ZADANIA POLICJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

Transkrypt

1 Biblioteka Policjanta Prewencji Marian Batóg Ireneusz Charko Krzysztof Nowicki ZADANIA POLICJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH (materiał dydaktyczny) Według stanu prawnego na styczeń 2012 roku SŁUPSK 2012

2 Materiał opracowany w Zakładzie Prewencji i Ruchu Drogowego Szkoły Policji w Słupsku Redakcja techniczna i językowa oraz korekta: GraŜyna Szot Projekt okładki: Marcin Jedynak Druk: Andrzej Block Zatwierdzam i wprowadzam do uŝytku jako materiał dydaktyczny Wydawnictwo Szkoły Policji w Słupsku Słupsk

3 Spis treści Wstęp Pojęcie sytuacji kryzysowej Policja i jej zadania w warunkach stanów nadzwyczajnych w państwie Katastrofy naturalne i awarie techniczne Odblokowanie budynku Terroryzm Definicja terroryzmu Podział terroryzmu Działania terrorystyczne Motywy zamachów terrorystycznych Polskie prawo wobec terroryzmu Rola Policji w zwalczaniu terroryzmu Imprezy masowe Bezpieczeństwo imprez masowych Zakończenie Bibliografia

4 Ta strona jest pusta 4

5 Wstęp Współczesny świat jest naraŝony na zwiększające się zagroŝenie środowiska naturalnego, bezpieczeństwa człowieka. Sytuacja ta powstaje w wyniku szybkiego rozwoju cywilizacji, która wywołuje liczne katastrofy spowodowane działalnością człowieka (katastrofy budowlane, katastrofy komunikacyjne itp.) i siłami natury (powodzie, poŝary, wichury itp.). Takie zdarzenie, gdy występuje zagroŝenie Ŝycia i zdrowia ludzi i ich mienia oraz zagroŝenie środowiska naturalnego, wyczerpuje znamiona kryzysu. Skala zdarzeń i potrzeba przeciwdziałania ich skutkom stały się podstawą budowy systemu zarządzania w sytuacjach kryzysowych, a więc w sytuacjach, gdy zaistniałe zdarzenie moŝe skutkować znacznym zagroŝeniem bezpieczeństwa i naruszyć normalny stan funkcjonowania struktur. System ten opiera się na dwóch podstawowych zasadach: 1) zasadzie prymatu układu terytorialnego polega na połoŝeniu cięŝaru podejmowania decyzji i ponoszenia związanej z tym odpowiedzialności na władzy funkcjonującej na poszczególnym stopniu podziału terytorialnego kraju. Stosowanie tej reguły ogranicza moŝliwości dyrektywnej ingerencji władzy wyŝszego szczebla. Podstawowym ogniwem reagowania jest organ władzy powiatowej właściwy dla miejsca zdarzenia, 2) zasadzie jednoosobowej kompetencji i odpowiedzialności organu administracji ogólnej za skutek działania i kierowanie w sytuacji kryzysowej. 1 1 Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 2000 r. w sprawie postępowania Policji w warunkach katastrofy naturalnej i awarii technicznej oraz w czasie innych zdarzeń zagraŝających bezpieczeństwu ludzi i środowisku (Dz.Urz. KGP Nr 3, poz. 8), cz. I, pkt 2. 5

6 Ta strona jest pusta 6

7 1. Pojęcie sytuacji kryzysowej O sytuacji kryzysowej moŝemy mówić, Ŝe jest to zazwyczaj zdarzenie lub seria zdarzeń występujących niepoŝądanie i w najmniej spodziewanym momencie. MoŜe stanowić lub stanowi istotne zagroŝenie stabilności oraz pozycji organizacji, której właśnie dotyczy. Sprawne rozwiązywanie problemów powstałych w sytuacji kryzysowej będzie powodowało stabilizację w funkcjonowaniu tej organizacji. Według Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym sytuacją kryzysową jest sytuacja wpływająca negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołująca znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków 2. Popularna encyklopedia internetowa Wikipedia sytuację kryzysową określa jako zespół okoliczności zewnętrznych i wewnętrznych, wpływających na dany układ w taki sposób, iŝ zaczynają się i trwają w nim zmiany. Rezultatem tych zmian moŝe być jakościowo nowy układ lub nowa struktura i funkcja w układzie istniejącym 3. Natomiast Policja sytuację kryzysową określa jako zdarzenie sprowadzające niebezpieczeństwo dla Ŝycia i zdrowia ludzi lub mienia, spowodowane bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra lub klęską Ŝywiołową charakteryzujące się moŝliwością utraty kontroli nad przebiegiem wydarzeń albo eskalacji zagroŝenia, w których do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego niezbędne jest uŝycie większej liczby policjantów, w tym zorganizowanych w oddziały lub pododdziały, w tym uzbrojone 4. Z policyjnego punktu widzenia sytuację kryzysową często moŝna utoŝsamiać z tzw. sytuacją szczególną, która charakteryzuje się duŝą gwałtownością, duŝym zagroŝeniem Ŝycia, zdrowia ludzi lub mienia o znacznych rozmiarach, jak równieŝ zagroŝeniem obiektów waŝnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, siedzib najwyŝszych organów władzy administracyjno-państwowej, dla gospodarki i kultury narodowej oraz przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych obcych państw, do których opanowania potrzebne są dodatkowe, ponadprzeciętne siły i środki policyjne. 2 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.), art. 3 pkt według stanu na 14 listopada 2011 r. 4 Zarządzenie nr 213 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 lutego 2007 r. w sprawie metod i form przygotowania i realizacji zadań Policji w przypadkach zagroŝenia Ŝycia i zdrowia ludzi lub ich mienia albo bezpieczeństwa i porządku publicznego (Dz.Urz. Nr 5, poz. 49), 2 pkt 6. 7

8 Sytuacje kryzysowe mogą powstawać w wyniku: zakłócenia porządku publicznego (manifestacje, blokady dróg, przejść granicznych, urzędów itp.), działań terrorystycznych, zagroŝenia bezpieczeństwa obywateli lub konstytucyjnego ustroju państwa, zewnętrznego zagroŝenia bezpieczeństwa państwa, czyli zagroŝenia wojną (szczególna sytuacja kryzysowa), katastrof naturalnych i awarii technicznych. Wśród przyczyn powstania sytuacji kryzysowej moŝna równieŝ wyróŝnić: a) zagroŝenia naturalne: silne wiatry, huragany, gwałtowne opady atmosferyczne, powodzie, susze, poŝary, b) zagroŝenia cywilizacyjne: skaŝenia chemiczne, biologiczne, radiacyjne, epidemie chorób ludzi, zwierząt i roślin, przerwy w zasilaniu w energię, wodę, gaz, zagroŝenia komunikacyjne, zakłócenia w transporcie, w ruchu drogowym, kolejowym, powietrznym i telekomunikacji, zagroŝenia budowlane, demonstracje, zamieszki, niezadowolenie i problemy społeczne, masową migrację do Polski, terroryzm, wojnę, c) przyczyny nieznane, niejasne lub złoŝone. 2. Policja i jej zadania w warunkach stanów nadzwyczajnych w państwie Bezpieczeństwo państwa powinno się rozciągać na wielu płaszczyznach, jak równieŝ na wiele sfer jego funkcjonowania, m.in. na kwestie gospodarcze, społeczne, polityczne, militarne. KaŜde państwo w trosce o własne interesy narodowe posiada i utrzymuje zorganizowany system obronności, który ma zapewnić integralność, obronę granic i interesów narodowych. Polska zgodnie z art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. strzeŝe niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, 8

