DECYZJA nr RBG- 22/2012

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DELEGATURA W BYDGOSZCZY ul. Długa 47, Bydgoszcz Tel. (52) , Fax (52) bydgoszcz@uokik.gov.pl Bydgoszcz, dnia 18 września 2012 r. Znak: RBG-61-08/12/JM DECYZJA nr RBG- 22/2012 I. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Filipowi Sorkowi, prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą Steam System Service Sorek Filip w Sosnowcu działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznaje się za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania Filipa Sorka, prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Steam System Service Sorek Filip w Sosnowcu, polegające na: 1. wprowadzeniu konsumentów w błąd poprzez rozpowszechnianie na stronach internetowych oraz prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd co do rzeczywistej ceny za otrzymanie za pomocą SMS-a kodu dostępu do elektronicznej wersji poradnika o pozyskiwaniu funduszy unijnych na założenie firmy, polegającym na wyeksponowaniu kolorem czerwonym i większą czcionką informacji, iż cena produktu wynosi 1 zł (1,22 zł z VAT), podczas gdy wynosiła 50 zł (61,50 zł z VAT, a 61 zł z VAT do końca 2010 r.), o czym informacja podana była małą czcionką, w sposób niewyróżniający się, co mogło powodować podjęcie decyzji o zakupie poradnika, a co za tym idzie stanowi naruszenie przepisów art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt 2 i ust. 3 pkt. 5 w związku z art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz.1206) w zw. z art. 24. ust. 1 i 2 pkt. 3 ustawy z dnia 16 1/31

2 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.), 2. wprowadzeniu konsumentów w błąd poprzez rozpowszechnianie na stronach internetowych oraz nieprawdziwej informacji o możliwości dokonania płatności za kody dostępu do elektronicznej wersji poradnika o pozyskiwaniu funduszy unijnych na założenie firmy przelewem lub kartą kredytową w promocyjnej cenie 1 zł (1,22 zł z VAT), podczas gdy płatność tymi metodami była niemożliwa ze względu na niepodanie danych potrzebnych do przelewu, co mogło powodować podjęcie decyzji o zakupie poradnika, a co za tym idzie stanowi naruszenie art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt.1 i ust. 3 pkt. 5 w zw. z art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz.1206) w zw. z art. 24. ust. 1 i 2 pkt. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.), 3. wprowadzeniu konsumentów w błąd poprzez rozpowszechnianie na stronach internetowych oraz nieprawdziwej informacji, że oferowany poradnik został stworzony przy pomocy ponad 100 specjalistów z dziedziny UE, podczas gdy w rzeczywistości jego autorem jest przedsiębiorca prowadzący wskazane strony internetowe, niebędący takim specjalistą, co mogło powodować podjęcie decyzji o zakupie poradnika, a co za tym idzie - stanowi naruszenie przepisów art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt. 1 i ust. 3 pkt. 2 w zw. z art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz.1206) w zw. z art. 24. ust. 1 i 2 pkt. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.), 4. naruszeniu obowiązku informacyjnego poprzez zaniechanie wskazania na stronach internetowych: a) - informacji o: 1) imieniu i nazwisku przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany wbrew dyspozycji art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.); 2) numerze identyfikacji podatkowej (NIP) wbrew dyspozycji art. 21 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), b) oraz - informacji o: 2/31

3 1) imieniu i nazwisku (nazwie) przedsiębiorcy, adresie zamieszkania (siedziby) oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany wbrew dyspozycji art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.); 2) numerze identyfikacji podatkowej (NIP) wbrew dyspozycji art. 21 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), co stanowi naruszenie art. 24. ust. 1 i 2 pkt. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.) i stwierdza zaniechanie stosowania praktyk: - określonych w części I pkt 4 lit. a sentencji z dniem 17 maja 2011 r. - określonych w części I pkt 1-3 i pkt 4 lit. b sentencji z dniem 10 sierpnia 2011 r. II. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy, w związku ze stwierdzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, określonych w pkt I niniejszej decyzji działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada się na Filipa Sorka, prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Steam System Service Sorek Filip w Sosnowcu, kary pieniężne w wysokości: ,00 zł (słownie: tysiąc trzysta pięćdziesiąt siedem złotych 00/100) z tytułu naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w części I pkt 1. sentencji decyzji; ,00 zł (słownie: czterysta siedemdziesiąt dziewięć złotych 00/100) z tytułu naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w części I pkt 2. sentencji decyzji; ,00 zł (słownie: dziewięćset pięć złotych 00/100) z tytułu naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w części I pkt 3. sentencji decyzji; ,00 zł (słownie: czterysta pięćdziesiąt trzy złote 00/100) z tytułu naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w części I pkt 4. sentencji decyzji; płatne do budżetu państwa. 3/31

4 Uzasadnienie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes UOKiK), na skutek zawiadomienia konsumenta, wszczął postępowanie wyjaśniające, mające na celu wstępne ustalenie, czy Filip Sorek, prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Steam System Service Sorek Filip w Sosnowcu, naruszył przepisy o ochronie konkurencji i konsumentów uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Z otrzymanego przez Prezesa UOKiK zawiadomienia wynikało, że przedsiębiorca działający pod firmą Steam System Service Filip Sorek prowadzący w ramach swojej działalności gospodarczej stronę internetową oferuje odpłatnie za jej pośrednictwem poradnik o pozyskiwaniu funduszy z Unii Europejskiej na założenie działalności gospodarczej (dalej: Poradnik). Zawiadamiający wskazał, że został wprowadzony w błąd, gdyż zgodnie z informacjami przedstawionymi na stronie - spodziewał się za Poradnik zapłacić SMS-em cenę promocyjną 1,22 zł, a zapłacił znacznie więcej. Po wysłaniu wiadomości tekstowej o treści PDF.DOTAC pod numer nie otrzymał kodu dostępu do pliku z Poradnikiem. Konsument, zgodnie z instrukcją, wysłał wiadomość ponownie, jednak nie otrzymał w zamian żadnej informacji o dostępie do Poradnika. Koszt wysłania dwóch wiadomości wyniósł 61,50 zł. Prezes UOKiK w toku powyższego postępowania przeanalizował zawiadomienie, dokonywał kilkukrotnie analizy ww. strony internetowej, jak również dwóch innych prowadzonych przez przedsiębiorcę witryn. Odebrano także pisemne wyjaśnienia Filipa Sorka. Postępowanie wyjaśniające uprawdopodobniło stosowanie praktyki opisanej w zawiadomieniu (wprowadzanie w błąd co do ceny), jak również innych mogących naruszać zbiorowe interesy konsumentów. Wobec tego, koniecznym stało się wszczęcie postępowania administracyjnego, o którym mowa w art. 101 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Prezes UOKiK zatem, postanowieniem nr RBG-69/2012 z dnia 23 marca 2012 r., wszczął postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania przez Filipa Sorka, prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Steam System Service Sorek Filip w Sosnowcu, praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 i 3 wyżej przywołanej ustawy, polegających na: 1. wprowadzeniu konsumentów w błąd poprzez rozpowszechnianie na stronach internetowych oraz prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd co do rzeczywistej ceny za otrzymanie za pomocą SMS-a kodu dostępu do elektronicznej wersji poradnika o pozyskiwaniu funduszy unijnych na założenie firmy, polegającym na wyeksponowaniu kolorem czerwonym i większą czcionką informacji, iż cena produktu wynosi 1 zł (1,22 zł z VAT), podczas gdy wynosiła 50 zł (61,50 zł z VAT, a 61 zł z VAT do końca 2010 r.), o czym informacja podana była małą czcionką, w sposób niewyróżniający się, 4/31

