Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej jako determinanta kształtowania systemu ośrodków zakupów (analiza przestrzenno- -demograficzna)

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe nr 694 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2006 Katedra Handlu i Instytucji Rynkowych Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej jako determinanta kształtowania systemu ośrodków zakupów (analiza przestrzenno- -demograficzna) 1. Wprowadzenie Immanentną cechą współczesnej gospodarki rynkowej jest konkurowanie między podmiotami gospodarczymi. Konkurowanie to oraz tworzenie i wykorzystywanie przewag konkurencyjnych związane jest już nie tylko z przedsiębiorczością, zdolnością zarządzających i zatrudnionych, ale w coraz większym stopniu ze sprawnością terytorialnych systemów społeczno-gospodarczych [2]. Procesy konkurowania dotyczą więc nie tylko i nie przede wszystkim zasobów, a układów przestrzennych o różnej skali, począwszy od skali lokalnej, rejonowej, subregionalnej, regionalnej, ponadregionalnej, a skończywszy na kontynentalnej czy światowej [6, s. 33 i nast.]. Głównymi ośrodkami konkurowania układów przestrzennych są miasta. Wyznaczają one, poprzez wypełnianie różnego rodzaju funkcji, nie tylko swoją rangę, ale także rangę regionu, którego centrum stanowią. W efekcie dochodzi do wykształcenia się w naturalny sposób hierarchicznego układu jednostek terytorialnych. Jedną z funkcji w istotny sposób wyznaczających możliwości konkurowania miast jest funkcja handlowa. Zgodnie z teorią miejsc (ośrodków) centralnych funkcja ta należy do podstawowych i zarazem głównych funkcji centralnych, a więc funkcji świadczonych przez miasto dla swoich mieszkańców (wymiar

2 48 endogeniczny), ale także dla mieszkańców obszarów uzupełniających (wymiar egzogeniczny) [4]. Poziom wypełniania funkcji handlowej w znacznym stopniu determinowany jest czynnikiem demograficznym [5]. Czynnik ten rozpatrywać należy w kategoriach potencjału demograficznego, ale jak wskazuje wielu autorów także, a może przede wszystkim, jako kapitał ludzki niosący ze sobą takie elementy jak potencjał intelektualny, innowacyjność, przedsiębiorczość itp. [1, s. 76]. Innym czynnikiem mającym znaczący wpływ na konkurencyjność handlową ośrodków jest czynnik związany z przestrzenną strukturą sieci osadniczej, w tym przede wszystkim jednostek miejskich. Celem niniejszego opracowania jest analiza przestrzenno-demograficzna miejskiej sieci osadniczej Polski. Cel główny realizowany jest poprzez cele cząstkowe (szczegółowe), które w postaci pytań przedstawić można w następujący sposób: jaki jest przestrzennych rozkład miast w Polsce? czy istnieją znaczące różnice strukturalne w lokalizacji regionalnej miast? jaki jest poziom przestrzennego zrównoważenia liczby miast oraz zamieszkującej je ludności? jaki jest przestrzenny rozkład ludności miast w Polsce, także w ujęciu regionalnym? 2. Przestrzenno-demograficzne zróżnicowanie sieci miast Polski Miasta stanowią naturalny i główny punkt odniesienia systemu ośrodków zakupu, rozumianego zgodnie z teorią miejsc centralnych W. Christallera. Nie wdając się w opis tej teorii można przyjąć, że w polskich warunkach ośrodki rynkowe podzielić można na lokalne (z reguły małe miasta), rejonowe (w większości miasta powiatowe), regionalne i ponadregionalne (miasta wojewódzkie oraz inne duże miasta). Dlatego też pierwszy z aspektów analizy poświęcony został ilościowej lokalizacji sieci miejskich ośrodków osadniczych oraz ich przestrzennemu zróżnicowaniu 1. W 2003 r. liczba miast w Polsce wynosiła 863. W okresie ostatnich 23 lat wzrosła ona o blisko 10%. Ich rozkład przestrzenny prezentuje rys. 1 oraz tabele 1 i 2. Przestrzenny rozkład miast znalazł swoje odzwierciedlenie w strukturze sieci osadniczej według regionów. Najwięcej miast zlokalizowana jest na terenie województwa 1 W pracy, ze względu na przyjęte kryterium podziału ośrodków rynkowych oraz rozmiary pracy, przyjęto podział na 3 klasy miast, a mianowicie klasa I (do 20 tys. mieszkańców miasta małe), klasa II ( tys. mieszkańców miasta średnie) oraz klasa III (ponad 100 tys. mieszkańców miasta wielkie). Bardziej szczegółową delimitację miast Polski oraz odpowiednie analizy czytelnik znajdzie w: Marketing i marketingowa orientacja miast. Koncepcja i wyniki badań, Raport z badań statutowych, Temat 55/KHiIR/1/2003/S/060, AE w Krakowie, Kraków 2003.