9 zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeŝe dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŝonego rozwoju 5. Systemem obronnym będziemy nazywać całość sił i środków przeznaczonych do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowaną i przygotowaną. Na system obronny składają się trzy podstawowe elementy: 1) podsystem kierowania, 2) podsystem militarny siły zbrojne RP, 3) podsystem pozamilitarny pozamilitarne ogniwa obronne. Celem systemu obronnego jest zachowanie nienaruszalności terytorialnej państwa, zachowanie i utrzymanie bezpieczeństwa narodowego oraz wytworzenie i utrzymanie skutecznego systemu zapobiegania potencjalnym zagroŝeniom zewnętrznym. Konstytucja RP w art. 228 umoŝliwia, w sytuacjach szczególnych zagro- Ŝeń, jeŝeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, wprowadzenie odpowiedniego stanu nadzwyczajnego: stanu wojennego (art. 229), stanu wyjątkowego (art. 230) lub stanu klęski Ŝywiołowej (art. 232). Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej Art (1) W razie zewnętrznego zagroŝenia państwa, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej moŝe, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa. ( ) 2. We wniosku, o którym mowa w ust. 1, Rada Ministrów określa przyczyny i obszar, na którym ma być wprowadzony stan wojenny, a takŝe odpowiednie do stopnia i charakteru zagroŝenia, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Art Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie rozpatruje wniosek, o którym mowa w art. 2 ust. 1, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego albo postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania. ( ) Art Stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia, o którym mowa w art. 3 ust. 1, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. ( ) Art Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan wojenny, jeŝeli ustaną przyczyny, dla których stan wojenny został wprowadzony, oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa. 5 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483). 9

10 Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o stanie wyjątkowym Art (1) W sytuacji szczególnego zagroŝenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie moŝe być usunięte poprzez uŝycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów moŝe podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego [pogrubienie autorów]. ( ) 2. We wniosku, o którym mowa w ust. 1, Rada Ministrów określa przyczyny wprowadzenia i niezbędny czas trwania stanu wyjątkowego oraz obszar, na jakim stan wyjątkowy powinien być wprowadzony, a takŝe odpowiednie do stopnia i charakteru zagroŝenia, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Art Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie rozpatruje wniosek, o którym mowa w art. 2 ust. 1, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego na czas oznaczony nie dłuŝszy niŝ 90 dni lub postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania. 2. W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu wyjątkowego określa się przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim wprowadza się stan wyjątkowy, oraz, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. ( ) Art JeŜeli pomimo zbliŝającego się upływu czasu, na jaki został wprowadzony stan wyjątkowy, nie ustały przyczyny wprowadzenia tego stanu oraz nie zostało przywrócone normalne funkcjonowanie państwa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej moŝe, w drodze rozporządzenia, przedłuŝyć czas trwania stanu wyjątkowego na okres nie dłuŝszy niŝ 60 dni. 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony, jeŝeli ustaną przyczyny wprowadzenia tego stanu oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski Ŝywiołowej Art. 2. Stan klęski Ŝywiołowej [pogrubienie autorów] moŝe być wprowadzony dla zapobieŝenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski Ŝywiołowej oraz w celu ich usunięcia. ( ) Art Stan klęski Ŝywiołowej moŝe być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska Ŝywiołowa, a takŝe na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski. 2. Stan klęski Ŝywiołowej wprowadza się na czas oznaczony, niezbędny dla zapobie- Ŝenia skutkom klęski Ŝywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuŝszy niŝ 30 dni. Art Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, moŝe wprowadzić stan klęski Ŝywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody. 2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, określa się przyczyny, datę wprowadzenia oraz obszar i czas trwania stanu klęski Ŝywiołowej, a takŝe, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. 10

11 ( ) Art Stan klęski Ŝywiołowej moŝe zostać przedłuŝony na czas oznaczony, w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po wyraŝeniu przez Sejm zgody na to przedłu- Ŝenie. 2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan klęski Ŝywiołowej na całym obszarze jego obowiązywania lub na części tego obszaru przed upływem czasu, na który został wprowadzony, jeŝeli ustaną przyczyny jego wprowadzenia. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji określa podstawowe zadania Policji, które są realizowane równieŝ w sytuacji zaistnienia stanów nadzwyczajnych w państwie, do zadań tych naleŝą: 1) ochrona Ŝycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, 2) ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania, 3) inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, 4) wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, 5) nadzór nad straŝami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach, 6) kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych, 7) współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów, 8) gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych 6. 6 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jednolity: Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 z późn. zm.), art. 1 ust

12 3. Katastrofy naturalne i awarie techniczne Pojawiające się zagroŝenia moŝna podzielić na katastrofy naturalne i awarie techniczne. Z punktu widzenia policji naleŝy je zaliczyć do tzw. sytuacji szczególnych, które moŝemy określić jako zdarzenia powodujące zwiększenie wymiaru zadań oraz zintensyfikowanie działań jednostek Policji w związku z zaistniałą dysproporcją między stanem sił i środków a zakresem czynności, jakie naleŝy wykonać w jak najkrótszym czasie. Oba wspomniane zdarzenia mają charakter nagły i niespodziewany, mogą powodować powszechne zagroŝenie Ŝycia, bezpieczeństwa i zdrowia ludzi oraz mienia o znacznej wartości. Zgodnie z Zarządzeniem nr 24 Komendanta Głównego Policji z dnia 10 listopada 1998 r. w sprawie realizacji przez Policję zadań w warunkach katastrof naturalnych i awarii technicznych definicje tych pojęć brzmią w następujący sposób: Katastrofa naturalna [pogrubienie autorów] sytuacja spowodowana przez działanie sił natury, w szczególności powodzie, susze, poŝary, wyładowania atmosferyczne, osuwiska, zjawiska lodowe na rzekach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin i zwierząt albo ognisk chorób zakaźnych ludzi, do których opanowania nie wystarczają rutynowe działania odpowiednich słuŝb oraz niezbędne jest uruchomienie dodatkowych sił i środków. Awaria techniczna [pogrubienie autorów] sytuacja powstała w wyniku gwałtownego zdarzenia zakłócającego przebieg procesów technologicznych lub teŝ w wyniku celowego albo niewłaściwego wykorzystania tych technologii w procesie produkcji, transportu albo przechowywania, w wyniku czego nastąpiło zagroŝenie Ŝycia i zdrowia ludzi, ich niezbędnego zaopatrzenia lub mienia 7. W związku z intensywnością działań naleŝy pamiętać o odpowiednim planowaniu i organizacji działań prowadzonych w warunkach katastrof naturalnych i awarii technicznych. W tym celu jednostki policji są zobowiązane do podejmowania odpowiednich przedsięwzięć realizowanych w ramach czterech faz: 1) zapobiegania, 2) przygotowania, 3) reagowania, 4) odbudowy. W ramach realizacji zadań policja jest zobowiązana do wykonania działań występujących w kolejno pojawiających się etapach (zakresach) i są to: zadania w zakresie alarmowania i ostrzegania, 7 Zarządzenie nr 24 Komendanta Głównego Policji z dnia 10 listopada 1998 r. w sprawie realizacji przez Policję zadań w warunkach katastrof naturalnych i awarii technicznych (Dz.Urz. KGP z 1999 r. Nr 7, poz. 36), 2. 12