5 co mogło powodować podjęcie decyzji o zakupie poradnika, a co za tym idzie - stanowić naruszenie przepisów art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt 2 i ust. 3 pkt. 5 w związku z art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz.1206); 2. wprowadzeniu konsumentów w błąd poprzez rozpowszechnianie na stronach internetowych oraz nieprawdziwej informacji o możliwości dokonania płatności za kody dostępu do elektronicznej wersji poradnika o pozyskiwaniu funduszy unijnych na założenie firmy przelewem lub kartą kredytową w promocyjnej cenie 1 zł (1,22 zł z VAT), podczas gdy płatność tymi metodami była niemożliwa ze względu na niepodanie danych potrzebnych do przelewu, co mogło powodować podjęcie decyzji o zakupie poradnika, a co za tym idzie - stanowić naruszenie art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt.1 i ust. 3 pkt. 5 w zw. z art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz.1206); 3. wprowadzeniu konsumentów w błąd poprzez rozpowszechnianie na stronach internetowych oraz nieprawdziwej informacji, że oferowany poradnik został stworzony przy pomocy ponad 100 specjalistów z dziedziny UE, podczas gdy w rzeczywistości jego autorem jest przedsiębiorca prowadzący wskazane strony internetowe, niebędący takim specjalistą, co mogło powodować podjęcie decyzji o zakupie poradnika, a co za tym idzie - stanowić naruszenie przepisów art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt. 1 i ust. 3 pkt. 2 w zw. z art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz.1206); 4. naruszeniu obowiązku informacyjnego poprzez zaniechanie wskazania na stronach internetowych: a) - informacji o: 1) imieniu i nazwisku przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany wbrew dyspozycji art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.); 2) numerze identyfikacji podatkowej (NIP) wbrew dyspozycji art. 21 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), b) oraz - informacji o: 1) imieniu i nazwisku (nazwie) przedsiębiorcy, adresie zamieszkania (siedziby) oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą 5/31

6 przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany wbrew dyspozycji art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.); 2) numerze identyfikacji podatkowej (NIP) wbrew dyspozycji art. 21 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.). Pismem z dnia 10 kwietnia 2012 r. Filip Sorek ustosunkował się do zarzutów przedstawionych w postanowieniu nr RBG-69/2012. Wskazał, że prowadzone strony nie były reklamowane, poza pierwszą z prowadzonych pod adresem do której prowadziły linki sponsorowane. Stwierdził również, że informacje na temat płatności były zawarte w regulaminie, którego zaakceptowanie było konieczne dla dokonania płatności. Jeżeli chodzi o możliwość płatności kartą kredytową, to przedsiębiorca oświadczył, że współpracował z firmą Media Systems, ale współpracę zakończył, w związku z czym panel płatności został usunięty. Do pisma załączono płytę CD z Poradnikiem. W załączeniu do pisma z dnia 31 maja 2012 r. Filip Sorek przedłożył informację o wysokości przychodu osiągniętego za rok 2011 z tytułu działalności gospodarczej. Pismem z dnia 6 czerwca 2012 r. Prezes UOKiK wezwał Filipa Sorka do przedłożenia dokumentów potwierdzających możliwość dokonywania płatności przelewem i kartą kredytową na prowadzonych przez niego stronach internetowych, w tym zwłaszcza umowy z Media Systems, jak również wskazania daty, do której możliwa była płatność w ww. sposób. W odpowiedzi z dnia 20 czerwca 2012 r. Filip Sorek przedłożył umowę dzierżawy (niepełna wersja) zawartą dnia 1 października 2010 r. z Media Systems Anna Frankiewicz, prowadzącą działalność gospodarczą w Dąbrowie Górniczej, oświadczając, że współpraca została zakończona dnia 29 lipca 2011 r. Pismem z dnia 29 czerwca 2012 r. wezwano Filipa Sorka do przedłożenia pełnej treści umowy dzierżawy zawartej z Media Systems Anna Frankiewicz dnia 1 października 2010 r., wskazania dokładnego okresu współpracy z tym przedsiębiorcą oraz dokładnych dat, w których prowadzone były poszczególne strony internetowe. W piśmie z dnia 24 lipca 2012 r. Filip Sorek wskazał, iż strony prowadzone były do lipca 2011 r., wtedy też zakończył współpracę z Media Systems. Prezes UOKiK wystosował kolejno w dniach 29 czerwca, 10 lipca i 24 lipca 2012 r. wezwania do Media Systems Anna Frankiewicz oraz CashBill S.A. z siedzibą w Dąbrowie Górniczej z zapytaniem o współpracę w zakresie płatności elektronicznych oraz ewentualne reklamacje na usługi Filipa Sorka. W odpowiedzi, przedsiębiorcy ci (również współpracujący ze sobą), przysłali żądane dokumenty, w tym umowę dzierżawy z 1 października 2010 r. z załącznikami oraz wydruki z systemu obsługującego reklamacje (ich treścią były dwie reklamacje konsumentów oraz korespondencja z Teleaudio sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie). 6/31

7 W dniu 30 sierpnia 2012 r. organ ochrony konkurencji i konsumentów zakończył zbieranie materiału dowodowego w niniejszej sprawie i poinformował stronę o możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Strona z tej możliwości nie skorzystała. Prezes UOKiK ustalił następujący stan faktyczny: Filip Sorek jest wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej (CEIDG) od dnia 1 października 2010 r. jako prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Sorek Filip Steam System Service pod adresem ul. Warszawska 9 lok. 104, Sosnowiec (adres głównego miejsca wykonywania działalności). Zgodnie z wpisem do CEIDG przeważającą działalnością gospodarczą Filipa Sorka jest działalność związana z konserwacją i naprawą pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli (PKD Z), jednak wykonuje również działalność związaną z oprogramowaniem (PKD Z), przetwarzaniem danych, zarządzaniem stronami internetowymi (hosting) i podobną działalnością (PKD Z), pozostałą działalnością usługową w zakresie informacji (PKD Z) i in. Filip Sorek co najmniej od dnia 1 maja 2010 r. prowadził strony internetowe pod adresami oraz o czym świadczą daty obowiązywania regulaminów tych stron. Przedsiębiorca oferował odpłatnie za ich pośrednictwem poradnik o pozyskiwaniu funduszy z Unii Europejskiej na założenie działalności gospodarczej (Poradnik), który można było pobrać (skopiować na dysk komputera) w formie elektronicznej po dokonaniu płatności w sposób wskazany na stronie internetowej, tj. za pomocą SMS-ów (dwa SMS-y po 30,75 zł każdy, razem 61,50 zł) i wpisaniu na stronie internetowej otrzymanego w zamian kodu dostępu. Na podstawie umowy o współpracy SMS Premium Rate nr 1/1/10/2010 oraz umowy dzierżawy zawartych z Media Systems Anna Frankiewicz w Dąbrowie Górniczej dnia 1 października 2010 r. Filip Sorek korzystał z numeru do świadczenia usług drogą elektroniczną. Pobierał wynagrodzenie stanowiące procent od opłat za SMS-y o treści PDF.DOTAC wysłane przez abonentów pod ten numer w celu otrzymania kodu dostępu do Poradnika (vide: zawiadomienie z dnia 18 marca 2011 r., pismo Filipa Sorka data wpływu 14 kwietnia 2011 r., notatka z dnia 22 lipca 2011 r., pismo Filipa Sorka z dnia 10 kwietnia 2012 r.). Strony internetowe informowały również o możliwości dokonania płatności kartą kredytową lub przelewem wtedy promocyjna cena Poradnika wynosiła 1 zł plus podatek VAT. Informacja ta była zawarta w regulaminach stron i na samych stronach, jednak w sposób mało czytelny. Możliwość dokonywania płatności w formie przelewu internetowego została potwierdzona przez Media Systems Anna Frankiewicz z Dąbrowy Górniczej, która obsługiwała transakcje (vide: notatka z dnia r., notatka z dnia r., pismo Filipa Sorka z dnia r., pismo Media Systems Anna Frankiewicz z dnia 6 lipca 2012 r.). Prezes UOKiK w wyniku kontroli strony internetowej ustalił następujące okoliczności: 1) brak było rzetelnych danych kontaktowych prowadzącego strony dopiero w regulaminie świadczenia usług drogą elektroniczną Regulamin serwisu superpliki.com/dotacjeunijne (dalej: Regulamin) znajdowała się wzmianka o tym, że organizatorem serwisu jest SteamSystemService wraz z adresem, brakowało 7/31

