Zapis stenograficzny (302) 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej w dniu 25 czerwca 2002 r.

Transkrypt

1 ISSN SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Zapis stenograficzny (302) 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej w dniu 25 czerwca 2002 r. V kadencja

2 Porządek obrad: 1. Rozpatrzenie ustawy o uznaniu części Półwyspu Helskiego za obszar szczególnie ważny dla obrony kraju. 2. Rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Zapis stenograficzny jest tekstem nieautoryzowanym.

3 (Początek posiedzenia o godzinie 12 minut 06) (Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Zbyszko Piwoński) Otwieram posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Witam państwa senatorów. Serdecznie witam także licznych gości przedstawicieli rządu i Marynarki Wojennej, która jest najbardziej zainteresowana pierwszym punktem naszych obrad, jak również przedstawicieli władz samorządowych, których bezpośrednio dotyczy punkt drugi. Serdecznie witam wszystkich państwa. Przepraszam, że nie wymieniam nazwisk, ale grono gości jest dość liczne. Mam prośbę, żeby osoby zabierające głos przedstawiały się imieniem, nazwiskiem i funkcją. Ułatwi to nam pracę i dokumentowanie naszego posiedzenia. Tematem naszych obrad jest ustawa dotycząca szczególnego miejsca Półwyspu Helskiego, a właściwie jego części. Chodzi o uznanie tego terenu za obszar szczególnie ważny dla obrony kraju. Jak zwykle w takich sytuacjach, powstały kontrowersje między zainteresowanymi stronami. Myślę jednak, że w toku naszej debaty spróbujemy sformułować takie rozwiązania, które będą służyły zarówno obronności kraju, jak i interesom miejscowej ludności i administracji samorządowej. Bardzo proszę przedstawiciela rządu, dyrektora generalnego w Ministerstwie Obrony Narodowej, pana Jakuba Pinkowskiego, którego w tym momencie serdecznie witam, o przedstawienie projektu. Rozmawiałem dzisiaj z panem ministrem, który tłumaczył swoją nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu i wskazał mi właśnie pana dyrektora jako osobę, która będzie reprezentowała rząd. Następnie poproszę o zabranie głosu przedstawicieli miasta Hel, a później, w trzeciej kolejności pana mecenasa. Te wypowiedzi będą podstawą naszej dyskusji. (Senator Mieczysław Janowski: Posła sprawozdawcy nie mamy?) Nie, nie mamy. Usprawiedliwił swoją nieobecność na piśmie. Bardzo proszę, Panie Dyrektorze. Dyrektor Generalny w Ministerstwie Obrony Narodowej Jakub Pinkowski: Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Dziękuję za udzielenie głosu. Nazywam się jest Jakub Pinkowski, jestem dyrektorem generalnym w Ministerstwie Obrony Narodowej.

4 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Na początku pozwolę sobie na kilka słów wstępu, potem zaś przedstawię uzasadnienie do projektu, który jest dzisiaj przedmiotem państwa debaty, czyli ustawy o uznaniu części Półwyspu Helskiego za obszar szczególnie ważny dla obrony kraju. Mówiąc o tym projekcie nie można pomijać wydanego 3 lipca 2001 r., a więc już prawie rok temu, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w którym za niezgodny z konstytucją uznany został art. 1 dekretu z dnia 6 września 1951 r. o obszarach szczególnie ważnych dla obrony kraju oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 1949 r. o wprowadzeniu w rejonach umocnionych, takich jak Hel, Redłowo, Sobieszewo, Kępa Oksywska i Westerplatte, ograniczeń praw obywatelskich. Istotne jest to, że orzeczenie trybunału odnosiło się do formy ich wprowadzenia. Pamiętać bowiem należy, że ograniczenia, które do tej pory obowiązywały i nadal obowiązują na terenie umocnionym, jakim jest Hel, zostały ustanowione nie tylko rozporządzeniem Rady Ministrów. I to zostało zakwestionowane. Nie została natomiast zakwestionowana sama potrzeba, czy też możliwość wprowadzania takich ograniczeń. W uzasadnieniu trybunał stwierdził, że niewątpliwie pierwszą przyczyną, dla której prawa jednostki mogą być ograniczane, jest ochrona dobra wspólnego, a w szczególności potrzeby bezpieczeństwa i obronności kraju. Jak wynika z art. 5 konstytucji, jednym z podstawowych zadań Rzeczypospolitej Polskiej jest strzeżenie niepodległości i nienaruszalności jej terytorium. W świetle tego przepisu któremu, zważywszy na systematykę konstytucji, została nadana najwyższa ranga nie może budzić wątpliwości stwierdzenie, iż zapewnienie bezpieczeństwa państwa jest celem usprawiedliwiającym ograniczenia wszelkich praw i wolności obywatelskich. W dotychczasowym orzecznictwie znalazło już wyraz przekonanie, że ochrona bezpieczeństwa państwa jest szczególną wartością, w zderzeniu z którą prawa jednostki, nawet te podstawowe, mogą być w niezbędnym zakresie ograniczane. Opierając się na tych przesłankach trybunał orzekł, że zakwestionowane przepisy tracą moc po najdłuższym okresie, jaki może on wyznaczyć, to znaczy po roku, a więc w dniu 2 lipca roku bieżącego. Po wydaniu tego orzeczenia, w Ministerstwie Obrony Narodowej mam tutaj na myśli zarówno Sztab Generalny, jak i Dowództwo Marynarki Wojennej, Dowództwo Wojsk Lądowych oraz Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej przeprowadzono analizę, która miała dać odpowiedź na podstawowe pytanie: czy rzeczywiście MON, a więc armia, potrzebuje regulacji podobnych do tych, które zostały zakwestionowane co do meritum przez Trybunał Konstytucyjny. Wynik tej analizy wskazywał jednoznacznie, że jest jedno miejsce, w którym tego rodzaju specjalne regulacje są potrzebne. Jeżeli pan przewodniczący i komisja pozwolą, to poproszę później pana komandora Sołkiewicza, szefa Sztabu Marynarki Wojennej, o przedstawienie pewnych wojskowych i operacyjnych aspektów tego problemu. W ministerstwie zastanawialiśmy się nad tym, czego resort nie potrzebuje. Chodziło o to, żeby naszym projektem objąć tylko te obszary, w których istnienie szczególnych ograniczeń jest absolutnie konieczne. W związku z tym omawiany dzisiaj projekt obejmuje teren nieporównywalnie mniejszy niż obszar objęty dotychczas jeszcze obowiązującymi przepisami, ponieważ nie wymieniamy w nim ani Redłowa, ani Sobieszewa, ani Westerplatte, ani Kępy Oksywskiej, jak również tylko część Półwyspu Helskiego, czyli terytorium gminy Hel. Niezmiernie istotne jest też to, że w stosunku do nadal obowiązujących regulacji bardzo zawężony został zakres ograniczeń. Praktycznie wszystkie ograniczenia, zawarte w art. 3, odnoszą się jedynie do obrotu nieruchomościami w szerokim tego słowa znaczeniu /V

