Prawo upadłościowe i naprawcze

Transkrypt

1 Komentarze Becka Piotr Zimmerman Prawo upadłościowe i naprawcze Komentarz 2. wydanie C H BECK

2 KOMENTARZE BECKA Prawo upadłościowe i naprawcze

3 Polecamy nasze najnowsze publikacje z tej serii: Zbigniew Husak, Wojciech Lis, Piotr Wiśniewski PRAWO PRASOWE Paweł Smoleń (red.) USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH Jerzy Pieróg PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH, wyd. 11 Jacek Jaworski, Marian Wolanin, Adam Tułodziecki, Arkadiusz Prusaczyk USTAWA O GOSPODARCE NIERUCHOMOŚCIAMI, wyd. 2 Zygmunt Niewiadomski (red.) PRAWO BANKOWE, wyd. 4 Zygmunt Niewiadomski (red.) PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE, wyd. 6 Bernard Smykla PRAWO BANKOWE, wyd. 2 Magdalena Pyter (red.) PRAWO O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM

4 Prawo upadłościowe i naprawcze Komentarz Piotr Zimmerman 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2012

5 Propozycja cytowania: P. Zimmerman, Prawo upadłościowe i naprawcze, wyd. 2, Warszawa 2012 Wydawca: Natalia Adamczyk Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów Wykaz literatury Prawo upadłościowe i naprawcze XIII XV XIX Część pierwsza. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym i jego skutkach Tytuł I. Przepisy ogólne Dział I. Przepisy wstępne Art Dział II. Podmiotowy zakres stosowania ustawy Art Dział III. Podstawy ogłoszenia upadłości Art Tytuł II. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości. 39 Dział I. Sąd Art Dział II. Wniosek o ogłoszenie upadłości Art Dział III. Przepisy o postępowaniu Art Dział IV. Postępowanie zabezpieczające Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Zabezpieczenie majątku dłużnika Art Dział V. Wstępne zgromadzenie wierzycieli Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Uczestnicy Art V

7 Spis treści VI Dział VI. Orzeczenie o ogłoszeniu upadłości Art Tytuł III. Skutki ogłoszenia upadłości Dział I. Skutki ogłoszenia upadłości co do osoby upadłego Art Dział II. Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego Rozdział 1. Masa upadłości Oddział 1. Przepisy ogólne Art Oddział 2. Ustalanie składu masy upadłości 140 Art Oddział 3. Wyłączenia z masy upadłości Art Oddział 4. Czynności upadłego dotyczące mienia wchodzącego w skład masy upadłości Art Oddział 5. Zakaz obciążania masy upadłości 171 Art Rozdział 2. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego Oddział 1. Przepisy ogólne Art Oddział 2. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu Art Oddział 3. Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego Art Rozdział 3. Skutki ogłoszenia upadłości co do spadków nabytych przez upadłego Art Rozdział 4. Wpływ ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego Art

8 Spis treści Dział III. Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego Art Dział IV. Wpływ ogłoszenia upadłości na zlecenia rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych Art Dział V. Wpływ ogłoszenia upadłości na postępowania sądowe i administracyjne Rozdział 1. Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu Art Rozdział 2. Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego Art Tytuł IV. Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym prowadzonym po ogłoszeniu upadłości Dział I. Sąd i sędzia-komisarz Rozdział 1. Sąd Art Rozdział 2. Sędzia-komisarz Art Dział II. Syndyk, nadzorca sądowy, zarządca i ich zastępcy Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Syndyk Art Rozdział 3. Nadzorca sądowy Art Rozdział 4. Zarządca Art Dział III. Uczestnicy postępowania Rozdział 1. Upadły Art Rozdział 2. Wierzyciele Oddział 1. Przepisy ogólne Art Oddział 2. Zgromadzenie wierzycieli Art VII

