Plan wynikowy Część 1

Transkrypt

1 Plan wynikowy zęść 1 Numer ział I. IOLOGI NUK O ŻYIU 1. iologia jako nauka rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej określa cechy wymienia czynniki niezbędne do życia wyjaśnia, czego dotyczą wybrane działy biologii porównuje różnorodne organizmy wymienia przykłady zastosowania w życiu wiedzy biologicznej określa przedmiot badań biologii jako nauki oraz jej dziedziny uzasadnia potrzebę zdobywania wiedzy biologicznej 2. adanie świata wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można użyć do danej obserwacji przedstawia etapy obserwacji i doświadczenia planuje prostą obserwację i doświadczenie formułuje problem badawczy i hipotezę badawczą odróżnia próbę kontrolną od badawczej dokumentuje wyniki doświadczenia i obserwacji wnioskuje na podstawie doświadczenia i obserwacji wykazuje wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośredni sposób zdobywania wiedzy wykazuje konieczność przeprowadzania próby kontrolnej przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenia i obserwacje 3. Obserwacje mikroskopowe rozróżnia części mikroskopu wyjaśnia, jak się oblicza powiększenie mikroskopu poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym wykonuje preparat mikroskopowy (świeży) graficznie dokumentuje obserwacje określa funkcje poszczególnych elementów mikroskopu optycznego porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym oblicza rzeczywistą wielkość obiektu w jednostkach miary samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe

2 ział II. JENOŚĆ ORGNIZMÓW 5. Komórki zwierzęce wymienia komórki jako elementy budowy wymienia elementy budowy komórki zwierzęcej i roślinnej podaje przykłady różnych komórek zwierzęcych i poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym rozpoznaje podstawowe elementy budowy komórki zwierzęcej wykazuje zależność między budową komórki zwierzęcej a jej funkcją przedstawia funkcje poszczególnych elementów komórki zwierzęcej 6. Komórki roślinne i bakteryjne wymienia elementy budowy komórki bakteryjnej rozpoznaje elementy budowy komórek na rysunkach i schematach porównuje budowę komórek roślinnych, zwierzęcych i bakteryjnych wykonuje preparat ze świeżego materiału roślinnego poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym wykazuje zależności między budową komórek roślinnych i bakteryjnych a ich funkcjami przedstawia funkcje poszczególnych składników komórek roślinnych i bakteryjnych wskazuje cechy pozwalające na rozróżnienie komórek: zwierzęcej, roślinnej i bakteryjnej 7. Komórki, tkanki, narządy i organy wykazuje złożoność budowy podaje przykłady tkanek zwierzęcych i ich podstawowe funkcje w organizmie określa lokalizację tkanek zwierzęcych i ich funkcje w organizmie wyjaśnia zależność między komórką, tkanką, narządem i układem narządów poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów narządów wykazuje różnorodność tkanek budujących dany narząd opisuje hierarchiczną budowę

3 8. Sposoby odżywiania się wymienia przykłady odżywiających się różnymi sposobami wyjaśnia sposoby trawienia pokarmu przez organizmy cudzożywne na podstawie rodzaju pobieranego pokarmu określa, do jakiej grupy cudzożywnych należy dany organizm określa substraty i produkty fotosyntezy wyjaśnia znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach wyciąga wniosek z wyników doświadczeń przedstawia różne sposoby odżywiania się wyjaśnia pojęcia trawienie pozakomórkowe i wewnątrzkomórkowe uzasadnia rolę chlorofilu w fotosyntezie określa warunki przebiegu fotosyntezy wykazuje znaczenie fotosyntezy dla istnienia życia na Ziemi przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy 9. Sposoby oddychania wyjaśnia proces oddychania wykazuje różnicę między oddychaniem komórkowym a wymianą gazową podaje przykłady wykorzystania energii przez organizm rozróżnia oddychanie tlenowe i beztlenowe przedstawia narządy wymiany gazowej różnych planuje doświadczenie wykrywające produkty fermentacji dokumentuje wyniki doświadczenia określa warunki oddychania tlenowego, jego substraty i produkty określa warunki przebiegu procesu fermentacji oraz jego substraty i produkty porównuje substraty oraz produkty oddychania tlenowego i beztlenowego podaje przykłady wykorzystania fermentacji w przemyśle i gospodarstwie domowym interpretuje wyniki doświadczeń przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie wykrywające produkty fermentacji 10. Sposoby rozmnażania się wymienia sposoby rozmnażania się porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe określa różnice między rozwojem prostym a złożonym wymienia przykłady o rozwoju prostym i złożonym rozróżnia typy rozmnażania bezpłciowego wymienia korzyści z rozmnażania płciowego wykazuje związek między środowiskiem życia a rodzajem zapłodnienia podaje przykłady obupłciowych i rozdzielnopłciowych

