Ocena wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż powikłanych cukrzycą ciążową
|
|
- Marta Pawlik
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Praca oryginalna Endokrynol. Ped Original Paer Pediatr. Endocrinol Ocena wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową Assessment of blood ressure in children exosed to gestational diabetes in utero 1 Małgorzata Wilk, 1 Anita Horodnicka-Józwa, 2 Piotr Molęda 1 Elżbieta Petriczko, 3 Krzysztof Safranow, 4 Hanna Chojnacka, 4 Elżbieta Gawrych, 1 Mieczysław Walczak 1 Klinika Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin, 2 Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin, 3 Zakład Biochemii Katedry Biochemii i Chemii Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin, 4 Klinika Chirurgii Dziecięcej i Onkologicznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin Słowa kluczowe Cukrzyca ciążowa, nadciśnienie tętnicze, otyłość u dzieci Streszczenie Wstę. Dzieci ochodzące z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową (GDM) mogą wykazywać zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego w rzyszłości. Celem racy była analiza wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową. Materiał i metody. Gruę badaną stanowiło 50 dzieci urodzonych z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową, gruę kontrolną 46 zdrowych dzieci z ciąży bez GDM. Z wywiadu lekarskiego i dokumentacji medycznej uzyskano dane dotyczące arametrów antroometrycznych matki rzed ciążą oraz rzebiegu ciąży. Oceniono wysokość i masę ciała, obwód talii i bioder, obliczono BMI dziecka ibmi matki.dokonano omiaru ciśnienia tętniczego, oznaczono stężenie glukozy i insuliny na czczo, wyznaczono wartości wskaźników HOMA2-IR, HOMA2-B, HO- MA2-S. Wyniki. Odsetek dzieci z nadwagą i otyłością w gruie badanej wyniósł 38%, w gruie kontrolnej 41% (=0,19). W gruie badanej wykazano istotnie wyższe wartości średniego ciśnienia skurczowego w orównaniu z gruą kontrolną (=0,02). Wyższe średnie ciśnienie skurczowe obserwowano u dzieci z nadwagą i otyłością w orównaniu ze szczułymi uczestnikami badania (grua badana =0,0002; grua kontrolna =0,008). Średnie ciśnienie roz- 1 Deartment of Pediatrics, Endocrinology, Diabetology, Metabolic Diseases and Cardiology of the Develomental Age, Pomeranian Medical University, Szczecin, 2 Deartment of Diabetology and Internal Medicine, Pomeranian Medical University, Szczecin, 3 Chair of Biochemistry and Medical Chemistry, Pomeranian Medical University, Szczecin, 4 Deartment of Pediatric Surgery and Oncology, Pomeranian Medical University, Szczecin Key words Gestational diabetes, hyertension, ediatric obesity Abstract Introduction. Children exosed to gestational diabetes mellitus (GDM) in utero may have higher risk of hyertension. The aim of this study was to assess the blood ressure in children exosed to GDM in utero. Material and methods. 50 children exosed to gestational diabetes in utero were included in the study. 46 children, not exosed to GDM, were the control grou. Data including mothers regestational anthroometric arameters and the course of regnancy were obtained from the interview and medical records. Height, body mass, waist and hi circumference were measured, child s and mother s BMI were calculated. Blood ressure and values of fasting glucose, insulin were measured. HOMA2-IR, HOMA2-S, HOMA2-B were calculated. Results. The revalence of overweight/obesity in the study grou was 38%, in the control grou 41% (=0,19). In the study grou in comarison to control, higher mean systolic ressure was noted (=0,02). Higher mean systolic ressure was observed in overweight/obese children in contrast to slim articiants (study grou =0,0002; control =0,008). Mean diastolic ressure was significantly higher in children with excessive body weight comaring to those with normal weight only in the study grou (=0,03). In the study Coyright by PTEiDD 2015 redakcja@teidd.l Adres do koresondencji / Corresondence address: Małgorzata Wilk, ul. Unii Lubelskiej 1, Szczecin, tel , fax , mwilk1@10g.l
2 kurczowe było istotnie wyższe u dzieci z nadmierną masą ciała w orównaniu do dzieci z masą rawidłową jedynie w gruie badanej (=0,03).W gruie badanej obserwowano korelacje: SD średniego ciśnienia skurczowego z obwodem talii,sd średniego ciśnienia rozkurczowego z SD masy ciała i SD BMI, SD średniego ciśnienia skurczowego dziecka z BMI matki, a także związek średniego ciśnienia rozkurczowego z arametrami gosodarki węglowodanowej (stężeniem insuliny na czczo, HOMA2-IR, HOMA2-B, HOMA2-S). Wnioski. Dzieci ochodzące z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową, mimo odobnej częstości wystęowania nadmiernej masy ciała w orównaniu z gruą rówieśników, mogą mieć zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego. Istotne wydaje się rowadzenie dalszych badań dotyczących ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz zaobieganie rozwojowi nadwagi