9 Spis treści VIII Oddział 3. Rada wierzycieli Art Dział IV. Przepisy ogólne dotyczące postępowania po ogłoszeniu upadłości Art Dział V. Koszty Art Tytuł V. Zgłoszenie i ustalenie wierzytelności Dział I. Zgłoszenie wierzytelności Rozdział 1. Wierzytelności podlegające zgłoszeniu 512 Art Rozdział 2. Zgłoszenie wierzytelności Art Rozdział 3. Sprawdzanie zgłoszonych wierzytelności Art Dział II. Lista wierzytelności Rozdział 1. Ustalenie listy wierzytelności Art Rozdział 2. Zaskarżenie listy wierzytelności Art Rozdział 3. Zatwierdzenie, prostowanie i uzupełnienie listy wierzytelności Art Tytuł VI. Układ Dział I. Przepisy ogólne Art Dział II. Zawarcie i zatwierdzenie układu Art Dział III. Skutki układu Art Dział IV. Zmiana układu Art Dział V. Uchylenie układu Art Tytuł VII. Likwidacja masy upadłości Dział I. Przepisy ogólne Art Dział II. Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do

10 Spis treści lokalu i statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego Art Dział III. Sprzedaż ruchomości oraz przejęcie przez zastawnika ruchomości obciążonej zastawem rejestrowym 709 Art Dział IV. Likwidacja wierzytelności i praw majątkowych Art Tytuł VIII. Podział funduszów masy upadłości i sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo Dział I. Przepisy ogólne Art Dział II. Kolejność zaspokajania wierzycieli Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Kolejność spłacania wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską Art Dział III. Postępowanie w sprawie podziału funduszów masy upadłości Rozdział 1. Ustalenie planu podziału Art Rozdział 2. Wykonanie planu podziału Art Tytuł IX. Zakończenie i umorzenie postępowania upadłościowego oraz ich skutki Art Tytuł X. Postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej Art Część druga. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania upadłościowego Tytuł I. Przepisy ogólne Art Tytuł II. Jurysdykcja krajowa Art Tytuł III. Uznanie zagranicznych postępowań upadłościowych 834 Art IX

11 Spis treści Tytuł IV. Wtórne postępowanie upadłościowe Art Tytuł V. Współpraca z sądami zagranicznymi i zarządcami zagranicznymi Art Część trzecia. Odrębne postępowania upadłościowe Tytuł I. Postępowanie upadłościowe wszczęte po śmierci niewypłacalnego dłużnika Art Tytuł Ia. Postępowanie upadłościowe wobec deweloperów Art Tytuł II. Postępowanie upadłościowe wobec banków Dział I. Przepisy ogólne Art Dział II. Postępowanie upadłościowe wobec banków hipotecznych Art Dział III. Postępowanie upadłościowe wobec instytucji kredytowych, banków zagranicznych oraz banków krajowych prowadzących działalność za granicą Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Postępowanie Art Rozdział 3. Prawo właściwe oraz skutki ogłoszenia upadłości Art Tytuł III. Postępowanie upadłościowe wobec zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji Dział I. Przepisy ogólne Art Dział II. Postępowanie upadłościowe wobec mających siedzibę w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym Zakładów Ubezpieczeń i ich oddziałów oraz zakładów reasekuracji i ich oddziałów Art Tytuł IV. Postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji Art X

12 Spis treści Tytuł V. Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej Art Część czwarta. Postępowanie naprawcze w razie zagrożenia niewypłacalnością Art Część piąta. Przepisy karne Art Część szósta. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i przepisy końcowe Dział I. Zmiany w przepisach obowiązujących Art Dział II. Przepisy przejściowe Art Dział III. Przepisy końcowe Art Indeks rzeczowy XI