3 Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej 49 Tabela 1. Miejska sieć osadnicza według województw i klas wielkości miast 2003 r. Wyszczególnienie ogółem Liczebność miejskiej sieci osadniczej Struktura miejskiej sieci osadniczej klasa miast klasa miast ogółem małe średnie duże małe średnie duże Polska ,0 100,0 100,0 100,0 Dolnośląskie ,2 10,6 9,4 7,5 Kujawsko-pomorskie ,9 6,6 2,2 10,0 Lubelskie ,6 4,4 6,1 2,5 Lubuskie ,8 5,4 2,2 5,0 Łódzkie ,8 3,9 8,3 2,5 Małopolskie ,2 6,5 5,5 5,0 Mazowieckie ,6 9,2 11,6 7,5 Opolskie ,8 4,1 3,3 2,5 Podkarpackie ,1 5,3 5,0 2,5 Podlaskie ,1 4,2 3,9 2,5 Pomorskie ,8 4,2 6,6 5,0 Śląskie ,0 5,3 13,3 30,0 Świętokrzyskie ,4 3,6 2,8 2,5 Warmińsko-mazurskie ,5 5,7 5,0 5,0 Wielkopolskie ,3 13,4 9,9 5,0 Zachodniopomorskie ,9 7,5 5,0 5,0 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.

4 50 wielkopolskiego, dolnośląskiego i mazowieckiego. W sumie w województwach tych zlokalizowanych jest blisko 1/3 miast Polski (32,1%). Natomiast województwami o najmniejszej liczbie miast są województwa: świętokrzyskie, opolskie i podlaskie (w sumie 11,3% miast) pomorskie 52 warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie 36 kujawsko-pomorskie 85 podlaskie mazowieckie lubuskie wielkopolskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie małopolskie podkarpackie Rys. 1. Przestrzenna lokalizacja miast Polski 2003 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Interesujący wydaje się rozkład przestrzenny miast według klas miast. Jeżeli porówna się strukturę miejskiej sieci osadniczej Polski według rozkładów klas miast w poszczególnych regionach, to wówczas można wyodrębnić 4 grupy (rys. 2): województwa o relatywnej przewadze małych miast (dolnośląskie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie), województwa o relatywnej przewadze małych i średnich miast (kujawsko- -pomorskie, lubuskie), województwa o relatywnej przewadze średnich miast (lubelskie, łódzkie, mazowieckie), województwa o relatywnej przewadze średnich i wielkich miast (pomorskie, śląskie). Z punktu widzenia kształtowania systemu miejskich ośrodków zakupów przeprowadzony podział jest nader istotny. Pokazuje bowiem, w których regionach jest relatywnie większa liczba ośrodków lokalnych, rejonowych, regionalnych i ponadregionalnych.