i otyłości w tej gruie. cohort the following correlations were noted: mean systolic ressure SD with waist circumference, mean diastolic ressure SD with body mass SD and BMI SD, child s mean systolic ressure SD with mother s BMI. The association of mean diastolic ressure and carbohydrate arameters (fasting insulin, HOMA2-IR, HOMA2-B, HOMA2-S) was observed. Conclusions. Children exosed to gestational diabetes in utero, in site of similar revalence of overweight/obesity comaring to their non-exosed eers, could have higher risk of hyertension in future. Further studies of this issue and revention of overweight and obesity in this grou of children seems to be essential. Pediatr. Endocrinol Coyright by PTEiDD 2015 Endokrynol. Ped Coyright by PTEiDD 2015 Wstę Cukrzyca jest gruą chorób metabolicznych, charakteryzującą się hierglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Obserwowany wzrost częstości wystęowania otyłości, w tym także u kobiet w wieku rozrodczym, jest jedną z rzyczyn stale rosnącego odsetka kobiet, u których rozoznaje się jej szczególny ty, tj. cukrzycę ciążową (GDM, gestational diabetes mellitus) [1]. Szacuje się, że w Polsce odsetek ciąż owikłanych GDM wynosi 3 5% [2]. Jednakże w świetle najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dotyczących kryteriów rozoznania cukrzycy ciążowej jej częstość może istotnie wzrosnąć [3]. Wyniki rowadzonych w ostatnich latach badań wskazują na związek rocesów zachodzących jeszcze w życiu łodowym z óźniejszym wystęowaniem chorób rzewlekłych. Istnieje coraz więcej doniesień wykazujących związek zaburzeń wzrastania łodowego ze wzrostem ryzyka wystąienia chorób układu krążenia (nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca), metabolicznych (hierliidemii, hierkortyzolemii, otyłości, nietolerancji glukozy, insulinooorności, cukrzycy tyu 2), a także choroby obturacyjnej łuc i zaburzeń łodności [4,5]. Zarówno hierglikemia, jak i wahania stężenia glukozy u matki mają istotny wływ na rzebieg wzrastania wewnątrzmacicznego łodu i wymuszają niejako stałą adatację jego metabolizmu do aktualnych warunków [6]. Obok dość licznych ublikacji, dotyczących m.in. rozwoju somatycznego otomstwa matek z cukrzycą ciążową, nadal niewiele jest doniesień odejmujących kwestię ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego w tej gruie dzieci. Cel racy Celem racy była ocena wartości ciśnienia tętniczego w gruie dzieci ochodzących z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową. Materiał i metody Badaniem objęto 96 dzieci w wieku od 7 do 16 lat, w tym 43 dziewczynki (44,8%) i 53 chłoców (55,2%). Do gruy badanej zakwalifikowano 50 dzieci w wieku 7 15 lat (śr. 10,8±2,13 lat), w tym 22 dziewczynki (44%) i 28 chłoców (56%), ochodzących z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową. Gruę kontrolną stanowiło 46 zdrowych dzieci w wieku 7 16 lat (śr. 10,8±3,03 lat), w tym 21 dziewczynek (45,65%) i 25 chłoców (54,35%), ochodzących z ciąż nieowikłanych cukrzycą ciążową. Badanie zostało zaakcetowane rzez Komisję Bioetyczną rzy Pomorskim Uniwersytecie Me- 38 Endokrynol. Ped Ocena wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową
3 dycznym w Szczecinie i rzerowadzone w Klinice Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego PUM SPSK nr 1 w Szczecinie. Na odstawie wywiadu lekarskiego i dostęnej dokumentacji medycznej uzyskano dane dotyczące m.in.: wysokości i masy ciała matki rzed ciążą, rzebiegu ciąży, okresu okołoorodowego i noworodkowego, sosobu leczenia cukrzycy ciążowej (w gruie badanej). Nastęnie u wszystkich badanych rzerowadzono badanie ogólnoediatrycznez oceną stadium okwitania według skali Tannera oraz arametrów antroometrycznych, takich jak: wysokość i masa ciała, obwód talii i bioder, BMI.Powyższe arametry odnoszono do wartości referencyjnych [7,8] i wyrażano za omocą odchylenia standardowego (SD, standard deviation). Nadwagę lub otyłość rozoznawano u dziecka w rzyadku BMI 85 centyla dla łci i wieku [7]. Dokonano omiaru aktualnej wysokości i masy ciała matek, a nastęnie oceniono częstość wystęowania u nich otyłości(tj.bmi 30 kg/m 2 ) [9]. U wszystkich dzieci dokonano dwukrotnego omiaru ciśnienia tętniczego. Pomiaru dokonywano w ozycji siedzącej o ok minutowym odoczynku, w odstęie ok. 2 minut, rzy omocy odowiednio dobranego mankietu. Obliczono średnie wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, a nastęnie odnoszono je do wartości referencyjnych względem wieku i łci [10] i wyrażano w SD. Oznaczono stężenie glukozy i insuliny na czczo we krwi żylnej badanych dzieci i obliczono wskaźnik insulinooorności (HOMA2-IR), insulinowrażliwości (HOMA2-S) oraz funkcji komórek β wys trzustki (HOMA2-B) [11]. Analiza statystyczna Dla orównania cechjakościowychstosowano dokładny test Fishera. Wartości zmiennych mierzalnych orównywano omiędzy gruami testem Manna-Whitneya, a siłę korelacji między nimi określano rzy omocy wsółczynnika korelacji rang