1. Po co jest ta broszura? W jakich paƒstwach mo esz powo ywaç si... 4 na przepisy Unii Europejskiej. 3. Podstawowe poj cia...

Transkrypt

1 Spis treêci 1. Po co jest ta broszura? W jakich paƒstwach mo esz powo ywaç si na przepisy Unii Europejskiej 3. Podstawowe poj cia Jakie przepisy majà zastosowanie Zakres podmiotowy osoby obj te Wspólnotowà koordynacjà 6. Jakie sà postanowienia przepisów Unii w sprawie podlegania ubezpieczeniom spo ecznym. W którym paƒstwie jesteê ubezpieczony. 6.1 Zasada podstawowa ustawodawstwo miejsca pracy Osoba zatrudniona pracownik Osoba pracujàca na w asny rachunek Marynarz zatrudniony na pok adzie statku Urz dnicy paƒstwowi Powo any do s u by wojskowej 6.2 Zasady szczególne Delegowanie pracowników Osoby pracujàce na w asny rachunek delegowanie Marynarz zatrudniony na pok adzie statku

2 6.3 Wykonywanie pracy równoczeênie na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw cz onkowskich 1. Po co jest ta broszura? Pracownicy mi dzynarodowego transportu làdowego, rzecznego i powietrznego Pozosta e osoby zatrudnione Osoby zatrudnione w placówkach dyplomatycznych i konsularnych (nie dyplomaci) Personel pomocniczy Unii Europejskiej W którym kraju podlegaç b dziesz ubezpieczeniom. Przyk ady Pracownicy przygraniczni i pracownicy sezonowi 6.4 Prowadzenie dzia alnoêci przez osob samodzielnie zarobkujàcà na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego W którym kraju b dziesz podlegaç ubezpieczeniom. Kilka przyk adów 6.5 Zasady stosowane do osób wykonujàcych jednoczeênie prac i dzia alnoêç na w asny rachunek W którym kraju b dziesz podlegaç ubezpieczeniom. Kilka przyk adów 7. Wyjàtki od postanowieƒ artyku ów Rozporzàdzenia 1408/71 8. Formularze i formalnoêci Jakie sà w aêciwe instytucje dla Ciebie i pracodawcy Prawo swobodnego przep ywu osób, a pracowników w szczególnoêci, jest podstawowym prawem europejskim. Osoba podejmujàca zatrudnienie w krajach Unii Europejskiej podlega przepisom w zakresie ubezpieczenia spo ecznego. Broszura jest wi c adresowana do tych osób, które b dà pracowaç na terytorium jednego lub kilku paƒstw cz onkowskich i dla których nale y okreêliç i zastosowaç w aêciwe ustawodawstwo w zakresie obowiàzku ubezpieczenia i op acania sk adek. Nale y podkreêliç, e broszura nie zawiera informacji na temat systemów podlegania ubezpieczeniom spo ecznym i op acania sk adek w poszczególnych paƒstwach cz onkowskich. 2 3

3 2. W jakich paƒstwach mo esz powo ywaç si na przepisy Unii Europejskiej? Po uzyskaniu przez Polsk cz onkostwa w Unii Europejskiej mo esz powo ywaç si na przepisy we wszystkich paƒstwach nale àcych do Unii. Tak jak paƒstwa cz onkowskie Unii traktowane sà tak e paƒstwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria). Tak wi c, ilekroç w broszurze b dzie mowa o paƒstwach cz onkowskich Unii, nale y przez to rozumieç równie paƒstwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego. 3. Podstawowe poj cia W broszurze spotkasz si z nast pujàcymi poj ciami: 1) miejsce zamieszkania oznacza miejsce sta ego pobytu 2) ustawodawstwo oznacza wszelkie przepisy prawne dotyczàce poszczególnych dziedzin zabezpieczenia spo ecznego, w tym podlegania ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, op acania sk adek i podstawy wymiaru sk adek. W Polsce podstawowe przepisy dotyczàce ubezpieczeƒ spo ecznych i ubezpieczenia zdrowotnego to: ustawa z dnia 13 paêdziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeƒ spo ecznych (Dz.U. Nr 137, poz.887 ze zm.), ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz.153 ze zm.), ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo ecznym rolników (Dz.U. z1998r. Nr 7, poz.25 ze zm.), 4 5

4 rozporzàdzenie Ministra Pracy i Polityki Spo ecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegó owych zasad ustalania podstawy wymiaru sk adek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz ze zm.) W ka dym paƒstwie cz onkowskim obowiàzujà odr bne przepisy dotyczàce zasad podlegania i op acania sk adek na ubezpieczenia spo eczne i ubezpieczenie zdrowotne. 3) instytucja w aêciwa oznacza instytucj, w której sk adany jest wniosek o wydanie zaêwiadczenia stwierdzajàcego stosowanie w aêciwego ustawodawstwa w zakresie podlegania ubezpieczeniom, bàdê instytucj okreêlonà przez w aêciwà w adz danego paƒstwa cz onkowskiego. W Polsce w odniesieniu do pracowników oraz osób pracujàcych na w asny rachunek instytucjami w aêciwymi w zakresie okreêlenia w aêciwego ustawodawstwa sà terenowe jednostki organizacyjne Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych (oddzia y i inspektoraty) w aêciwe ze wzgl du na siedzib pracodawcy osoby ubezpieczonej/ pracujàcego na w asny rachunek. 4) instytucja àcznikowa oznacza, w odniesieniu do ka dego paƒstwa cz onkowskiego, instytucj upowa nionà do bezpoêredniego komunikowania si z instytucjà innego paƒstwa; zatem ka da instytucja paƒstwa cz onkowskiego oraz ka da osoba, która zamieszkuje lub przebywa na terytorium paƒstwa cz onkowskiego mo e zwracaç si do instytucji innego paƒstwa cz onkowskiego bezpoêrednio albo za poêrednictwem instytucji àcznikowej. W Polsce instytucjà àcznikowà w zakresie okreêlenia, w którym kraju jesteê ubezpieczony, jest Zak ad Ubezpieczeƒ Spo ecznych Centrala Warszawa. 5) w aêciwa w adza oznacza, w odniesieniu do ka dego paƒstwa cz onkowskiego, ministra, ministrów lub innà odpowiednià w adz, którym podlegajà systemy zabezpieczenia spo ecznego, W Polsce w aêciwà w adzà jest Minister Pracy i Polityki Spo ecznej oraz Minister Zdrowia w zakresie rzeczowych Êwiadczeƒ leczniczych. 6) pracownik oraz osoba pracujàca na w asny rachunek oznacza ka dà osob ubezpieczonà w ramach ubezpieczenia obowiàzkowego lub dobrowolnego o charakterze ciàg ym z tytu u jednego lub wi cej ryzyk odpowiadajàcych dzia om zabezpieczenia spo ecznego. 6 7