13 zadania w zakresie działań porządkowych, zadania w zakresie działań ratowniczych, zadania w zakresie działań mających na celu przywrócenie stanu istniejącego przed wystąpieniem zagroŝenia. PoniŜsze schematy obrazują, jak zadania te są realizowane. Schemat 1. Zadania i formy działania Policji ETAPY PLANOWANIA I ORGANIZACJI DZIAŁAŃ FAZA ZAPOBIEGANIA FAZA PRZYGOTOWANIA FAZA REAGOWANIA FAZA ODBUDOWY ZADANIA POLICJI SZACOWANIE I ANALIZA RYZYKA PLANY DZIAŁANIA ZADANIA Z ZAKRESU ALAR- MOWANIA I OSTRZEGANIA DZIAŁANIA PORZĄDKOWE BEZPOŚREDNIE DZIAŁANIA RATOWNICZE DZIAŁANIA PRZYWRACAJĄCE STAN ISTNIEJĄCY PRZED ZDARZENIEM FORMY DZIAŁANIA POLICJI INTERWENCJE POLICYJNE AKCJE POLICYJNE OPERACJE POLICYJNE Źródło: Opracowanie własne. Schemat 2. Schemat działań Policji FAZA PRZYGOTOWANIA FAZA ZAPOBIEGANIA FAZA REAGOWANIA FAZA ODBUDOWY zadania w zakresie działań mających na celu przywrócenie stanu istniejącego przed zdarzeniem etap I etap II zadania w zakresie alarmowania i ostrzegania zadania w zakresie działań porządkowych zadania w zakresie działań ratowniczych Źródło: Opracowanie własne. 13

14 I. Faza zapobiegania w fazie tej realizuje się działania mające na celu zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia zagroŝenia albo w celu ograniczenia jego skutków przez stałe analizowanie sytuacji mogących spowodować zagroŝenie. Ponadto naleŝy uczestniczyć w opracowywaniu przez właściwe organy róŝnych aktów prawnych ograniczających moŝliwość wystąpienia zagro- Ŝenia oraz stale egzekwować przepisy dotyczące bezpieczeństwa. II. Faza przygotowania podczas tej fazy realizowane są odpowiednie plany i dokumenty określające sposób działania w przypadku wystąpienia ewentualnych zagroŝeń oraz sposób właściwego, sprawnego reagowania. WaŜną czynnością jest opracowanie planu działania opartego na informacjach o realnych zagroŝeniach występujących na danym obszarze, uzyskanych od innych podmiotów powołanych do działań ratowniczych. Oprócz tego naleŝy przygotować i odpowiednio zorganizować własne stanowisko dowodzenia, ustalić system alarmowania stanów osobowych jednostki oraz przygotować odpowiednie wyposaŝenie dla policjantów działających w ramach ewentualnej akcji ratowniczej. Na uwagę zasługuje konieczność prowadzenia przez jednostki policji lub właściwe słuŝby systematycznych szkoleń i ćwiczeń. Przygotowany plan działania jest podstawowym dokumentem kierownika jednostki, określającym jego obowiązki, organizację działań, zasób sił i środków oraz zasady podległości, współdziałania i koordynacji wykonywanych zadań w warunkach katastrofy naturalnej i awarii technicznej. Plan działania kierownika jednostki jest częścią elementem składowym powiatowego planu działania. III. Faza reagowania w czasie jej trwania wyróŝnia się dwa etapy: > pierwszy to działania wstępne obejmujące przyjęcie informacji o zdarzeniu, jej weryfikację, powiadomienie właściwych słuŝb i skierowanie do rejonu zagroŝonego jednostek patrolowych znajdujących się najbliŝej, > drugi etap to akcja ratownicza która obejmuje: * zakres alarmowania i ostrzegania, w którym przewidziano do wykonania następujące zadania: 1) uzyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o zaistniałym zdarzeniu na potrzeby kierowania, dowodzenia i współdziałania, 2) przekazywanie informacji i komunikatów o zagroŝeniu poprzez policyjne systemy łączności oraz urządzenia rozgłoszeniowe, 3) udostępnianie policyjnych systemów i środków łączności innym organom i słuŝbom ratowniczym w celu przekazywania informacji o zagro- Ŝeniu oraz dla potrzeb kierowania działaniami tych organów i słuŝb, z zachowaniem zasady, Ŝe te systemy i środki łączności będą obsługiwane wyłącznie przez funkcjonariuszy Policji, * zakres działań porządkowych, w którym przewidziano do wykonania następujące zadania: 1) umoŝliwienie swobody dojazdu i wyjazdu ekipom i jednostkom ratowniczym, 14

15 2) zorganizowanie objazdów rejonów zagroŝonych oraz informowanie o objazdach, 3) ochrona porządku w miejscach pracy ekip ratowniczych oraz zabezpieczanie miejsc mogących stanowić dodatkowe zagroŝenie dla Ŝycia i zdrowia ludzi, 4) niedopuszczanie do tworzenia się zbiegowisk i zapobieganie objawom paniki, 5) egzekwowanie przestrzegania przepisów i poleceń kierujących działaniami ratowniczymi, 6) pilotowanie kolumn transportu sił ratowniczych oraz pojazdów wywo- Ŝących rannych w przypadku wystąpienia utrudnień w ich przemieszczaniu, 7) pomoc w wyznaczaniu miejsc zbiórek lub parkowania pojazdów słuŝących do ewakuacji, 8) informowanie ludności o kierunkach, odległościach, sposobie dojścia lub dojazdu do miejsc zbiórek do ewakuacji, 9) kierowanie ruchem na drogach przemieszczania się ewakuowanej ludności i w zaleŝności od potrzeb pilotowanie kolumn pojazdów z ewakuowanymi, 10) ochrona porządku w miejscach pracy punktów medycznych, punktów zbiórek poszkodowanych itp., 11) ochrona pozostawionego mienia, 12) ochrona miejsc składowania mienia porzuconego i ewakuowanego oraz punktów pomocy humanitarnej, 13) przeszukiwanie terenu w celu zebrania, oznaczenia i zdeponowania porzuconego mienia, 14) uzyskiwanie i przekazywanie informacji o miejscach pomocy medycznej i miejscach przechowywania mienia, 15) identyfikacja i prowadzenie wykazów ofiar, * zakres bezpośrednich działań ratowniczych, w którym przewidziano do wykonania następujące zadania: 1) pomoc w ewakuacji osobom poszkodowanym, chorym i starszym poprzez wyprowadzanie tych osób z rejonów zagroŝonych oraz udostępnianie policyjnych środków transportu na potrzeby ewakuacji osób i ich mienia, 2) udzielanie pierwszej pomocy przedlekarskiej poszkodowanym, 3) udostępnianie policyjnych środków transportu na potrzeby działań ratowniczych, 4) udostępnianie policyjnych obiektów na potrzeby kierowania działaniami ratowniczymi, 5) udział w pracach zabezpieczających urządzenia techniczne lub tworzeniu umocnień w sytuacji bezpośredniej eskalacji zagroŝenia, gdy siły 15