Searmana(Rs). Jako róg istotności statystycznej rzyjęto <0,05. Obliczenia wykonano rzy użyciu rogramu STATISTICA 10. Wyniki Wybrane arametry antroometryczne objętych badaniem dzieci rzedstawia tabela I. Nadwagę lub otyłość rozoznano u 38% (19 osób) dzieci z gruy badanej oraz 41% (19 osób) z gruy kontrolnej (=0,19). U matek dzieci z gruy badanej w orównaniu z matkami z gruy kontrolnej zarówno rzed ciążą jak i w chwili badania, istotnie częściej wystęowała otyłość (tabela II). Wyniki rzedstawione w tabeli III wskazują na istotnie wyższe wartości średniego ciśnienia skurczowego, zarówno wartości bezwzględnej jak i wyrażonej w SD, w gruie dzieci ochodzących z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową w orównaniu z gruą kontrolną. Nie wykazano istotnych różnic w zakresie ciśnienia rozkurczowego. U jednej osoby z gruy badanej ogłębiono diagnostykę i rozoznano nadciśnienie tętnicze wymagające leczenia farmakologicznego. Analiza wartości średniego ciśnienia skurczowego, bezwzględnego oraz standaryzowanego wykazała istotnie wyższe wartości w gruie dzieci z nadwagą i otyłością (BMI 85 centyla) w orównaniu z dziećmi z BMI<85 centyla. Zależność ta Tabela I. Wybrane arametry antroometryczne dzieci z gruy badanej i kontrolnej Table I. Selected anthroometric arameters of study and control grou Grua badana (n=50) Grua kontrolna (n=46) Badana cecha SD wysokości ciała 0,28 ± 1,11 0,81 ± 1,03 0,02 SD masy ciała 1,36 ± 2,28 1,67 ± 1,94 0,4 SD BMI 1,53 ± 2,48 1,48 ± 2,11 0,89 SD obwodu talii 2,29 ± 2,52 1,93 ± 2,02 0,56 SD obwodu bioder 0,86 ± 1,81 0,88 ± 1,56 0,77 istotność różnic (test Manna-Whitneya) Małgorzata Wilk, Anita Horodnicka-Józwa, Piotr Molęda, Elżbieta Petriczko, Krzysztof Safranow, Hanna Chojnacka, Elżbieta Gawrych, Mieczysław Walczak Endokrynol. Ped
4 Tabela II. Częstość wystęowania otyłości (BMI 30 kg/m 2 ) u matek objętych badaniami dzieci Table II. Prevalence of obesity (BMI 30 kg/m 2 ) in mothers of study articiants BMI (kg/m 2 ) Grua badana n=50 (n%) Grua kontrolna n=46 (n%) Przed ciążą <30 42 (84%) 46 (100%) 30 8 (16%) 0 (0%) 0,006 W chwili badania <30 31 (62%) 43 (93,48%) (38%) 3 (6,52%) 0,0002 istotność różnic (dokładny test Fishera) Tabela III. Wartość ciśnienia tętniczego w gruie badanej i kontrolnej Table III. Blood ressure in study and control grou Badana cecha Średnie RR skurczowe (mmhg) Grua badana (n=50) Grua kontrolna (n=46) 112 ± 8, ± 17,21 0,02 Średnie RR skurczowe w SD 0,73 ± 1,10-0,33 ± 1,96 0,02 Średnie RR rozkurczowe (mmhg) Średnie RR rozkurczowe w SD 66,92 ± 7,77 63,80 ± 11,30 0,15 0,78 ± 1,05 0,31 ± 1,62 0,13 RR ciśnienie tętnicze istotność różnic (test Manna-Whitneya) dotyczyła zarówno gruy badanej, jak i gruy kontrolnej (tabela IV). Średnie ciśnienie rozkurczowe w gruie badanej było istotnie wyższe u dzieci z nadwagą i otyłością w orównaniu z dziećmi szczułymi, czego nie obserwowano w gruie kontrolnej (tabela V). Nie stwierdzono istotnego związku wartości ciśnienia tętniczego z łcią badanych, stadium okwitania, sosobem leczenia cukrzycy ciążowej czy sosobem ukończenia ciąży. Obserwowano natomiast związek wartości ciśnienia tętniczego z arametrami antroometrycznymi dzieci z gruy badanej. Istotnie wyższe SD ciśnienia skurczowego wykazano u dzieci z większym obwodem talii (Rs=0,34, =0,02). SD ciśnienia rozkurczowego korelowało dodatnio z SD masy ciała dzieci ochodzących z ciąży z GDM (Rs=0,46, =0,0008) oraz z ich SD BMI (Rs=0,46, =0,0008). W gruie kontrolnej nie obserwowano istotnych korelacji w tym zakresie. Dokonano także analizy związku wartości ciśnienia tętniczego dziecka z BMI matki. Wśród dzieci ochodzących z ciąży owikłanej GDM stwierdzono istotną korelację SD średniego ciśnienia skurczowego dziecka z BMI matki, zarówno rzed ciążą jak i w chwili badania (ryciny 1 i 2). W gruie badanej stwierdzono także związek średniego ciśnienia rozkurczowego z arametrami gosodarki węglowodanowej. Obserwowano dodatnią korelację ciśnienia rozkurczowego, zarówno wartości bezwzględnej jak i wyrażonej w SD, ze stężeniem insuliny na czczo, HOMA2-IR i HO- MA2-B. Ujemne wartości wsółczynnika korelacji bezwzględnego i standaryzowanego średniego ci- 40 Endokrynol. Ped Ocena wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową
5 Tabela IV. Średnie ciśnienie skurczowe względem wskaźnika BMI dziecka Table IV. Mean systolic ressure regarding child s BMI BMI dziecka n Średnie ciśnienie skurczowe (mmhg) SD średniego ciśnienia skurczowego Grua badana <85. centyla ,64 ± 8,54 0,35 ± 0,96 0, centyla ,84 ± 7,12 1,34 ± 1,07 0,0002 Grua kontrolna <85. centyla 27 97,56 ± 17,03-0,97 ± 2,05 0, centyla ,80 ± 13,99 0,58 ± 1,41 0,008 istotność różnic (test Manna-Whitneya) Tabela V. Średnie ciśnienie rozkurczowe względem wskaźnika BMI dziecka Table V. Mean diastolic ressure regarding child s BMI BMI dziecka n Średnie ciśnienie rozkurczowe (mmhg) Mediana (min. maks.) SD średniego ciśnienia rozkurczowego Mediana (min. maks.) Grua badana <85. centyla 31 65,42 ± 7, centyla 19 69,37 ± 7,26 65 (51-90) 70 (58-91) 0,049 0,58 ± 1,03 1,12 ± 1,02 0,57 (-1,38-+4,30) 1,24 (-0,69-+4,14) 0,03 Grua kontrolna <85. centyla 27 62,56 ± 12, centyla 19 65,54 ± 8,64 60 (40-80,5) 64 (50-81,75) 0,51 0,15 ± 1,87 0,55 ± 1,19 0,14 (-3,56-+3) 0,4 (-1,70-+3,07) 0,45 zaktualizowało zalecenia dotyczące rozoznawania cukrzycy ciążowej, co z wysokim rawdoodobieństwem będzie skutkowało wzrostem odsetka ciężarnych z GDM w Polsce [3]. Konsekwencje tego zjawiska obejmą także oulację ediatryczną, sodziewać się bowiem należy istotnego wzrostu odsetka dzieci ochodzących z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową. Odległe skutki eksozycji łodu na hierglikemię w okresie wewnątrzmacicznego wzrastania są w ostatnich latach szeroko dyskutowane. Jednym z ostulowanych owikłań jest wyższe ryzyku rozwoju otyłości wśród dzieci ocho istotność różnic (test Manna-Whitneya) śnienia rozkurczowego stwierdzono w odniesieniu do HOMA2-S. Wyniki te ilustruje tabela VI. Dyskusja Cukrzyca ciążowa jest jednym z najczęstszych owikłań sotykanych u kobiet ciężarnych. Obecnie w iśmiennictwie odejmowany jestroblem wzrostu liczby rozoznań w związku z rzyjęciem kryteriów International Association of the Diabetes and Pregnancy Study Grous [12,13]. W 2014 r. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne również Małgorzata Wilk, Anita Horodnicka-Józwa, Piotr Molęda, Elżbieta Petriczko, Krzysztof Safranow, Hanna Chojnacka, Elżbieta Gawrych, Mieczysław Walczak Endokrynol. Ped
6 Ryc. 1. Korelacja SD średniego ciśnienia skurczowego dziecka z BMI matki rzed ciążą grua badana Fig. 1. Correlation of child s SD of mean systolic ressure and mother s re-regnancy BMI study grou Ryc. 2. Korelacja SD średniego ciśnienia skurczowego dziecka z aktualnym BMI matki grua badana Fig. 2. Correlation of child s SD of mean systolic ressure and mother s resent BMI study grou Tabela VI. Korelacje średniego ciśnienia rozkurczowego z arametrami gosodarki węglowodanowej w gruie badanej Table VI. Correlation of mean diastolic ressure and carbohydrate arameters in the study grou Oceniany arametr Średnie ciśnienie rozkurczowe (mmhg) SD średniego ciśnienia rozkurczowego Rs Rs Insulina na czczo (uiu/ml) 0,38 0,007 0,30 0,03 HOMA2-IR 0,41 0,003 0,31 0,03 HOMA2-S -0,40 0,004-0,31 0,03 HOMA2-B 0,39 0,005 0,31 0,03 Rs wsółczynnik korelacji Searmana, istotność statystyczna różnic dzących z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową [14 16]. W niniejszym badaniunadmierną masę ciała stwierdzono u 38% badanych w gruie eksonowanych na GDM i 41% w gruie kontrolnej, co nie było różnicą istotną. Uzyskane odsetki są nieznacznie wyższe w orównaniu z aktualnymi olskimi danymi eidemiologicznymi. Kułaga i ws. w wieloośrodkowym badaniu OLAF na gruie onad dzieci olskich ocenił częstość wystęowania nadwagi i otyłości u dzieci na 32,8% (18,7% chłoców i 14,1% dziewcząt w wieku szkolnym) [17]. Podobny odsetek nadwagi i otyłości uzyskany u dzieci z obu gru może wynikać m.in. z efektywnego skriningu zaburzeń tolerancji glukozy u kobiet ciężarnych, co skutkuje objęciem ich oieką w ośrodku referencyjnym oraz natychmiastowym włączeniem leczenia. Porawia to warunki wzrastania łodu, chroniąc go rzed dużymi wahaniami glikemii. Zintensyfikowano również leczenie kobiet z GDM, co orawia wyrównanie metaboliczne ciężarnej, zmniejsza częstość makrosomii u otomstwa i jej óźniejszych skutków. Kolejnym czynnikiem mającym rawdoodobny wływ na uzyskane rezultaty jest notowany w ostatnich latach istotny wzrost wystęowania nadwagi i otyłości w oulacji ediatrycznej. Trend ten może tłumaczyć wysoki odsetek dzieci z nadmierną masą ciała w gruie kontrolnej i coraz mniej widoczne różnice w badaniach orównujących dzieci eksonowane i nieeksonowane na GDM w okresie łodowym. Co więcej, badanie dotyczyło dzieci w wieku lat 7 i starszych, co rodzi konieczność rozważenia udziału w rozwoju nadwagi i otyłości czynników innych niż genetyczne i metaboliczne, związanych z rogramowaniem wewnątrzmacicznym. 42 Endokrynol. Ped Ocena wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową
7 Wraz z wiekiem zwiększa się bowiem wływ czynników środowiskowych, głównie nawyków żywieniowych oraz aktywności fizycznej, na arametry antroometryczne dzieci, co również może zacierać różnice w analizie oszczególnych arametrów omiędzy gruą badaną i kontrolną. W oisywanym badaniu odjęto róbę oceny wartości ciśnienia tętniczego u dzieci eksonowanych na GDM w okresie łodowym. Wykazano istotnie wyższe wartości średniego ciśnienia skurczowego, wyrażonego zarówno w wartościach bezwzględnych jak również w SD, w gruie badanej w orównaniu z gruą kontrolną. U jednej osoby z gruy badanej, o rozszerzeniu diagnostyki układu krążenia, rozoznano nadciśnienie tętnicze wymagające leczenia farmakologicznego. W obu gruach wyższe ciśnienie skurczowe dotyczyło dzieci z nadmierną masą ciała. Wykazano także wyższe wartości ciśnienia