PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE

Transkrypt

1 KOMENTARZ Andrzej Jakubecki Feliks Zedler PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE 3. wydanie Stan prawny: 1 października 2010 r. Warszawa 2010

2 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 9 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze CZĘŚĆ PIERWSZA. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym i jego skutkach Tytuł I. Przepisy ogólne Dział I. Przepisy wstępne Dział II. Podmiotowy zakres stosowania ustawy Dział III. Podstawy ogłoszenia upadłości Tytuł II. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości Dział I. Sąd Dział II. Wniosek o ogłoszenie upadłości Dział III. Przepisy o postępowaniu Dział IV. Postępowanie zabezpieczające Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Zabezpieczenie majątku dłużnika Dział V. Wstępne zgromadzenie wierzycieli Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Uczestnicy Dział VI. Orzeczenie o ogłoszeniu upadłości Tytuł III. Skutki ogłoszenia upadłości Dział I. Skutki ogłoszenia upadłości co do osoby upadłego Dział II. Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego Rozdział 1. Masa upadłości Oddział 1. Przepisy ogólne Oddział 2. Ustalanie składu masy upadłości Oddział 3. Wyłączenia z masy upadłości Oddział 4. Czynności upadłego dotyczące mienia wchodzącego w skład masy upadłości Oddział 5. Zakaz obciążania masy upadłości

3 Spis treści Rozdział 2. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego Oddział 1. Przepisy ogólne Oddział 2. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu Oddział 3. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego Rozdział 3. Skutki ogłoszenia upadłości co do spadków nabytych przez upadłego Rozdział 4. Wpływ ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego Dział III. Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego Dział IV. Wpływ ogłoszenia upadłości na zlecenia rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych Dział V. Wpływ ogłoszenia upadłości na postępowania sądowe i administracyjne Rozdział 1. Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu Rozdział 2. Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego Tytuł IV. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym prowadzonym po ogłoszeniu upadłości Dział I. Sąd i sędzia-komisarz Rozdział 1. Sąd Rozdział 2. Sędzia-komisarz Dział II. Syndyk, nadzorca sądowy, zarządca i ich zastępcy Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Syndyk Rozdział 3. Nadzorca sądowy Rozdział 4. Zarządca Dział III. Uczestnicy postępowania Rozdział 1. Upadły Rozdział 2. Wierzyciele Oddział 1. Przepisy ogólne Oddział 2. Zgromadzenie wierzycieli Oddział 3. Rada wierzycieli Dział IV. Przepisy ogólne dotyczące postępowania po ogłoszeniu upadłości Dział V. Koszty Tytuł V. Zgłoszenie i ustalenie wierzytelności Dział I. Zgłoszenie wierzytelności Rozdział 1. Wierzytelności podlegające zgłoszeniu Rozdział 2. Zgłoszenie wierzytelności Rozdział 3. Sprawdzanie zgłoszonych wierzytelności

4 Spis treści Dział II. Lista wierzytelności Rozdział 1. Ustalenie listy wierzytelności Rozdział 2. Zaskarżenie listy wierzytelności Rozdział 3. Zatwierdzenie, prostowanie i uzupełnienie listy wierzytelności Tytuł VI. Układ Dział I. Przepisy ogólne Dział II. Zawarcie i zatwierdzenie układu Dział III. Skutki układu Dział IV. Zmiana układu Dział V. Uchylenie układu Tytuł VII. Likwidacja masy upadłości Dział I. Przepisy ogólne Dział II. Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego Dział III. Sprzedaż ruchomości oraz przejęcie przez zastawnika ruchomości obciążonej zastawem rejestrowym Dział IV. Likwidacja wierzytelności i praw majątkowych Tytuł VIII. Podział funduszów masy upadłości i sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo Dział I. Przepisy ogólne Dział II. Kolejność zaspokajania wierzycieli Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Kolejność spłacania wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską Dział III. Postępowanie w sprawie podziału funduszów masy upadłości Rozdział 1. Ustalenie planu podziału Rozdział 2. Wykonanie planu podziału Tytuł IX. Zakończenie i umorzenie postępowania upadłościowego oraz ich skutki Tytuł X. Postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej CZĘŚĆ DRUGA. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego Tytuł I. Przepisy ogólne Tytuł II. Jurysdykcja krajowa Tytuł III. Uznanie zagranicznych postępowań upadłościowych

