W sumie, widownia może pomieścić 950 osób.

50 fot. 2 - Pośrodku wznoszących się stopni parteru znajduje się, otoczona żelaznymi barierkami loża królewska. Na attyce teatru umieszczono twarzą do sceny, osiem wyrzeźbionych postaci słynnych poetów. Niestety posągi nie są autentyczne, pierwotnie było ich szesnaście i przedstawiały najwybitniejszych dramaturgów świata m.in. Ajschylosa, Sofoklesa, Szekspira, Moliera, Trembeckiego i Niemcewicza (wszystkie wykonał Tomasso Righi). Posągi zostały przekute w 1922 r., ze względu na nietrwały materiał wykonania.

51 fot. 3 - jeden z 8 posągów Od strony zewnętrznej elewacja widowni pokryta jest rustyką. Do jej górnych partii można się dostać schodami przylegającymi do boków Amfiteatru. Otwarte arkady, zwieńczone na przemian motywami liry i maski prowadzą do sali o sklepieniu kolebkowym. Najbardziej oryginalnym elementem Amfiteatru jest oczywiście scena, oddzielona od widowni wąskim kanałem, wykorzystywanym także w niektórych przedstawieniach. fot. 4 - Stałą dekoracją sceny są antyczne ruiny w porządku korynckim, wzorowane na ruinach świątyni Baalbek.

52 W niszy stoi posąg kobiecy wykonany przez Jana Dulta, a poniżej gzymsu kamienny posąg Herkulesa. Na prawo od sceny, tuż nad wodą, stoi kamienny lew dłuta Franciszka Pincka, który dawniej wyrzucał przez pysk wodę doprowadzaną za pomocą maszyny hydraulicznej z Wisły. Zmienne dekoracje przestawiające m.in. fortecę, chałupę wiejską, kamienicę, chatkę z wystawką, ruderę, las, skały, składowano w szopie stojącej na zachodnim brzegu stawu. Pierwszą sztuką wystawioną w nowym, kamiennym Amfiteatrze był balet Kleopatra, którego fabuła pozwalała wykorzystać pas wody oddzielający scenę od widowni jako miejsce przepłynięcia okrętów morskich. Otwarcie, podczas którego wystawiono ten spektakl miało miejsce 7 września 1791 r, w rocznicę elekcji króla Stanisława Augusta. Wspaniałą uroczystość, uświetnioną pokazem fajerwerków uwiecznił na swych obrazach Jan Norblin. Dziś Amfiteatr jest miejscem różnych spotkań i imprez o charakterze kulturalnym. Są tam wystawiane sztuki teatralne i organizowane koncerty, jednak najczęściej mają miejsce plenerowe pokazy filmowe z serii Kino na wodzie. Seanse są poświęcone głównie historii, o tematyce wojennej. Teatr jest czynny od przełomu czerwca i lipca do końca września, ale na teren widowni można wejść bezpłatnie przez cały rok. Autorki: Helena Leszczyńska, Maria Rościszewska, Maria Prange-Barczyńska

53 Bibliografia: Władysław Tatarkiewicz, Łazienki Królewskie i ich osobliwości. Marek Kwiatkowski, Łazienki. Strona internetowa Łazienek Królewskich: Ermitaż a Na moście przy ulicy Agrykola wzrok wszystkich spacerujących przyciąga majestatyczny pomnik Jana III Sobieskiego. Łatwo jest za to pominąć stojący obok, ukryty za drzewami budynek Ermitaża - zabytku, który pomimo niepozornego wyglądu przewyższa wiekiem te, wzniesione przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Historia Ermitaża rozpoczyna się poniekąd już w 1676 roku, kiedy marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski poślubił Elżbietę, córkę podkomorzego Teodora Denhoffa. Być może właśnie w związku z tym wydarzeniem Lubomirski otrzymał położone pod Warszawą dobra ujazdowskie - wcześniej należące do teścia. Na ogromnej przestrzeni od Ujazdowa po Czerniaków, marszałek postanowił urządzić sobie wielką posiadłość składającą się z pawilonów i willi, porozdzielanych ogromnymi obszarami łąk i lasów. Jako że Stanisław Herakliusz Lubomirski był nie tylko dygnitarzem, ale i wielkim poetą i filozofem, zapragnął, kierując się ówczesnymi obyczajami, posiadać w swoim ogrodzie samotnię, w której mógłby schronić się przed zgiełkiem życia publicznego

54 i oddawać się medytacjom. Dlatego też z dala od ludzi, wśród gęstwiny drzew powstał Ermitaż zaprojektowany przez Tylmana z Gameren, jednego z najwybitniejszych architektów polskiego baroku. Architekt nadał mu kształt niewielkiego pawilonu na planie kwadratu, z wielobocznym ryzalitem w elewacji południowej. Niestety, niewiele wiemy o pierwotnym wystroju budynku. Prawdopodobnie zawierał wygodnie urządzone pokoiki, z inskrypcjami na ścianach, wielbiącymi spokój, jaki daje samotne życie. Były one zapewne inspiracją dla marszałka w tworzeniu dzieł literackich. W 1764 roku właścicielem Ujazdowa, a tym samym i Ermitaża został król Stanisław August Poniatowski. Niestety budynek uległ zniszczeniu już na początku panowania monarchy- prawdopodobnie spłonął od uderzenia pioruna. Toteż w latach trwała odbudowa pawilonu w stylu klasycystycznym, pod kierunkiem Dominika fot. Julia Nowakowska Merliniego. Zmiany polegały między innymi na usunięciu ryzalitu południowego i wprowadzeniu na jego miejsce tzw. galeryjki. Przebudowano również dach na mansardowy. Po ukończeniu prac król oddał budynek w ręce swojej bliskiej przyjaciółki - Henrietty Lhullier. Do pomieszczeń wchodziło się przez wąski korytarzyk rozchodzący się na trzy strony. W pokoiku po stronie wschodniej, ściany były pomalowane kolorem biało - niebieskim. Następny był przyozdobiony tapetą w kwieciste wzory. To właśnie do tego pomieszczenia przylegała fot. Julia Nowakowska fot. Julia Nowakowska łazienka wykładana holenderskimi kafelkami, z blaszaną wanną przy ścianie wschodniej. We wschodnio - północnym rogu budynku znajdowała się sypialnia o zielonych ścianach z dekoracją