Teoretyczne i metodologiczne problemy pomiaru kapitału społecznego w badaniu

Transkrypt

1 Teoretyczne i metodologiczne problemy pomiaru kapitału społecznego w badaniu sondażowym Przemysław Piechocki, IS UW Projekt Partycypacja obywatelska: diagnoza barier i stworzenie narzędzi wspomagających dobre rządzenie jest realizowany dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego Kapitał społeczny pojęcie stale obecne w debacie publicznej Pojawia się m in w: Strategie rządowe ( Strategia Rządowa Polska 030 ) Kapitał społeczny w debacie publicznej Badania pod patronatem dużych instytucji (Bank Światowy, OECD) Literatura socjologiczna Koncepcja kapitału społecznego w ujęciu Putnama kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania Cechy charakterystyczne koncepcji Putnama Kluczowymi elementami koncepcji są pojęcia determinowane kulturowo Podkreśla pozytywne efekty działania kapitału społecznego Kapitał społeczny występuje jako zmienna przewidywana Kapitał społeczny jest własnością zbiorowości Stowarzyszenia obywatelskie Traktuje się wskaźnik stowarzyszenia obywatelskiego bardzo jednowymiarowo Uczestnictwo w stowarzyszeniu nie musi oznaczać korzyści dla ogółu, Stowarzyszanie może sprzyjać polaryzacji społeczeństwa Zaufanie Nie wszystkie interakcje sprzyjają powstawaniu zaufania Wątpliwości dotyczące elementów koncepcji kapitału społecznego Jest to cecha dość indywidualna Nie udowodniono czy zaufanie w grupie dałoby się generalizować na społeczeństwo jako całość

2 Inne wątpliwości Inne wątpliwości dotyczące kapitału społecznego Tautologiczność - nie wiadomo co jest skutkiem, a co przyczyną działania kapitału Kapitał społeczny nie powinien być atrybutem obiektów o różnym stopniu agregacji (jednostka, społeczność lokalna, naród) Kapitał społeczny nie zawsze ma pozytywne konsekwencje Brak wystandaryzowanego narzędzia do pomiaru kapitału społecznego Pomiar kapitału społecznego w ujęciu sieciowym kapitał społeczny to zbiór zasobów posiadanych przez członków siecispołecznych, które (zasoby) mogą stać się dostępne dla jednostek jako rezultat historii powiązań w obrębie sieci Ilość oraz rodzaj kapitału społecznego zależy od tego: kogo znamy jak dobrze go znamy co może osoba z którą utrzymujemy kontakt danego rodzaju Kapitał społeczny jest więc zasobem jednostki a nie zbiorowości W tej definicji kapitału społecznego rezygnuje się z uwzględniania pojęć determinowanych kulturowo czyli norm oraz zaufania Ma charakter neutralny Występuje jako zmienna wyjaśniana Technika pomiaru kapitału społecznego: generatory Czy zna Pan(i) osobiście kogoś, kto jest GENERATOR POZYCJI Jeśli TAK, to czy jest to ktoś z rodziny, przyjaciel, znajomy? Rodzina Przyjaciel 3 Znajomy Radnym Urzędnikiem Gminy 3 Pracownikiem naukowym wyższej uczelni profesorem, doktorem 4 Dziennikarzem 5 Lekarzem Pielęgniarką, innym pracownikiem służby zdrowia 7 Przedsiębiorcą, właścicielem firmy 4 Ja sam(a) jestem

3 Czy zna Pan(i) osobiście kogoś, kto mógłby Panu(i) pomóc w następujących kwestiach Dokonać w domu drobnej naprawy (wymienić gniazdko, przepchać zlew) Zrobić zakupy, gdy Pan(i) i inni domownicy są chorzy Jeśli TAK, to czy jest to ktoś z rodziny, przyjaciel, znajomy? Rodzina Przyjaciel 3 Znajomy 3 Znaleźć wakacyjną pracę dla Pana(i) dziecka 4 Znaleźć dla Pana(i) pracę za granicą 5 Znaleźć dla Pana(i) stałą pracę 7 Pożyczyć Panu(i) znaczną sumę pieniędzy (więcej niż 5000 zł) Wypełnić dla Pana(i) PIT (zeznanie podatkowe) 4 Sam(a) bym sobie z tym poradził(a), gdzie licznik ułamka oznacza kowariancję zaobserwowaną w rozkładzie empirycznym, zaś mianownik jest graniczną wartością tej kowariancji Techniki skalowania zasobów kapitału społecznego Współcznnik H Loevingera = 0,49 (bardzo mocna skala!) P (--) częstości maleją SKALOGRAM MOKKENA GENERATOR POZYCJI Macierze P (-,-) oraz P (+,+) wskazują, że nie pogwałcono założeń podwójnej monoteiczności Z modelu usunięto zmienne, które zakłócały jednowymiarowość skali P (--) częstości maleją Item5 Item Item3 Item Item -P Item Item Item Item Item P (++) częstości rosną P (++) częstości rosną Item5 Item Item3 Item Item P Item * Item * 00 0 Item Item Item * Współcznnik H Loevingera = 0,4 (mocna skala) SKALOGRAM MOKKENA Macierze P (-,-) oraz P (+,+) wskazują, że nie pogwałcono założeń podwójnej monoteiczności Z modelu usunięto zmienne, które zakłócało jednowymiarowość skali P (--) częstości maleją P (--) częstości maleją Item0 Item Item7 Item Item0 Item Item7 Item Item -P Item P Item Item * Item Item * Item Item * 05 P (++) częstości rosną P (++) częstości rosną Item Item * 095 Item Item * 3