5 Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej 51 Tabela 2. Wojewódzka struktura miejskiej sieci osadniczej według klas miast 2003 r. Wyszczególnienie ogółem Liczebność miejskiej sieci osadniczej klasa miast małe średnie duże Polska 100,0 75,0 20,5 4,5 Dolnośląskie 100,0 77,8 18,9 3,3 Kujawsko-pomorskie 100,0 84,6 7,7 7,7 Lubelskie 100,0 70,7 26,8 2,4 Lubuskie 100,0 85,7 9,5 4,8 Łódzkie 100,0 61,9 35,7 2,4 Małopolskie 100,0 78,2 18,2 3,6 Mazowieckie 100,0 71,8 24,7 3,5 Opolskie 100,0 79,4 17,6 2,9 Podkarpackie 100,0 77,8 20,0 2,2 Podlaskie 100,0 77,8 19,4 2,8 Pomorskie 100,0 66,7 28,6 4,8 Śląskie 100,0 49,3 33,8 16,9 Świętokrzyskie 100,0 80,0 16,7 3,3 Warmińsko-mazurskie 100,0 77,6 18,4 4,1 Wielkopolskie 100,0 81,7 16,5 1,8 Zachodniopomorskie 100,0 82,0 14,8 3,3 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS. Ilościowy rozkład jednostek miejskiej sieci osadniczej jest niewątpliwie ważny i dostarcza wielu informacji. Jest on jednak wstępnym elementem analizy przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej. Równie istotne z punktu widzenia celów pracy jest określenie stopnia gęstości miast Polski w przekroju regionalnym. W 2003 r. miasta zajmowały obszar ,45 km 2, tj. 6,8% terytorium Polski. Średnio na jedno miasto przypadało 353,7 km 2 powierzchni kraju. Gęstość sieci polskich miast charakteryzowała się dużym przestrzennym zróżnicowaniem. Największe zagęszczenie występuje w południowej i środkowo-zachodniej części kraju, a im bardziej na północ i wschód, tym sieć miast jest rzadsza. W przekroju wojewódzkim rozpiętość współczynnika gęstości sieci miast 2 wynosi 435 km 2. Największą gęstość ma województwo śląskie, gdzie na jedno miasto przypada 178 km 2 powierzchni województwa. Skupia ono 8,0% ogólnej liczby polskich 2 Współczynnik gęstości sieci miast jest ilorazem powierzchni danego obszaru (kraju, województwa) i liczby miast zlokalizowanych na tym obszarze.

6 52 relatywnie większy udział średnich i wielkich miast relatywnie większy udział średnich miast relatywnie większy udział małych i średnich miast relatywnie większy udział małych miast Rys. 2. Delimitacja regionów według relatywnych przewag klas miast Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Powierzchnia województwa na 1 miasto w km 2 powyżej i mniej Rys. 3. Terytorialne zróżnicowanie gęstości miast Polski 2003 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

7 Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej 53 miast i 15,8% ludności miejskiej. Najmniejszą gęstość sieci miast ma województwo lubelskie ze współczynnikiem 613 km 2 oraz z udziałem 4,6% w liczbie miast i 4,4% w liczbie ludności miejskiej kraju. Analizując przestrzenną lokalizację ludności miast w Polsce w układzie regionalnym (wojewódzkim), należy przede wszystkim stwierdzić, że istnieje duża zgodność między strukturą liczebności miast według województw a strukturą ludności zamieszkującej miasta w tych województwach 3. Są jednak województwa o dużym zróżnicowaniu obu wskaźników struktur. Z jednej strony są to województwa, w których udział liczby miast znacznie przewyższa udział zamieszkującej je ludności (wielkopolskie, lubelskie, zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie). Świadczy to o relatywnie dużej liczbie miast małych zlokalizowanych w tych jednostkach przestrzennych. Z drugiej strony, w takich województwach jak śląskie, mazowieckie czy łódzkie udział ludności zamieszkującej miasta znacznie przewyższa udział tych województw w liczbie miast (por. rys. 4). 6,9 5,0 4,8 6,3 5,5 3,6 5,9 5,5 4,1 3,0 12,3 9,6 14,1 8,2 4,8 2,8 4,8 7,2 10,2 8,8 4,6 4,3 3,8 3,4 2,5 2,4 15,8 8,0 5,1 6,2 6,9 3,6 % udziału w liczbie miast w Polsce % udziału w liczbie mieszkańców miast w Polsce Rys. 4. Porównanie udziału miast i zamieszkującej je ludności w województwach Polski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Trzy województwa śląskie, mazowieckie i wielkopolskie skupiają 38,1% ogółu mieszkańców miast, podczas gdy udział trzech województw o najmniej- 3 Stopień zgodności przestrzennej obliczono wykorzystując współczynnik lokalizacji Florence a K = 0,1693.