5 7) pracownik przygraniczny oznacza pracownika lub osob pracujàcà na w asny rachunek, wykonujàcego prac zawodowà na terytorium Paƒstwa cz onkowskiego i mieszkajàcego na terytorium innego Paƒstwa cz onkowskiego, gdzie powraca ka dego dnia lub co najmniej raz w tygodniu; jednak e pracownik przygraniczny, który jest oddelegowany przez przedsi biorstwo, w którym jest zwykle zatrudniony lub który Êwiadczy us ugi na terytorium tego samego Paƒstwa cz onkowskiego, lub innego Paƒstwa cz onkowskiego, zachowuje charakter pracownika przygranicznego przez okres nie przekraczajàcy czterech miesi cy, nawet je eli w tym okresie nie mo e powracaç ka dego dnia lub co najmniej raz w tygodniu do miejsca swojego zamieszkania. o charakterze sezonowym rozumie si prac zale nà od nast pstwa pór roku i powtarzajàcà si automatycznie ka dego roku. Uwaga! W broszurze b dziemy u ywaç równie poj cia ubezpieczenia spo eczne (a wi c emerytalno rentowe, chorobowe, macierzyƒskie i z tytu u wypadków przy pracy) oraz ubezpieczenie zdrowotne (Êwiadczenia lecznicze). Prosimy zwracaç uwag na rozró nienie tych 2 rodzajów ubezpieczeƒ, jako e ró ne sà zasady dotyczàce obowiàzku ubezpieczenia i op acania sk adek na ubezpieczenia spo eczne i ubezpieczenie zdrowotne. 8) pracownik sezonowy oznacza pracownika, który udaje si na terytorium innego Paƒstwa cz onkowskiego ni to, gdzie mieszka, w celu wykonywania tam, na rachunek przedsi biorstwa lub pracodawcy z tego Paƒstwa, pracy o charakterze sezonowym, której okres wykonywania nie mo e przekraczaç w adnym przypadku oêmiu miesi cy, je eli przebywa on na terytorium wymienionego Paƒstwa przez okres wykonywania swojej pracy; przez prac 8 9

6 4. Jakie przepisy majà zastosowanie W przypadku, gdy b dziesz podejmowa prac na obszarze paƒstwa cz onkowskiego b dà mia y do Ciebie zastosowanie nast pujàce przepisy: Rozporzàdzenia (EWG) Rady numer 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971r. dotyczàce stosowania systemów zabezpieczenia spo ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek oraz do cz onków ich rodzin, przemieszczajàcych si w granicach Wspólnoty, które nazywane b dzie Rozporzàdzeniem 1408/71 zapoznaj si przede wszystkim z przepisami art.13 17, Rozporzàdzenia (EWG) Rady numer 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. ustalajàce sposób stosowania Rozporzàdzenia (EWG) numer 1408/71 dotyczàcego stosowania systemów zabezpieczenia spo ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek oraz do cz onków ich rodzin przemieszczajàcych si w granicach Wspólnoty, które nazywane b dzie Rozporzàdzeniem 574/72 zapoznaj si przede wszystkim z przepisami art. 10b Zakres podmiotowy, czyli jakie osoby obj te b dà wspólnotowà koordynacjà Rozporzàdzenie 1408/71 stosuje si do wszystkich pracowników i osób samodzielnie zarobkujàcych, którzy podlegajà ustawodawstwu jednego lub kilku paƒstw cz onkowskich i którzy sà obywatelami jednego z tych paƒstw. Rozporzàdzenie zawiera definicj pracownika, osoby pracujàcej na w asny rachunek, pracownika przygranicznego, pracownika sezonowego. Definicje te podane zosta y w rozdziale 3 broszury Podstawowe poj cia. W Polsce kràg osób obowiàzkowo podlegajàcych ubezpieczeniom spo ecznym okreêla ustawa z dnia 13 paêdziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeƒ spo ecznych (art. 6). Ta sama ustawa wskazuje równie osoby mogàce dobrowolnie przystàpiç do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego (art. 7)

7 Warto wiedzieç W Êwietle Rozporzàdzenia 1408/71 jako pracownika rozumie si m.in. pracownika, który ma zawartà umow o prac, umow o prac nak adczà, zleceniobiorc, cz onka rolniczej spó dzielni produkcyjnej, pos a, senatora, o nierza zawodowego, funkcjonariusza mundurowego. Co wi cej, Rozporzàdzenie 1408/71 dotyczy tak e osób pracujàcych na w asny rachunek. W Êwietle polskiego prawa osobà takà jest twórca, artysta, osoby wykonujàce wolne zawody, osoby prowadzàce pozarolniczà dzia alnoêç gospodarczà oraz rolnicy prowadzàcy gospodarstwo rolne, do których ma zastosowanie ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo ecznym rolników. W poj ciu pracownik b dà mieêci y si te osoby, które podlegajà dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeƒ spo ecznych, czyli np. obywatele polscy wykonujàcy prac za granicà w podmiotach zagranicznych. Zatem grupy wymienione w ustawie o systemie ubezpieczeƒ spo ecznych wchodzà w zakres podmiotowy Rozporzàdzenia, z uwagi na fakt podlegania obowiàzkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniom spo ecznym. Ale nie tylko... Z uwagi na podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu, które jest jednà z dziedzin zabezpieczenia spo ecznego, w zakres podmiotowy Rozporzàdzenia wchodzà równie s dziowie, prokuratorzy, funkcjonariusze mundurowi i o nierze zawodowi, pozostajàcy w s u bie w dniu 1 stycznia 1999r. i którzy nie sà obj ci ubezpieczeniem spo ecznym na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeƒ spo ecznych

8 6. Jakie sà postanowienia przepisów Unii w sprawie podlegania ubezpieczeniom spo ecznym. W którym paƒstwie jesteê ubezpieczony Zawarte w Rozporzàdzeniu 1408/71 postanowienia o ustawodawstwie w aêciwym majà na celu zapobieganie sytuacjom, w których osoba by aby obj ta ubezpieczeniem spo ecznym w wielu krajach cz onkowskich lub te by aby pozbawiona ca kowicie ochrony ubezpieczeniowej. Przeciwdzia anie jednoczesnemu ubezpieczeniu tej samej osoby w dwóch lub wi cej paƒstwach cz onkowskich jest wa ne w sytuacji obowiàzkowego odprowadzania sk adek. Zasada podporzàdkowania ustawodawstwu tylko jednego paƒstwa cz onkowskiego oznacza stosowanie postanowieƒ ustawodawstwa tego paƒstwa w ca oêci, a wi c mi dzy innymi w zakresie warunków obj cia ubezpieczeniem, obowiàzku op acania sk adek, ustalania podstawy wymiary sk adek na ubezpieczenia. CO ZADECYDUJE O TYM, W KTÓRYM KRAJU B DZIESZ MÓG BYå UBEZPIECZONY? O TYM ZADECYDUJE KILKA ZASAD. OTO ONE: 6.1 Zasada podstawowa ustawodawstwo miejsca pracy Zasada podstawowa oznacza, e osoba Êwiadczàca prac jest obj ta ustawodawstwem tego kraju cz onkowskiego, w którym pracuje jako: osoba zatrudniona (pracownik), osoba pracujàca na w asny rachunek, marynarz zatrudniony na pok adzie statku, urz dnik paƒstwowy, osoba powo ana do s u by wojskowej. Zapami taj! Tam gdzie wykonujesz prac, tam podlegasz ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu

9 Zasada miejsca pracy wprowadzona w art.13 par.2 Rozporzàdzenia 1408/71 stanowi bowiem, e: Osoba zatrudniona pracownik Pracownik zatrudniony na terytorium paƒstwa cz onkowskiego podlega ustawodawstwu tego paƒstwa, nawet je eli mieszka on na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego lub je eli przedsi biorstwo albo pracodawca, który go zatrudnia, ma swojà siedzib albo miejsce zamieszkania na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego. Przyk ad: Obywatel polski mieszka w Polsce i pracuje w Danii dla duƒskiej firmy. B dzie zatem obj ty ubezpieczeniem spo ecznym w Danii i sk adka powinna byç op acana do duƒskiej instytucji ubezpieczeniowej. Uwaga! Nale y odró niç sytuacj pracownika i pracownika oddelegowanego do pracy w innym paƒstwie cz onkowskim. Pracowników oddelegowanych dotyczà zasady szczególne, o których mowa poni ej Osoba pracujàca na w asny rachunek Osoba pracujàca na w asny rachunek na terytorium paƒstwa cz onkowskiego podlega ustawodawstwu tego paƒstwa, nawet je eli zamieszkuje na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego. Przyk ad: JesteÊ obywatelem polskim i rozpoczà eê prac na w asny rachunek w Niemczech. W zwiàzku z zasadà podstawowà b dziesz podlega przepisom ustawodawstwa niemieckiego Marynarz zatrudniony na pok adzie statku Osoba, która wykonuje prac zawodowà na statku p ywajàcym pod banderà paƒstwa cz onkowskiego, podlega ustawodawstwu tego paƒstwa. Uwaga! Przeczytaj równie o zasadzie szczególnej dotyczàcej marynarzy

10 6.1.4 Urz dnicy paƒstwowi Pracownicy urz dów paƒstwowych oraz personel z nimi zrównany, b dà obj ci ustawodawstwem tego paƒstwa cz onkowskiego, którego administracja (urzàd) ich zatrudnia. Zasada ta obowiàzuje niezale nie od tego, jak d ugo b dzie trwaç praca, ale wy àcznie w okresie zatrudnienia w administracji (urz dzie) paƒstwa cz onkowskiego; ustaje natomiast z chwilà odejêcia z tej administracji (urz du ) i wyjazdu do innego paƒstwa Powo any do s u by wojskowej Osoba powo ana do s u by wojskowej jako poborowy lub jako rezerwista, lub powo ana do s u by cywilnej w paƒstwie cz onkowskim jest obj ta ustawodawstwem dotyczàcym ubezpieczenia spo ecznego obowiàzujàcym w danym paƒstwie. Pracownik lub osoba pracujàca na w asny rachunek, powo any do wojska jako poborowy lub rezerwista, lub powo any do s u by cywilnej, zachowuje status pracownika najemnego lub osoby pracujàcej na w asny rachunek. I jego dotyczyç b dà zasady zapisane powy ej. 6.2 Zasady szczególne Delegowanie pracowników Bardzo wa nym wyjàtkiem od zasady podstawowej jest procedura oddelegowania. Oddelegowanie wyst puje w sytuacji, gdy osoba zatrudniona przez przedsi biorstwo w jednym paƒstwie cz onkowskim zostaje wys ana oddelegowana do innego paƒstwa cz onkowskiego, aby tam pracowaç na rachunek tego przedsi biorstwa, które jà oddelegowa o. Rozporzàdzenie 1408/71 (w art.14 par.1 lit. a) stanowi, e pracownik w czasie oddelegowania podlega nadal ustawodawstwu paƒstwa zwyk ego zatrudnienia, pod warunkiem e czas trwania pracy przewidywany do jej wykonania w czasie delegowania nie przekracza 12 miesi cy, i e osoba delegowana nie b dzie zast powaç kogoê, kto zakoƒczy swój okres delegowania. Ustawodawstwo kraju sta ego zatrudnienia jest stosowane a do zakoƒczenia planowanej pracy. Zapami taj! Je eli zosta eê oddelegowany do pracy na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego i wykonujesz prac na rzecz swojego pracodawcy, który ma siedzib w paƒstwie w którym zamieszkujesz, b dziesz podlega ubezpieczeniom w swoim kraju

11 Twój pracodawca b dzie odprowadza sk adki w paƒstwie, w którym ma swojà siedzib, i w którym Ty zamieszkujesz. Zastosowanie krajowego ustawodawstwa b dzie jednak mo liwe, je eli zosta eê oddelegowany na okres nie przekraczajàcy 12 miesi cy. JeÊli jednak, Praca w ramach oddelegowania w innym paƒstwie cz onkowskim przed u a si ponad okres 12 miesi cy z powodu nie dajàcych si przewidzieç okolicznoêci, ustawodawstwo krajowe b dzie mog o byç nadal stosowane, a do zakoƒczenia pracy, pod warunkiem, e wyra à na to zgod w aêciwe w adze paƒstwa cz onkowskiego na terytorium którego zosta eê oddelegowany, lub organ przez te w adze wyznaczony. O zgod takà pracodawca powinien wyst powaç przed up ywem pierwszych 12 miesi cy. Zgoda mo e byç udzielona na okres nie d u szy ni kolejne 12 miesi cy. Przyk ad: Pan Kowalski zosta wys any przez polskà firm, która go zatrudnia, do pracy we Francji. Przez 12 miesi cy pan Kowalski b dzie podlega ustawodawstwu polskiemu. Gdy jednak pozostanie w pracy we Francji d u ej ni 12 miesi cy, nadal b dzie móg podlegaç ustawodawstwu polskiemu, ale wczeêniej musi uzyskaç na to zgod odpowiedniej instytucji paƒstwa cz onkowskiego, gdzie pracuje w czasie delegacji, czyli w tym wypadku musi uzyskaç zgod instytucji francuskiej. Warto wiedzieç Mo liwoêç zastosowania przepisów o oddelegowaniu jest uwarunkowana spe nieniem okreêlonych kryteriów, m.in. utrzymaniem stosunku pracy podczas ca ego okresu oddelegowania. Nale y przy tym wziàç pod uwag takie czynniki jak: czy istnieje umowa o prac okreêlajàca warunki zatrudnienia, czy delegujàcy pracodawca jest odpowiedzialny za stosunek pracy i kieruje pracà osoby delegowanej, czy roszczenie o wynagrodzenie przys uguje w stosunku do pracodawcy, który oddelegowa pracownika. Ponadto niezmiernie wa ne jest, aby wysy ajàce przedsi biorstwo prowadzi o w swoim kraju dzia alnoêç gospodarczà i zatrudnia o przy tej dzia alnoêci pracowników. W celu stwierdzenia, czy dane przedsi biorstwo takà dzia alnoêç 20 21