5 w dniu 25 czerwca 2002 r. Na podstawie dotychczas prowadzonych dyskusji stwierdziliśmy, iż na samym początku naszej debaty należy podkreślić dwie kwestie. Po pierwsze, przedkładana regulacja w żaden sposób nie wiąże się z problemem sprzedaży mieszkań dla wojskowych w gminie Hel. Jeżeli bowiem mieszkania na Helu nie są sprzedawane byłym wojskowym, to fakt ten wynika wyłącznie z ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych i mechanizmów w tej ustawie zawartych. Regulacja, która będzie dzisiaj przedmiotem państwa dyskusji, z tą kwestią nie ma nic wspólnego. Po drugie, powstał problem, o którym mówili przedstawiciele rządu i resortu podczas posiedzeń komisji sejmowych, a także podczas posiedzenia senackiej Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Rzecz w tym, że w projekcie przewidziane są jedynie ograniczenia dotyczące terytorium Helu, i to tylko w takim zakresie, jaki, w przekonaniu MON, jest niezbędny. Trudno pogodzić się z często wysuwanymi argumentami, że tego rodzaju regulacje negatywnie wpływają na rozwój samej gminy, czy nawet go uniemożliwiają. Te sprawy na pewno będą przedmiotem dyskusji w dniu dzisiejszym. Jeżeli pan przewodniczący i komisja pozwolą, to poprosiłbym szefa Sztabu Marynarki Wojennej o kilka słów uzupełnienia i przedstawienie tej kwestii od strony czysto wojskowej. Bardzo proszę, Panie Komandorze. Szef Sztabu Marynarki Wojennej Henryk Sołkiewicz: Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Szef Sztabu Marynarki Wojennej, komandor Sołkiewicz. Z uwagi otwarty charakter dzisiejszego spotkania, ograniczę się do tych spraw, o których mogę mówić wprost. Dowództwo Marynarki Wojennej niezmiennie stoi na stanowisku konieczności uznania wskazanej w projekcie części Półwyspu Helskiego, a szczególnie gminy Hel, za rejon szczególnie ważny dla obrony kraju. Przemawiają za tym argumenty, które umownie można nazwać operacyjnymi. Położenie półwyspu oraz portu wojennego Hel w stosunku do podstawowego rejonu działań naszych wojsk i ewentualnych działań naszych sąsiadów gwarantuje stałe monitorowanie sytuacji, prowadzenie rozpoznania oraz stwarza możliwość natychmiastowej reakcji na gwałtowną zmianę w akwenie, a także ewentualnego oddziaływania ogniowego w przypadku konfliktu zbrojnego. Wystarczy spojrzeć na mapę i zobaczyć, gdzie przebiegają granice naszych sąsiadów, żeby dostrzec centralne położenie Półwyspu Helskiego wraz z naszymi rozmieszczonymi tam siłami. Chcę także powiedzieć, że jednostki dyslokowane na Półwyspie Helskim stanowią jeden z podstawowych fundamentów naszego systemu obrony na kierunku morskim, zaś port wojenny Hel oraz całe znajdujące się na jego terytorium oprzyrządowanie logistyczne jest naturalnym zapleczem dla bazy morskiej NATO, która jest usytuowana w Gdyni. W ramach pakietu potencjału CP-2A 0022 rozpoczęto już wiele wspólnych, uzgodnionych na szczeblu państwowym inwestycji NATO i Polski. Należą do nich inwestycje 302/V 3

6 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej portowe zarówno w porcie Gdynia, jak i w przyszłości na obszarze wamportu i nabrzeży w porcie wojennym Hel. Jest to naturalne zaplecze dla bazy, która będzie musiała w chwilach kryzysu przyjąć odpowiednią liczbę sił wzmocnienia, przychodzącą ze strony sojuszniczej. Tyle mogę powiedzieć bardzo ogólnie. Rozmieszczenie na Półwyspie Helskim trzech punktów obserwacji wzrokowotechnicznej jak gdyby wydłuża naszą obserwację i daje nam szansę stworzenia wielopłaszczyznowego pola radiolokacyjnego oraz pola obserwacji technicznej, co pozwala dbać o to, aby na obszarze Zatoki Gdańskiej nie zdarzyło się nic niespodziewanego. Trzeba też powiedzieć, że po 11 września ubiegłego roku zmieniły się niektóre nasze poglądy na temat działań antyterrorystycznych. Na terenie gminy Hel znajduje się obiekt rządowy, który jest naturalnie chroniony przed wszelkimi zakusami penetracji. W sytuacji wzrostu przestępczości zorganizowanej, obiekty znajdujące się w gminie Hel, a więc magazyny uzbrojenia i materiałów wybuchowych oraz zbiorniki paliwowe, mogą być łatwym kąskiem dla grup zorganizowanych. Chcę też powiedzieć o tym, co miało miejsce właśnie w ostatnich dniach, po ukazaniu się na łamach Rzeczpospolitej oraz Polityki wypowiedzi dowodzących, że usytuowanie tych podstawowych obiektów jest wszystkim znane. Wylatując dzisiaj z Gdyni, otrzymałem od dowódcy 9 Flotylli meldunek, że w dniach 16 i 20 czerwca miały miejsce dwie próby penetracji magazynów uzbrojenia, obydwie nieudane, które udaremniła dopiero wspólna akcja miejscowej policji, żandarmerii i warty. Nie jest to dziwne, jeżeli bowiem publicznie stwierdzamy w prasie, że właśnie tam znajdują się takie magazyny, to wystarczy tylko je znaleźć i po prostu dobrać się do ich zawartości. Tak więc wygląda ta kwestia od strony operacyjnej. Pragnę dodać, że tam na terenie samej gminy Hel posiadamy czternaście obiektów zajmujących powierzchnię 624 ha, o łącznej kubaturze 514 metrów 3. My też wolelibyśmy przenieść je stamtąd i nie uprzykrzać życia samorządowi, uważamy jednak, że w ciągu najbliższych dziesięciu, dwudziestu lat, nasze państwo nie będzie niestety w stanie ponieść wysiłku finansowego związanego ze zmiana lokalizacji tych składów amunicji. Teraz poczekam na argumenty pana burmistrza, a później dodam resztę. Dziękuję za uwagę. Uśmiechnąłem się, bo z tej wypowiedzi wynika, iż przewiduje pan kontrowersję. (Szef Sztabu Marynarki Wojennej Henryk Sołkiewicz: Nie, nie, tu nie chodzi o kontrowersję. Chciałem tylko powiedzieć, co obecność wojska daje gminie.) Rozumiemy, Panie Komandorze. Zanim poproszę o zabranie głosu burmistrza Helu, pana Mirosława Wądołowskiego, chciałem jeszcze powitać przedstawicieli Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Przepraszam, że dopiero teraz to czynię, ale większość panów reprezentuje Ministerstwo Obrony Narodowej i Marynarkę Wojenną. Bardzo proszę, Panie Burmistrzu /V