5 Spis treści Tytuł IV. Wtórne postępowanie upadłościowe Tytuł V. Współpraca z sądami zagranicznymi i zarządcami zagranicznymi CZĘŚĆ TRZECIA. Odrębne postępowania upadłościowe Tytuł I. Postępowanie upadłościowe wszczęte po śmierci niewypłacalnego dłużnika Tytuł II. Postępowanie upadłościowe wobec banków Dział I. Przepisy ogólne Dział II. Postępowanie upadłościowe wobec banków hipotecznych Dział III. Postępowanie upadłościowe wobec instytucji kredytowych, banków zagranicznych oraz banków krajowych prowadzących działalność za granicą Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Postępowanie Rozdział 3. Prawo właściwe oraz skutki ogłoszenia upadłości Tytuł III. Postępowanie upadłościowe wobec zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji Dział I. Przepisy ogólne Dział II. Postępowanie upadłościowe wobec mających siedzibę w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym zakładów ubezpieczeń i ich oddziałów oraz zakładów reasekuracji i ich oddziałów Tytuł IV. Postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji Tytuł V. Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej CZĘŚĆ CZWARTA. Postępowanie naprawcze w razie zagrożenia niewypłacalnością CZĘŚĆ PIĄTA. Przepisy karne CZĘŚĆ SZÓSTA. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i przepisy końcowe Dział I. Zmiany w przepisach obowiązujących Dział II. Przepisy przejściowe Dział III. Przepisy końcowe Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego Skorowidz

6 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze 1 (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361; zm.: Dz. U. z 2009 r. Nr 191, poz. 1484; z 2010 r. Nr 155, poz. 1037) 1 Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: 1) dyrektywy 2001/17/WE z dnia 19 marca 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji zakładów ubezpieczeń (Dz. Urz. WE L 110 z ), 2) dyrektywy 2001/24/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji instytucji kredytowych (Dz. Urz. WE L 125 z ). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wydanie specjalne. 17

7 18

8 CZĘŚĆ PIERWSZA PRZEPISY OGÓLNE O POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM I JEGO SKUTKACH Tytuł I PRZEPISY OGÓLNE Literatura: A. [literatura opublikowana po I wydaniu niniejszego komentarza] Bielski P., Zdolność upadłościowa spółki handlowej, Pr.Sp. 2004, nr 9; Bielski P., Zdolność upadłościowa prowadzącego we własnym (wspólnym) imieniu gospodarstwo rolne, Rejent 2006, nr 1; Brol J., Podstawowe kierunki zmian w postępowaniu upadłościowym, PPH 2003, nr 8; Matarewicz J., Materialne przesłanki ogłoszenia upadłości spółek handlowych, PUG 2006, nr 1; Miczek Z., Wyłączenie zdolności upadłościowej, Pr.Sp. 2005, nr 7 8; Kruczalak-Jankowska J., Zdolność upadłościowa wspólników osobowych spółek handlowych, PPH 2003, nr 5; Pabis R., Skład sądu wydającego postanowienie o zmianie sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, Mon.Praw. 2006, nr 24; Pannert M., Niewypłacalność jako przesłanka ogłoszenia upadłości, Mon.Praw. 2004, nr 16; Pannert M., Cele Prawa upadłościowego i naprawczego, Radca Pawny 2008, nr 6; Petraniuk J.S., Upadłość i jej podstawy, PPH 2003, nr 12; Przychodzki M., Brak zdolności upadłościowej osób prawa publicznego, PPH 2006, nr 4; Rakoczy B., Zdolność upadłościowa kościelnych osób prawnych Kościoła katolickiego, Prz.Sąd. 2006, nr 3; Witosz A., Skutki ogłoszenia upadłości w okresie odrębnego zarządu majątkami połączonych spółek kapitałowych, PPH 2005, nr 5. B. Bieniek G., Zdolność upadłościowa i układowa podmiotów gospodarczych, PiZS 1994, nr 11 12; Broniewicz W., Podmiotowa przesłanka upadłości według prawa włoskiego i polskiego (w związku z artykułem A. Szewca), PiP 1992, z. 9; Czajka D., Przedsiębiorstwo w kryzysie. Upadłość lub układ, Warszawa 1999; Fenichel Z., Ogłoszenie oraz umorzenie upadłości przy jednym wierzycielu, PPH 1936, nr 8; Frąckowiak J., Ustawodawstwo dotyczące przedsiębiorców pod rządami zasady jedności prawa cywilnego, PPH 2000, nr 11; Frączek B., Cele polskiego Feliks Zedler 19