12 na terenie swojego kraju prowadzi, nale y braç pod uwag takie czynniki jak: miejsce, w którym przedsi biorstwo posiada siedzib i administracj ; przedsi biorstwo delegujàce pracowników do pracy na terytorium innego paƒstwa, musi posiadaç na terytorium swojego kraju swojà siedzib, fakt, czy w ramach prowadzonej przez przedsi biorstwo dzia alnoêci zatrudniani sà inni pracownicy, którzy nie zostali oddelegowani; Je eli przedsi biorstwo zatrudnia w swoim kraju tylko personel administracyjny, natomiast w aêciwa dzia alnoêç jest prowadzona g ównie na terytorium drugiego paƒstwa cz onkowskiego i tu zatrudnieni sà wszyscy pracownicy, to nie mo na wówczas mówiç o oddelegowaniu. Osoby takie b dà podlega y ubezpieczeniom w kraju miejsca wykonywania pracy, a wi c wed ug zasady podstawowej. Nale y podkreêliç, e delegowanie ma miejsce tylko w sytuacjach, gdy wykonywana praca na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego jest z góry ograniczona w czasie. Nie mo na mówiç o oddelegowaniu, je eli z góry zamiar przejêciowego zatrudnienia wynosi wi cej ni 12 miesi cy. Wtedy taki pracownik b dzie podlega ustawodawstwu miejsca wykonywania pracy. Zapami taj Je eli pracodawca od razu deleguje Ci do pracy na terytorium drugiego paƒstwa cz onkowskiego na okres d u szy ni 12 miesi cy, to nie b dziesz podlega ubezpieczeniom w swoim kraju, gdzie stale zamieszkujesz, tylko w tym paƒstwie gdzie wykonujesz prac. Nale y wiedzieç, e: Po uzyskaniu przez Polsk cz onkostwa w Unii, za pracownika delegowanego nale y równie uwa aç osob, która zosta a zatrudniona przez przedsi biorstwo kierujàce na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej i b dzie wykonywa a przejêciowo prac na obszarze drugiego paƒstwa cz onkowskiego, na rzecz tego przedsi biorstwa. Podró s u bowa Jakkolwiek wyra enie podró s u bowa nie wyst puje w Rozporzàdzeniu 1408/71, to nale y uznaç, e typowà formà oddelegowania jest równie praca wykonywana w ramach podró y s u bowej

13 6.2.2 Osoby pracujàce na w asny rachunek delegowanie Za osob oddelegowanà uwa a si osob pracujàcà na w asny rachunek, która wykonuje prac w innym paƒstwie cz onkowskim, które nie jest zwyczajowym miejscem pracy dla tej osoby. Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 (art. 14a lit.1a i b) osoba pracujàca na w asny rachunek zachowuje przynale noêç do ustawodawstwa pierwszego paƒstwa cz onkowskiego przez okres 12 miesi cy. W razie przed u ania si czasu wykonywania pracy w innym paƒstwie ponad 12 miesi cy z powodu nieprzewidzianych okolicznoêci, zastosowanie w dalszym ciàgu ustawodawstwa krajowego, w którym osoba ta zwykle prowadzi dzia alnoêç, zale y od zgody, której udziela w aêciwa w adza lub organ wyznaczony przez t w adz paƒstwa, na terytorium którego wykonywana jest dzia alnoêç. Zgoda nie mo e przekraczaç kolejnego okresu 12 miesi cy i powinna byç uzyskana przed up ywem pierwszych 12 miesi cy Marynarz zatrudniony na pok adzie statku Zasada podstawowa, o której mowa w art.13 Rozporzàdzenia 1408/71 jest stosowana z uwzgl dnieniem nast pujàcych sytuacji szczególnych: 1) osoba wykonujàca prac najemnà na rzecz przedsi biorstwa, któremu zwykle podlega, bàdê na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego, bàdê na statku p ywajàcym pod banderà paƒstwa cz onkowskiego, i która zosta a oddelegowana przez to przedsi biorstwo w celu wykonywania pracy na jego rachunek na statku p ywajàcym pod banderà innego paƒstwa cz onkowskiego, podlega w dalszym ciàgu ustawodawstwu pierwszego paƒstwa cz onkowskiego, je eli sà spe nione warunki okreêlone dla oddelegowanych pracowników, 2) osoba, która wykonuje zwykle prac na w asny rachunek bàdê na terytorium paƒstwa cz onkowskiego, bàdê na statku p ywajàcym pod banderà paƒstwa cz onkowskiego, i która wykonuje na w asny rachunek prac na statku p ywajàcym pod banderà innego paƒstwa cz onkowskiego, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego paƒstwa cz onkowskiego, je eli sà spe nione warunki okreêlone dla oddelegowanych osób pracujàcych na w asny rachunek, 24 25

14 Przyk ad: JesteÊ muzykiem i grasz na statku p ywajàcym pod banderà norweskà. W Polsce posiadasz decyzj wydanà przez Komisj do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, która uzna a Ci za artyst. Zgodnie z polskim ustawodawstwem podlegasz ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba prowadzàca pozarolniczà dzia alnoêç. Wed ug zasady szczególnej podlegasz nadal ustawodawstwu w swoim kraju, je eli Twoja praca na statku nie przekracza okresu 12 miesi cy. JeÊli praca na w asny rachunek przed u a si, ustawodawstwo polskie b dzie mog o byç nadal stosowane, pod warunkiem, e w aêciwe w adze paƒstwa cz onkowskiego, pod banderà którego p ywa statek, wyra à zgod. Je eli zgoda nie zostanie wyra ona, b dziesz podlega ustawodawstwu tego kraju, pod banderà którego statek p ywa. 3) osoba, która nie wykonujàc zwykle swojej pracy zawodowej na morzu, wykonuje prac na wodach terytorialnych lub w porcie paƒstwa cz onkowskiego na statku p ywajàcym pod banderà innego paƒstwa cz onkowskiego, znajdujàcym si na tych wodach terytorialnych lub w tym porcie, nie b dàc cz onkiem za ogi tego statku, podlega ustawodawstwu pierwszego paƒstwa cz onkowskiego (ustawodawstwa paƒstwa portu), 4) osoba, która wykonuje prac najemnà na statku p ywajàcym pod banderà paƒstwa cz onkowskiego i jest wynagradzana za t prac przez przedsi biorstwo lub przez osob majàcà swojà siedzib lub miejsce zamieszkania na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego, podlega ustawodawstwu tego ostatniego paƒstwa, je eli mieszka na jego terytorium; dla celów stosowania tego ustawodawstwa przedsi biorstwo lub osob, która wyp aca wynagrodzenie uwa a si za pracodawc. Ogólnie mo na stwierdziç, e marynarze w Polsce traktowani sà dla celów ubezpieczeƒ spo ecznych jak pracownicy, je eli sà zatrudnieni na podstawie umowy o prac. Je eli nie sà pracownikami, a wykonujà prac na statku pod obcà banderà, mogà przystàpiç do dobrowolnych ubezpieczeƒ emerytalnego i rentowych na podstawie art. 7 pkt.3 ustawy o systemie ubezpieczeƒ spo ecznych, tj. z tytu u zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego

15 6.3 Wykonywanie pracy równoczeênie na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw cz onkowskich W Rozporzàdzeniu 1408/71 (artyku 14 par.2 lit. a i b) podane zosta y zasady podlegania ubezpieczeniom pracowników najemnych, którzy wykonujà równoczeênie prac na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw cz onkowskich. Dla rozstrzygni cia, które ustawodawstwo ma zastosowanie w przypadku wykonywania pracy na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw, przede wszystkim ma znaczenie miejsce zamieszkania i siedziba przedsi biorstwa Pracownicy mi dzynarodowego transportu làdowego, rzecznego i powietrznego Osoby, które wchodzà w sk ad personelu transportu drogowego lub personelu eglujàcego przedsi biorstwa dokonujàcego na w asny lub cudzy rachunek mi dzynarodowych przewozów osób lub towarów kolejà, drogà làdowà, powietrznà lub rzecznà podlegajà ustawodawstwu paƒstwa cz onkowskiego, na terytorium którego znajduje si siedziba zatrudniajàcego je przedsi biorstwa. Zasada obowiàzuje z pewnymi ograniczeniami, a mianowicie: 1) je eli przedsi biorstwo ma fili lub sta e przedstawicielstwo w innym paƒstwie cz onkowskim (ni to, w którym firma ma siedzib ), to osoby pracujàce w filiach lub sta ych przedstawicielstwach, a tym samym wykonujàce prac w innym paƒstwie cz onkowskim, b dà podlegaç systemowi ubezpieczeƒ spo ecznych w paƒstwie, w którym jest filia lub sta e przedstawicielstwo, 2) osoba, która wykonuje prac w przewa ajàcym zakresie na terytorium paƒstwa, w którym mieszka, b dzie podlegaç ubezpieczeniom tego paƒstwa. Dotyczy to równie sytuacji, gdy przedsi biorstwo, w którym dana osoba pracuje nie ma siedziby, filii lub sta ego przedstawicielstwa w tym paƒstwie cz onkowskim Pozosta e osoby zatrudnione Osoby inne, ni pracownicy transportu mi dzynarodowego, nale y objàç systemem ubezpieczeƒ: w paƒstwie cz onkowskim, w którym zamieszkujà na sta e, jeêli choç cz Êciowo wykonujà prac w tym paƒstwie, lub jeêli sà powiàzane z wieloma firmami lub pracodawcami w ró nych paƒstwach cz onkowskich. Wa ne zatem jest w tym przypadku, aby osoba Êwiadczy a prac w kraju zamieszkania

16 Przyk ad: Obywatel polski mieszka i pracuje w Polsce. Pracuje równie dla firmy w Szwecji. Osoba ta pracuje g ównie dla firmy szwedzkiej, ale przez jeden dzieƒ w tygodniu równie dla firmy polskiej. Ze wzgl du na fakt, e jest wykonywana tak e praca w Polsce, nale y zastosowaç polskie ustawodawstwo, poniewa osoba mieszka w Polsce. w paƒstwie cz onkowskim, w którym przedsi biorstwo lub osoba, która zatrudni a pracownika ma swojà siedzib lub mieszka, je eli pracownik ten nie mieszka na sta e w paƒstwie cz onkowskim, w którym wykonuje prac. Przyk ad: Obywatel polski mieszka w Polsce. Zatrudnia go przedsi biorstwo niemieckie majàce siedzib w Niemczech. Osoba ta pracuje na rzecz tego przedsi biorstwa w Niemczech i w Szwecji. B dzie wi c podlegaç niemieckiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeƒ, a wi c tam gdzie jest siedziba przedsi biorstwa. Warto wiedzieç Pracownicy zatrudnieni w przedsi biorstwie, przez które przechodzi wspólna granica dwóch paƒstw cz onkowskich, podlegajà ustawodawstwu tego paƒstwa, na terytorium którego przedsi biorstwo ma swojà siedzib Osoby zatrudnione w placówkach dyplomatycznych i konsularnych (nie dyplomaci) Zasada podstawowa, zgodnie z którà obowiàzujàce jest ustawodawstwo kraju wykonywania pracy ma równie zastosowanie do osób zatrudnionych jako personel obs ugi w placówkach dyplomatycznych lub konsularnych oraz do prywatnej s u by domowej zatrudnionej przez pracowników tych placówek. Jednak e tacy pracownicy, którzy sà obywatelami paƒstwa cz onkowskiego akredytujàcego lub paƒstwa wysy ajàcego mogà zdecydowaç, e chcà byç obj ci ustawodawstwem tego paƒstwa. Wyboru mo na dokonaç po raz pierwszy w ciàgu trzech miesi cy od rozpocz cia zatrudnienia ze skutkiem od pierwszego dnia podj cia pracy. Prawo wyboru mo e byç ponawiane w koƒcu ka dego roku kalendarzowego i nie ma mocy wstecznej. Zainteresowany zawiadamia o dokonanym wyborze instytucj wskazanà przez w aêciwa w adz paƒstwa cz onkowskiego, którego ustawodawstwo wybra, powiadamiajàc o tym tak e swojego pracodawc