rozkurczowego w gruie badanej wśród dzieci z nadmierną masą ciała w orównaniu z dziećmi szczulejszym, czego nie obserwowano w gruie kontrolnej. Co więcej, ciśnienie rozkurczowe korelowało dodatnio z arametrami gosodarki węglowodanowej, tj. stężeniem insuliny na czczo, HOMA2-IR i HO- MA2-B. Obserwacje te wskazują, iż dzieci z nadmierną masą ciała ochodzące z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową mogą wykazywać większe ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego w orównaniu z gruą dzieci nieeksonowanych na GDM w okresie łodowym. Dodatkowo im większa insulinooorność i komensacyjne zwiększone wydzielanie insuliny rzez trzustkę, tym większe wartości ciśnienia rozkurczowego notuje się w tej gruie dzieci. Otyłość i towarzyszące jej odwyższone stężenie insuliny we krwi to jeden z ważniejszych czynników ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego. U osób otyłych obserwuje się wzrost aktywności układu wsółczulnego, co wływa na remodeling ścian tętnic i zwężenie naczyń oorowych [18]. Zwiększona jest także objętość osocza wywołana wzmożonym wchłanianiem nerkowym sodu (stymulowanym m.in.rzez insulinę) [19]. Mechanizmy te zwiększają całkowity naczyniowy oór obwodowy, dając w efekcie wzrost m.in. ciśnienia rozkurczowego [20]. W literaturze dane dotyczące związku GDM z wartościami ciśnienia tętniczego u otomstwa są rozbieżne. Badanie Tsadok i ws. na gruie owyżej dzieci nie wykazało związku omiędzy GDM u matki a ciśnieniem skurczowym u dziecka [21]. Z drugiej strony znaleźć można doniesienia otwierdzające wyższe ciśnienie skurczowe u dzieci matek z GDM w orównaniu z dziećmi matek zdrowych [15,22,23]. W badaniu rzerowadzonym u 1238 eksonowanych na GDM dzieci w wieku lat 3 wykazano wyższe wartości skurczowego ciśnienia tętniczego, co autorzy wiązali głównie z większą zawartością tkanki tłuszczowej w składzie ciała w tej gruie [24]. Związek cukrzycy ciążowej i ciśnienia tętniczego u otomstwa wykazują badania na modelu zwierzęcym. Wyższe wartości ciśnienia tętniczego i wczesne zaburzenia funkcji nerek obserwuje się u otomstwa łci męskiej szczurów matek z hierglikemią [25]. Matki z cukrzycą ciążową w orównaniu z matkami z gruy kontrolnej były istotnie częściej otyłe i rzed ciążą, i w chwili badania. Podobne sostrzeżenia oublikował Wery i ws., który obserwował istotnie wyższe BMI w ciąży u kobiet z GDM w orównaniu z kobietami zdrowymi [26].W związku z rosnącym odsetkiem osób otyłych w oulacji ogólnej u coraz większej liczby ciężarnych obserwuje się otyłość już od oczątku ciąży [27]. Dane eidemiologiczne z ostatnich lat dotyczące oulacji zachodniej Euroy szacują, że otyłość we wczesnej ciąży wystęuje u ok % ciężarnych [28]. Przedciążowa otyłość oraz nadmierny rzyrost masy ciała w ciąży rzyczyniają się do wzrostu ryzyka jej utraty i komlikacji okołoorodowych u matki i noworodka [27]. W literaturze znaleźć można doniesienia, które nie dotyczą cukrzycy ciążowej, ale wiążą ciążowe arametry antroometryczne matki z arametrami antroometrycznymi i czynnikami ryzyka rozwoju chorób układu krążenia u otomstwa [29 31]. Karachaliou i ws. [32] na gruie 977 ar matka- -dziecko wykazała, że większy rzyrost masy ciała w ierwszym trymestrze ciąży związany jest ze wzrostem ryzyka wystąienia nadwagi lub otyłości u dzieci w wieku lat 2 4, z większym obwodem talii i wyższym ciśnieniem rozkurczowym w wieku lat 4. Większe rzyrosty masy ciała w drugim i trzecim trymestrze skutkowały wyższym odsetkiem noworodków z makrosomią, bez wływu na óźniejsze arametry dziecka. Podobnie do wyników Cho i ws., w oisywanym badaniu w gruie dzieci ochodzących z ciąży owikłanej cukrzycą ciążowąobserwowano związek ciśnienia skurczowego dziecka z rzedciążowym i aktualnym BMI matki [23]. Nie zaobserwowano natomiast związku rozkurczowego ciśnienia tętniczego dziecka z BMI matki z GDM, jednakże w literaturze znaleźć można dane dotyczące wyższego ciśnienia rozkurczowego u dzieci matek z wyższym rzedciążowym BMI [21]. Małgorzata Wilk, Anita Horodnicka-Józwa, Piotr Molęda, Elżbieta Petriczko, Krzysztof Safranow, Hanna Chojnacka, Elżbieta Gawrych, Mieczysław Walczak Endokrynol. Ped
8 Dane z literatury dotyczące związku ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego u dzieci ochodzących z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową nie są liczne i nadal nie ozwalają jednoznacznie wnioskować o jego istnieniu. Celowe wydaje się rowadzenie dalszych badań w tym obszarze, zwłaszcza w oarciu o 24-godzinny ambulatoryjny omiar ciśnienia tętniczego. Dzieci ochodzące z ciąży owikłanej cukrzycą ciążową, mimo odobnej częstości wystęowania nadmiernej masy ciała w orównaniu z gruą rówieśników, mogą być narażone na zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego. Istotne wydaje się rowadzenie dalszych badań dotyczących ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz zaobieganie rozwojowi nadwagi i otyłości w tej gruie. Wnioski Piśmiennictwo / References 1. Getahun D., Nath C., Ananth C.V. et al.: Gestational Diabetes in the United States: Temoral trends 1989 through Am. J. Obstet. Gynecol., 2008:198, 525.e1-525.e5. 