4 GENERATOR POZYCJI HIERARCHIA POZYCJI Dostępność Treść sformułowania Odsetek zasobu Odp TAK wysoka Zna osobiście kogoś kto jest: nauczycielem 75,4% Zna osobiście kogoś kto jest: pielęgniarką, innym pracownikiem służby zdrowia 70,% Zna osobiście kogoś kto jest: przedsiębiorcą, właścicielem firmy,% Zna osobiście kogoś kto jest: lekarzem 50,5% Zna osobiście kogoś kto jest: policjantem 48,% Zna osobiście kogoś kto jest: księdzem 3,4% Zna osobiście kogoś kto jest: prawnikiem 3,4% Zna osobiście kogoś kto jest: pracownikiem naukowym wyższej uczelni - profesorem, 9,% doktorem Zna osobiście kogoś kto jest: działaczem partii politycznej 8,% niska Zna osobiście kogoś kto jest: dziennikarzem 8,% Hierarchia pozycji (próba ogólnopolska, n=9000) Bardzo częsty Bardzo rzadki HIERARCHIA ZASOBÓW Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: dokonać w domu drobnej naprawy 97,9% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: zrobić zakupy, gdy pan(i) i inni domownicy są chorzy 97,% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: przenocować kilka dni u siebie w razie, gdy nie może pan(i) używać swojego 9,9% mieszkania Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: napisać pismo (podanie, wniosek, zażalenie) do urzędu 9,9% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: dowiedzieć się, jakich formalności trzeba dokonać, aby załatwić sprawę w 95,8% urzędzie Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: pożyczyć samochód albo gdzieś podwieźć samochodem 94,0% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: wypełnić pit jeśli byłaby taka potrzeba - ktoś z rodziny 9,% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: rozwiązać drobne kłopoty z komputerem lub internetem 85,4% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: gdy dziecko ma problemy w nauce 8,4% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: przetłumaczyć pismo na język angielski 75,9% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: wypełnić wniosek o dofinansowanie ze środków unijnych 73,5% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: znaleźć stałą pracę 73,% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: pożyczyć znaczną sumę pieniędzy (więcej niż 5000 zł),% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: udzielić porady medycznej, gdy jest niezadowolony(a) ze swojego lekarza,7% Zna osobiście kogoś kto może mu pomóc: doradzić w kwestiach prawnych 58,8% Hierarchia zasobów (próba ogólnopolska, n=9000) Poziom kapitału społecznego w województwach Generator Pozycji świętokrzyskie 7 łódzkie 7 mazowieckie 3 pomorskie lubelskie kujawsko-pomorskie warmińsko-mazurskie małopolskie podlaskie zachodniopomorskie podkarpackie -7 dolnośląskie -9 opolskie -3 wielkopolskie -4 śląskie -7 lubuskie Zakres wartości od -4 do 4 4

5 Poziom kapitału społecznego w różnych wielkościach miejscowości Generator Pozycji miasto -00 tys 0 miasto do 0 tys miasto powyżej 00 tys 4-0 wieś Zakres wartości od -4 do 4 Poziom kapitału społecznego w województwach Generator Zasobów opolskie 5 podlaskie podkarpackie łódzkie pomorskie mazowieckie śląskie kujawsko-pomorskie wielkopolskie lubelskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie - - dolnośląskie -3 świętokrzyskie -4 małopolskie - lubuskie Zakres wartości od -0 do 0 Poziom kapitału społecznego w klasach miejscowości Generator Zasobów miasto -00 tys,0 miasto powyżej 00 tys,4 miasto do 0 tys 0,7 -, wieś Zakres wartości od -0 do 0 5