17 Personel pomocniczy Unii Europejskiej Dla grupy pracowników administracji Unii Europejskiej, którà w Rozporzàdzeniu 1408/71 okreêla si jako personel pomocniczy Wspólnot Europejskich, obowiàzujà specjalne przepisy. Osoby takie w momencie rozpocz cia pracy majà wybór ustawodawstwa, przepisom którego chcà byç podporzàdkowani. Od dnia rozpocz cia stosunku pracy mogà one wybraç przynale noêç do ustawodawstwa kraju, w którym wykonujà prac, kraju, którego sà obywatelem lub do ustawodawstwa kraju ostatniego ich ubezpieczenia. Mogà jednak skorzystaç z prawa wyboru tylko raz W którym kraju b dziesz podlegaç ubezpieczeniom. Kilka przyk adów Przyk ad 1 Obywatel polski zamieszkuje w Polsce i tutaj jest zatrudniony w przedsi biorstwie na podstawie umowy o prac. JednoczeÊnie wykonuje prac na podstawie umowy o prac w Danii. Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 (art.14 par.2 lit.b) b dzie podlega polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i pracuje). Polskie ustawodawstwo stanowi, e osoba zatrudniona na podstawie umów o prac podlega obowiàzkowo ubezpieczeniom z ka dej umowy o prac. W zwiàzku z tym, pracownik b dzie podlega obowiàzkowo ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytu u wykonywania pracy na terytorium Polski jak i z tytu u wykonywania pracy na terytorium Danii. Zatem sk adki na ubezpieczenia spo eczne i ubezpieczenie zdrowotne wed ug polskiego ustawodawstwa b dzie przekazywa do ZUS zarówno polski jak i duƒski pracodawca. Przyk ad 2 Obywatelka polska zamieszkuje w Polsce. W Polsce wykonuje prac na podstawie umowy zlecenia zawartej z polskim przedsi biorstwem. JednoczeÊnie w Szwecji jest zatrudniona na podstawie umowy o prac Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 (art.14 par.2 lit.b) b dzie podlega a polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i w Polsce wykonuje prac ). Polskie ustawodawstwo stanowi, e jeêli ma si jednoczeênie prawo do ubezpieczenia jako zleceniobiorca i pracownik, osoba podlega obowiàzkowo ubezpieczeniom spo ecznym jako pracownik, natomiast jako zleceniobiorca podlega tym ubezpieczeniom dobrowolnie, pod warunkiem, e przychód z wykonywanej pracy na podstawie umowy o prac, stanowiàcy podstaw wymiaru sk adek wynosi co najmniej najni sze wynagrodzenie. 33

18 W przypadku wi c, gdy z umowy o prac z tytu u zatrudnienia w Szwecji pracownik b dzie otrzymywa kwot po przeliczeniu co najmniej 760 z (tyle wynosi najni sze wynagrodzenie w chwili pisania broszury), to z tytu u wykonywania umowy zlecenia w Polsce b dzie podlegaç ubezpieczeniom spo ecznym dobrowolnie. Zatem w tym przypadku sk adki na ubezpieczenia spo eczne i ubezpieczenie zdrowotne za pracownika zobowiàzany jest obowiàzkowo przekazywaç do ZUS szwedzki pracodawca, natomiast polski zleceniodawca b dzie odprowadza obowiàzkowà sk adk na ubezpieczenie zdrowotne. Przyk ad 3 Osoba duchowna zamieszkuje w Polsce. JednoczeÊnie wykonuje prac na podstawie umowy o prac w Niemczech. Z umowy o prac (po przeliczeniu) osiàga 760z. Na podstawie Rozporzàdzenia 1408/71 podlega polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i wykonuje swoja s u b jako duchowny). To, e jest pracownikiem i osobà duchownà oznacza, e taka osoba b dzie podlega a obowiàzkowo ubezpieczeniom z umowy o prac, natomiast jako duchowny podlega dobrowolnie ubezpieczeniom spo ecznym. W zwiàzku z tym pracodawca niemiecki zobowiàzany b dzie do przekazywania sk adek na ubezpieczenia spo eczne i ubezpieczenie zdrowotne do ZUS za tego pracownika. Przyk ad 4 Obywatel polski zamieszkuje w Polsce i wykonuje prac na podstawie umowy agencyjnej(zlecenia) w Polsce. W Danii równie zosta zatrudniony na podstawie umowy agencyjnej (zlecenia). Na podstawie Rozporzàdzenia 1408/71 podlega polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i pracuje). Polskie ustawodawstwo stanowi, e przy wykonywaniu wi cej ni jednej umowy zlecenia (agencyjnej) osoba podlega obowiàzkowo ubezpieczeniu z jednej umowy, natomiast z drugiej ubezpieczenia spo eczne sà dobrowolne. Obowiàzkowo podlega ubezpieczeniu z tej umowy, w której oznaczono wczeêniejszy dzieƒ rozpocz cia jej wykonywania. Mo e te zmieniç sobie tytu obowiàzkowych ubezpieczeƒ. W przypadku wi c, gdy w umowie agencyjnej zawartej w Polsce oznaczono wczeêniejszy dzieƒ rozpocz cia jej wykonywania, ni w umowie zawartej w Danii, to polski p atnik (zleceniodawca) b dzie przekazywa do ZUS obowiàzkowe sk adki na ubezpieczenia spo eczne i ubezpieczenie zdrowotne

19 Je eli osoba zechce równie podlegaç dobrowolnie ubezpieczeniom spo ecznym z tej umowy, którà wykonuje w Danii, to duƒski zleceniodawca b dzie odprowadza sk adki do ZUS z tytu u dobrowolnych ubezpieczeƒ spo ecznych i obowiàzkowà sk adk na ubezpieczenie zdrowotne. Je eli osoba nie b dzie chcia a podlegaç ubezpieczeniom spo ecznym z tytu u wykonywanej umowy w Danii, to duƒski zleceniodawca zobowiàzany b dzie odprowadziç do ZUS tylko sk adk na ubezpieczenie zdrowotne. Przyk ad 5 Obywatel polski zamieszka y w Niemczech. W Niemczech wykonuje prac na podstawie umowy o prac. W Polsce równie wykonuje prac na podstawie umowy o prac. Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 podlegaç b dzie niemieckiemu ustawodawstwu (poniewa w Niemczech zamieszkuje i pracuje). Je eli niemieckie ustawodawstwo przewiduje obj cie obowiàzkowym ubezpieczeniem z dwóch tytu ów, i z umowy o prac w Niemczech i z umowy o prac w Polsce, to polski pracodawca zobowiàzany b dzie przekazywaç sk adki wed ug ustawodawstwa niemieckiego do niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej Pracownicy przygraniczni i pracownicy sezonowi Pracownik przygraniczny i pracownik sezonowy b dzie podlega ubezpieczeniom wed ug takich samych zasad odpowiednio jak dla pracowników, pracowników oddelegowanych i osób pracujàcych na w asny rachunek, które zosta y opisane wy ej. 6.4 Prowadzenie dzia alnoêci przez osob samodzielnie zarobkujàcà na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego Dla okreêlenia, jakie ustawodawstwo zastosujemy dla osób pracujàcych na w asny rachunek na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw ma znaczenie, tak jak w przypadku pracowników, miejsce zamieszkania tych osób lub siedziba przedsi biorstwa. Osoba, która zwykle prowadzi samodzielnà dzia alnoêç zarobkowà na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw, podlega ustawodawstwu paƒstwa, na terytorium którego zamieszkuje, o ile wykonuje ona tutaj cz Êç swojej dzia alnoêci. Je eli nie wykonuje pracy na terytorium paƒstwa cz onkowskiego gdzie mieszka, podlega ustawodawstwu paƒstwa, na terytorium którego wykonuje prac podstawowà