13

14 Przedmowa Ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze uchwalona została w dniu r. i weszła w życie r. Ustawa została bardzo gruntownie znowelizowana ustawą z r. i w nowym brzmieniu obowiązuje we wszystkich postępowaniach, w których upadłość ogłoszono po r. Niniejszy komentarz obejmuje stan prawny po nowelizacji, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii przepisów przejściowych oraz istotnych różnic w stosowaniu prawa w wersji znowelizowanej w odniesieniu do poprzednio obowiązującej. Dziewięć lat stosowania w praktyce uregulowań, które zastąpiły obowiązujące od 1934 r. Prawo upadłościowe oraz Prawo o postępowaniu układowym, pozwoliło na sformułowanie opinii i wskazówek co do praktycznego stosowania tego prawa nie tylko w oparciu o warstwę teoretyczną nowych uregulowań, ale także o w oparciu o doświadczenia judykatury, w tym orzecznictwo Sądu Najwyższego. Podstawowym zadaniem niniejszego komentarza jest udzielenie odpowiedzi na pytania i wątpliwości pojawiające się przy stosowaniu tego prawa oraz przedstawienie propozycji rozwiązania problemów praktycznych. Większość wątpliwości wywołuje doskonała treść przepisów, które zmierzając w stronę kazuistycznej próby ujęcia każdej wyobrażalnej sytuacji możliwie szczegółowo, utraciły zakres ogólności i abstrakcyjności charakteryzujący dobre rzemiosło legislacyjne. Oczywistym jest, iż w konfrontacji z rzeczywistością każdy praktyk poszukuje odpowiedzi nie tyle zgodnej z teoretycznym wzorcem, ile dającej mu wskazówkę do konkretnego zachowania: przedsiębiorcy kiedy wnieść o ogłoszenie upadłości, wierzycielowi jak skutecznie dochodzić wierzytelności, a sądowi jak sprawować wymiar sprawiedliwości pamiętając o najistotniejszym dla stron wymiarze ekonomicznym postępowania. Pisząc komentarz nie próbowałem wytykać ustawodawcy błędów i niespójności, wręcz przeciwnie zamierzałem, tam gdzie to było możliwe wykazać, iż przy odwołaniu do celu ustawy oraz zespołu naczelnych zasad rządzących postępowaniem, możliwe jest racjonalne i rozsądne odczytanie normy prawnej, również z przepisów, którym daleko do doskonałości. Komentarz został napisany w oparciu o wieloletnie doświadczenie orzecznicze zdobyte w sprawach upadłościowych, przy sprawowaniu XIII

15 Przedmowa urzędu sędziego, sędziego-komisarza, przewodniczącego Wydziału Upadłościowego, uczestnictwie w prawach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, a obecnie praktyka radcy prawnego specjalizującego się w postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacji w ramach kancelarii Zimmerman i Wspólnicy, specjalizującej się w tej dziedzinie prawa. To doświadczenie pozwala ufać, iż komentarz ten okaże się przydatny w praktyce zarówno profesjonalistom stosującym to prawo zawodowo, jak i pomoże osobom spoza grona prawników zrozumieć zasady tego postępowania i poruszać się w nim w niezbędnym zakresie. Będę wdzięczny za wszelkie uwagi krytyczne i propozycje dyskusji, e proszę kierować na adres piotr.zimmerman@zimmerman.com.pl. Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień r., a także zmiany wprowadzone ustawą z r. o ochronie praw nabywców lokali mieszkalnych i domów jednorodzinnych, która wchodzi w życie r. Warszawa, kwiecień 2012 r. Piotr Zimmerman XIV

16 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa BFGU ustawa z r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 711 ze zm.) BankHipU ustawa z r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 99, DziałUbezpU poz. 919 ze zm.) ustawa z r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) FundEmerytU ustawa z r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.) FundInwU ustawa z r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz ze zm.) FundU ustawa z r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KM ustawa z r. Kodeks morski (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 217, poz ze zm.) KP ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. KPA z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KrRejSU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) XV

17 Wykaz skrótów KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KSCU ustawa z r. o kosztach sądowych cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) KWU ustawa z r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) LicSyndU ustawa z r. o licencji syndyka (Dz.U. PPM z 2007 r. Nr 123, poz. 850) ustawa z r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) ObligU ustawa z r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz ze zm.) ObrInFinU ustawa z r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz ze zm.) OchrKonkU ustawa z r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) OchrRoszczPracU... ustawa z r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz ze zm.) OfertaPublU ustawa z r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 185, poz ze zm.) OrdPodU ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) OstRozrachU ustawa z r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 112, poz. 743 ze zm.) PrBank ustawa z r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrUp rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) PrUpN ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) PrUSP XVI ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.)