8 jednakże imienia i nazwiska przedsiębiorcy i innych danych (dane organu, który go zarejestrował wraz z numerem w ewidencji oraz NIP); 2) po kliknięciu klawisza Sprawdź użytkownik przechodził na stronę z płatnościami, na której dowiadywał się, że może pobrać indywidualny poradnik dotacji jedynie za 1 zł (1,22 zł z VAT) przy czym cena ta została wyświetlona dużą czcionką i objęta w czerwoną ramkę, natomiast powyżej strona informowała: Symboliczna opłata 1,22 zł jest przeznaczona na opłacenie serwera oraz obsługi. ; poniżej pojawiała się informacja, zapisana mniejszą czarną czcionką Dokonując płatności kartą kredytową lub przelewem, a zaraz pod spodem program możesz również nabyć wysyłając dwa sms-y. Następnie większą czcionką w kolorze czerwonym znajdowała się informacja: Aby otrzymać kod dostępu wyślij SMS o treści: PDF.DOTAC pod numer ; dopiero poniżej zapisano czarną czcionką minimalnej wielkości, iż Cena smsa wynosi 25 zł netto/ 30,75 z VAT. Po znacznym odstępie, jeszcze mniejszymi białymi literami na szarym tle umieszczono w ramce zapis: Cena jednego SMSa wynosi 25 zł netto/ 30,75 z VAT. Aby otrzymać kod dostępu do pliku należy wysłać 2 SMS-y. Całkowita cena to 50 zł netto/ 61 zł z VAT. UWAGA: Obydwa smsy należy wysłać z tego samego numeru telefonu. Dokonując płatności SMSem, kod dostępu otrzymasz automatycznie po kilku sekundach. Płacąc kartą korzystasz z promocji obniżonej opłaty za program, która wynosi 1 zł netto/1,22 z VAT. W płatnościach kartą kredytową na podany adres zostanie przesłany plik w chwili potwierdzenia i zaksięgowania transakcji około 2 dni roboczych, 3) w Regulaminie zawarto informację o płatnościach: płatność kartą kredytową lub przelewem 1,22 zł, płatność usługą Premium SMS 2 smsy po 25 zł (30,75 zł) czyli 50 zł (61,50 zł). Podobne ustalenia Prezes UOKiK poczynił również w odniesieniu do dwóch pozostałych stron internetowych, tj. oraz z tą głównie różnicą, że wersja Regulaminu tam zamieszczona nie zawierała punktu dotyczącego organizatora, tzn. usunięto nawet wzmiankę o części firmy przedsiębiorcy Steam System Service i jego adresie (vide: notatka z dnia r., notatka z dnia r.). W górnej części każdej z ww. stron internetowych umieszczono widoczne hasło reklamowe dotyczące Poradnika: Jedyny w Polsce poradnik o pozyskiwaniu pieniędzy na założenie firmy stworzony przy pomocy ponad 100 specjalistów z dziedziny UE. W rzeczywistości, Poradnik został stworzony przez Filipa Sorka, który nie jest specjalistą z tej dziedziny, w oparciu o materiały powszechnie dostępne w Internecie. Przedsiębiorca nie potrafił wskazać imion i nazwisk autorów materiałów źródłowych ani ich kwalifikacji (vide: notatka z dnia r., notatka z dnia r., pismo Filipa Sorka z dnia r.). Strony internetowe zostały zamknięte przez Filipa Sorka w następujących datach: maja 2011 r., sierpnia 2011 r., sierpnia 2011 r. (vide: pisma Filipa Sorka z dnia r. i dnia r., notatka z dnia r.) 8/31

9 Poradnik można było nabyć w cenie promocyjnej 1,23 zł 1, dokonując przelewu, najwcześniej od dnia 1 października 2010 r. (data umowy z Media Systems), a najpóźniej do 22 lipca 2011 r., kiedy to przeprowadzono kontrolę stron oraz i stwierdzono, że płatność przelewem nie była możliwa mimo funkcjonowania tych stron. Oznacza to, że w okresach od 1 maja 2010 r. do 30 września 2010 r. oraz od 22 lipca 2011 r. do 10 sierpnia 2011 r. mimo, iż strony internetowe prowadzone przez Filipa Sorka informowały o możliwości nabycia Poradnika za cenę 1,23 zł przy płatności przelewem internetowym, w rzeczywistości nie było to możliwe, a Poradnik kosztował 61,50 zł (płatność SMS-ami). Przedsiębiorca osiągnął w 2011 r. przychód w wysokości ,88 zł z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (pismo Filipa Sorka z dnia r.) Mając na uwadze zebrany materiał dowodowy, Prezes UOKiK zważył, co następuje: Interes publiczny Przepis art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ogranicza zastosowanie jej przepisów wyłącznie do podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Warunkiem koniecznym do uruchomienia instrumentów określonych w tej ustawie jest zatem zaistnienie takiego stanu faktycznego, w którym działania przedsiębiorców naruszają jej przepisy i jednocześnie stanowią zagrożenie dla interesu publicznego, bądź też naruszają ten interes. Niniejsze postępowanie dotyczy stosowania przez Filipa Sorka nieuczciwych praktyk rynkowych wprowadzających konsumentów w błąd oraz naruszania przez przedsiębiorcę obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Praktyki te dotyczyły wszystkich użytkowników Internetu, którzy skorzystali lub mogli skorzystać z oferty skarżonego przedsiębiorcy, o której mowa w niniejszej decyzji. Uznać wobec tego należy, iż niniejsze postępowanie prowadzone było w interesie publicznym. Ad I Przesłanki stwierdzenia praktyki z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Punktem wyjścia do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest ustalenie, czy działania Filipa Sorka noszą znamiona praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Przepis art. 24 ust. 1 uokik stanowi, iż zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Natomiast art. 24 ust. 2 pkt 2 i 3 uokik określa, iż przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz nieuczciwe praktyki rynkowe. Oceny, czy w danym przypadku mamy do czynienia z praktyką określoną w wyżej przywołanych przepisach, możemy dokonać na podstawie ustalenia łącznego spełnienia trzech przesłanek, którymi są: 1 Na stronach internetowych pojawiała się również cena 1,22 zł, która nie została zmieniona po podwyższeniu podatku VAT z 22% do 23 %. 9/31