20 Praca podstawowa to: w pierwszej kolejnoêci miejsce, gdzie znajduje si sta a siedziba lub sta a dzia alnoêç zainteresowanego, w razie braku takiego miejsca zwyczajowy charakter lub czas trwania wykonywanej dzia alnoêci, liczba wykonywanych Êwiadczeƒ oraz wielkoêç dochodów pochodzàcych z prowadzonej dzia alnoêci. Je eli osoba samodzielnie zarobkujàca prowadzi t dzia alnoêç na w asny rachunek w przedsi biorstwie podzielonym przez wspólnà granic dwóch paƒstw podlega ustawodawstwu paƒstwa, na terytorium którego znajduje si siedziba przedsi biorstwa W którym kraju b dziesz podlegaç ubezpieczeniom. Kilka przyk adów Przyk ad 1 Obywatel polski zamieszkuje w Polsce i tu prowadzi dzia alnoêç gospodarczà. JednoczeÊnie prowadzi dzia alnoêç na w asny rachunek w Belgii. Na podstawie Rozporzàdzenia 1408/71 osoba b dzie podlegaç polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i w Polsce prowadzi dzia alnoêç gospodarczà). Wed ug polskiego ustawodawstwa, je eli osoba prowadzi kilka rodzajów dzia alnoêci gospodarczej, jest obj ta obowiàzkowo ubezpieczeniami spo ecznymi z jednego wybranego rodzaju dzia alnoêci. Wobec tego b dzie sama odprowadza a do ZUS sk adki na ubezpieczenia spo eczne z jednej dzia alnoêci oraz na ubezpieczenie zdrowotne z dwóch dzia alnoêci. Przyk ad 2 Obywatelka polska zamieszkuje w Polsce i tu prowadzi dzia alnoêç gospodarczà. Posiada ustalone prawo do emerytury. JednoczeÊnie prowadzi dzia alnoêç zarobkowà na w asny rachunek na terenie Niemiec. Zgodnie z Rozporzàdzeniem 1408/71 b dzie podlegaç polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i w Polsce prowadzi dzia alnoêç gospodarczà). Polskie ustawodawstwo stanowi, e ubezpieczenia spo eczne z prowadzonej dzia alnoêci sà dobrowolne, natomiast obowiàzkowe jest ubezpieczenie zdrowotne z dwóch dzia alnoêci. Przyk ad 3 Rolnik posiada gospodarstwo rolne w Polsce i tu zamieszkuje. Podejmuje prac na w asny rachunek na terenie Hiszpanii

21 Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 osoba b dzie podlegaç polskiemu ustawodawstwu (poniewa w Polsce zamieszkuje i prowadzi dzia alnoêç rolniczà), gdy rolnika traktujemy jako osob pracujàcà na w asny rachunek. Mamy wi c do czynienia z wykonywaniem pracy na w asny rachunek na terytorium dwóch paƒstw cz onkowskich. Zgodnie z ustawodawstwem polskim nale y wybraç tytu ubezpieczenia: rolnik czy dzia alnoêç gospodarcza. Osoba ma prawo wyboru ubezpieczenia, je eli podlega a nieprzerwanie ubezpieczeniu rolniczemu w Polsce przez okres jednego roku. Je eli wybra a ubezpieczenie rolnicze, wówczas nie podlega ubezpieczeniom w Polsce z tytu u prowadzonej dzia alnoêci na w asny rachunek w Hiszpanii. Je eli nie podlega a ubezpieczeniu rolniczemu przez okres jednego roku, to nie mo e dokonaç wyboru ubezpieczenia i wówczas b dzie podlega a w Polsce ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytu u prowadzenia dzia alnoêci na w asny rachunek, którà wykonuje w Hiszpanii Zasady stosowane do osób wykonujàcych jednoczeênie prac i dzia alnoêç na w asny rachunek Przepisy Rozporzàdzenia 1408/71 w art. 14 c(5) stanowià, e osoba która wykonuje jednoczeênie prac i dzia alnoêç na w asny rachunek na terytorium ró nych paƒstw, podlega ustawodawstwu paƒstwa cz onkowskiego na terytorium którego wykonuje prac najemnà. Je eli wykonuje prac na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw ustawodawstwo w aêciwe ustala si wed ug regu dotyczàcych pracowników mi dzynarodowego transportu (tak jak to zosta o przedstawione w pkt ). Wyjàtek! Przepisy Rozporzàdzenia 1408/71 stanowià, e osoba wykonujàca prac w jednym kraju i dzia alnoêç na w asny rachunek w drugim kraju, mo e w niektórych przypadkach podlegaç ubezpieczeniom obydwu krajów. W za àczniku VII do Rozporzàdzenia 1408/71 zapisano te wyjàtkowe sytuacje w odniesieniu do krajów UE. Polska w za àczniku VII dokona a zapisu, z którego wynika, e osoba wykonujàca prac w jednym paƒstwie i dzia alnoêç na w asny rachunek w drugim paƒstwie, b dzie podlega a ubezpieczeniom tego paƒstwa, na terytorium którego wykonuje prac

22 6.5.1 W którym kraju b dziesz podlegaç ubezpieczeniom. Kilka przyk adów Przyk ad 1 Obywatel polski jest zatrudniony na podstawie umowy o prac w Polsce i tutaj zamieszkuje. Prac w Polsce wykonuje w po owie wymiaru czasu pracy i otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 700 z. JednoczeÊnie prowadzi dzia alnoêç na w asny rachunek w Luksemburgu. W tym przypadku do osoby tej b dzie mia o zastosowanie polskie ustawodawstwo (poniewa w Polsce zamieszkuje i w Polsce wykonuje prac najemnà). Polskie ustawodawstwo stanowi, e przy rozstrzyganiu tytu u ubezpieczenia: pracownik czy dzia alnoêç gospodarcza, osoba podlega obowiàzkowo ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik. Natomiast z prowadzonej dzia alnoêci gospodarczej podlega ubezpieczeniom spo ecznym dobrowolnie, o ile przychód z umowy o prac wynosi co najmniej najni sze wynagrodzenie, a ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiàzkowo. Poniewa w tym przypadku przychód z umowy o prac wynosi 700 z, czyli poni ej kwoty najni szego wynagrodzenia, osoba ta b dzie tak e podlega a obowiàzkowo ubezpieczeniom spo ecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba prowadzàca dzia alnoêç na w asny rachunek. Przyk ad 2 Rolnik posiada gospodarstwo rolne w Polsce i tu zamieszkuje. Podejmuje równoczeênie prac na podstawie umowy o prac w Szwecji. Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 podlega ustawodawstwu szwedzkiemu, poniewa w Szwecji wykonuje prac najemnà. Sk adka na ubezpieczenie b dzie op acana w Szwecji z dwóch tytu ów ( o ile dochód z pracy rolniczej w Polsce b dzie podlega opodatkowaniu w Szwecji). Przyk ad 3 Obywatelka polska zamieszka a w Polsce wykonuje dzia alnoêç artystycznà. Natomiast w Niemczech jest zatrudniona na podstawie umowy o prac. W tym przypadku, wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 b dzie podlega a ustawodawstwu niemieckiemu, poniewa w tym paƒstwie wykonuje prac najemnà. Uwaga! Tam, gdzie nie zastosowano do Ciebie ustawodawstwa polskiego tylko ustawodawstwo innego paƒstwa cz onkowskiego, powinieneê dowiedzieç si w instytucji w aêciwej danego paƒstwa jakie sà zasady dotyczàce podlegania ubezpieczeniom i op acania sk adek w tym paƒstwie