7 w dniu 25 czerwca 2002 r. Burmistrz Helu Mirosław Wądołowski: Dziękuję bardzo. Mirosław Wądołowski, burmistrz Helu. Szanowny Panie Przewodniczący! Państwo Senatorowie! W imieniu społeczności helskiej dziękuję bardzo za zaproszenie na dzisiejsze posiedzenie oraz umożliwienie mi zabrania głosu. Pozwólcie, Szanowni Państwo, że powiem kilka słów o naszej gminie. Hel jest jedną z najstarszych i najatrakcyjniejszych miejscowości na Pomorzu, znaną w Polsce od dawna jako ośrodek turystyczno-uzdrowiskowy i wypoczynkowy. Jeżeli ktoś z państwa nie był na Helu, to w trakcie mojej wypowiedzi może się przekonać, jak atrakcyjny jest to teren. Jest on także ważny dla obronności kraju, znajduje się bowiem około 33 km od nasady Półwyspu Helskiego, jest otoczony z trzech stron wodą i stanowi najbardziej wysunięte w morze miasto. Hel zawdzięcza swoją sławę przede wszystkim walorom przyrodniczym, pięknym plażom, wydmom, lasom, które wchodzą w skład nadmorskiego parku krajobrazowego, a także licznym zabytkom. Unikatowe, malownicze położenie, specyficzny morski bioklimat oraz życie w harmonii z naturą to walory umożliwiające rekreację i wypoczynek, dzięki którym można tu regenerować siły i wracać do zdrowia. Nasze miasto liczy cztery tysiące siedemset osiemdziesięciu mieszkańców, których znaczna część zatrudniona jest w wojsku. Poza tym źródłem zatrudnienia dla mieszkańców jest rybołówstwo, przetwórstwo ryb, usługi turystyczne oraz instytucje użyteczności publicznej. W roku 1996 zostały ostatecznie zlikwidowane ograniczenia w dostępie do miasta, i od tego momentu rozpoczął się intensywny rozwój Helu, a mieszkańcy mogli poczuć się jego pełnoprawnymi obywatelami, podobnie jak mieszkańcy innych miast w naszym kraju. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o uznaniu części Półwyspu Helskiego za obszar szczególnie ważny dla obrony kraju. Pozwólcie państwo, że odniosę się do jej treści. W tytule ustawy mowa jest o części Półwyspu Helskiego. Dlaczego jednak posłowie nie odważyli się nazwać jej po imieniu? Ta część to obszar dokładnie jednej gminy gminy Hel. Należy w tym miejscu stwierdzić, że na terenie naszego miasta nie ma żadnych fortyfikacji, a istniejące tam urządzenia inżynieryjne, służące do osłony ludzi i sprzętu, nie różnią się w żadnych szczegółach od innych tego typu zabezpieczeń w kraju. W Polsce są setki podobnych miejsc, w których stacjonują jednostki wojskowe i znajdują się magazyny z jeszcze potężniejszym arsenałem uzbrojenia. W bazach Marynarki Wojennej w Gdyni, Kołobrzegu, Świnoujściu składowane są zapasy amunicji, paliwa i uzbrojenia znacznie większe niż w Helu, a przecież nikt rozsądny nie chce ustanawiać tam rejonów umocnionych. Pozwólcie państwo, że w swoim wystąpieniu posłużę się kilkoma danymi. Otóż powierzchnia ogólna całej gminy to 2 tysiące 127 ha, z czego skarb państwa posiada 2 tysiące 89 ha, czyli 98,2%. Struktura tej własności jest następująca: w zarządzie Lasów Państwowych jest 71%; w zarządzie Wojskowej Agencji Mieszkaniowej 0,5%; MON 8%; Kancelarii Prezydenta 6,7%; innych instytucji, między innymi urzędu morskiego 11,2%. Szanowni Państwo Senatorowie! Gmina Hel posiada 25,7 ha, to znaczy 1,2% całej powierzchni gminy, osoby fizyczne 10 ha czyli 0,5%, a osoby prawne 1,1 ha, czyli 0,05%. Z tego wykazu jednoznacznie wynika, że gmina Hel, osoby fizyczne 302/V 5

8 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej i osoby prawne łącznie posiadają 37 ha na 2 tysiące 127. Jest to niecałe 2% obszaru gminy i powierzchnia odpowiadająca małemu gospodarstwu rolnemu. Kto jest więc tu monopolistą, jeżeli chodzi o tereny, i kto kogo powinien się obawiać? W bezpośrednim sąsiedztwie jednostek wojskowych mówimy tu wyłącznie o porcie wojennym, bo tylko tam znajdują się zabudowania i nieruchomości prywatne położonych jest pięć nieruchomości stanowiących własność osób fizycznych. Czy, według państwa, może to stanowić zagrożenie dla obronności kraju? Należy zwrócić uwagę na to, że ochronę interesu wojska, podobnie jak każdego innego podmiotu, zapewniają przepisy już obowiązujące w naszym kraju, takie jak ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W art. 19 pkt 4 tej ustawy jest napisane, że sprzedaż nieruchomości, oddawanie ich w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, najem i dzierżawę, jeżeli są położone na obszarach graniczących z nieruchomościami oddanymi w trwały zarząd na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, wymaga porozumienia z właściwym w tych sprawach naczelnym organem administracji rządowej. Art. 46 ust. 4 stwierdza zaś, że wygaśnięcie trwałego zarządu przysługującego jednostkom organizacyjnym resortu obrony narodowej wymaga zgody wojewody wydanej w porozumieniu z ministrem obrony narodowej. Oczywiście ustawa ta dotyczy nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa i gminy, nie zaś osób prywatnych i prawnych, ale jako przedstawiciel miasta i gminy uważam, że można poprzez uchwalenie stosownej poprawki objąć wyżej wymienionym przepisem również nieruchomości prywatne. Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym nakazuje uzgodnić projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z właściwymi terytorialnie organami wojskowymi, ochrony granic oraz bezpieczeństwa państwa w zakresie ich właściwości. Ustawa Prawo budowlane z 7 lipca 1994 r. nakazuje, aby obiekty budowlane projektować, budować, użytkować i utrzymywać zgodnie z przepisami, w tym technicznobudowlanymi, obowiązującymi polskimi normami oraz zasadami wiedzy technicznej, w sposób zapewniający między innymi ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich. Rozporządzenie wykonawcze do wyżej wymienionej ustawy, to jest rozporządzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, określa szczegółowe parametry obiektów budowlanych, jakie muszą zostać zachowane, aby zapewnić między innymi ochronę, o której mowa powyżej. Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców z 24 marca 1920 r. w art. 1 uzależnia nabycie nieruchomości przez cudzoziemca od uzyskania zezwolenia ministra spraw wewnętrznych, wydanego za zgodą ministra spraw wojskowych, zaś ustawa z 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej określa postępowanie w strefie nadgranicznej, w której leży cały obszar gminy Hel. Szanowni Państwo, jak widać z powyższego, praktycznie wszystkie propozycje ograniczenia wolności i praw, o których mówi art. 3 ust. 1 ustawy, są powieleniem obowiązujących, a tylko inaczej sformułowanych norm prawnych. Na podstawie tych przepisów można jednoznacznie stwierdzić, że interesy państwa, a w szczególności jego obronność, jest na terenie gminy Hel chroniona w stopniu wystarczającym, a uchwalenie nowych przepisów jest w tym momencie zbędne. Oczywiście, ktoś może stwierdzić, że obowiązujące przepisy ograniczają przede wszystkim prawa właścicieli nieruchomości bezpośrednio sąsiadujących z nieruchomościami skarbu państwa, będą /V