10 - działania przedsiębiorcy, - bezprawność tych działań, - naruszenie zbiorowego interesu konsumentów. Działania przedsiębiorcy Zgodnie z przepisem art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ilekroć w ustawie tej jest mowa o przedsiębiorcy, pojmuje się przez to w pierwszej kolejności przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.). Przepis art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej definiuje działalność gospodarczą jako zarobkową działalność wytwórczą, handlową, budowlaną, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 tej ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Mając powyższe na uwadze, uznać należy, iż Filip Sorek, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (działalność usługowa prowadzona we własnym imieniu, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły o charakterze zarobkowym) jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 uokik i był nim w czasie naruszeń. Tym samym jego działania mogą podlegać ocenie w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przesłanka bezprawności Pojęcie bezprawności nie jest pojęciem prawnie zdefiniowanym. Należy zatem przyjąć, zgodnie z jego literalnym brzmieniem, że działanie bezprawne to zachowanie sprzeczne z nakazem lub zakazem zawartym w ustawie, rozporządzeniu wydanym na podstawie i dla wykonania ustawy, umową międzynarodową mającą bezpośrednie zastosowanie w stosunkach wewnętrznych oraz z zasadami współżycia społecznego. Bezprawność jest czynnikiem o charakterze obiektywnym, tj. niezależnym od wystąpienia szkody, czy też zamiaru po stronie przedsiębiorcy dopuszczającego się działań bezprawnych. Bezprawność jest taką cechą działania, która polega na jego sprzeczności z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Dla ustalenia bezprawności działania wystarczy, że określone zachowanie koliduje z przepisami prawa 2. Praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów może przybierać różne formy. Mianowicie, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji (art. 24 ust. 2 pkt 2 uokik) oraz nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 24 ust. 2 pkt 3 in principio uokik). Zachowanie takie godzi zatem w prawo konsumenta do informacji, które stanowi podstawę umożliwiającą konsumentowi właściwą ocenę przez niego sytuacji, a także jest warunkiem swobodnego podjęcia decyzji. 3 2 Por. Szwaja J. (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2000, s Por. Decyzja Prezesa UOKiK nr RLU-9/ /31

11 Podstawowym instrumentem służącym realizacji tego zadania jest zapewnienie konsumentom odpowiedniego poziomu wiedzy poprzez nałożenie na przedsiębiorców szeregu obowiązków informacyjnych, które mają swoje źródło w art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowisko to potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 kwietnia 2004 r. (sygn. akt: K 33/03) wskazując, iż to władze publiczne chronią konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Z przepisu tego wynika także uprawnienie władz publicznych do ingerencji w stosunki cywilnoprawne i w prawo własności (por. wyrok TK z 10 października 2000 r., sygn.: P 8/99). W gospodarce rynkowej konsument ma prawo do kompletnej i jednoznacznej informacji w sprawach mających istotne znaczenie dla zabezpieczenia jego interesu prawnego w warunkach globalizacji (masowości) obrotu prawnego i wielości ofert na rynku, które nie zawsze posługują się prawdziwymi i pełnymi informacjami, a niekiedy wprowadzają w błąd lub w sposób ukryty godzą w indywidualny i zbiorowy interes konsumentów (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2006r., sygn. akt: III SK 7/2006). Podobne stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lipca 2002r. stwierdzając, że zasób zrozumiałej, jasnej i dostępnej informacji dla konsumenta spełnia niezbędne wymagania warunkujące możliwość dokonywania przez niego niezakłóconego i racjonalnego wyboru (sygn. akt: I CKN 1319/00). Nieuczciwe praktyki rynkowe Praktyka rynkowa, zgodnie z art. 4 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej: upnpr), stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Ustalenie zatem nieuczciwości praktyki rynkowej stosowanej przez przedsiębiorcę odbywa się przez dokonanie jej oceny pod kątem sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz istotnego zniekształcenia zachowania gospodarczego konsumentów. 4 Definiując pojęcie dobrego obyczaju należy posłużyć się orzeczeniem Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 lutego 2006 r., który stwierdził, iż istotą pojęcia dobrego obyczaju jest szeroko pojęty szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien on wyrażać się właściwym informowaniem o przysługujących uprawnieniach, niewykorzystywaniu uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty i rzetelnym traktowaniu partnerów umów. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołaniu błędnego przekonania u konsumenta, a także wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności (sygn. akt: XVII Ama 118/04). Precyzując zaś istotność zniekształcenia lub możliwości zniekształcenia przez praktykę rynkową zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta należy wskazać, iż jest to zdolność do wpływania na zachowanie rynkowe konsumenta. 5 Przeciętny konsument W tym miejscu zważyć należy, iż zgodnie z art. 2 pkt 8 upnpr przez przeciętnego konsumenta rozumie się konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Oceny tej powinno dokonać się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy 4 Sieradzka M., Komentarz do ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, Oficyna 2008, Lex Online. 5 Ibidem. 11/31

12 konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak m. in. wiek, wykształcenie, sprawność fizyczna czy umysłowa. Wzorzec przeciętnego konsumenta nie jest stały, zmienia się bowiem w zależności od okoliczności konkretnego przypadku. W niniejszej sprawie konstrukcję modelu przeciętnego konsumenta należy zatem stworzyć w oparciu o odwołanie do przynależności do szczególnej grupy konsumentów, jaką stanowią użytkownicy Internetu, którzy byliby zainteresowani zakupem poradnika dotyczącego pozyskiwania funduszy europejskich na otwarcie działalności gospodarczej. Tego typu dotacje adresowane są zwykle do osób bezrobotnych bądź zagrożonych bezrobociem lub wykluczeniem społecznym, w tym zwłaszcza osób poniżej 26 albo powyżej 50 roku życia, kobiet czy niepełnosprawnych. 6 Możliwość uzyskania wsparcia finansowego na założenie własnej firmy jest szansą dla tych grup na poprawienie swojego statusu finansowego i społecznego oraz realizację planów zawodowych. Dofinansowanie otrzymują jednak tylko najlepiej sporządzone wnioski opisujące pomysł na biznes. Poradnik, który rzekomo był autorstwa stu specjalistów z dziedziny funduszy unijnych i miał gwarantować powodzenie w otrzymaniu dotacji, był produktem, który w wyżej opisanej grupie mógł cieszyć się popularnością, również ze względu na atrakcyjną cenę (1,23 zł). Podsumowując, przeciętnym konsumentem w niniejszej sprawie jest osoba należąca do grupy zainteresowanych otwarciem własnej firmy w celu uniknięcia bezrobocia i realizacji planów zawodowych oraz uzyskaniem dofinansowania z Unii Europejskiej na ten cel. Zamiast bardziej kosztownego fachowego doradztwa w tej dziedzinie lub drukowanych książek na ten temat, pomocy w przygotowaniu wniosku na konkurs i wiedzy na temat samych funduszy tak zdefiniowany konsument szuka w dostępnych w internecie publikacjach. Spodziewa się niedrogich materiałów, zwłaszcza, że do płatności wykorzystuje wiadomości SMS, których zwykła cena nie przekracza kilku złotych. W ocenie Prezesa UOKiK, oferowany produkt (Poradnik) można wobec powyższego zaliczyć do kategorii newralgicznych dla przeciętnego konsumenta, gdyż wiedza o funduszach i zasadach aplikacji jest niezbędna dla prawidłowego przygotowania wniosku. Przeciętny konsument w niniejszej sprawie zasługuje na szczególną ochronę ze względu na swoje położenie i realizację ważnego celu życiowego, której etapem jest nabycie poradnika pomocnego w ubieganiu się o dofinansowanie działalności gospodarczej. Ad I pkt Nieuczciwe praktyki rynkowe wprowadzające w błąd. Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 2 upnpr, za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się m.in. praktykę rynkową wprowadzającą w błąd. Z kolei przepis art. 5 ust. 1 upnpr stanowi, że praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Wprowadzającym w błąd działaniem może być w szczególności: rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji (art. 5 ust. 2 pkt 1 upnpr) i rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd (art. 5 ust. 2 pkt 2 upnpr). Wprowadzające w błąd działanie może dotyczyć w szczególności ceny, sposobu jej obliczania lub istnienia szczególnej korzyści cenowej (art. 5 ust. 3 pkt. 5 upnpr), jak również cech produktu, w tym jego jakości (art. 5 ust. 3 pkt. 2 upnpr). 6 Grupy preferowane w konkursach o dofinansowanie EFS przeznaczane na otwarcie działalności gospodarczej. 12/31