9 Art. 1 Część pierwsza. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym... postępowania upadłościowego w świetle prawa europejskiego, Pr.Sp. 2001, nr 9; Głodowski W., Pozycja prawna wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, Poznań 2002; Karasek I., Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na obciążenie składników masy zabezpieczeniami rzeczowymi, TPP 2000, nr 4; Kosikowski C., Przedsiębiorca w prawie polskim na tle prawa europejskiego, Warszawa 2003; Nazarewicz P., Ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego posiadającego tylko jednego wierzyciela, PPH 1997, nr 8; Pokora A., Zdolność upadłościowa, PPH 1998, nr 2; Szewc A., Status przedsiębiorcy ( kupca ) jako przesłanka upadłości w prawie polskim, PiP 1992, z. 5; Torbus A., Ogłoszenie upadłości przy jednym wierzycielu, Pr.Sp. 1995, nr 10; Zoll F., Wpływ wejścia w życie nowego prawa o działalności gospodarczej na toczące się postępowania upadłościowe wobec spółek cywilnych, PPH 2001, nr 7. Dział I PRZEPISY WSTĘPNE Art Ustawa reguluje: 1) zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących: a) przedsiębiorcami, b) osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności; 2) skutki ogłoszenia upadłości; 3) zasady postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością. 2. Przepisy ustawy stosuje się również do innych podmiotów określonych w ustawie. 1. Artykuł 1 określa zakres przedmiotowy oraz podmiotowy stosowania ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. W swym zakresie przedmiotowym ustawa reguluje: 1) zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami, a także od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz od innych osób, do których prawo upadłościowe i naprawcze ma zastosowanie; 2) zasady postępowania naprawczego, które mogą prowadzić przedsiębiorcy zagrożeni niewypłacalnością oraz, czego art. 1 ust. 1 pkt 3 nie wymienia, przedsiębiorcy niewypłacalni w przypadkach wskazanych w art. 12 ust Podmiotami, wobec których postępowanie upadłościowe oraz naprawcze może być prowadzone, są zasadniczo przedsiębiorcy. Ponadto na podstawie wyraźnych postanowień ustawy postępowanie upadłościowe może być prowadzone 20 Feliks Zedler

10 Tytuł I. Przepisy ogólne Art. 2 także wobec osób niebędących przedsiębiorcami. Są to przede wszystkim osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej (por. przepisy tytułu V części trzeciej prawa upadłościowego i naprawczego), a także osoby fizyczne, które były przedsiębiorcami, a które już zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli od wykreślenia z właściwego rejestru nie minął rok (art. 8). Ponadto innymi podmiotami, do których prawo upadłościowe i naprawcze ma zastosowanie, są: 1) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej (art. 5 ust. 3 pkt 1); 2) wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swym majątkiem bez ograniczenia (art. 5 ust. 3 pkt 2); 3) wspólnicy spółki partnerskiej (art. 5 ust. 3 pkt 3); 4) osoby fizyczne, które faktycznie prowadzą działalność gospodarczą nawet wówczas, gdy nie zgłosiły swej działalności w ewidencji działalności gospodarczej. 3. Treść art. 1 jednoznacznie określa, iż postępowanie upadłościowe musi być wspólnym postępowaniem wierzycieli, podjętym w celu dochodzenia roszczeń od niewypłacalnego przedsiębiorcy albo innego podmiotu, do którego przepisy prawa upadłościowego i naprawczego się stosuje. Tym samym wykluczono możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego w stosunku do dłużnika, gdy w sprawie występuje tylko jeden wierzyciel. Prawo upadłościowe i naprawcze przyjęło więc rozwiązanie zgodne z podglądem, które pod rządami prawa upadłościowego wyraził SN (por. orz. SN z dnia 27 maja 1993 r., III CZP 61/93, OSNCP 1994, nr 1, poz. 7). Ta sama zasada dotyczy postępowania naprawczego, co wynika z przyjętych w nim rozwiązań. Konsekwencją przyjęcia przez prawo upadłościowe i naprawcze tej zasady jest, iż w razie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu, który jest dłużnikiem tylko jednego wierzyciela, winien on ulec oddaleniu. W tej sytuacji w świetle art. 1 ust. 1 brak jest bowiem podstaw do prowadzenia postępowania upadłościowego. 4. Powyższa zasada odnosi się do postępowania naprawczego, które również nie może być prowadzone, gdy przedsiębiorca prowadzący to postępowanie jest dłużnikiem tylko jednego wierzyciela. Choć w prawie upadłościowym i naprawczym brak jest przepisu, który by to wyraźnie stanowił, to jednak wynika to z treści przepisów zawartych w części czwartej prawa upadłościowego i naprawczego regulujących to postępowanie, w których używa się liczby mnogiej przy regulacji uprawnień wierzycieli, np. art. 513 ust. 1. Art. 2. Postępowanie uregulowane ustawą należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Feliks Zedler 21