9 w dniu 25 czerwca 2002 r. cymi w zarządzie Ministerstwa Obrony Narodowej. Naszym zdaniem jednak, to w zupełności wystarcza. Jaki bowiem wpływ na obronność może mieć na przykład budowa garażu w centrum Helu, wydzierżawienie na trzy lata terenu pod sezonowy punkt gastronomiczny, czy podłączenie wody do punktu sprzedaży lodów? Nie mówiąc już o dzierżawie toalet, która jeżeli ustawa będzie przyjęta w tej formie będzie wymagała zgody dowódcy Marynarki Wojennej. Ktoś jednak uważa, że ma, skoro takie czynności wymagają, zgodnie z ustawą, uzyskania zezwolenia. Dodać także należy, że ustawa powinna być aktem prawnym o charakterze generalnym. W omawianym przypadku chodzi tylko o jedną gminę Hel, która będzie jedyną gminą w Polsce mającą własną ustawę. Nie mówimy tu oczywiście o ustawie warszawskiej. Samorządność gminy zostanie znacznie ograniczona, bowiem to nie rada i zarząd miasta będą decydowały o sprzedaży, kupnie, czy dzierżawie nieruchomości oraz każdej zmianie dotychczasowego zagospodarowania terenu lub jego uzbrojenia. Faktycznie decydentem będzie tu dowódca Marynarki Wojennej. W ten sposób prawdziwymi gospodarzami w gminie Hel nie będą jej mieszkańcy i wybrane w demokratycznych wyborach organy, lecz władze wojskowe. Zapis o konieczności uzyskiwania zgody na dzierżawę nieruchomości na okres powyżej sześciu miesięcy wydaje się absurdalny. Po pierwsze, dlatego, że łatwo go obejść wprowadzając co pięć miesięcy aneks do umowy. Po drugie, z tej racji, iż mało kto zdecyduje się zainwestować w Helu nie mając gwarancji dysponowania terenem na długi okres czasu. Wprowadzenie takich przepisów spowoduje, że egzystencja mieszkańców tego unikatowego miejsca w Polsce i Europie zostanie zagrożona. Czy zamiast wprowadzać rejon umocniony na części półwyspu, nie lepiej byłoby zająć się jego umacnianiem. Szalejące od ubiegłego roku sztormy zniszczyły bowiem plaże na prawie całej długości Półwyspu Helskiego. Te i inne przykłady świadczą o bezcelowości uchwalenia ustawy w kształcie przyjętym przez Sejm. Chcę podkreślić, że jako przedstawiciel mieszkańców Helu nie występuję przeciwko wojsku. Obecne władze samorządowe, podobnie jak ich poprzednicy, działały dla dobra wszystkich mieszkańców, bez podziału na wojsko i cywili. Inwestycje, które zrealizowaliśmy tylko w ostatnich trzech latach, takie jak budowa oczyszczalni ścieków, dwóch szkół, hali sportowo-widowiskowej, ujęcia wody i stacji uzdatniania wody, służą wszystkim mieszkańcom i instytucjom znajdującym się w Helu. Miasto jako jedyne pomaga szpitalowi wojskowemu. Ostatnio rzecznik Marynarki Wojennej powiedział, że szpital helski jest wojskowy tylko z nazwy. Rzecznik nie wie jednak, że szpital helski nie ma w nazwie nic wojskowego jest to 115 Samodzielny Szpital i w tej chwili tylko my udzielamy mu pomocy. W zeszłym roku zwolniliśmy go z podatku od nieruchomości na kwotę 50 tysięcy zł. Wykonaliśmy także oświetlenie dojścia do szpitala. Gmina, posiadając jedynie 25 ha, nieodpłatnie przekazała tereny o łącznej powierzchni 6 tysięcy 70 m 2 pod budownictwo mieszkaniowe dla kadry wojskowej i w dalszym ciągu jesteśmy skłonni rozmawiać z Ministerstwem Obrony Narodowej o przekazywaniu innych terenów pod budownictwo dla potrzeb armii. W imieniu rady i zarządu miasta Helu oświadczam, że nie jest zamiarem gminy Hel jakakolwiek próba komunalizacji terenów będących w zarządzie MON. W związku z powyższym przedstawiam Szanownej Komisji propozycję zmian w projekcie ustawy. Art. 1 ust. 1 mógłby otrzymać następujące brzmienie: Ze wzglę- 302/V 7

10 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej du na potrzeby ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego państwa, uznaje się za obszar szczególnie ważny dla obrony kraju część Półwyspu Helskiego, obejmującą terytorium gminy o statusie miasta Hel, wraz z przyległymi morskimi wodami wewnętrznymi, stanowiącymi wody portów, z wyłączeniem nieruchomości stanowiących własność gminy Hel, osób fizycznych i osób prawnych, zwaną dalej obszarem szczególnie ważnym dla obrony kraju. Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo! Pozwólcie, że w dwóch słowach odniosę się do wystąpienia pana dyrektora Pinkowskiego i pana komandora Sołkiewicza. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 lipca 2001 r. można czytać tak, jak się chce. Można go więc rozumieć w taki sposób, że trybunał nakazał do 2 lipca obecnego roku wprowadzić ograniczenia poprzez ustawę. Takiego wyroku nie ma. Trybunał wskazał na możliwość wprowadzenia ograniczeń w formie ustawy, ale nie stwierdził, że mają one dotyczyć Helu. Z obszarów szczególnie ważnych dla obronności kraju, objętych ograniczeniami wynikającymi z dekretu i z rozporządzenia gdzie była mowa o Westerplatte, Kępie Oksywskiej, Redłowie itd. teraz została tylko gmina Hel, która jest właścicielem 25 ha jej powierzchni. Dzisiaj nie padł tu taki argument, ale podnoszono go podczas obrad trzech komisji sejmowych rozpatrujących tę ustawę. Zdaniem pana komandora Sołkiewicza jednym z argumentów za uchwaleniem tej ustawy jest to, że w ostatnich latach wydano, o ile się nie mylę, około 140 decyzji dotyczących nieruchomości, wśród których tylko dwie były odmowne. Mogę państwu powiedzieć, czego one dotyczyły. Jedną decyzję negatywną wydano dlatego, że o kupno ubiegał się cudzoziemiec, a więc zmiana właściciela nieruchomości nie mogła być przeprowadzona. Druga dotyczyła sprzedaży terenu, na którym znajduje się stawa nawigacyjna, wieża, której właścicielem jest MON. A więc praktycznie żadna decyzja negatywna nie została wydana. Czemu więc ma służyć ta ustawa? Argumentem na rzecz jej uchwalenia mogłaby być sytuacja, w której decyzji negatywnych byłoby 90%. Ale jeżeli okazuje się, że przez tyle lat nie było żadnej, to do czego potrzebne są te ograniczenia i ta ustawa? Padło tu również sformułowanie, że regulacja ta w żaden sposób nie ogranicza możliwości wykupu mieszkań przez kadrę wojskową i osoby do tego uprawnione, bo nie mówimy tu tylko o wojskowych, ale także o mieszkańcach Helu. Mogę stwierdzić, Szanowni Państwo, że do dnia dzisiejszego Hel jest jedynym miejscem w Polsce, gdzie osobom, które spełniają warunki określone w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych, nie zostało sprzedane ani jedno mieszkanie. Dlaczego? Dyrektor Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, czy też minister obrony, odpowiedział marszałkowi Sejmu, że w Helu ze sprzedaży wyłączonych jest tylko dziewięć bloków i podał ich adresy. A gdzie pozostałe dwadzieścia pięć? Dlaczego w nich nie można skorzystać z prawa wykupu? Na to pytanie dyrektor WAM odpowiedział, że wynika to z obowiązującego jeszcze dekretu i rozporządzenia o rejonie umocnionym Helu, a w tej chwili jest przygotowywana ustawa, która też będzie tego zakazywała. A więc w Helu obywatel, który zgodnie z ustawą o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych nabył prawo do wykupu mieszkania, nigdy nie będzie mógł zostać jego właścicielem. Wspomnę tylko, że gmina Hel sprzedaje mieszkania z zasobów gminnych za 5% ich wartości, czyli stosujemy upust 95%. W tym momencie w gminie powstaje podział obywateli na tych, którzy mogą być właścicielami mieszkań, i tych, którzy nimi być nie mogą, mimo że spełniają wszelkie wymogi ustawowe. Przeciw komu przyczółkiem jest Hel, Szanowni Państwo? 8 302/V