13 Konstrukcja zatem praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd przez działanie oparta została na podstawowych przesłankach, których wystąpienie pozwala na uznanie takiej praktyki za praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, a są nimi: spowodowanie (lub tylko potencjalna możliwość) podjęcia przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy (niezależnie od sposobu dokonania praktyki), wprowadzenie w błąd 7. Dokonując wykładni pierwszej z przesłanek należy wskazać, że stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd przez działanie musi w konsekwencji doprowadzić do podjęcia przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy. 8 Osiągnięcie takiego skutku, tj. podjęcia przez konsumenta decyzji dotyczącej zawarcia umowy jest związane z posiadaniem przez tę praktykę istotnej siły (która spowodowała powyższy skutek). Prawne znaczenie z punktu widzenia kwalifikacji praktyki rynkowej jako nieuczciwej ma zatem spowodowanie lub sama tylko potencjalna możliwość podjęcia decyzji gospodarczej, której inaczej konsument by nie podjął. Praktyką wprowadzającą w błąd jest zatem każda praktyka, która w jakikolwiek sposób, w tym również przez swoją formę, wywołuje skutek w postaci co najmniej możliwości wprowadzenia w błąd przeciętnego konsumenta, do którego jest skierowana lub dociera, i która ze względu na swoją zwodniczą naturę może zniekształcić jego zachowanie rynkowe. 9 Ad I pkt 1. Rozpowszechnianie prawdziwych informacji o cenie produktu w sposób mogący wprowadzać w błąd. W niniejszej sprawie zbadano zarzut stosowania przez przedsiębiorcę praktyki, o której mowa w art. 5 ust. 2 pkt. 2 w zw z. ust. 3 pkt. 5 upnpr polegającej na rozpowszechnianiu prawdziwych informacji o cenie produktu, jednakże w sposób wprowadzający w błąd i mogący powodować podjęcie przez konsumenta decyzji, której byłby nie podjął, gdyby posiadał pełną wiedzę o kosztach skorzystania z oferty przedsiębiorcy. Skarżony przedsiębiorca oferował za pomocą prowadzonych przez siebie stron WWW poradnik w formie elektronicznej dotyczący pozyskiwania dotacji z Unii Europejskiej na założenie własnej działalności gospodarczej (dalej: Poradnik). Informacja na stronach głównych ( oraz ) zachęcała do lektury Poradnika w celu zdobycia wiedzy o dostępnych środkach unijnych. Przekaz, który otrzymywał konsument sugerował ze względu na rozmieszczenie komunikatów, kolorystykę i zróżnicowanie wielkości czcionki że cena 1 zł plus VAT odnosi się do płatności za pomocą SMS-a. Cena 61,50 była dużo mniej widoczna, a wrażenie, iż produkt jest niedrogi umacniał komunikat o treści: Symboliczna kwota 1,22 zł jest przeznaczona na opłacenie serwera oraz obsługi. Przedsiębiorca zatem, mimo, iż podał informację odnośnie ceny i sposobu płatności, uczynił to w sposób, który mógł, ze względu na dwuznaczność informacji oraz zestawienie komunikatów w określonej kolejności i formie, wprowadzać internautę w błąd co do rzeczywistych kosztów pobrania kopii Poradnika na swój dysk. 7 Sieradzka M., Komentarz do ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym ( ), op.cit. 8 Ibidem. 9 Cyt. za: Sieradzka M., Komentarz do ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym ( ), op.cit 13/31

14 Należy przy tym zaznaczyć, że sposób prezentacji informacji obok jej treści - pozostaje nie bez znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca wprowadził lub mógł wprowadzić konsumenta w błąd. W orzecznictwie i doktrynie wielokrotnie podkreśla się, iż na profesjonaliście ciąży szczególny obowiązek w zakresie uwidaczniania informacji o cenie towarów lub usług (por. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt: XVII Ama 11/2004). Wskazanemu obowiązkowi przedsiębiorcy w zakresie podawania informacji dotyczących ceny towaru zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa odpowiada prawo konsumentów do poznania ceny. 10 W doktrynie wskazuje się, iż zasada transparentności dotyczy nie tylko posługiwania się przez przedsiębiorcę zrozumiałym językiem, ale także aspektów technicznych takich jak forma graficzna, rozplanowanie przestrzenne tekstu, wielkość czcionki. 11 W praktyce z reguły naruszenie transparentności nie następuje dlatego, że przedsiębiorca wybrał sobie taką lub inną czcionkę dla przekazania komunikatu, ale dlatego, że nieuczciwie dobiera wielkość liter i ich pogrubienie zależnie od tego, co powinno konsumentów przyciągnąć, a co być niedostrzeżone. 12 Na przedsiębiorcy spoczywa zatem obowiązek informowania konsumenta o cenie, sposobie jej obliczania lub istnieniu szczególnej korzyści cenowej w sposób jednoznaczny, jasny i rzetelny. Naruszenie tego obowiązku jest nie tylko sprzeczne z dobrymi obyczajami, ale również z powszechnie obowiązującym prawem (art. 12 ustawy o cenach 13 ). Przedsiębiorca nie sprostał wymogowi uwidocznienia cen w sposób zapewniający prostą i niebudzącą wątpliwości informację o ich wysokości 14. Jednocześnie, jak wskazano wyżej, praktyka polegająca na zastosowaniu rozwiązań graficznych w celu podkreślenia określonych informacji i powiązań między nimi (1zł płatność SMS-em) wydaje się mieć znaczenie przy podejmowaniu decyzji przez przeciętnego konsumenta, a tym samym mogła istotnie zniekształcić jego zachowanie rynkowe. Zniekształcenie to polegać mogło zwłaszcza na podjęciu decyzji o zakupie Poradnika i w tym celu wysłaniu SMS-a w błędnym przeświadczeniu, że jego cena wynosi 1,22 zł, której to decyzji nie podjąłby, gdyby był odpowiednio poinformowany o znacznie wyższym koszcie nabycia produktu (61,50 zł). W rzeczywistości bowiem, aby otrzymać Poradnik należało zapłacić przelewem 1,22 zł (od roku ,23 zł ze względu na zmianę stawki VAT), bądź 61 zł (od 2011 r. 61,50 zł). Przedsiębiorca zatem, mimo, iż podał informację odnośnie ceny i sposobu płatności, uczynił to w sposób, który, ze względu na dwuznaczność informacji oraz zestawienie komunikatów w określonej kolejności i formie, wprowadzał internautę w błąd co do rzeczywistych kosztów pobrania kopii Poradnika na swój dysk. Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, iż omawiana w niniejszym punkcie praktyka rynkowa przedsiębiorcy mogła przyczynić się do wywołania mylnego wyobrażenia po stronie przeciętnego konsumenta. Skarżony przedsiębiorca, wiedząc jak pożądane są w docelowej grupie konsumentów wiedza na temat funduszy europejskich na założenie działalności gospodarczej oraz umiejętność sporządzenia wniosków o dotację, w taki sposób rozmieścił informacje na stronie internetowej, żeby stworzyć u odbiorcy wrażenie, iż produkt jest tani (1 zł plus VAT), a procedura sprzedaży nieskomplikowana 10 Sieradzka M., Komentarz do ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym ( ), op.cit 11 Stefanicki R., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, s Ibidem, s Ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz. 1050, z późn. zm.). 14 Art. 12 ust. 2 ustawy o cenach. 14/31