2. Molęda P., Homa K., Safranow K. et al.: Women with normal glucose tolerance and a history of gestational diabetes show significant imairment of β- cell function at normal insulin sensitivity. Diabetes Metab., 2013:39, Zalecenia kliniczne dotyczące ostęowania u chorych na cukrzycę Diabetol. Klin., 2014:3(sul A), A46-A Rinaudo P., Wang E.: Fetal rogramming and metabolic syndrome. Annu. Rev. Physiol., 2012:74, Warner M.J., Ozanne S.E.: Mechanisms involved in the develomental rogramming of adulthood disease. Biochem. J., 2010:427, Batiste-Roberts K, Nicholson W, Wang NY et al.: Gestational Diabetes and SubsequentGrowth Patterns of Offsring: The National Collaborative Perinatal Project. Matern. Child Health J., 2012:16(1), Kułaga Z., Różdżyńska A., Palczewska I. et al.: Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźnika masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce wyniki badania OLAF. Stand. Med., 2010:7, Kułaga Z., Litwin M., Zajączkowska M. et al.: Porównanie wartości obwodów talii i bioder dzieci i młodzieży w wieku 7-18 lat z wartościami referencyjnymi dla oceny ryzyka sercowo-naczyniowego wyniki wstęne rojektu badawczego OLAF (PL0080). Stand. Med., 2008:5(4), Dostęne na: htt://as.who.int/bmi/ index.js?intropage=intro_3.html 10. Kułaga Z., Litwin M., Grajda A. et al.: Rozkłady wartości ciśnienia krwi w oulacji referencyjnej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Stand. Med., 2010:7, Dostęne na: htt:// uk/index.h?maindoc=/homa/index. h 12. Helseth R., Salvesen O., Stafne S.N. et al.: Gestational diabetes mellitus among Nordic Caucasian women: revalence and risk factors according to WHO and simlified IADPSG criteria. Scand. J. Clin. Lab. Invest., 2014:74(7), Benhalima K., Van Crombrugge P., Hanssens M. et al.: Gestational diabetes: Overview of the new consensus screening strategy and diagnostics criteria. Acta Clin. Belg., 2012:67(4), Vaarasmaki M., PoutaA., Elliot P. et al.: Adolescent manifestations of metabolic syndrome among children born to women with gestational diabetes in a general-oulation birth cohort. Am. J. Eidemiol., 2009:169, Krishnaveni G.V., Veena S.R., Hill J.C. et al.: Intrauterine exosure to maternal diabetes is associated with higher adiosity and insulin resistance and clustering of cardiovascular risk markers in Indian children. Diabetes Care, 2010:33(2), Chandler-Laney P., Bush N., Rouse D. et al.: Maternal Glucose Concentration During Pregnancy Predicts Fat and Lean Mass of Preubertal Offsring. Diabetes Care, 2011:34(3), Kułaga Z, Litwin M, Tkaczyk M.: Polish 2010 growth references for schoolaged children and adolescents. Eur. J. Pediatr., 2011:170, Trzebski A.: Przeływ krwi w niektórych obszarach naczyniowych i regulacja ciśnienia tętniczego krwi. [W:] Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Red. Traczyk W., Trzebski A., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, Gaciong Z., Symonides B.: Pierwotne nadciśnienie tętnicze. [W:] Wielka Interna Część II, Tom 3. Red. Antczak, Myśliwiec, Pruszczyk, Medical Tribune, 2010, Trzebski A.: Fizjologia krążenia krwi. [W:] Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Red. Traczyk W., Trzebski A., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, Tsadok M.A., Friedlander Y., Paltiel O. et al.: Obesity and blood ressure in 17-year-old offsring of mothers with gestational diabetes: insights from the Jerusalem erinatal study. Ex. Diabetes Res., 2011:2011, Bunt J.C., Tataranni P.A., Salbe A.D.: Intrauterine exosure to diabetes is a determinant of hemoglobin A1c and systolic blood ressure in Pima Indian children. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, Cho N.H., Silverman B.L., Rizzo T.A. et al.: Correlations between the intrauterine metabolic environment and blood ressure in adolescent offsring of diabetic mothers. J. Pediatr., 2000:136, Wright C.S., Rifas-Shiman S.L., Rich- Edwards J.W.: Intrauterine exosure to gestational diabetes, child adiosity, and blood ressure. Am. J. Heertens., 2009:22(2), Yan J., Li X., Su R., Zhang K. et al.: Long-Term Effects of Maternal Diabetes on Blood Pressure and Renal 44 Endokrynol. Ped Ocena wartości ciśnienia tętniczego u dzieci urodzonych z ciąż owikłanych cukrzycą ciążową