16 i środki podmiotów odpowiedzialnych za te prace są niewystarczające lub ich nie ma, a zaniechanie spowoduje powiększenie szkód. W przypadku awarii technicznych naleŝy pamiętać o wszczęciu czynności dochodzeniowo-śledczych. IV. Faza odbudowy w fazie tej działania policji skoncentrowane są na realizację zadań w ramach: * zakresu działań mających na celu przywrócenie stanu istniejącego przed wystąpieniem zagroŝenia, w którym przewidziano do wykonania następujące zadania: 1) regulację ruchu osób i pojazdów, 2) ochronę miejsc dystrybucji środków pomocy humanitarnej, 3) udzielanie informacji o miejscach pobytu poszkodowanych, przechowywanego i zabezpieczonego mienia oraz informacji o aktualnym stanie zagroŝenia. 8 Zgodnie z wytycznymi komendanta głównego Policji podczas katastrof i awarii technicznych w zaleŝności od rozmiarów i lokalizacji zdarzenia, moŝna zorganizować dowodzenie na trzech róŝnych poziomach, odpowiadających trzem róŝnym obszarom działania: 1) p o z i o m p o d s t a w o w y i n t e r w e n c y j n y oznacza czynności podejmowane po zaistnieniu zdarzenia, które są realizowane bezpośrednio w jego rejonie z wykorzystaniem sił znajdujących się aktualnie w słuŝbie i nadzorowanych przez dyŝurnego jednostki, 2) p o z i o m a k c j i p o l i c y j n e j oznacza szczebel dowodzenia i koordynacji działań sił poziomu interwencyjnego oraz sił wsparcia znajdujących się w dyspozycji jednostki. Tego typu działania realizowane są do szczebla komendy powiatowej (miejskiej) Policji, 3) p o z i o m o p e r a c j i p o l i c y j n e j oznacza całokształt działań związanych z kierowaniem siłami, koordynację i ich kontrolę w sytuacji, gdy zdarzenie obejmuje swoim zasięgiem obszar większy niŝ jednej jednostki, jak równieŝ podczas działań przedłuŝających się w czasie, w warunkach narastania potrzeb wsparcia sił i środków oraz zaplecza logistycznego. Operacje policyjne realizowane są na szczeblu KWP (stołecznej) lub KGP, ewentualnie komendy powiatowej (miejskiej) w sytuacji dysponowania do działań siłami innych jednostek 9. Szybka i precyzyjna ocena sytuacji dokonana przez policjanta, który jako pierwszy przybędzie na miejsce zdarzenia, pozwoli na szybką reakcję odpowiednich słuŝb niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w miejscu zagroŝenia. 8 TamŜe, Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 2000 r. w sprawie postępowania Policji w warunkach katastrofy, dz. cyt., cz. IV, pkt 1, ppkt

17 Postępowanie policjanta, który pierwszy znalazł się na miejscu zdarzenia, powinno być następujące: 1) ZbliŜyć się ostroŝnie do miejsca zdarzenia. 2) Ocenić sytuację. 3) Powiadomić dyŝurnego jednostki, podając: dokładną lokalizację miejsca zdarzenia charakterystyczne cechy terenu itp., rodzaj zdarzenia, faktyczne i potencjalne zagroŝenie, moŝliwości dojazdu do miejsca darzenia najdogodniejsze trasy dojazdowe, zablokowane drogi, skrzyŝowania itp., szacunkową liczbę ofiar uwięzionych, rannych, zabitych, obecność na miejscu zdarzenia słuŝb ratowniczych lub potrzebę ich przybycia. 4) Podjąć działania interwencyjne poprzez: zaprowadzenie porządku na miejscu zdarzenia usunięcie osób postronnych, zapobieganie tworzeniu się zbiegowisk, panice, blokowaniu drogi, udzielenie pomocy poszkodowanym lub zagroŝonym, zabezpieczenie mienia przed zniszczeniem lub kradzieŝą, wstępne zabezpieczenie śladów, które mogą stanowić materiały dowodowe. 5) Przekazać kierowanie działaniami ratowniczymi uprawnionemu funkcjonariuszowi specjalistycznej słuŝby ratowniczej z chwilą przybycia tej słuŝby na miejsce zdarzenia. 6) Przekazać dowodzenie interwencyjne przybyłymi siłami policyjnymi uprawnionemu policjantowi. 10 Pomocnymi w pracy na miejscu zdarzenia, gdzie zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych substancji chemicznych, mogą być wskazówki zawarte w Wytycznych nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 2000 r. Dodatkowe wskazówki do postępowania policjanta w zdarzeniach z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi: Do miejsca zdarzenia zbliŝać się od strony zawietrznej oraz z góry na dół, jeśli do wypadku doszło na nierównym terenie. Pojazd zaparkować w bezpiecznej odległości (około 100 metrów) i wyłączyć silnik. Przeprowadzić rozmowę z kierowcą pojazdu, o ile jest to moŝliwe, lub podejść na odległość umoŝliwiającą odczytanie tablic (oznakowań). Unikać kontaktu z substancją, która wydostała się na zewnątrz, w pobliŝu miejsca zdarzenia nie palić, nie uŝywać radiostacji oraz nie uruchamiać silników samochodowych. 10 TamŜe, cz. IV, pkt 2. 17