23 7. Wyjàtki od postanowieƒ artyku ów Rozporzàdzenia 1408/71 Zgodnie z Rozporzàdzeniem 1408/71 dwa lub wi cej paƒstwa cz onkowskie, w aêciwe w adze tych paƒstw, lub instytucje okreêlone przez te w adze, mogà zawrzeç porozumienie dotyczàce wyjàtków od postanowieƒ o ustawodawstwie w aêciwym, jeêli przyniesie to korzyêç jednej osobie lub grupie osób. Porozumienie takie mo e oznaczaç, e osoba b dzie nale eç do ustawodawstwa danego paƒstwa cz onkowskiego, pomimo i zasady wyboru ustawodawstwa w aêciwego wskazujà, e krajem w aêciwym jest inne paƒstwo cz onkowskie. Przyk adowo okres zwolnienia pracownika delegowanego wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 wynosi = 24 miesiàce. Okres ten mo e byç przed u ony do 5 lat, je eli Polska zawrze takie porozumienia z paƒstwem cz onkowskim (paƒstwami cz onkowskimi). 8. Formularze i formalnoêci Stosowanie formularzy ma na celu uproszczenie mi dzynarodowych kontaktów pomi dzy instytucjami zabezpieczenia spo ecznego ró nych paƒstw cz onkowskich. Formularze majà zapewniç szybkà i skutecznà komunikacj. Formularze zawierajà dane niezb dne do okreêlenia m.in. któremu ustawodawstwu osoba podlega. Przede wszystkim w aêciwa instytucja paƒstwa cz onkowskiego, którego ustawodawstwo ma nadal zastosowanie, wydaje na wniosek zainteresowanego lub jego pracodawcy zaêwiadczenie potwierdzajàce fakt podlegania temu ustawodawstwu i od jakiej daty. Wa ne Przed wyjazdem z kraju do pracy na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego nale y zwróç si do w aêciwej instytucji w swoim kraju o wydanie odpowiednich formularzy. Przepisy Rozporzàdzenia 574/72 w artyku ach od 10b do 14 okreêlajà, jakich formalnoêci nale y dokonaç w przypadkach koniecznoêci potwierdzenia stosowania w aêciwego ustawodawstwa. Chodzi tu przede wszystkim o wydawanie przez w aêciwe instytucje zaêwiadczeƒ dla: 44 45

24 oddelegowanych pracowników, oddelegowanych osób pracujàcych na w asny rachunek, osób wykonujàcych jednoczeênie prac na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw cz onkowskich, osób pracujàcych na w asny rachunek na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw cz onkowskich, osób wykonujàcych jednoczeênie prac i dzia alnoêç na w asny rachunek na terytorium dwóch lub wi cej paƒstw cz onkowskich, osób zatrudnionych w placówkach dyplomatycznych i konsularnych oraz dla personelu pomocniczego Unii Europejskiej, urz dników paƒstwowych. Formularze stosowane przy okreêleniu w aêciwego ustawodawstwa noszà oznaczenia: E 101, E 102, E 103. Formularz E 101 stosujemy w przypadkach oddelegowania pracownika najemnego, osoby pracujàcej na w asny rachunek, oddelegowania urz dników paƒstwowych do pracy w innym paƒstwie. Formularz E 102 zastosujemy w przypadku przed u enia okresu oddelegowania lub prowadzenia dzia alnoêci na w asny rachunek powy ej 12 miesi cy. Formularz E 103 zastosujemy przy wyborze ubezpieczenia przez personel zatrudniony w placówkach dyplomatycznych i konsularnych (nie dyplomatów). Przyk ad Pan Nowak zosta oddelegowany przez swojego polskiego pracodawc do pracy na teren Hiszpanii na okres 9 miesi cy. Wed ug Rozporzàdzenia 1408/71 b dzie podlega ubezpieczeniom w Polsce. Co nale y zrobiç? Polski pracodawca powinien zwróciç si do w aêciwej instytucji (oddzia u ZUS, inspektoratu ZUS w aêciwego ze wzgl du na siedzibe pracodawcy) o potwierdzenie formularza E 101.Taki formularz powinien byç wype niony i poêwiadczony w 3 egzemplarzach: 1 egzemplarz pozostaje w instytucji w aêciwej, 2 egzemplarze odsy ane sà do polskiego pracodawcy. Polski pracodawca natomiast jeden egzemplarz pozostawia sobie, a drugi przekazuje pracownikowi. Wa ne Formularz E 101 zawiera pouczenie, które okreêla jakie obowiàzki ma pracodawca oddelegowanego pracownika. Pracodawca oddelegowanego pracownika ma obowiàzek informowania instytucji, która potwierdzi a formularz E 101 o wszelkich zmianach, jakie wystàpi y w okresie oddelegowania np. o tym, e okres oddelegowania do pracy w Hiszpanii z 9 miesi cy zosta skrócony do 5 miesi cy

25 9. Wykaz instytucji w aêciwych dla za atwienia Twoich spraw Po wejêciu Polski do Unii, we wszystkich sprawach zwiàzanych z okreêleniem zasad podlegania ubezpieczeniom w zwiàzku z podj ciem zatrudnienia na obszarze Unii, mo esz zwracaç si do instytucji okreêlonych w rozdziale 3 broszury. Przypomnijmy: W aêciwà w adzà jest: Minister Pracy i Polityki Spo ecznej ul. Nowogrodzka 1/3/ Warszawa tel. (0 prefix 22) fax. (0 prefix 22) e mail: teresa_guzelf@mpips.gov.pl Instytucjà àcznikowà jest: Zak ad Ubezpieczeƒ Spo ecznych Centrala Departament Ubezpieczeƒ i Sk adek ul. Czerniakowska Warszawa tel. (0 prefix 22) fax. (0 prefix 22) e mail: dus@zus.pl Instytucjami w aêciwymi sà: terenowe jednostki organizacyjne Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych w aêciwe ze wzgl du na siedzib pracodawcy osoby ubezpieczonej/ pracujàcego na w asny rachunek 48