15 i krótka ( Wyślij SMS o treści: PDF.DOTAC pod numer ). W ocenie Prezesa UOKiK, przeciętny konsument nie mógł spodziewać się, że zmuszony będzie zapłacić kilkadziesiąt złotych za uzyskanie pożądanego produktu. Potwierdzeniem słuszności powyższego rozumowania jest treść reklamacji konsumentki, którą Prezes UOKiK uzyskał w toku niniejszego postępowania w odpowiedzi na wezwania skierowane do CashBill S.A. i Media Systems Anna Frankiewicz: W dniu dzisiejszym otrzymałam rachunek za mój telefon komórkowy [ ]. W rachunku tym dnia roku miałam ujęte dwa sms y na numer po 25 zł netto co daje kwotę 50 zł netto. Po sprawdzeniu w telefonie czy takie sms y przeze mnie zostały wysłane znalazłam, że owszem wysłałam w związku ze znalezieniem w internecie strony o Dotacjach Unijnych. Link ( Jednak na stronie tej opłata za poradnik o dotacjach wielkimi literami wynosi 1,22 z VAT z adnotacją, że jest to symboliczna kwota na opłacenie serwera oraz jego obsługi. Owszem jest mowa o dwóch sms ach i z tą myślą, że dwa razy będzie pobrana opłata po 1,22 co daje kwotę 2,44 wysłałam te sms y. Wchodząc dzisiaj na tę stronę i zjeżdżając suwakiem na sam dół strony widzę, że drobnym maczkiem jest napisana kwota za sms 25,00 zł, jednak na pierwszy rzut oka wchodząc na tą stronę tego nie widać, nie ma też odwołania, że na dole strony jest koszt sms a, nie ma też rzadnej gwiazdki. Strona ta jest nieczytelna wprowadza ludzi w błąd i naciąga niewinnych ludzi na tak wysokie koszty. Gdybym wiedziała, że ten sms tyle kosztuje nigdy takiej usługi bym nie zamówiła ( ) Należy podkreślić, że nie usprawiedliwia przedsiębiorcy fakt zamieszczenia w innym miejscu na stronie internetowej prawdziwej informacji, podczas gdy eksponuje i wyróżnia informację fałszywą lub sformułowaną w sposób wprowadzający w błąd. Przedsiębiorca powinien prowadzić działalność gospodarczą z poszanowaniem dobrych obyczajów i słusznych interesów konsumentów (art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, dalej: usdg 15 ), przez co rozumie się zwłaszcza niewykorzystywanie przez przedsiębiorcę swojej przewagi nad konsumentem. W piśmiennictwie wyrażane są także poglądy, iż to właśnie staranność w stosunkach rynkowych pozwala ocenić lojalność przedsiębiorcy wobec uczestników rynku. 16 Podsumowując, Prezes UOKiK uznał, iż opisywana praktyka rynkowa Filipa Sorka mogła wprowadzić przeciętnego konsumenta w błąd i skutkować podjęciem przez niego decyzji o wysłaniu jednego lub dwóch SMS-ów na podany numer w przekonaniu, że płaci kwotę 1,23 zł za reklamowany produkt (Poradnik). Wprowadzenie przeciętnego konsumenta w błąd, a przez to wpłynięcie na jego decyzję (przynajmniej potencjalne), stanowi wypełnienie przesłanki zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, o której mowa w art. 4 ust. 1 upnpr. Klauzula generalna nieuczciwej praktyki rynkowej wymaga także uznania, iż dana praktyka narusza dobre obyczaje. W ocenie organu ochrony konkurencji i konsumentów, Filip Sorek nie dopełnił obowiązku wynikającego wszakże nie tylko z dobrych obyczajów, ale i z przepisów prawa podania jednoznacznej i rzetelnej informacji o cenie oferowanego produktu. 15 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz z późn. zm.), 16 M.Sieradzka, Komentarz do art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej [w:] Swoboda działalności gospodarczej.komentarz, LEX/el., /31

16 Mając na uwadze powyższe, Prezes UOKiK uznał, iż opisane zachowanie przedsiębiorcy stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 upnpr, gdyż jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, a jednocześnie w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta w związku z zawarciem umowy. Oznacza to, że zachowanie to jest bezprawne, a zatem stanowi, o ile zaistniały pozostałe przesłanki, praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Ad I pkt 2 Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dotyczących ceny i szczególnej korzyści cenowej. Drugie z zarzucanych naruszeń dotyczy natomiast rozpowszechniania nieprawdziwej informacji o cenie usługi dostępu do Poradnika na trzech prowadzonych stronach internetowych i istnieniu szczególnej korzyści cenowej. Filip Sorek na wszystkich stronach internetowych wskazywał, iż dostęp do Poradnika kosztuje w promocji 1 zł + VAT przy płatności kartą kredytową lub przelewem. Jednakże w okresach od 1 maja 2010 r. do 30 września 2010 r. oraz od 22 lipca 2011 r. do 10 sierpnia 2011 r. mimo, iż strony internetowe prowadzone przez Filipa Sorka informowały o możliwości nabycia Poradnika za cenę 1,22/1,23 zł przy płatności przelewem internetowym, w rzeczywistości nie było to możliwe, a Poradnik kosztował 61,50 zł (płatność SMS-ami). Zgodnie z oświadczeniem Filipa Sorka, obsługa płatności elektronicznych rozpoczęła się 1 października 2010 r., natomiast z regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną, identycznego dla wszystkich prowadzonych przez niego stron WWW, wynika, że datą ich uruchomienia był dzień 1 maja 2010 r. Kontrola stron oraz przeprowadzona przez Prezesa UOKiK dnia 22 lipca 2011 r. wykazała, że tego dnia płatność przelewem nie była już możliwa, mimo widniejącej na tych stronach informacji o cenie za Poradnik w wysokości 1 zł plus stawka VAT. Oznacza to, że również między 22 lipca 2011 r. a 10 sierpnia 2011 r., tj. do dnia zamknięcia ww. dwóch witryn internetowych, komunikat o cenie 1,22/1,23 zł był nieprawdziwy i mógł wprowadzać w błąd, gdyż konsument nie miał możliwości dokonania ani płatności kartą kredytową, ani przelewem. Płatności dokonać można było jedynie przy pomocy telefonu komórkowego, a prawdziwa cena wynosiła 50 zł + VAT (czyli 61,5 zł, a do końca 2010 r. 61 zł). Opisane zachowanie przedsiębiorcy, w ocenie Prezesa UOKiK stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt. 2 i ust. 3 pkt. 5 upnpr, t.j. wprowadzające w błąd działanie polegające na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji dotyczących ceny i istnienia szczególnej korzyści cenowej. Rzetelne podanie ceny usługi lub towaru jest, jak wskazano wyżej, nie tylko dobrym obyczajem, ale wymogiem prawnym (art. 12 ustawy o cenach), którego skarżony przedsiębiorca nie dopełnił. Aby uznać wskazane działanie przedsiębiorcy za nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, należało również wykazać, że w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta (art. 4 ust.1 upnpr), a jednocześnie powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął (art. 5 ust.1 upnpr). Obie przesłanki zostały spełnione ze względu na informacje zawarte na stronach, odnoszące cenę 1 zł do płatności kartą lub przelewem. O ile bowiem w kontekście pozostałych informacji, ich graficznego rozłożenia na stronach, zastosowania różnych rozmiarów czcionki i doboru kolorystyki, przeciętny konsument mógł o czym mowa w części I pkt 1 niniejszej decyzji sądzić, 16/31