11 w dniu 25 czerwca 2002 r. Jestem troszkę rozczarowany, bo mówi pan o sprawach, których my nie znamy i odnosi się pan do sporów, które toczyły się poza nami i są nam zupełnie obce. Przyznam, że niektóre fragmenty pańskiej wypowiedzi nie są dla zrozumiałe. Poza tym chodziło nam o bardziej rzeczowe, mniej emocjonalne podejście do tego dokumentu. Była już mowa o tym, dlaczego został on przyjęty wynikało to z postanowienia Trybunału Konstytucyjnego, które wyraźnie określało, jakiego rodzaju obszarem jest Hel. Wiem, że jest to dolegliwość. W tej chwili naszym zadaniem jest zastanowienie się nad tym projektem i spowodowanie, ażeby, z jednej strony, spełnione były niezbędne warunki związane z obronnością kraju, a z drugiej strony, żeby życie w gminie, którą panowie reprezentujecie, toczyło się normalnie. Chciałem więc prosić, żebyśmy podeszli do tego problemu w miarę konkretnie. Przyznam się, że wielu przedstawionych przez pana argumentów nie rozumiem, bo prawdopodobnie gdzieś toczyły się dyskusje, których treści my, jako komisja, nie znamy. Przepraszam za tę uwagę, ale chciałbym, żebyśmy skonkretyzowali naszą debatę. Mamy przed sobą dokument i myślę, że dyskutowanie nad jego celowością byłoby zbędne, jako że wynika on z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i musimy się pogodzić z pewnymi faktami. Naszym zadaniem jest uczynić wszystko, żeby pogodzić, na ile to będzie możliwe, wszystkie te interesy. (Burmistrz Helu Mirosław Wądołowski: Panie Przewodniczący, czy mógłbym jeszcze w dwóch zdaniach zakończyć swoją wypowiedź?) Proszę bardzo. Burmistrz Helu Mirosław Wądołowski: Moja wypowiedź była trochę dłuższa, polemizowałem tu bowiem z wypowiedzią pana komandora Sołkiewicza. Dlatego poruszyłem kwestię mieszkań i inne sprawy. Jeszcze jedna rzecz na terenie gminy Hel znajduje się ośrodek prezydencki Mewa, który jest doskonale chroniony. Teraz pan prezydent zapoznaje się z tą ustawą. Dwa tygodnie temu był w Helu i mówił, że nie jest jej zwolennikiem. Szanowni Państwo! Panie Przewodniczący! W imieniu samorządu Helu chciałbym zaprosić komisję do Helu, żeby na miejscu mogła stwierdzić, czy nasza gmina jest zagrożeniem dla obronności kraju. Komisje sejmowe trzykrotnie wybierały się do nas, ale nie dojechały. Może państwu się to uda. Chętnie pokażemy te trzy zlikwidowane, od dziesięciu lat niezagospodarowane jednostki, ogromne tereny, gdzie niszczeje majątek skarbu państwa. Może wtedy państwa spojrzenie na Hel będzie inne, nie tylko takie, jakie jest prezentowane w tym folderze. Dziękuję bardzo. Dziękuję. Bardzo proszę, Panie Mecenasie. Przepraszam, ale chciałbym jeszcze spytać, czy ktoś z przedstawicieli rządu chciałby odnieść się do tej ustawy? Bo wypowiedź pana mecenasa powinna być na końcu. Jeżeli nie, to rozumiem, że zabierzecie państwo głos w trakcie dyskusji. Proszę bardzo. 302/V 9