18 W przypadku awarii instalacji na terenie zamkniętym (zakłady chemiczne, magazyny) zatrzymać się przy wejściu, bramie, zewnętrznym ogrodzeniu itp., albo w bezpiecznej odległości od miejsca zdarzenia. Zapewnić bezpieczeństwo własne i osobom postronnym poprzez ustawienie znaków ostrzegawczych. Nie zbliŝać się do miejsca zdarzenia, chyba Ŝe jest to niezbędne dla ratowania Ŝycia ludzkiego i nie stwarza zagroŝenia dla innych osób. Utrzymywać osoby postronne z dala od miejsca zdarzenia. JeŜeli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do bezpieczeństwa okolicy, zarządzić i przeprowadzić ewakuację wszystkich obecnych osób, w tym policjantów, oraz odizolować teren w promieniu co najmniej 100 metrów. Po przybyciu straŝy poŝarnej poinformować jej dowódcę o podjętych działaniach, od tej chwili kierowanie akcją zostaje przejęte przez straŝ poŝarną. 11 Bardzo waŝnym elementem systemu reagowania jest dyŝurny jednostki. Jego wstępna analiza informacji otrzymanych z miejsca zdarzenia pozwala na podjęcie trafnych decyzji. Warunkiem powodzenia działań policyjnych jest wyciąganie przez niego właściwych wniosków i szybka reakcja na zaistniałe zdarzenie. Postępowanie dyŝurnego powinno obejmować następujące czynności: 1. przyjąć informację o zdarzeniu, 2. zaŝądać dodatkowych szczegółowych informacji związanych ze zdarzeniem, 3. postawić zadania i kierować działaniami pierwszego funkcjonariusza na miejscu zdarzenia, 4. powiadomić o zdarzeniu słuŝbę dyŝurną: Państwowej StraŜy PoŜarnej, pogotowie ratunkowe, innych słuŝb w zaleŝności od rodzaju zdarzenia, 5. ogłosić alarm i skierować do miejsca zdarzenia podległe własne słuŝby w terenie, określając im zadania, 6. wyznaczyć funkcjonariusza do dowodzenia interwencyjnego skierowanymi siłami policyjnymi na miejscu zdarzenia, 7. powiadomić kierownika jednostki, 8. powiadomić słuŝbę dyŝurną administracji publicznej właściwego terytorialnie szczebla, 9. powiadomić oficera prasowego jednostki, 10. powiadomić dyŝurnego jednostki nadrzędnej, 11. zdarzenie i podjęte działania udokumentować w ksiąŝce wydarzeń, 12. zapewnić dyspozycyjność grupy operacyjno-dochodzeniowej, 13. na bieŝąco analizować rozwój sytuacji i przekazywać aktualne informacje kierownikowi jednostki, 11 TamŜe, cz. IV, pkt 2. 18

19 14. przekazywać zainteresowanym polecenia kierownika jednostki dotyczące wyznaczenia dowodzącego działaniami interwencyjnymi, alarmowania stanu osobowego i inne, 15. przygotować i przesłać do dyŝurnego jednostki nadrzędnej meldunek o zaistniałym zdarzeniu, 16. wprowadzić informację o zdarzeniu do podsystemu BIULETYN Z S I P 12. Natomiast dowodzenie na poziomie interwencyjnym powinno polegać na: 1. ustaleniu rodzaju zagroŝenia i przekazaniu informacji, 2. odizolowaniu terenu i zorganizowaniu ruchu drogowego, 3. utrzymaniu bezpieczeństwa i porządku publicznego, 4. ochronie mienia i ewakuacji, 5. czynnościach dochodzeniowo-śledczych (w przypadku wystąpienia awarii technicznej), 6. udzieleniu pomocy przedlekarskiej poszkodowanym. Do dowodzenia działaniami na poziomie interwencyjnym są uprawnieni w kolejności: 1. policjant pierwszy na miejscu zdarzenia, 2. policjant wyznaczony przez dyŝurnego jednostki, 3. komendant komisariatu Policji, 4. policjant wyznaczony przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji. 13 Kiedy sytuacja na miejscu zdarzenia wymaga podjęcia dodatkowych działań oraz zachodzi potrzeba wprowadzenia większej ilości sił i środków policyjnych, naleŝy zorganizować wyŝszy poziom działań akcję policyjną. Do kierowania (dowodzenia) akcją policyjną są uprawnieni: 1. komendant powiatowy (miejski) Policji właściwy terytorialnie do miejsca zdarzenia (komendant komisariatu Komendy Stołecznej Policji) lub jego zastępca, 2. policjant wyznaczony przez ww. kierownika jednostki Policji. Dowodzenie działaniami realizowanymi w formie akcji policyjnej polega w szczególności na: 1) ocenie zagroŝenia poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju, 2) określeniu celu działań, 3) wyznaczeniu zadań dla osób funkcyjnych na poszczególnych odcinkach i koordynowaniu ich wykonania, 4) ocenie wielkości sił i środków oraz wzywaniu ich według potrzeb, 5) wyznaczeniu własnego stanowiska dowodzenia (wysuniętego stanowiska dowodzenia), 6) zorganizowaniu łączności na potrzeby dowodzenia, 7) wyznaczeniu oficera prasowego ds. związanych ze zdarzeniem, 8) współdziałaniu z kierującym działaniami ratowniczymi, 12 TamŜe, cz. IV, pkt TamŜe, cz. IV, pkt 4. 19

20 9) współdziałaniu z dowodzącym działaniami na poziomie operacji policyjnej (jeŝeli została powołana), 10) współdziałaniu z organami administracji publicznej właściwego terytorialnie szczebla, 11) przygotowywaniu i przekazywaniu meldunków o sytuacji i realizowanych działaniach do przełoŝonego. 14 W przypadku, kiedy zdarzenie zaczyna obejmować swoim zasięgiem obszar więcej niŝ jednej jednostki (lub istnieje duŝe prawdopodobieństwo takiego zagroŝenia) lub teŝ działania te przedłuŝają się w czasie oraz narastają potrzeby wsparcia sił i środków (takŝe ze szczebla nadrzędnego) i istnieje konieczność zorganizowania zaplecza logistycznego, naleŝy zorganizować jeszcze wyŝszy poziom dowodzenia operacją policyjną. Uprawnionymi do jej dowodzenia są: komendant powiatowy (miejski) Policji, komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji, komendant główny Policji lub ich zastępca, policjant wyznaczony przez ww. kierowników jednostek. Dowodzenie operacją policyjną polega w szczególności na: 1) ocenie zagroŝenia poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju, 2) określeniu celu działań, 3) wyznaczeniu zadań dla dowódców podoperacji, 4) wystąpieniu o siły wsparcia, 5) nadzorowaniu wykonania zadań prowadzonych przez podległe siły, 6) koordynowaniu łączności na potrzeby działań, 7) koordynowaniu zaplecza logistycznego, medycznego i technicznego, 8) zorganizowaniu własnego stanowiska dowodzenia, 9) współdziałaniu z kierującym działaniami ratowniczymi, 10) współdziałaniu z organami administracji rządowej i samorządowej, 11) współdziałaniu ze środkami masowego przekazu, 12) przygotowywaniu i przekazywaniu meldunków o sytuacji i realizowanych działaniach do przełoŝonego. 15 Sztab dowódcy operacji, powołany decyzją kierownika jednostki, jest organem wspomagającym dowódcę w kierowaniu, koordynacji i kontroli działań, w warunkach działań na poziomie akcji i operacji. Skład sztabu musi być dostosowany do potrzeb wynikających z sytuacji. Do pracy w sztabie wyznacza się policjantów etatowego sztabu jednostki oraz komórek: prewencji, ruchu drogowego, kryminalnej, łączności i informatyki, logistyki, oficera prasowego jednostki. 14 TamŜe, cz. IV, pkt TamŜe, cz. IV, pkt 6. 20