18 Wykaz skrótów RachunkU ustawa z r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz ze zm.) RegSądR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) RehZawU ustawa z r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.) Rzym I rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Dz.Urz. UE L 177 z r., s. 6) SwobGospU ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) SystUbezpSpołU.... ustawa z r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm.) ZastRejU ustawa z r. o zastawie rejestrowym (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) 2. Organy orzekające ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SO Sąd Okręgowy TK Trybunał Konstytucyjny WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny 3. Czasopisma Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego Dz.U Dziennik Ustaw Dz.Urz Dziennik Urzędowy Gl Glosa MoP Monitor Prawniczy M.P Monitor Polski MSiG Monitor Sądowy i Gospodarczy OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna XVII

19 Wykaz skrótów OSG Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych PB Prawo Bankowe PS Prawo Sądowe PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne POSAG Przegląd Sądowy Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Pr. Sp Prawo Spółek Prz.Sąd Przegląd Sądowy PPH Przegląd Prawa Handlowego PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Zb. Orz Zbiór Orzeczeń 4. Inne skróty art artykuł FGŚP Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych KRS Krajowy Rejestr Sądowy MF Minister Finansów MS Minister Sprawiedliwości nast następne Nb numer brzegowy NBP Narodowy Bank Polski niepubl niepublikowany Nr numer post postanowienie rozp rozporządzenie t.j tekst jednolity ust ustęp uchw uchwała UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyr wyrok zd zdanie XVIII

20 Wykaz literatury Adamus R., Pojęcie zwykły zarząd w art. 76 ust. 3 Prawa upadłościowego i naprawczego, Prz.Sąd. 2011, Nr 4, s Adamus R., Potrącenie wierzytelności a upadłość likwidacyjna. Glosa do uchwały SN z r., III CZP 48/03, Pr. Sp. 2005, Nr 5 Adamus R., Przedsiębiorstwo upadłego w upadłości likwidacyjnej, Warszawa 2011 Adamus R., Rada wierzycieli w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu z zarządem własnym, MoP 2006, Nr 18 Adamus R., Zdolność naprawcza i przesłanki dla wszczęcia postępowania naprawczego, MoP 2003, Nr 22 Adamus R., Jasiński T., Pomoc publiczna a postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu, cz. 1, Pr. Sp. 2006, Nr 10 Adamus R., Witosz A.J., Witosz A., Upadłość konsumencka. Komentarz praktyczny, Warszawa 2009 Allerhand M., Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 1991 Babiarz-Mikulska K., Sposoby zakończenia postępowania naprawczego, i jego skutki, Pr. Sp. 2004, Nr 5 Babiarz-Mikulska K., Uprawnienia wierzycieli realizowane zbiorowo w polskim postępowaniu naprawczym zgromadzenie wierzycieli, Pr. Sp. 2006, Nr 9 Babiarz-Mikulska K., Uprawnienia wierzycieli w postępowaniu naprawczym, Pr. Sp. 2004, Nr 11 Babiarz-Mikulska K., Wierzyciele w prawie upadłościowym ogólna charakterystyka i klasyfikacja na gruncie prawa upadłościowego i naprawczego, Pr. Sp. 2004, Nr 7 8 Bielski R., Zdolność upadłościowa spółki handlowej, Pr. Sp. 2004, Nr 9 Bieniak M., Odpowiednie zastosowanie przepisów KPC w postępowaniu upadłościowym, MoP 2006, Nr 14 Brol J., Podstawowe kierunki zmian w postępowaniu upadłościowym, PPH 2003, Nr 8 Brol J., Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu wybrane problemy prawne, PPH 2003, Nr 12 XIX