9 Function in Rat Male Offsring. PLoS ONE 2014:9(2), e doi: / journal.one Wery E., Vambergue A., Le Goueff F. et al.: Imact of the new screening criteria on the gestational diabetes revalence. J. Gynecol. Obstet. Biol. Rerod., 2014:43(4), Galliano D., Bellver J.: Female obesity: short- and long-term consequences on the offsring. Gynecol. Endocrinol., 2013:29(7), Heslehurst N., Ells L.J., Simson H. et al.: Trends in maternal obesity incidence rates, demograhic redictors, and health inequalities in 36,821 women over a 15-year eriod. BJOG, 2007:114, Sridhar S.B., Darbinian J., Ehrlich S.F. et al.: Maternal gestational weight gain and offsring risk for childhood overweight or obesity. Am. J. Obstet. Gynecol., 2014:211(3), 259.el Santangeli L., Sattar N., Huda S.: Imact of Maternal Obesity on Perinatal and Childhood Outcomes. Best Pract. Res. Clin. Obstet. Gynaecol. 2014:1:doi: /j.bobgyn Dello Russo M., Ahrens W., De Vriendt T. et al.: Gestational weight gain and adiosity, fat distribution, metabolic rofile, and blood ressure in offsring: the IDEFICS roject. Int. Obes. (Lond.), 2013:37(7), Karachaliou M., Georgiou V., Roumeliotaki T. et al.: Association of Trimester-Secific Gestational Weight Gain With Fetal Growth, Offsring Obesity and Cardio-Metabolic Traits in Early Childhood. Am. J. Obstet. Gynecol. 2014:31:Doi: /j. ajog Małgorzata Wilk, Anita Horodnicka-Józwa, Piotr Molęda, Elżbieta Petriczko, Krzysztof Safranow, Hanna Chojnacka, Elżbieta Gawrych, Mieczysław Walczak Endokrynol. Ped
Praca oryginalna Original Paper Pediatr Endocrino Diabetes Metab 2014;20,2:40-46
Praca oryginalna Original Paper Pediatr Endocrino Diabetes Metab 2014;20,2:40-46 redakcja@pediatricendocrinology.pl www.pediatricendocrinology.pl www.pteidd.pl Ocena wybranych parametrów antropometrycznych
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 10/2011 Nr 4(37) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stężenia letyny, adionektyny i insulinoodorność u dzieci urodzonych z hiotrofią wewnątrzmaciczną The Letin and Adionectin Concentrations
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoWpływ urodzeniowej i aktualnej masy ciała na czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo- -naczyniowych u młodych osób dorosłych
Wływ urodzeniowej i aktualnej masy ciała na czynniki ryzyka wystąienia chorób sercowo- -naczyniowych u młodych osób dorosłych Influence of birthweight and current body mass on cardiovascular risk factors
Bardziej szczegółowoOsoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoCzynniki predysponujące do wystąpienia cukrzycy u kobiet w ciąży
Joanna Konarzewska 1, Beata Królikowska 1, Jarosław Olszewski 2, Krzysztof Łukaszuk 1, Czesław Wójcikowski 1 PRACA ORYGINALNA 1 Zakład Endokrynologii Ginekologicznej Instytutu Położnictwa i Chorób Kobiecych
Bardziej szczegółowoDBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoWykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej
Wykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej Ewa Wender-Ożegowska 1, Małgorzata Sporna 2, Agnieszka Zawiejska 1, Agnieszka Sporna 3, Jacek Brązert 1 1 Klinika Położnictwa i
Bardziej szczegółowoNiedobór witaminy D u kobiet z cukrzycą ciążową
PRACA ORYGINALNA ISSN 2451 0971 Joanna Rutkowska, Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Dorota Wiatr-Bykowska, Katarzyna Myszka-Podgórska, Ewa Kuglarz, Wojciech Matuszewski Klinika Endokrynologii, Diabetologii
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowomgr Anna Sobianek Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med. Mirosław Dłużniewski
mgr Anna Sobianek,,Ocena wpływu regularnej, kontrolowanej aktywności fizycznej na jakość życia i występowanie czynników ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych w populacji studentek Warszawskiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoMateriał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:
2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Bardziej szczegółowoEmilia Kolarzyk, Anna Janik, Jacek Kwiatkowski
Kolarzyk Probl Hig E Epidemiol i wsp. Ocena 2011, ryzyka 92(4): zespołu 741-746 metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością. Część I. Antropometryczne... 741 Ocena ryzyka zespołu metabolicznego u dzieci
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 8/2009 Nr 2(27) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością prostą The Prevalence of Metabolic Syndrome in Children
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Przybysz M. i inni Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą tyu 1 Vol. 7/2008 Nr 2(23) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą tyu 1 Evaluation of the Quality
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2
Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Łódź, listopad 2009 rok Podstawa prawna: Art. 55 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoUltrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim
Lek. med. Izabela Wnuczek-Mazurek Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim Promotor: Dr hab.
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoZałożenia i cele: Postanowiłam zbadać i przeanalizować:
Streszczenie. Wstęp: Starzejące się społeczeństwa całej Europy, skutki wysoko rozwiniętej cywilizacji urbanistyczno-technicznej, oddalenie człowieka od natury, ogromny postęp nauki i techniki, powodują
Bardziej szczegółowoJak oceniać otyłość brzuszną u pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym?