12 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Starszy Specjalista w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu Piotr Magda: Dziękuję bardzo. Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Szanowni Państwo! Biuro Legislacyjne bardzo szczegółowo zapoznało się z ustawą o uznaniu części Półwyspu Helskiego za obszar szczególnie ważny dla obrony kraju. Nie kwestionując celowości jej uchwalenia, chcielibyśmy zwrócić uwagę w szczególności na pewne zagadnienia natury konstytucyjnej i legislacyjnej, które budzą nasze daleko idące wątpliwości, a nawet w niektórych przypadkach sprzeciw. Pozwolę zwrócić sobie uwagę Wysokiej Komisji na pięć zasadniczych zagadnień. Punktem wyjścia do rozważań na temat ograniczeń wolności i praw obywatelskich musi być art. 31 ust. 3 konstytucji, w myśl którego ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, lub wolności i praw innych osób, przy czym ograniczenia te nie mogą naruszać istoty tych wolności i praw. Z punktu widzenia przytoczonego przeze mnie przepisu zasadnicze wątpliwości co do zgodności z konstytucją budzi art. 3 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy. W myśl tego przepisu na obszarze szczególnie ważnym dla obrony kraju wprowadzane są ograniczenia, polegające na obowiązku uzyskiwania przez władającego nieruchomością zezwolenia na najem lub dzierżawę nieruchomości przez czas przekraczający sześć miesięcy, z wyjątkiem najmu samodzielnych lokali mieszkalnych, które stanowią odrębną nieruchomość, jak również na zmianę dotychczasowego zagospodarowania lub uzbrojenia terenu nie powodującą konieczności wprowadzenia zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Na tle tego przepisu chciałbym zwrócić uwagę na trzy zasadnicze kwestie. Pierwsza z nich jest następująca: zgodnie z dorobkiem orzeczniczym Trybunału Konstytucyjnego, z art. 31 ust. 3 konstytucji wynika zasada proporcjonalności nakazująca, aby ograniczanie wolności i praw konstytucyjnych następowało w zakresie niezbędnym, przy czym ustawodawca nie może ustanawiać ograniczeń przekraczających pewien stopień uciążliwości, a zwłaszcza takich, które naruszają proporcje pomiędzy stopniem ograniczenia uprawnień jednostki a rangą interesu społecznego. Wydaje się, że w tym przypadku ograniczenie polegające na konieczności uzyskiwania zezwolenia na najem, dzierżawę, czy też zmianę dotychczasowego zagospodarowania lub uzbrojenia terenu nie mieści się w określonej konstytucyjnie zasadzie proporcjonalności. Nasze zasadnicze wątpliwości budzi także zróżnicowanie w sytuacji prawnej wynajmujących, przewidziane w art. 3 ust. 1 pkt 4. O ile bowiem z obowiązku uzyskania zezwolenia wyłączony będzie najem samodzielnych lokali mieszkalnych, które stanowią odrębną nieruchomość, o tyle w przypadku lokali mieszkalnych nie stanowiących odrębnej nieruchomości, takie zezwolenie będzie konieczne. W praktyce będzie to powodowało absurdalną sytuację prawną, w której osoba, będąca właścicielem lokalu w rozumieniu ustawy o własności lokalu, nie będzie musiała uzyskiwać odpowiedniego zezwolenia, natomiast będzie je musiała uzyskać osoba, której przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego. Nie ma również żadnych powodów, dla których należy dzielić lokale na mieszkalne i niemieszkalne, czy też na samodzielne i takie, które tego statusu nie posiadają /V

13 w dniu 25 czerwca 2002 r. Kolejną sprawą wartą poruszenia w aspekcie art. 3 ust. 1 pkt 4 i 5 jest to, iż regulacja, w myśl której najem lub dzierżawa nieruchomości przez czas przekraczający sześć miesięcy wymagać będzie zezwolenia, rzeczywiście z jednej strony rodzić będzie pogłębianie się szarej strefy w tym zakresie, z drugiej zaś skutkować będzie zawieraniem umów na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, za to w kolejnych ratach. Drugą zasadniczą kwestią, jaką chciałbym poruszyć, jest problematyka art. 5 ustawy. W myśl ust. 1 tego artykułu, władający nieruchomością, na której zostały wykonane bez zezwolenia określone czynności, przewidziane w art. 3 ust. 1 pkt 5 7, jest obowiązany przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego, przy czym, jeżeli wykaże on, że czynności te zostały wykonane po dniu objęcia przez niego władania przez inny podmiot, obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego spoczywa na tym podmiocie. Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Komisji na odpowiednie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, które wyraźnie precyzują, iż, jak stanowi art. 7 k.p.a., w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Ponadto, w myśl art k.p.a. organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. W myśl orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, które Biuro Legislacyjne cytuje w swojej opinii, na gruncie przepisów k.p.a. nie do przyjęcia jest takie rozumienie koncepcji prowadzenia postępowania dowodowego, przy którym organ administracji, tak jak ma to miejsce w omawianej przez nas ustawie, przyjmuje całkowicie bierną postawę, ograniczając się jedynie do oceny, czy strona udowodniła fakty stanowiące podstawę jej żądania, czy nie, i w konsekwencji przerzuca obowiązek wyjaśnienia sprawy na stronę. Trzecią zasadniczą kwestią, wobec której podnosimy wątpliwości natury konstytucyjnej, jest art. 8 ust. 2 ustawy. Na mocy ust. 1 tego artykułu każdemu, kto poniósł szkodę powstałą w następstwie określonych w ustawie ograniczeń, przysługuje stosowne odszkodowanie, przy czym ust. 2 precyzuje, że przyznaje się go w granicach poniesionej straty. Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Komisji na przepis art. 77 ust. 1 konstytucji, zgodnie z którym, cytuję, Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Z jednej strony należy stwierdzić, iż określenie niezgodne z prawem działanie dotyczy wszelkich decyzji, jak również działań faktycznych władz publicznych, a więc także decyzji administracyjnych, z drugiej zaś strony chcę zwrócić uwagę na to, iż ustawodawca konstytucyjny, używając formuły prawo do wynagrodzenia szkody, nie ograniczył się tylko i wyłącznie do strat które rzeczywiście poniesionych przez poszkodowanego, ale ma również na myśli korzyści, które mógłby on osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Taka interpretacja przepisu konstytucyjnego jest zgodna z poglądami doktora habilitowanego Jerzego Świątkiewicza, zastępcy rzecznika praw obywatelskich. Kolejna, czwarta kwestia, na którą chciałoby zwrócić uwagę Biuro Legislacyjne, dotyczy art. 15. W myśl tego przepisu ustawa nie będzie miała zastosowania do nabycia w drodze dziedziczenia przez osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego nieruchomości położonych na obszarze szczególnie ważnym dla obrony kraju. Jednak ust. 2 tego artykułu stanowi, że spadkobierca, który nabył wchodzącą w skład spadku nieruchomość na podstawie testamentu, musi uzyskać stosowne zezwolenie. Chcemy więc zwrócić uwagę na wyraźną dysproporcję pomiędzy uprawnieniami spadkobierców te- 302/V 11