4 definiuje pojęcia zapłodnienie i zygota uzasadnia znaczenie rozmnażania dla gatunku, a nie dla pojedynczego osobnika ział III. RÓŻNORONOŚĆ ORGNIZMÓW III.1. Klasyfikacja 12. Zasady klasyfikacji definiuje pojęcie klasyfikacja przedstawia kryteria klasyfikacji posługuje się prostym, dwudzielnym kluczem do oznaczania gatunków konstruuje dwudzielny klucz do oznaczania kilku uzasadnia potrzebę klasyfikacji podaje różnorodność sposobów klasyfikacji posługuje się kluczami do oznaczania różnych grup 13. Systematyka posługuje się słownikiem i encyklopedią oraz innymi źródłami technologii informacyjno-komunikacyjnej określa, że podstawową jednostką klasyfikacji jest gatunek wyjaśnia dwuczłonowe nazewnictwo gatunków wymienia jednostki systematyczne charakteryzuje poszczególne królestwa wyjaśnia zależność pozycji systematycznej od stopnia pokrewieństwa między organizmami określa, co to jest gatunek wyjaśnia pojęcie układ hierarchiczny wymienia w kolejności jednostki systematyczne uzasadnia stosowanie języka łacińskiego w systematyce III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów

5 14. akterie. Wirusy wymienia elementy budowy odróżniające bakterie od innych opisuje budowę komórki bakteryjnej wymienia czynności życiowe bakterii wymienia przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia bakterii wymienia przykłady chorób wirusowych i bakteryjnych określa cechy różniące wirusy od rozpoznaje na rycinach komórki bakteryjne odróżnia bakterie od wirusów uzasadnia potrzebę przestrzegania higieny w ochrony przed wirusami i bakteriami chorobotwórczymi określa miejsca występowania bakterii podaje znaczenie czynności życiowych bakterii dla funkcjonowania ich wykazuje wszechobecność bakterii w przyrodzie porównuje wirusy z komórkami rozróżnia wirusy zwierzęce, roślinne i bakteryjne uzasadnia, że wirusy nie są organizmami 15. Protisty charakterysty ka określa środowisko życia protistów podaje przykłady jednokomórkowych protistów samożywnych i cudzożywnych przedstawia podstawowe czynności życiowe protistów podaje znaczenie czynności życiowych protistów dla funkcjonowania ich wykazuje związek budowy protistów ze środowiskiem życia

6 16. Protisty jednokomórko we przegląd określa cechy budowy wybranego jednokomórkowego protista wykazuje różnorodność protistów przedstawia pozytywne i negatywne znaczenie protistów w przyrodzie i życiu przeprowadza obserwacje mikroskopowe jednokomórkowych protistów graficznie przedstawia wyniki obserwacji rozpoznaje protisty wśród innych uzasadnia przynależność różnorodnych do królestwa protistów wykazuje podobieństwa i różnice między organizmami tego królestwa 17. Grzyby wymienia cechy wspólne wszystkich grzybów podaje przykłady przedstawicieli grzybów świadczące o różnorodności ich królestwa określa sposoby odżywiania się grzybów rozpoznaje podstawowe gatunki grzybów jadalnych i trujących wyjaśnia budowę porostu jako organizmu symbiotycznego uzasadnia znaczenie grzybów w przyrodzie i dla wymienia zasady postępowania w razie zatrucia grzybami wskazuje miejsca występowania grzybów, w tym grzybów porostowych opisuje budowę grzyba kapeluszowego określa rolę porostów w przyrodzie określa rolę porostów jako bioindykatorów czystości powietrza wyjaśnia, dlaczego porosty są organizmami pionierskimi planuje doświadczenie wykazujące, że grzyby oddychają podaje znaczenie czynności grzybów dla funkcjonowania ich porównuje budowę grzyba owocnikowego i bezowocnikowego III.3. Królestwo zwierząt