17 że cena 1 zł odnosi się do płatności za pomocą SMS-a, o tyle przy bardziej wnikliwej lekturze oferty użytkownik dotarłby do informacji o możliwości dokonania zakupu Poradnika za 1,22/1,23 zł przy płatności kartą kredytową lub przelewem. Informacja ta jednak w dniach 1 maja 1 października 2010 r. i 22 lipca sierpnia 2011 r. była nieprawdziwa. Odwiedziwszy stronę, konsument, zachęcony ceną 1 zł + VAT, mógł alternatywnie podjąć decyzję o wysłaniu SMS-a za jak sądził niewysoką kwotę lub wysłać SMS po bezskutecznej próbie odnalezienia danych do przelewu lub płatności kartą bądź też w ogóle zrezygnować z kupna produktu. Zachowanie rynkowe konsumenta dotyczące zakupu Poradnika mogło być zatem istotnie zniekształcone na skutek wprowadzenia go w błąd odnośnie istnienia szczególnej korzyści cenowej związanej z płatnością kartą kredytową lub przelewem. Można przypuszczać, że dokonanie przez konsumenta płatności ceny za Poradnik SMS-em w kwocie 61,50 zł nie było przez niego zamierzone, ani nie stanowiło decyzji podjętej w sposób świadomy. Wątpliwość budzi zwłaszcza wola zapłaty ponad 60 zł za nieznanej treści i autorstwa Poradnik, reklamowany jako kosztujący 1 zł netto. Jeśli jedną z przesłanek uznania praktyki rynkowej za wprowadzająca w błąd jest spowodowanie (lub możliwość spowodowania) podjęcia przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął, to w niniejszej sprawie taką decyzją mogłoby być samo zdecydowanie się na zakup Poradnika, do czego by nie doszło, gdyby konsument miał świadomość, że kosztuje on nie 1,22 zł, ale aż 61,50 zł. Niniejsza praktyka jest powiązana z opisaną w części I pkt. 1 decyzji. Podobnie jak tamta, opisywane działanie jest w sposób oczywisty sprzeczne z dobrymi obyczajami, jako że polega na fałszywym informowaniu konsumenta o cenie. Nie jest istotne, czy sytuacja ta wynikła z niedbalstwa przedsiębiorcy czy też było to działanie celowe. Przez pewien okres czasu strony internetowe informowały o możliwości dokonania płatności przelewem lub karta kredytową podczas, gdy Filip Sorek w ogóle nie miał wtedy ze względu na brak stosownej umowy - możliwości obsłużenia płatności elektronicznych, ani też nie podawał danych koniecznych do dokonania transakcji. Skoro cena promocyjna 1,22/1,23 zł dotyczyła wyłącznie płatności przelewem lub kartą kredytową, które we wskazanych okresach były niemożliwe, to w rezultacie sama informacja o cenie promocyjnej była w tych terminach nieprawdziwa. Cena Poradnika przy płatności SMS-ami była bowiem kilkadziesiąt razy wyższa. Mając na uwadze powyższe, Prezes UOKiK uznał, iż opisane zachowanie przedsiębiorcy stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 upnpr, gdyż jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, a jednocześnie w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta w związku z zawarciem umowy. Oznacza to, że zachowanie to jest bezprawne, a zatem stanowi, o ile zaistniały pozostałe przesłanki, praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Ad I pkt 3. Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dotyczących cech produktu. Kolejnym działaniem budzącym wątpliwości w świetle zakazu z art. 24 ust.1 i 2 pkt.3 uokik jest praktyka polegająca na reklamowaniu Poradnika na wszystkich trzech prowadzonych przez przedsiębiorcę stronach internetowych poprzez określanie go mianem: Jedyny w Polsce poradnik o pozyskiwaniu pieniędzy na założenie firmy, stworzony przy pomocy ponad 100 specjalistów z dziedziny UE. Prezes UOKiK dokonał w toku postępowania wyjaśniającego weryfikacji tej informacji, wzywając skarżonego przedsiębiorcę 17/31

18 do wskazania imion i nazwisk autorów Poradnika. W odpowiedzi z dnia 10 sierpnia 2011 r. Filip Sorek przyznał, że autorem jest on sam, nie wskazując jednocześnie żadnych okoliczności, które mogłyby uprawniać go do tytułowania się specjalistą z dziedziny UE. Przedsiębiorca wyjaśnił, że Poradnik został sporządzony na podstawie wielu artykułów specjalistów z dziedziny dotacji unijnych oraz treści stron portali internetowych poświęconych tej tematyce (http.://biznes.gazetaprawna.pl/, W ocenie Prezesa UOKiK, opisane działanie stanowi, w świetle powoływanych wyżej art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt. 1 i ust. 3 pkt. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 upnpr, nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji dotyczących cech (jakości i przydatności) produktu, jakim jest Poradnik, a mianowicie, że jest on autorstwa ponad 100 specjalistów z dziedziny UE. Należy wyrazić wątpliwość, czy przeciętny konsument, czytając informację o poradniku napisanym przez ekspertów z zakresu Unii Europejskiej, mógł rozumieć przez to książkę napisaną przez laika na podstawie tekstów różnych autorów. Niezależnie od zamiaru skarżonego, można stwierdzić, że informacja ta była całkowicie fałszywa i nie odpowiadała rzeczywistości. Nawet jeśli prowadzący omawiane strony faktycznie korzystałby z najlepszych źródeł, to wciąż on byłby autorem Poradnika, nie zaś autorzy publikacji, z których korzystał. Nic jednak nie wskazuje to, jakoby Filip Sorek oparł się na publikacjach specjalistów, gdyż nie wymienił mimo żądania Prezesa UOKiK żadnego autora z imienia i nazwiska. Zdaniem organu ochrony konkurencji i konsumentów, zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta może być przez opisaną praktykę istotnie zniekształcone przez wprowadzenie go w błąd w ten sposób, iż podaje się nieprawdziwe dane o autorach Poradnika. Zniekształcenie będące rezultatem błędu polegać może na podjęciu decyzji o zakupie Poradnika, do którego być może by nie doszło, gdyby konsument miał świadomość, że autorem kupowanej książki jest osoba bez kwalifikacji w dziedzinie dotacji unijnych na założenie działalności gospodarczej. Za założeniem, że informacja o autorstwie mogła mieć wpływ na podjęcie przez konsumenta decyzji odnośnie umowy przemawiają co najmniej dwa argumenty. Po pierwsze, informacja była umieszczona w górnej części strony głównej (na każdej z trzech stron WWW), a zatem widoczna dla każdej osoby korzystającej z serwisu. Po drugie jest to informacja, do której odwołuje się przykładowy katalog z art. 5 ust. 3 upnpr. Wskazano w nim, czego w szczególności dotyczyć może wprowadzające w błąd działanie przedsiębiorcy. W punkcie 2 art. 5 ust. 3 upnpr ustawodawca wskazuje, iż można wprowadzić w błąd (m.in. przez rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji) odnośnie cech produktu, w tym, takich jak jakość i przydatność. W niniejszej sprawie o jakości produktu (Poradnika), a jednocześnie jego przydatności, przesądza znajomość opisywanego tematu przez autorów i ich profesjonalizm. W przypadku tradycyjnej książki drukowanej znaczenie mogłyby mieć takie cechy jak: sposób wydania, w tym twardość okładki czy też grubość i jakość papieru jednakże przy zakupie tzw. e-booka (książki w formie elektronicznej) konsument kieruje się w dużo większej mierze jakością samego utworu (poziomem merytorycznym, profesjonalizmem, aktualnością itp.), niż nośnikiem, na jakim jest zapisany, czy też formatem zapisu elektronicznego. Opisywana praktyka jest w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami, jako że przedsiębiorca posługuje się fałszywą informacją o autorstwie książki, chcąc stworzyć pozory jej wyjątkowości i szczególnej przydatności, a dzięki temu osiągnąć korzyści 18/31