21 Spośród tych policjantów wyznacza się poszczególne zespoły robocze: zespół rozpoznania i analiz, zespół taktyczny, zespół łączności, zespół logistyczny, zespół obsługi sztabu, zespół prasowy. Szefem sztabu w ramach operacji jest naczelnik etatowego sztabu komendy wojewódzkiej (Stołecznej) Policji. Natomiast szefem sztabu w ramach akcji policyjnej realizowanej w komendzie powiatowej (miejskiej) Policji jest naczelnik sztabu etatowego, a w jednostkach, w których nie ma tej komórki organizacyjnej naczelnik wydziału prewencji. Policja jest jednym z wielu uczestników działań w sytuacjach katastrof naturalnych i awarii technicznych, podczas których współdziałanie będzie przynosiło pozytywne rezultaty akcji ratunkowej. Pozytywne efekty współdziałania moŝna osiągnąć poprzez: znajomość zadań i sposobu ich wykonania przez organ współdziałający, jednolite zrozumienie celu podejmowanych działań, jasne sformułowanie zamiaru przez organ odpowiedzialny za organizowanie i prowadzenie działań, zapewnienie niezawodnej łączności i stałe wzajemne informowanie się, wskazanie terminów i miejsca realizacji wspólnych zadań, wspólne wytyczenie sposobów i zakresu wymiany informacji między współdziałającymi słuŝbami, wytyczenie zakresu udzielania wzajemnej pomocy w sytuacjach szczególnych, wskazanie moŝliwości realizacji zadań na rzecz organu współdziałającego. NaleŜałoby przyjąć jedną zasadę, Ŝe współdziałanie organizuje ten podmiot, który do wykonania własnego zadania potrzebuje wsparcia innych uczestników działań. W zaleŝności od rodzaju i zakresu prowadzonych działań Policja współdziała przede wszystkim: ze straŝą poŝarną, z pogotowiem ratunkowym, ze StraŜą Graniczną, ze straŝą gminną (miejską), z jednostkami WP, z inspekcją sanitarną, z inspekcją weterynaryjną, ze słuŝbami komunalnymi, z Inspekcją Ochrony Środowiska, z ratownictwem chemicznym, z ogniwami reagowania kryzysowego organów administracji publicznej. 21

22 4. Odblokowanie budynku Odblokowanie obiektu zespół przedsięwzięć organizacyjnych, taktycznych i materiałowo-technicznych, polegających na usunięciu z obiektu osób przebywających bezprawnie, stwarzających zagroŝenie dla bezpieczeństwa lub stanowiących istotne zakłócenie porządku publicznego w celu umoŝliwienia funkcjonowania tego obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Obiekt budynek lub zespół budynków wraz z przyległym terenem oraz znajdującymi się tam urządzeniami i infrastrukturą. Obiektem moŝe być takŝe pomieszczenie lub zespół pomieszczeń. 16 Istotą odblokowania jest odparcie niebezpiecznego, bezpośredniego, gwałtownego zamachu na: 1) obiekty i urządzenia waŝne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, 2) siedziby naczelnych organów władzy, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej albo wymiaru sprawiedliwości, 3) obiekty gospodarki lub kultury narodowej, 4) przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne państw obcych albo organizacji międzynarodowych, 5) obiekty dozorowane przez uzbrojoną formację ochronną utworzoną na podstawie odrębnych przepisów. Przystąpienie do usuwania osób przez policję następuje wtedy, gdy ma miejsce naruszenie porządku publicznego. Podstawą prawną uŝycia sił policyjnych jest decyzja Prezesa Rady Ministrów podjęta na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych i administracji (w przypadkach niecierpiących zwłoki decyzję podejmuje minister właściwy do spraw wewnętrznych, zawiadamiając o niej niezwłocznie Prezesa Rady Ministrów) 17. Do interwencji sił policji moŝe dojść dopiero po spełnieniu następujących warunków: a) administrator (właściciel) obiektu powinien przeprowadzić negocjacje, określając konsekwencje bezprawnego postępowania oraz wzywając do opuszczenia obiektu; b) wskazane jest, aby w rozmowach z protestującymi uczestniczył prokurator, który powinien poinformować o sankcjach prawnych groŝących osobom okupującym lokal (obiekt), wezwać do opuszczenia obiektu oraz zagrozić uŝyciem środków przymusu bezpośredniego przez policję; c) gdy wymienione przedsięwzięcia okazały się nieskuteczne, a administrator (właściciel) obiektu wezwał w sposób formalny (tzn. potwierdzony na pi- 16 Rozkaz nr 13 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 sierpnia 1995 r. w sprawie taktyki działania pododdziałów zwartych Policji w sytuacji zagroŝenia lub naruszenia porządku publicznego oraz pościgu za niebezpiecznym przestępcą, rozdz. VII, pkt Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, dz. cyt., art. 18 ust. 1 pkt 3 i ust

23 śmie) w obecności prokuratora jednostkę policji do przywrócenia naruszonego porządku prawnego 18. Administrator (właściciel obiektu) w miarę moŝności, przez swoje słuŝby administracyjne, powinien: zagwarantować moŝliwość sprawnego wejścia sił policyjnych do odblokowywanego obiektu i poszczególnych pomieszczeń, wyrazić pisemną zgodę na ewentualne zniszczenia spowodowane działaniami policji. 19 Odblokowanie określa się mianem akcji lub operacji policyjnej w zaleŝności od wielkości obiektu, jego rodzaju i struktury, znaczenia istniejącego zagroŝenia oraz zaangaŝowanych do działań sił i środków, a takŝe obranej taktyki. 20 Do realizacji zadań stawianych Policji w związku z odblokowaniem obiektu powołuje się dowódcę akcji (operacji) komendanta właściwej terytorialnie jednostki Policji bądź wyznaczonego przez niego policjanta. Dowódcy podlegają wszystkie siły i środki przydzielone do odblokowania obiektu. 21 Dowódca po przybyciu na miejsce jest zobowiązany: a) potwierdzić wobec okupujących fakt wezwania pomocy sił policji przez administratora (właściciela obiektu) i prokuratora, b) upewnić się o nieskuteczności negocjacji wcześniej podjętych przez administratora (właściciela obiektu) i prokuratora, c) zapewnić pomoc ze strony administratora, np. przez przydzielenie pracownika dysponującego kluczami do drzwi w okupowanych obiektach-pomieszczeniach bądź wyraŝenie pisemnej zgody na wywaŝanie drzwi, d) ponownie wezwać do dobrowolnego opuszczenia obiektu oraz ostrzec o konieczności zastosowania środków przymusu bezpośredniego 22, np. Na podstawie przepisów prawa polecam niezwłocznie zaprzestać działań polegających na okupacji budynku. Uprzedzam, Ŝe Policja nie ponosi odpowiedzialności materialnej za szkody w mieniu, powstałe w wyniku zastosowania przymusu. Ponadto wzywam osoby posiadające immunitet do opuszczenia tego miejsca. Komunikat o powyŝszej treści powinien zostać ogłoszony co najmniej trzykrotnie w odstępach 15-minutowych. Jest to czas na podjęcie, przez blokujących, decyzji o ewentualnym odstąpieniu od blokowania obiektu. JeŜeli ostrze- 18 Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 2000 r. w sprawie postępowania Policji w warunkach katastrofy, dz. cyt., cz. III, pkt TamŜe, cz. III, pkt Rozkaz nr 13 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 sierpnia 1995 r. w sprawie taktyki działania pododdziałów zwartych Policji, dz. cyt., pkt Procedury postępowania Policji w zakresie taktyki działania i dowodzenia oddziałami Policji w przypadku zagroŝeń naruszenia porządku publicznego lub zbiorowego zakłócenia porządku publicznego, cz. III. 22 TamŜe, cz. III, pkt 2. 23