Joanna Dziwura-Ogonowska 1, Rafał Heryć 2, Karolina Mierska 2, Anna Modrzejewska 2, Tomasz Miazgowski 1, Krystyna Widecka 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Pomorskiego
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoZmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Bardziej szczegółowoCukrzyca. epidemia XXI wieku
Cukrzyca epidemia XXI wieku Typy cukrzycy Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 1 (Insulinozależna, Młodzieńcza) Cukrzyca ciążowa i przedciążowa Cukrzyca noworodków (wrodzona i przejściowa) Cukrzyca typu LADA
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Powikłania otyłości i nadwagi u dzieci i młodzieży. Obesity and Overweight Complications in Children and Youth
PRACE ORYGINALNE Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 201 207 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Beata Całyniuk A, C, D, Anna Łukasik B, C, Elżbieta Szczepańska D, Elżbieta Grochowska-Niedworok
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoPomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Pomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Waist circumference measurement in children and adolescents as a screening tool for assessing
Bardziej szczegółowoKALKULATOR WARTOŚCI PERCENTLOWYCH CECH MEDYCZNYCH
KALKULATOR WARTOŚCI PERCENTLOWYCH CECH MEDYCZNYCH Tadeusz NAWARYCZ 1,2, Krzysztof PYTEL 1, Lidia OSTROWSKA NAWARYCZ 2 1 Department of Networking and Operating Systems, Academy of Humanities and Economics
Bardziej szczegółowoProfilaktyka pierwotna i wtórna oraz skrining otyłości u dzieci w koszyku świadczeń gwarantowanych
Profilaktyka pierwotna i wtórna oraz skrining otyłości u dzieci w koszyku świadczeń gwarantowanych Mirosław J. Wysocki Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH OTYŁOŚĆ I NADWAGA WYZWANIEM DLA ZDROWIA
Bardziej szczegółowoKlasyczne objawy POChP a wynik przesiewowej spirometrii u pacjentów POZ w Bydgoszczy
: 308 311 Coyright by Wydawnictwo Continuo PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy PL ISSN 1734-3402 Classical COPD symtoms and
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Skoczeń M. i inni: Występowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej u dzieci z otyłością prostą w zależności od wieku oraz stopnia otyłości Vol. 13/2014 Nr 4(49) Endokrynologia Pediatryczna
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 3/2004 Nr 1(6) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Otyłość, nadwaga i niedobór masy ciała u dzieci śląskich w wieku 7-9 lat Obesity, overweight and thinness in Silesian children 7-9
Bardziej szczegółowoWskaźniki ryzyka ujawnienia się cukrzycy ciężarnych
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Maciej Kinalski 1, Adam Śledziewski 1, Mariusz Kuźmicki 1, Małgorzata Buraczyk 3, Adam Krętowski 2, Ida Kinalska 2 1 Zakład Patofizjologii Ciąży Akademii Medycznej w Białymstoku
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowoNOWORODKI KASZUBSKIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
S ł u p s k i e r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Ewa Wójtowicz Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk NOWORODI ASZUBSIE OGÓLNA CHARATERYSTYA WSTĘ Rozwój fizyczny określany jest jako ciąg przeobrażeń,
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 3, str. 354 362 Joanna Wyka, Ewa Piotrowska, Anna Broniecka, Monika Bronkowska, Dominika Mazurek, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoKatedra Patofizjologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2
Martyna Szczubełek 1, Piotr Zielecki 1, Norbert Kwella 2, Tomasz Stompór 2, Joanna Harazny 1, 3 PRACA ORYGINALNA 1 Katedra Patofizjologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Bardziej szczegółowoWpływ masażu leczniczego na zmiany parametrów ciśnienia i tętna
Chrzan Hygeia Public S i ws. Health Wływ 204, masażu 49(3): leczniczego 07- na zmiany arametrów ciśnienia i tętna 07 Wływ masażu leczniczego na zmiany arametrów ciśnienia i tętna Imact of theraeutic massage
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 1(38) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u dzieci w wieku 1 7 lat z otyłością prostą Risk of metabolic syndrome in children 1
Bardziej szczegółowoDostępność innowacyjnych metod ciągłego monitorowania glukozy
Dostępność innowacyjnych metod ciągłego monitorowania glukozy Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Konflikt interesów Wykłady i seminaria dla firmy
Bardziej szczegółowoZapytaj swojego lekarza.
Proste, bezpieczne badanie krwi, zapewniające wysoką czułość diagnostyczną Nieinwazyjne badanie oceniające ryzyko wystąpienia zaburzeń chromosomalnych, takich jak zespół Downa; opcjonalnie umożliwia również
Bardziej szczegółowoPraca oryginalna Original Paper Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2015;23,1:15-22 DOI: 10.18544/PEDM-21.01.0020
Praca oryginalna Original Paper Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2015;23,1:15-22 DOI: 10.18544/PEDM-21.01.0020 redakcja@pediatricendocrinology.pl www.pediatricendocrinology.pl www.pteidd.pl Czy dzieci
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zubkiewicz-Kucharska A. i inni: Badania zaburzeń czynności śródbłonka i rocesów zaalnych u otyłych nastolatków z zesołem metabolicznym Vol. 11/2012 Nr 1(38) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Bardziej szczegółowoPiotr Socha. Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014 Zdjęcie Holenderki Zima 1944/45 2414 urodzonych w
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Katedra Antropologii Academy of Physical Education, Krakow,
Bardziej szczegółowoAleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Aleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoFULL-TIME STUDIES IN ENGLISH AT THE FACULTY OF MEDICINE, MEDICAL PROGRAM FOURTH YEAR SCHEDULE FOR THE ACADEMIC YEAR 2014/2015
FULL-TIME STUDIES IN ENGLISH AT THE FACULTY OF MEDICINE, MEDICAL PROGRAM FOURTH YEAR SCHEDULE FOR THE ACADEMIC YEAR 2014/2015 FOURTH YEAR MEDICAL PROGRAM GROUP I COURSE NAME OF DEPARTMENT HEAD OF TEACHING
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoRecenzja rozprawy doktorskiej lek. Agnieszki Janus
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Centralny Szpital Kliniczny im. WAM Ul. Pomorska 251, 92-213 Łódź tel. 042 201 43 40 Department of Internal Medicine and Diabetology
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoWarszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013 Nieskuteczna
Bardziej szczegółowo