7 19. harakterysty ka zwierząt. Parzydełkowc e wymienia charakterystyczne cechy królestwa zwierząt określa środowisko i tryb życia parzydełkowców charakteryzuje budowę i czynności życiowe parzydełkowców rozpoznaje przedstawicieli parzydełkowców wśród innych zwierząt uzasadnia przynależność różnorodnych zwierząt do typu parzydeł kowców porównuje polipa i meduzę opisuje powstawanie rafy koralowej 20. Płazińce. Nicienie wykazuje różnorodność środowisk i trybu życia płazińców i nicieni wymienia cechy przystosowujące tasiemca do pasożytnictwa wyjaśnia pojęcia żywiciel pośredni i żywiciel ostateczny określa sposoby zakażenia się pasożytami wymienia sposoby zapobiegania zarażeniom pasożytniczymi tasiemcami i nicieniami odróżnia płazińce od nicieni wymienia cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do płazińców lub nicieni uzasadnia rolę przystosowania się pasożytów do środowiska życia pod względem wybranych cech przedstawia cykl rozwojowy tasiemca uzasadnia większe zagrożenie dla żywiciela pośredniego na przykładzie włośnia krętego porównuje budowę płazińców i nicieni określa znaczenie płazińców i nicieni w środowisku i dla zdrowia 21. Pierścienice określa środowisko i tryb życia pierścienic wymienia charakterystyczne cechy pierścienic rozpoznaje przedstawicieli pierścienic (dżdżownicę, pijawkę, nereidę) opisuje budowę zewnętrzną dżdżownicy uzasadnia pozytywną rolę dżdżownic w przyrodzie odróżnia pierścienice od innych grup zwięrząt bezkręgowych opisuje budowę wewnętrzną pierścienic wykazuje różnorodność pierścienic ze względu na budowę oraz środowisko i tryb życia charakteryzuje nowe cechy pierścienic w porównaniu z nicieniami projektuje doświadczenie wykazujące rolę pierścienic w użyźnianiu gleby

8 22. Mięczaki identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela mięczaków na podstawie charakterystycznych cech wymienia przedstawicieli mięczaków wśród innych zwierząt porównuje środowisko i tryb życia mięczaków rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wskazuje cechy odróżniające przedstawicieli mięczaków od innych grup bezkręgowców określa znaczenie mięczaków w środowisku i życiu wskazuje związek między budową a trybem życia mięczaków porównuje budowę ślimaka, małża i głowonoga konstruuje dwudzielny klucz do oznaczania gatunków mięczaków 23. Stawonogi wymienia charakterystyczne cechy stawonogów określa środowiska i tryb życia skorupiaków i pajęczaków określa główne różnice między gromadami stawonogów określa rolę stawonogów w przyrodzie i życiu rozpoznaje pajęczaki i skorupiaki wśród innych grup zwierząt wykazuje różnorodność stawonogów uzasadnia przynależność różnorodnych zwierząt do typu stawonogów ocenia wpływ stawonogów na życie na Ziemi

9 24. Owady najliczniejsza grupa stawonogów wymienia cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do owadów wykazuje różnorodność środowisk i trybu życia owadów rozpoznaje przedstawicieli owadów wśród innych grup zwierząt określa wspólne cechy zwierząt należących do owadów wymienia cechy owadów będące przystosowaniem do życia na lądzie wymienia przykłady modyfikacji odnóży i aparatów gębowych u różnych owadów porównuje rodzaje rozwoju złożonego owadów przedstawia znaczenie owadów w środowisku i życiu porównuje rozwój prosty ze złożonym owadów określa przystosowania do środowiska i trybu życia owadów na przykładzie ich aparatów gębowych i odnóży wykazuje różnorodność cech owadów i ich znaczenie w przystosowaniu się do różnych środowisk życia 25. harakterysty ka kręgowców. Ryby wymienia charakterystyczne cechy kręgowców wymienia cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do ryb przedstawia przystosowania ryb do życia w wodzie wyjaśnia, jak rozmnażają się ryby wymienia przyczyny zagrożenia różnorodności gatunkowej ryb i formy ochrony ryb rozpoznaje przedstawicieli ryb wśród innych grup zwierząt określa znaczenie ryb w środowisku i gospodarce porównuje budowę bezkręgowców i kręgowców wykazuje, że zróżnicowanie kształtów ryb jest przystosowaniem do różnych środowisk i trybu życia porównuje ryby kostne i chrzęstne uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej ryb