19 ze sprzedaży. Można jednoznacznie stwierdzić, że praktyka ta wprowadza przeciętnego konsumenta w błąd odnośnie jakości produktu i zniekształcić jego proces decyzyjny. Prawdopodobnie nie zdecydowałby się na zakup Poradnika, gdyby miał świadomość, że płaci wbrew komunikatom na witrynach - za materiały powszechnie dostępne w Internecie. Mając na uwadze powyższe, Prezes UOKiK uznał, iż opisane zachowanie przedsiębiorcy stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 upnpr, gdyż jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, a jednocześnie w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta w związku z zawarciem umowy. Oznacza to, że zachowanie to jest bezprawne, a zatem stanowi, o ile zaistniały pozostałe przesłanki, praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Ad I pkt 4. Naruszenie obowiązków informacyjnych. Poza opisanymi działaniami, przedsiębiorca nie dopełnił obowiązków informacyjnych wynikających z ustaw szczególnych, takich jak ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów (dalej: uonpk) 17 i ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: usdg) 18. W świetle art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest w szczególności naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Przepis ten nie nakłada samodzielnie na przedsiębiorców obowiązków informacyjnych, a jedynie wskazuje, że naruszenie takich obowiązków przewidzianych w innych ustawach może stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Dopuszczenia się opisanej w przepisie, o którym mowa praktyki wymaga zatem stwierdzenia naruszenia obowiązków informacyjnych ustanowionych w przepisach szczególnych. 19 Obowiązki takie nakładają na przedsiębiorcę m.in. ustawy wskazane powyżej. a) W toku postępowania wyjaśniającego Prezes UOKiK stwierdził na stronie internetowej brak informacji o imieniu i nazwisku przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany. Dane te są wymagane zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 uonpk, który stanowi, że konsument, w przypadku zawierania umowy na odległość a tak jest w omawianej sprawie - powinien być poinformowany, przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, najpóźniej w chwili złożenia mu propozycji zawarcia umowy, o m.in. imieniu i nazwisku (nazwie), adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany. Natomiast na stronie internetowej w regulaminie świadczenia usług drogą elektroniczną ( Regulamin serwisu superpliki.com/dotacjeunijne ) znajdowała się informacja: Organizagorem serwisu jest SteamSystemService Sosnowiec ul. Waraszawska 9/104. Wszelkie 17 Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.). 18 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.). 19 Miąsik D.[w:] Skoczny T. (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa, 2009, s /31

20 zastrzeżenia oraz informacje proszę kierować na adres (pisownia oryginalna). A zatem przedsiębiorca podał niepełną firmę bez imienia i nazwiska oraz pominął dane dotyczące rejestracji, wskazane powyżej (numer wpisu w ewidencji działalności gospodarczej i właściwy organ). Strona nie zawierała również informacji wymaganej przez ustawodawcę zgodnie z art. 21 usdg, a mianowicie numeru identyfikacji podatkowej (NIP) przedsiębiorcy. b) Jak wskazano powyżej, Prezes UOKiK poddał kontroli również dwie pozostałe strony internetowe ( oraz prowadzone przez Filipa Sorka, które zostały ujawnione już po jego oświadczeniu, że zaprzestał naruszeń poprzez usunięcie stron internetowych, których treści mogły pozostawać w sprzeczności z prawem (pismo z dnia 17 maja 2011 r.). Różnica w treści tych stron względem pierwszej z opisywanych sprowadza się do tego, iż przedsiębiorca usunął z regulaminu wszelkie dane jego dotyczące, o których mowa była w pkt. a powyżej (część fantazyjną firmy Steam System Service oraz adres). Pozostał jedynie adres do kontaktu (twoja-reklamacja@wp.pl). W związku z tym, do stron internetowych oraz stosują się zarzuty dotyczące strony jednakże rozszerzone o zarzut braku informacji o jego adresie zamieszkania (art. 9 ust. 1 pkt. 1 uonpk). W tym miejscu należy wskazać, że szeroko ujęty obowiązek informacyjny jest jednym 20 z filarów ochronnego reżimu umowy zawieranej na odległość. Przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta przede wszystkim o swoim imieniu i nazwisku (nazwie) oraz o swoim adresie zamieszkania lub siedziby. Są to tzw. informacje podstawowe, które mają na celu umożliwienie prawidłowej identyfikacji usługodawcy. 21 Nabiera to istotnego znaczenia w warunkach zawierania umów bez jednoczesnej obecności obu stron, w szczególności z wykorzystaniem sieci Internet, gdyż brak bezpośredniego kontaktu stron przyszłej umowy prowadzi do ich anonimowości i może skutkować utrudnieniem lub uniemożliwieniem dochodzenia ewentualnych roszczeń przez konsumenta. W przypadku stron internetowych: oraz stwierdzono powyżej opisane uchybienia obowiązku informacyjnego, wywiedzionego z ustaw szczególnych, polegające na niepodaniu niektórych bądź żadnych danych o przedsiębiorcy. Wprawdzie w dacie wydana niniejszej decyzji przedsiębiorcy nie podlegają już wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonych przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, lecz do CEIDG, ani nie są już stosowane numery, pod którymi wpisano przedsiębiorców do ewidencji gminnych, jednakże w czasie trwania praktyki były to istotne dane. Bez znajomości organu, który dokonał wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i stosownego numeru, identyfikacja kontrahenta konsumenta była bardzo utrudniona albo wręcz nie możliwa. Konsument nie mógł nawet z pewnością stwierdzić, czy wchodzi w relacje umowne z przedsiębiorcą czy z innym konsumentem. Zebrane w toku niniejszego postępowania materiały pozwalają potwierdzić, że niepodanie pełnych danych może znaczenie utrudnić identyfikację przedsiębiorcy prowadzącego stronę internetową reklamującą usługę płatną za pomocą SMS-ów Premium Rate (o podwyższonej płatności). Prezes UOKiK uzyskał od CashBill S.A. oraz Media 20 Łętowska E., Ochrona niektórych praw konsumentów. Komentarz. Warszawa 2001, s por. Wroński Ł., Ochrona praw konsumentów w handlu elektronicznym, Warszawa 2005, s.11 i 17; 20/31