8 54 Tabela 3. Ludność w miastach według województw i klas wielkości miast 2003 r. Wyszczególnienie ogółem Ludność miast Struktura ludności w miastach klasa miast klasa miast ogółem małe średnie duże małe średnie duże Polska ,0 100,0 100,0 100,0 Dolnośląskie ,8 10,5 9,1 7,8 Kujawsko-pomorskie ,5 6,7 2,0 7,1 Lubelskie ,3 4,5 6,0 3,2 Lubuskie ,8 5,7 1,7 2,2 Łódzkie ,2 4,3 9,4 7,0 Małopolskie ,9 7,7 5,0 7,8 Mazowieckie ,1 10,6 10,2 18,2 Opolskie ,4 4,1 3,0 1,1 Podkarpackie ,6 4,7 6,2 1,4 Podlaskie ,0 3,3 3,5 2,6 Pomorskie ,3 4,8 7,2 6,4 Śląskie ,8 6,3 15,9 19,9 Świętokrzyskie ,5 3,1 3,1 1,9 Warmińsko-mazurskie ,6 5,8 3,7 2,7 Wielkopolskie ,2 11,2 9,4 6,1 Zachodniopomorskie ,0 6,7 4,4 4,7 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.

9 Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej 55 szej liczbie ludności miejskiej, tj. opolskiego, świętokrzyskiego i lubuskiego, wynosi 7,6%. Mieszkańcy miast w 2003 r. stanowili 61,8% ogólnej liczby ludności Polski. W przekroju wojewódzkim różnica skrajnych wielkości wskaźnika urbanizacji wynosi 38,4 punktu procentowego (40,6% w województwie podkarpackim i 79,0% w województwie śląskim). Przestrzenną charakterystykę miejskiej sieci osadniczej Polski w układzie wojewódzkim w 2003 r. prezentuje tabela 4. Regionalne zróżnicowanie wielkości przeciętnego miasta jest duże, co wynika ze znacznych różnic w strukturze wielkościowej miast. W najbardziej zurbanizowanym województwie śląskim, gdzie 80,4% ludności miejskiej zamieszkuje w miastach średnich i dużych (liczących 50 tys. i więcej ludności), przeciętne miasto jest według obu kryteriów (powierzchniowego i ludnościowego) ponaddwukrotnie większe od przeciętnego miasta kraju; zajmuje obszar 54,1 km 2 i liczy 52,5 tys. mieszkańców. Najmniejsze pod względem powierzchni jest przeciętne miasto województwa warmińsko-mazurskiego (12,1 km 2 ), a pod względem liczby mieszkańców przeciętne miasto województwa lubuskiego (15,5 tys.). Tabela 4. Regionalna struktura ludności w miastach według klas wielkości miast 2003 r. Wyszczególnienie Klasa miast małe średnie duże Polska 20,8 31,4 47,7 Dolnośląskie 25,0 32,7 42,3 Kujawsko-pomorskie 25,6 11,8 62,5 Lubelskie 21,7 43,3 35,0 Lubuskie 42,7 19,8 37,5 Łódzkie 12,4 41,3 46,3 Małopolskie 23,2 22,8 54,0 Mazowieckie 15,6 22,7 61,6 Opolskie 36,4 40,3 23,2 Podkarpackie 27,1 54,1 18,8 Podlaskie 22,7 36,3 41,0 Pomorskie 15,8 36,1 48,2 Śląskie 8,3 31,6 60,1 Świętokrzyskie 26,1 38,2 35,7 Warmińsko-mazurskie 33,0 32,0 35,0 Wielkopolskie 28,4 36,1 35,4 Zachodniopomorskie 27,9 27,7 44,4 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.