14 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej stamentowych i ustawowych. Uważamy także, iż na gruncie przytoczonego wcześniej przepisu konstytucji, takie ograniczenie stanowi de facto naruszenie istoty prawa własności. O ile bowiem, na gruncie konkretnego stanu faktycznego regulowanego ustawą można uznać, że przeniesienie własności nieruchomości, ustanowienie użytkowania wieczystego i jego przeniesienie, czy też nawet ustanowienie użytkowania wymaga zgody odpowiedniego organu, o tyle nie do przyjęcia jest taka regulacja w stosunku do specyficznej formy przeniesienia własności jaką jest spadkobranie. Ostatnia kwestia, na jaką chciałbym zwrócić uwagę, dotyczy przepisu, który nie budził wątpliwości w toku prac nad ustawą, ale specyficzna sytuacja, w jakiej znaleźliśmy się, budzi sprzeciw wobec tego rodzaju regulacji. Mówię tutaj o art. 16, zgodnie z którym do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy niniejszej ustawy. Trzeba zauważyć, że nie jest możliwe, aby omawiana przez nas ustawa weszła w życie w dniu, w którym następuje utrata mocy obowiązującej odpowiedniego przepisu dekretu i wydanego rozporządzenia. W związku z tym niewątpliwie będzie określony okres, to znaczy od dnia 2 lipca do dnia wejścia w życie omawianej ustawy, w którym obrót nieruchomościami, jak również inne omawiane przez nas dolegliwości, nie będą miały miejsca, ponieważ brak będzie konkretnej podstawy prawnej. W związku z czym przepis art. 16, który miał pełne uzasadnienie w sytuacji, kiedy następuje płynne przejście z obecnego stanu prawnego do nowego, regulowanego ustawą, traci swój sens i moc prawną wtedy, gdy następuje luka prawna oznaczająca, iż następuje utrata podstawy prawnej sankcjonowania jakichkolwiek kroków podjętych zarówno w chwili obecnej, jak i w okresie trwania tejże luki prawnej. Przyjęcie odmiennego założenia byłoby nie tylko pogwałceniem zasad przyzwoitej legislacji, ale przede wszystkim działaniem prawa wstecz, co na gruncie zasady demokratycznego państwa prawnego jest niedopuszczalne. Dziękuję bardzo. Uwag i sugestii Biura Legislacyjnego jest więcej, ale pozostałe nie dotyczą kwestii, o której będziemy tutaj dyskutować. Chciałbym, żebyśmy zastanowili się nad nimi później, gdy dojdziemy do formułowania poprawek. Pan mecenas będzie wtedy kolejno wracał do poszczególnych artykułów. Myślę, że poruszono tutaj kilka podstawowych kwestii, na którymi należy się zastanowić. Chciałbym, żebyśmy wysłuchali odpowiedzi przedstawicieli rządu na zastrzeżenia wysunięte przez nasze Biuro Legislacyjne. Chodzi o to, żebyśmy mogli wyrobić sobie właściwe zdanie na ten temat. Jeżeli chodzi o art. 3 i nie do końca precyzyjne sformułowanie mówiące, że zezwolenia wydaje się na okres sześciu miesięcy, to warto pamiętać, że jesteśmy narodem wyjątkowo zdolnym jeżeli chodzi o tworzenie prawa i omijanie go. Najpierw sześć miesięcy, potem sześć następnych i tak dalej. Czy to naprawdę jest zabezpieczenie? Bardzo proszę, kto z panów? Dyrektor Generalny w Ministerstwie Obrony Narodowej Jakub Pinkowski: Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Oczywiście do tekstu ustawy można zgłaszać różne uwagi, ale przede wszystkim chciałbym zająć się sprawą wyważenia pewnych interesów i dóbr, które podlegają /V

15 w dniu 25 czerwca 2002 r. ochronie również z punktu widzenia konstytucji. Mam tu na myśli art. 3. Przyznaję otwarcie, że zapis zawarty w projekcie nie jest regulacją, która optymalnie zabezpiecza interesy Marynarki Wojennej, czy, ujmując to szerzej, obronność kraju. Jednak wbrew stawianym ustawie zarzutom, przepis ten wychodzi naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców tak, aby tam, gdzie tylko jest to możliwe, nie utrudniać im życia. Jeżeli chodzi o najem lub dzierżawę nieruchomości przez czas przekraczający sześć miesięcy, to prosiłbym pana mecenasa, aby jeszcze raz dokładniej przeanalizował ten przepis. Nie ma tutaj bowiem mowy o tym, że chodzi o najem lub dzierżawę na okres przekraczający sześć miesięcy, tylko przez czas przekraczający sześć miesięcy. A zatem, jeżeli ktoś chciałby, zgodnie z tym, co powiedział pan mecenas, pokombinować i uciec w szarą strefę, to musiałby wynająć nieruchomość na pięć miesięcy, potem mieć przerwę i znowu wynajmować na pięć miesięcy. Jeżeli bowiem będzie to robił bez przerwy, to ten przepis go obejmie. Oczywiście możemy w tej chwili dyskutować o tym, czy czas ten, czyli sześć miesięcy, został ustalony właściwie. Spotkałem się z poglądem, że zważywszy na wydarzenia 11 września nie został on ustalony właściwie, bowiem ktoś może wydzierżawić lub wynająć nieruchomość w pobliżu obiektów Marynarki Wojennej na tydzień i to będzie wystarczające. Tu chodzi o kompromis i wyważenie interesów. Oczywiście spotykamy się z zarzutem, że ustawa inaczej traktuje właścicieli mieszkań i osoby, które nimi nie są. Padają jednak również takie argumenty, że stopień naszej ingerencji zależy od tego, jakie dobro jest naruszane. Proszę zwrócić uwagę, że w ustawie mówimy o tym, iż zezwolenia nie dotyczą najmu samodzielnych lokali mieszkalnych stanowiących odrębną nieruchomość. Przy tworzeniu projektu uznaliśmy bowiem, że objęcie tym przepisem najmu lub dzierżawy samodzielnego lokalu mieszkalnego byłoby ograniczeniem zbyt daleko idącym. Jeżeli chodzi zaś o najemcę lub lokatora mieszkania komunalnego, który właścicielem mieszkania nie jest, to jego prawa do tego lokalu mają zupełnie inny charakter i ich ograniczenie jest z naszego punktu widzenia uzasadnione. To tyle odnośnie do pkt 4. Jeżeli chodzi o pkt 5, czyli zmianę dotychczasowego zagospodarowania lub uzbrojenia terenu nie powodującą konieczności wprowadzenia zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, to żeby odpowiedzieć na wątpliwości Biura Legislacyjnego, należałoby sięgnąć do ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym i stwierdzić co, zgodnie z drugim rozdziałem tej ustawy, jest w tym planie umieszczane i jak bardzo jest on szczegółowy. Po analizie, jakiej dokonaliśmy w toku prac sejmowych zapis ten bowiem został w toku tych prac zmodyfikowany w stosunku do pierwotnego przedłożenia rządowego uznaliśmy, że, zgodnie z ustawą, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się przeznaczenie terenów, linie rozgraniczające tereny o różnych funkcjach, linie rozgraniczające ulice, tereny przeznaczone dla realizacji celów publicznych oraz granice i zasady zagospodarowania terenów. A zatem bez zmiany planu można na danym terenie podjąć tyle różnych czynności, że trudno byłoby je w tej chwili wymienić. Ponieważ celem ustawy jest przede wszystkim umożliwienie wojsku pewnej kontroli nad tym, co się dzieje na omawianym obszarze, przepis ten jest, naszym zdaniem, konieczny z uwagi właśnie na fakt, że plan zagospodarowania przestrzennego zawiera regulacje niezmiernie ogólne. Nie chcę zajmować Wysokiej Komisji czasu omawiając szczegóły, ale jeżeli będzie taka potrzeba, to oczywiście jestem do dyspozycji. 302/V 13