10 26. Płazy porównuje środowiska i tryb życia płazów identyfikuje przedstawiciela płazów na podstawie charakterystycznych cech tej grupy zwierząt określa cechy żaby przystosowujące ją do życia w środowisku wodnym i lądowym rozpoznaje przedstawicieli płazów wykazuje różnorodność płazów i określa ich znaczenie w przyrodzie porównuje cechy kijanki i postaci dorosłej żaby uzasadnia znaczenie charakterystycznych cech płazów w przystosowaniu się do środowiska życia uzasadnia konieczność ochrony płazów analizuje cykl rozwojowy płazów na przykładzie żaby porównuje pokrycie ciała, narządy wymiany gazowej oraz rozmnażanie i rozwój ryb i płazów 27. Gady określa środowisko występowania gadów identyfikuje przedstawiciela gadów na podstawie charakterystycznych cech tej grupy odróżnia przedstawicieli gadów od płazów wykazuje różnorodność gadów i określa ich znaczenie podaje przykłady gatunków gadów chronionych w Polsce, ich znaczenie oraz przyczyny zagrożenia wyginięciem rozróżnia błony płodowe opisuje budowę płuc i skóry gada uzasadnia znaczenie cech gadów w przystosowaniu się do środowiska życia porównuje narządy wymiany gazowej oraz pokrycie ciała gadów i płazów wyjaśnia pojęcie owodniowce (ze wskazaniem roli błon płodowych) porównuje rozmnażanie i rozwój gadów i płazów wskazuje nowe cechy budowy gadów w porównaniu z płazami uzasadnia, że gady są zwierzętami typowo lądowymi

11 28. Ptaki wymienia cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do ptaków identyfikuje nieznany organizm na podstawie tych cech wyjaśnia pojęcie stałocieplność wykazuje przystosowania ptaka do lotu opisuje budowę płuc i pokrycie ciała ptaka oraz budowę jaja ze wskazaniem roli poszczególnych elementów porównuje przystosowania wybranych ptaków do życia w różnych środowiskach wymienia przykłady gatunków ptaków chronionych w Polsce i przyczyny zagrożenia ich wyginięcia przedstawia znaczenie ptaków w środowisku i życiu wyjaśnia znaczenie stałocieplności ptaków w zasiedlaniu przez nie różnorodnych środowisk porównuje narządy wymiany gazowej oraz pokrycie ciała ptaka i gada określa rolę różnych rodzajów piór wyjaśnia, na czym polega podwójne oddychanie wykazuje zależność między budową dzioba a rodzajem pokarmu ptaka uzasadnia potrzebę ochrony ptaków porównuje rozmnażanie i rozwój ptaka i gada

12 29. Ssaki wymienia cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do ssaków identyfikuje nieznany organizm na podstawie tych cech wykazuje różnorodność ssaków i różnorodność zamieszkiwanych środowisk wyjaśnia znaczenie stałocieplności w zasiedlaniu różnorodnych środowisk rozpoznaje ssaki wśród innych zwierząt opisuje budowę płuc i pokrycie ciała ssaków odróżnia uzębienie ssaka drapieżnego od uzębienia ssaka roślinożernego wjaśnia, jak rozmnażają się ssaki wymienia przykłady ssaków chronionych w Polsce i przyczyny zagrożenia ich wyginięcia przedstawia znaczenie ssaków w środowisku oraz w życiu i gospodarce porównuje uzębienie ssaka roślinożernego z uzębieniem ssaka drapieżnego określa rolę łożyska w rozwoju ssaków porównuje narządy wymiany gazowej oraz pokrycie ciała ssaka i gada analizuje związek budowy kończyn wybranych ssaków z trybem ich życia określa znaczenie różnych rodzajów gruczołów skórnych podaje przykłady modyfikacji kończyn ssaków wynikających ze sposobu poruszania się