10 56 Na 1 km 2 powierzchni miast w 2003 r. przypadało 900 mieszkańców. Najgęściej zaludnione są miasta województwa kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego z liczbą, odpowiednio, 1580, 1532 i 1528 mieszkańców na 1 km 2 powierzchni. Województwa te należą także do grupy województw o największym odsetku ludności dużych miast w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa. Głównymi jednostkami miejskiej sieci osadniczej w regionach są ich stolice. W 2003 r. 18 miast będących siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa skupiało 7789,1 tys. ludności, tj. 33,1% ogółu ludności miejskiej kraju. Miasta wojewódzkie zajmowały łącznie 3410 km 2, tj. 16,2% powierzchni wszystkich polskich miast. W pięciu województwach (mazowieckim, małopolskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim i podlaskim) mieszkańcy miast wojewódzkich stanowią ponad 40% ogółu ludności miejskiej województwa. Najmniejszy jest udział mieszkańców Katowic w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa śląskiego, który wynosi 8,7%. Współczynnik gęstości zaludnienia przeciętnego miasta wojewódzkiego (1955 osób na 1 km 2 ) był w 2003 r. dwukrotnie większy od przeciętnego dla ogółu miast (por. tabela 6). Na 1 km 2 powierzchni miast w 2003 r. przypadało 900 mieszkańców. Najgęściej zaludnione są miasta województwa kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego z liczbą, odpowiednio, 1580, 1532 i 1528 mieszkańców na 1 km 2 powierzchni miast. Województwa te należą także do grupy o największym odsetku ludności dużych miast w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa. W 2003 r. 18 miast będących siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa skupiało 7789,1 tys. ludności, tj. 33,1% ogółu ludności miejskiej kraju. Miasta wojewódzkie zajmowały łącznie 3410 km 2, tj. 16,2% powierzchni wszystkich polskich miast. W pięciu województwach (mazowieckim, małopolskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim i podlaskim) mieszkańcy miast wojewódzkich stanowią ponad 40% ogółu ludności miejskiej województwa. Najmniejszy jest udział mieszkańców Katowic w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa śląskiego, który wynosi 8,7%. Współczynnik gęstości zaludnienia przeciętnego miasta wojewódzkiego (1955 osób na 1 km 2 ) był w 2003 r. dwukrotnie większy od przeciętnego dla ogółu miast (por. tabela 6).

11 Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej 57 Tabela 5. Charakterystyka przestrzenna miejskiej sieci osadniczej Polski według województw 2003 r. Województwo Liczba miast Liczba ludności miejskiej Polska = 100 w % ludności województwa ogółem Powierzchnia województwa przypadająca na 1 miasto w km 2 Powierzchnia Ludność miejska miast w km 2 w tys. w przeliczeniu na 1 miasto a Dolnośląskie 10,18 8,78 71, ,1 23,0 Kujawsko-pomorskie 5,88 5,45 62, ,9 24,7 Lubelskie 4,64 4,35 46, ,5 25,0 Lubuskie 4,75 2,76 64, ,8 15,5 Łódzkie 4,75 7,17 64, ,7 40,2 Małopolskie 6,22 6,90 50, ,4 30,0 Mazowieckie 9,62 14,10 64, ,3 39,0 Opolskie 3,85 2,36 52, ,9 16,3 Podkarpackie 5,09 3,61 40, ,4 18,9 Podlaskie 4,07 3,02 58, ,1 19,7 Pomorskie 4,75 6,30 67, ,9 35,3 Śląskie 8,03 15,84 79, ,1 52,5 Świętokrzyskie 3,39 2,51 45, ,9 19,7 Warmińsko-mazurskie 5,54 3,65 60, ,1 17,5 Wielkopolskie 12,33 8,21 57, ,6 17,8 Zachodniopomorskie 6,90 5,00 69, ,4 19,3 a przeciętne polskie miasto w 2003 r. zajmowało 24,0 km 2 powierzchni i liczyło 26,6 tys. mieszkańców Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.