16 32. posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Art. 8 mówi, że Każdemu, kto poniósł szkodę powstałą w następstwie ograniczeń, o których mowa w art. 3 ust. 1, przysługuje odszkodowanie. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, przyznaje się w granicach poniesionej straty. Przyznaję szczerze, Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, że muszę tutaj powtórzyć argument, który podniosłem na posiedzeniu senackiej Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego bo nad ten temat dyskutujemy z panem mecenasem już drugi raz a mianowicie ponownie prosiłbym raz o przeanalizowanie, czy cytowany przez niego przepis konstytucji rzeczywiście ma zastosowanie do sytuacji, o której mówimy w tym artykule. Proszę zwrócić uwagę, że cytowany przepis odnosi się do szkody poniesionej przez obywatela w wyniku zawinionego i bezprawnego działania organu państwowego. Trudno sobie wyobrazić, żeby wydanie decyzji w rozumieniu przepisów ustawy, nad którą Wysoka Komisja debatuje, miało mieć charakter nielegalny. Trudno także zakładać, że będzie tutaj poniesiona wina. Jeżeli jednak zostałyby wprowadzone ograniczenia nielegalne, to niezależnie od tego, co będzie zapisane w art. 8, na mocy przepisu konstytucyjnego obywatel mieć będzie prawo do pełnego odszkodowania. A zatem nie jest to do końca ten sam przypadek i świadomie z tego korzystamy, mając na względzie kwestie finansowe, ponieważ odszkodowanie musi być wypłacone z budżetu państwa. Proszę uwzględnić także jeszcze jedną rzecz, a mianowicie to, że jakiekolwiek decyzje nie są porównywalne z wywłaszczeniem nieruchomości, to znaczy z utratą na zawsze prawa do niej. Mogą one wiązać się tylko z niemożnością skorzystania z niej w określonym przypadku. Jeżeli bowiem ktoś nie będzie mógł sprzedać swojej nieruchomości położonej na Helu obywatelowi X, to wcale nie znaczy, że nie sprzeda jej obywatelowi Y czy Z. A zatem nie w każdym przypadku wprowadzenia ograniczeń i korzystania z tej ustawy obywatel poniesie rzeczywistą, wymierną szkodę w dłuższym okresie czasu. To samo dotyczy wynajmu jeżeli ktoś nie może wynająć komuś pomieszczenia na miesiąc, to nie znaczy, że nie wynajmie go na okres trzech miesięcy komuś zupełnie innemu. Z tego właśnie powodu jesteśmy za miarkowaniem odszkodowania tylko do rzeczywistej straty poniesionej przez obywatela. Takie rozwiązanie, czyli miarkowanie należnego odszkodowania, przewidują w określonych sytuacjach często cytowane przez pana mecenasa kodeksy postępowania administracyjnego, postępowania cywilnego, a także i kodeks pracy, nie zawsze rozszerzając je na to, co ładnie określa się po łacinie jako lucrum cessans, czyli utratę spodziewanych korzyści i ograniczając odszkodowanie wyłącznie do rozmiarów poniesionej szkody. Jeżeli chodzi o art. 15, to wobec ciężaru argumentów podniesionych przez Biuro Legislacyjne pozwolę sobie po prostu zacytować przepisy obowiązujące w naszym kraju już od osiemdziesięciu dwóch lat i niekwestionowane co do swojej konstytucyjności. Mam na myśli ustawę z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Art. 7 ust. 2 tejże ustawy stanowi, że przepisów ustawy nie stosuje się do nabycia nieruchomości w drodze dziedziczenia przez osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego. Jeżeli prawo ojczyste spadkodawcy nie przewiduje dziedziczenia ustawowego w tym zakresie, stosuje się prawo polskie. Jeżeli cudzoziemiec, który nabył wchodzącą w skład spadku nieruchomość na podstawie testamentu, nie uzyska zezwolenia ministra spraw wewnętrznych na podstawie wniosku złożonego w ciągu roku od dnia otwarcia spadku, prawo własności nieruchomości lub prawo użytkowania wieczystego nabywają osoby, które były powołane do spadku z mocy ustawy. A zatem w naszym projekcie, a w tej chwili już w ustawie uchwalonej przez Sejm, sięgamy do przepisów, /V

17 w dniu 25 czerwca 2002 r. które obowiązują od kilkudziesięciu lat i których konstytucyjności nikt nigdy nie kwestionował. Ponieważ jest to rozwiązanie sprawdzone, uznaliśmy, że nie ma potrzeby wymyślać tu innej regulacji. Jeżeli jednak Biuro Legislacyjne nie zwróciło uwagi na to, że jest jednak zasadnicza różnica pomiędzy dziedziczeniem ustawowym i testamentowym, to po raz drugi chciałbym przywołać zasadę, na której opiera się zarówno przedstawiony przed chwilą artykułu, jak i nasz zapis, a mianowicie, że celem dziedziczenia ustawowego jest ochrona rodziny, a więc dążenie do tego, aby w rodzinie pozostawała znacząca część dorobku osoby spadek pozostawiającej. Testament jest formą dziedziczenia, która korzysta z mniejszej ochrony. Wystarczy tylko porównać przepisy kodeksu cywilnego, który wyraźnie mówi o prawie zachowku członka rodziny, czyli prawie do tego, co by się mu należało z mocy ustawy, gdyby testamentu nie było. Nie można stawiać spadkobiercy testamentowego i ustawowego na jednej płaszczyźnie i mówić, że zakres ich praw i zakres ochrony, z jakiej powinni korzystać, jest jednakowy. Jest to po prostu nieporozumienie. Zgadzamy się absolutnie z ostatnim argumentem, najważniejszym z wymienionych przez Biuro Legislacyjne. Jest to uwaga słuszna, która zyskuje na znaczeniu teraz, kiedy prace nad ustawą toczą się w Senacie. Wtedy, kiedy debata na ten temat odbywała się w Sejmie, żyliśmy nadzieją, że ustawa ta będzie mogła wejść w życie jeszcze przed 2 lipca. W tej chwili już wiadomo, że tak się nie stanie. I rzeczywiście, w tym momencie art. 16 staje się bezprzedmiotowy. Zanim to powiedziałem, spojrzałem jednak do dekretu z dnia 6 września 1951 r. o obszarach szczególnie ważnych dla obrony kraju, ponieważ to nie jest do końca tak, jak stwierdził przedstawiciel Biura Legislacyjnego, że z dniem 2 lipca przestanie obowiązywać tylko art. 1 tego dekretu, natomiast pozostałe jego przepisy pozostaną nadal w mocy. Biorąc jednakże pod uwagę regulacje, które są zawarte dalej, myślę, że uwaga pana mecenasa w pełni zasługuje na poparcie. W tym miejscu kieruję od razu pytanie do pana mecenasa: jaka byłaby pańska konkretna propozycja, dotycząca art. 16? Starszy Specjalista w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu Piotr Magda: Biuro Legislacyjne proponuje skreślenie tego przepisu. ( Pan mecenas chciałby się szerzej odnieść do tych wypowiedzi?) Dziękuję uprzejmie. Chciałem zauważyć, że pan dyrektor generalny nie odniósł się do propozycji Biura Legislacyjnego dotyczącej art. 5 ust. 2. Wnioskuję więc, że rząd nie zgłasza do niej uwag i akceptuje ją. Czy dobrze zrozumiałem pana dyrektora? Dyrektor Generalny w Ministerstwie Obrony Narodowej Jakub Pinkowski: Rzeczywiście to pominąłem, ale nie świadomie, tylko z powodu natłoku zastrzeżeń sformułowanych przez Biuro Legislacyjne. Rozumiem, że o szczegółach będziemy mówić później. 302/V 15