24 Ŝenia nie przynoszą oczekiwanych efektów, dowódca podejmuje decyzję o wprowadzeniu do działań pododdziałów zwartych w celu usunięcia osób okupujących z obiektu z uŝyciem siły. Jeszcze przed wprowadzeniem pododdziałów do siłowego odblokowania obiektu dowódca powinien zapewnić sobie obecność gospodarza obiektu i prokuratora oraz wszechstronny dostęp informacji o budynku, terenie przyległym i osobach, które tam bezprawnie przebywają. Z policyjnego punktu widzenia będziemy to nazywać rozpoznaniem, które powinno być przeprowadzone w trzech kierunkach: rozpoznanie obiektu (tzw. rozpoznanie wewnętrzne), rozpoznanie terenu przyległego (tzw. rozpoznanie zewnętrzne), rozpoznanie osób uczestniczących w okupacji obiektu (tzw. rozpoznanie osobowe). R o z p o z n a n i e w e w nętrzne obejmuje zebranie informacji o: usytuowaniu budynków i przejść między nimi, komunikacji wewnętrznej w budynkach (kondygnacjach, klatkach schodowych, korytarzach, windach, przejściach itp.), rozmieszczeniu punktów i pomieszczeń newralgicznych (urządzeń alarmowych i rozgłaszających, central telefonicznych, miejsc składowania broni straŝy przemysłowej, magazynów materiałów wybuchowych i środków łatwopalnych, głównych wyłączników prądu, ujęć wody, gazu, dyspozytorni, urządzeń niebezpiecznych, np. dźwigów, suwnic). W rozpoznaniu wewnętrznym naleŝy wykorzystać dostępne plany architektoniczne, dokumentację techniczną oraz informacje ze źródeł osobowych. R o z p o z n a n i e z e w nętrzne obejmuje zebranie informacji o: lokalizacji i najbliŝszym otoczeniu obiektu (topografii całego rejonu działania, szczególnie naturalnych uwarunkowaniach, sąsiadujących innych newralgicznych obiektach, np. stacjach paliw), drogach dojazdowych do obiektu, wejściach, bramach, moŝliwych przejściach do obiektu, zabezpieczeniu zewnętrznym obiektu (zabezpieczeniu technicznym i fizycznym osób okupujących), sytuacji społecznej (przyczynach, czasie i rodzaju zaistniałego konfliktu, nastrojach społecznych w sytuacji kryzysowej). W rozpoznaniu zewnętrznym naleŝy wykorzystać plany topograficzne, budowlane, architektoniczne, zdjęcia oraz obserwacje bezpośrednie. R o z p o z n a n i e o s o b o w e obejmuje zebranie informacji o: liczebności i rozmieszczeniu osób okupujących (równieŝ co do składu grupy pod względem płci), nastrojach, determinacji i zamiarach osób okupujących, czy wśród okupujących są osoby o wykształceniu specjalnym (chemicy, pirotechnicy itp.), 24

25 moŝliwościach operacyjnego dotarcia do osób okupujących lub bezpośrednio do organizatora, przypuszczalnym zachowaniu się okupujących w chwili wkroczenia sił policyjnych, wyposaŝeniu, środkach walki, jakie gromadzą lub jakimi mogą dysponować okupujący, ograniczeniach w dostępie do obiektu, jakie wprowadzili okupujący, oraz systemie kontroli osób wchodzących i wychodzących. 23 Na podstawie informacji z rozpoznania dowódca dokonuje oceny sytuacji operacyjno-taktycznej, która powinna polegać na uwzględnieniu takich elementów, jak: dojazd do rejonu działania, specyfika terenu pod względem wystawienia słuŝby (posterunki, patrole, blokady, kordony), moŝliwe miejsca do parkowania środków transportu, nastawienie osób postronnych, sposoby działania przy próbie opuszczenia obiektu przez zorganizowane grupy osób okupujących, organizacja ruchu kołowego i pieszego w rejonie działania, wielkość, topografia i komunikacja wewnątrz obiektu, miejsca ewentualnego wkraczania do obiektu, rozmieszczenie punktów newralgicznych w obiekcie, sposoby postępowania przy zajmowaniu punktów newralgicznych, liczebność, nastawienie i zamiary osób okupujących, ewentualne przygotowania do stawiania czynnego oporu przez okupujących, moŝliwość dotarcia operacyjnego do okupujących, sposób ochrony obiektu (zabezpieczenie techniczne i fizyczne osób okupujących), podział organizacyjny sił własnych, własne środki techniczne, moŝliwość i zakres uŝycia środków przymusu bezpośredniego, kolejność działania poszczególnych grup i pododdziałów, działania pozoracyjne, czas rozpoczęcia działań, wyposaŝenie i umundurowanie 24. Przy opracowywaniu taktyki odblokowania obiektu dowódca powinien brać pod uwagę róŝnorodne warianty działania, m.in.: sposób dojazdu do obiektu, sposób wejścia na teren obiektu, sposób działania wewnątrz obiektu, zakres uŝycia środków przymusu bezpośredniego, 23 TamŜe, cz. III, pkt 1, ppkt TamŜe. 25