12 58 Tabela 6. Miasta wojewódzkie i ich charakterystyka 2003 r. Województwo Miasta wojewódzkie Ludność miasta wojewódzkiego w % ludności miejskiej województwa Ludność miast pozostałych na 1 km 2 odpowiedniej powierzchni Ludność miejska ogółem Dolnośląskie Wrocław 30, Kujawsko-pomorskie Bydgoszcz i Toruń 45, Lubelskie Lublin 35, Lubuskie Gorzów Wlkp. i Zielona Góra 37, Łódzkie Łódź 46, Małopolskie Kraków 46, Mazowieckie Warszawa 50, Opolskie Opole 23, Podkarpackie Rzeszów 18, Podlaskie Białystok 41, Pomorskie Gdańsk 31, Śląskie Katowice 8, Świętokrzyskie Kielce 35, Warmińsko-mazurskie Olsztyn 20, Wielkopolskie Poznań 29, Zachodniopomorskie Szczecin 35, Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.

13 Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej Podsumowanie Wyniki badań pozwoliły na stwierdzenie znacznego przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej. Wniosek ten dotyczy tak Polski, jak i poszczególnych jej regionów (województw), lokalizacji miast, jak również rozkładu ludności miast. Celem pracy, o czym wspomniano we wstępie, była empiryczna analiza przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej Polski. Analizę tą przeprowadzono opierając się na bogatym materiale faktograficznym. Dotyczył on jednego roku, dlatego też obliczenia miały jedynie charakter strukturalny. Wydaje się, że rozszerzenie badań na szeregi czasowe przyniosłoby znacznie bardziej interesujące wnioski, dotyczące zmian omawianych struktur w czasie. Można jednak również przyjąć, że zmiany systemu osadniczego nie następują w sposób rewolucyjny, a ewolucyjny, i to w długim horyzoncie czasowym. Przeprowadzone badania mają charakter wstępny i cząstkowy, dotyczą bowiem ważnego, ale jednego z wielu czynników kształtujących i determinujących system ośrodków centralnych (ośrodków zakupów). Stanowią więc punkt wyjścia dalszych analiz związanych z przestrzenną identyfikacją miejskich ośrodków zakupu. Literatura [1] Domański R., Miasto innowacyjne, PAN KPZR, Studia, t. CIX, PWN, Warszawa [2] Markowski T., Od konkurencyjności zasobów do konkurencyjności regionów, Samorząd Terytorialny 1996, nr 12. [3] Niektóre aspekty rozwoju miast polskich w latach , GUS, gov.pl [4] Wojdacki K.P., Atrakcyjność handlowa jako przesłanka zarządzania rozwojem miasta. Czynniki, wybrane metody pomiaru [w:] W kręgu zarządzania. Spojrzenie interdyscyplinarne, red. T. Borkowski, Księgarnia Akademicka UJ, Kraków [5] Wojdacki K.P., Czynniki konkurencyjności handlowej miast, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, nr 664, Kraków [6] Zioło Z., Konkurencyjność miast w układach przestrzennych [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, AE w Krakowie, Kraków The Spatial Differentiation of the Urban Settlements Network as a Determinant of the System of Shopping Centres (a Spatial and Demographic Analysis) The point of departure for studies on identifying urban shopping centrs is the urban settlement network. For this reason, the aim of this paper, too, is to present and analyse the spatial differentiation of the urban settlement network in Poland. This goal is realised

14 60 through partial (details) goals, which can be presented in the form of questions as follows: what is the geographical distribution of towns and cities in Poland? Are their significant structural differences in the regional localisation of towns and cities? What is the level of spatial differentiation of the number of towns and cities and the populations that inhabit them? And what is the spatial distribution of the population of Polish towns and cities, also across regions? On the basis of rich empirical material, the author conducts several interesting structural analyses and draws relevant conclusions, thus answering the questions that reflect the partial goals mentioned above.