26 organizację współdziałania, ubezpieczenie działań sił własnych, organizację dowodzenia i łączności. W ramach przygotowania sił i środków do działań dowódca powinien: wyznaczyć odpowiednią ilość sił i środków, dokonać podziału strukturalnego sił policyjnych na pododdziały lub grupy (zespoły) specjalistyczne, określić wyposaŝenie indywidualne, umundurowanie oraz środki wzmocnienia działań, w tym równieŝ środki nagłaśniające do wygłaszania komunikatów adresowanych do osób okupujących (duŝej mocy na pojazdach oraz ręczne), przeprowadzić szczegółowe instruktaŝe na temat przebiegu operacji ze szczególnym uwzględnieniem uŝycia środków przymusu bezpośredniego, przydzielić środki łączności oraz wyznaczyć łączników znających topografię obiektu, przewidzieć sprzęt specjalistyczny do działań (np. tarany ręczne, młoty forteczne, łomy, noŝyce do cięcia metalu, piły łańcuchowe do drewna, kotwice do rozciągania barykad i zabarykadowań wewnątrz budynków). Organizując odblokowanie, naleŝy kierować się zasadą, Ŝe działania policji powinny powodować jak najmniejsze szkody i zniszczenia. Dowódca z przydzielonych sił i środków wyznacza pododdziały lub grupy specjalistyczne, które są niezbędne do opanowania, przeszukania i ewakuowania z obiektu osób okupujących. Grupy specjalistyczne wydziela się w zaleŝności od potrzeb, na bazie analizy sytuacji operacyjnej i przyjętej koncepcji prowadzenia operacji. Najczęściej są to: grupa zabezpieczenia zewnętrznego, grupa szturmowa, grupa ubezpieczająca, grupa przeszukująca, grupa konwojowa, grupa (grupy) rejestrująca przebieg działań, odwód, którego skład, wyposaŝenie oraz rozmieszczenie umoŝliwią skuteczne wsparcie grup biorących udział w działaniach 25. Zadania poszczególnych grup (zespołów) specjalistycznych Grupa zabezpieczenia: niedopuszczenie do wejścia na teren obiektu osób z zewnątrz, uniemoŝliwienie wyjścia z obiektu zorganizowanych grup, stworzenie optymalnych warunków dla sił policyjnych dokonujących odblokowania, zabezpieczenie obiektu po działaniach do czasu jego przejęcia przez osobę uprawnioną. 25 TamŜe, cz. III, pkt 1, ppkt 3 i 4. 26

27 Działania zabezpieczające są wykonywane w formie: blokady całkowitej obejmującej rejon bezpośrednio przyległy do obiektu; wykonuje się ją poprzez kordony policyjne, zapory z policyjnych środków technicznych i przeszkód naturalnych, wykorzystując przeszkody terenowe czy teŝ naniesione sztucznie, blokady częściowej obejmującej otoczenie dalsze obiektu spełniające funkcje regulacyjne; wykonuje się ją poprzez posterunki blokadowe, blokadowo- -kontrolne, patrole piesze, posterunki obserwacyjne. Grupa szturmowa: sforsowanie wejść do obiektu, stworzenie warunków uŝycia innych sił policyjnych, obezwładnienie osób spośród okupujących, którym organizator protestu powierzył ochronę (obronę) obiektu, opanowanie punktów newralgicznych oraz systemów łączności i alarmowania, sforsowanie przeszkód (barykad) i zatarasowań wewnątrz obiektu, przekazanie osób zatrzymanych grupie konwojowej. W zaleŝności od sytuacji operacyjnej do grupy szturmowej moŝna włączyć np. zespół rozpoznania minersko-pirotechnicznego. Grupa (grupy) przeszukująca: lustracja odblokowanych budynków (pomieszczeń), ujawnienie i zatrzymanie osób ukrywających się, umiejscowienie i w miarę moŝliwości neutralizacja ewentualnych pułapek, ładunków wybuchowych i zapalających, ujawnienie innych niebezpiecznych przedmiotów oraz dowodów działalności przestępczej. Grupa ubezpieczająca: przyjmowanie i ochrona odblokowanych przez grupy szturmowe budynków i pomieszczeń oraz punktów newralgicznych obiektu, okrąŝanie i izolacja budynków lub pomieszczeń, w których znajdują się okupujący, zapobieganie ponownemu zajmowaniu odblokowanych pomieszczeń, niedopuszczenie do przemieszczania się okupujących wewnątrz obiektu, odcięcie moŝliwości ucieczki osób przez okna i zadaszenia, umoŝliwienie bezpiecznego opuszczenia obiektu osobom odstępującym od jego blokowania, zabezpieczenie wycofywania się zaangaŝowanych sił policyjnych w przypadku niepowodzenia działań. Grupa konwojowania zatrzymanych: sprawny odbiór zatrzymanych osób, dokonywanie przeszukania osób, odbiór przedmiotów (dowodów dokonywanych przestępstw), sporządzenie protokołów z tych czynności, zabezpieczenie dowodów rzeczowych, 27

28 dowoŝenie (doprowadzanie) zatrzymanych wraz z depozytem do punktów zatrzymań lub miejsca pracy grupy dochodzeniowo-śledczej. W składzie tej grupy powinna znajdować się grupa dochodzeniowo- -śledcza. Grupa dokumentująca: procesowe udokumentowanie przebiegu odblokowania oraz utrwalenie śladów przestępczej działalności osób okupujących. Dokumentację procesową prowadzą i zabezpieczenie śladów wykonują policjanci wydziałów dochodzeniowych i laboratoriów kryminalistycznych przydzieleni do dyspozycji dowódcy. Całość działań odblokowujących naleŝy rejestrować na taśmie wideo (wykorzystując własnych kamerzystów). Zespół medyczny: lekarze, sanitariusze: udzielanie pierwszej pomocy wszystkim osobom poszkodowanym (zarówno policjantom, jak i okupującym obiekt) oraz podejmowanie decyzji o ewentualnej hospitalizacji, dokonywanie oględzin ciała osób, które doznały obraŝeń lub zgłaszają dolegliwości, i dokumentowanie tych czynności zgodnie z obowiązującymi przepisami. Odblokowanie winno charakteryzować się aktywnością, zdecydowaniem, róŝnorodnością podejmowanych przedsięwzięć, tempem i ciągłością ich prowadzenia, a takŝe stopniowaniem oddziaływania na okupujących. Czynnikiem decydującym o powodzeniu działań jest szybkość ich przeprowadzenia, stosowanie niekonwencjonalnych metod i środków, a takŝe dezorientacja okupujących. PoŜądane jest wejście grup (pododdziałów) z kilku kierunków, równieŝ pozorowane, z ewentualnym wykorzystaniem efektów psychologicznych. Działania powinny zapewnić osiągnięcie celu w jak najkrótszym czasie, z zachowaniem zasady wyrządzenia moŝliwie najmniejszej szkody osobom okupującym i stanowi technicznemu obiektu. NaleŜy pamiętać, iŝ podczas działań odblokowujących moŝna uŝyć środków chemicznych, zasłon dymnych czy teŝ materiałów wybuchowych (o czym naleŝy poinformować okupujących w wezwaniu, o którym mowa wyŝej), ale tylko w ściśle określonym celu: wyparcia okupujących z zajmowanych pomieszczeń, zmuszenia do opuszczenia blokowanych przejść, barykad, miejsc gromadzenia się, obezwładnienia i dezorientacji okupujących, maskowania działań sił policyjnych, uniemoŝliwienia przemieszczania się okupujących wewnątrz obiektu, otwierania zamkniętych drzwi lub zamknięć specjalnych, tworzenia nowych wejść do budynków lub pomieszczeń, psychologicznego oddziaływania na okupujących, 28