This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.425,issn PORÓWNANIE SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ DZIECI Z POSTAWĄ SKOLIOTYCZNĄ I ICH RÓWIESNIKÓW W WIEKU LAT COMPARISON OF PHYSICAL FITNESS OF CHILDREN WITH SCOLIOTIC POSTURE WITH HEALTHY PEERS AGED YEARS Urszula Górecka 1, Aleksandra Zientala 1, Agnieszka Pawlicka- Lisowska 1,Grzegorz Jerzakowski 2, Elżbieta Poziomska-Piątkowska 1 1 Zakład Metodyki Nauczania Ruchu, Katedra Biomedycznych Podstaw Fizjoterapii, Wydział Wojskowo-Lekarski, Oddział Fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 2 7 Szpital Marynarki Wojennej ul. Polanki 117, Gdańsk *Praca finansowana z grantu nr : / / Streszczenie: Celem prezentowanych badań było prześledzenie i porównanie sprawności fizycznej 11 i 12-latków z wadą postawy w postaci bocznego skrzywienia kręgosłupa ze sprawnością dzieci zdrowych w tej samej grupie wiekowej. Badaniami objęto 62 uczniów uczęszczających do Szkół Podstawowych w Pabianicach. Summary: The aim of the study was to investigate and compare the physical fitness of 11- and 12- year-olds with scoliotic posture to the fitness of healthy children at the same age. The study involved 62 children attending primary schools in Pabianice. Słowa kluczowe: wada postawy, sprawność fizyczna, skolioza, prawidłowa postawa ciała Keywords: postural defect, physical fitness, scoliosis, correct posture Wstęp Aktywność fizyczna jest istotnym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój somatyczny, psychiczny i społeczny dziecka. Najwyraźniej podkreśla się w literaturze jej pozytywny wpływ na sprawność wielu narządów i układów ludzkiego ustroju [1,2] oraz rolę w zapobieganiu chorobom dieto zależnym [3,4,5]. Niedobór ruchu i jego następstwa (nadmiar masy ciała, choroby układu krążenia, cukrzyca, etc.) są głównym

2 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.426,issn problemem zdrowia w krajach Unii Europejskiej oraz w Stanach Zjednoczonych [6]. Bez aktywności fizycznej niemożliwe jest utrzymanie zdrowia, wdrażanie strategii prozdrowotnych, a także prawidłowy rozwój na każdym etapie życia [7]. Dla dzieci i młodzieży aktywność fizyczna ma szczególne istotne znaczenie, gdyż jej odpowiedni poziom przeciwdziała nieprawidłowościom rozwoju fizycznego oraz społecznego [8]. W okresie dojrzewania obserwowany jest przejściowy regres ruchowy, zaburzenia równowagi i harmonii ruchu wynikające ze zmiany budowy ciała - jego proporcji, umiejscowienia środka ciężkości oraz szybkiego przyrostu wysokości i masy ciała [7]. Wobec powyższych faktów za naturalne uważa się rozpatrywanie znaczenia aktywności ruchowej w wielu programach społecznych i edukacyjnych, a nawet politycznych [9,10]. Niestety w dzisiejszym społeczeństwie obserwuje się działania przeciwne, z tendencją do minimalizowania znaczenia aktywności fizycznej oraz zaniedbywania prawidłowych zasad żywienia. Wygodniejsze propozycje statycznego spędzania wolnego czasu są dla dzieci coraz bardziej kuszące i takich zachowań jest coraz więcej [11]. Aby można było osiągnąć korzyści zdrowotne aktywność ruchowa nie musi być intensywna. Bardzo ważne jest kształtowanie nawyków zachowań sportowych już od dzieciństwa, ponieważ mają one wpływ na zachowania czynności dnia codziennego w wieku dojrzałym. Brak aktywności ruchowej uniemożliwia optymalne funkcjonowanie młodego organizmu, a także osoby dorosłej [12,13].Czynnikiem zależnym od aktywności fizycznej jest sprawność fizyczna (sprawność motoryczna), będąca pojęciem szerszym, odzwierciedlająca stan całego organizmu człowieka, a nie tylko jego aparat ruchu. Można ją określić jako aktualną możliwość wszelkich działań motorycznych, decydujących o zaradności człowieka w czynnościach dnia codziennego. Sprawność motoryczna decyduje w dużym stopniu o biologicznej wartości społeczeństwa, wydajności pracy, samopoczuciu, wierze we własne siły [14]. Dlatego ocena sprawności fizycznej człowieka jest problemem aktualnym, w odniesieniu do celów wychowania fizycznego. W warunkach szkolnych poziom sprawności fizycznej określany jest za pomocą testów sprawnościowych opartych na jednolitych normach punktowych, których wyniki odnoszone są do wieku metrykalnego. Określenie poziomu sprawności fizycznej dzieci we wczesnym etapie edukacji może ułatwić racjonalne kierowanie procesem nauczania ruchowego. Wczesna interwencja polegająca na aplikowaniu zwiększonego poziomu aktywności fizycznej może mieć na celu niwelowanie ewentualnych niedostatków sprawności fizycznej [15]. Materiał i metody Badania zostały przeprowadzone w godzinach dopołudniowych, w październiku 2010 roku w Szkołach Podstawowych 9 i 3 w Pabianicach. Analizę przeprowadzono na grupie latków, łącznie 62 uczniów (30 dziewcząt i 32 chłopców) uczęszczających do klas piątych. Grupa badana liczyła 17 uczniów (8 dziewcząt i 9 chłopców) Grupę kontrolną stanowiło łącznie 45 uczniów (22 dziewczęta i 23 chłopców).grupę badawczą stanowiły dzieci przebadane testami przesiewowymi przez lekarza ortopedę. Grupa ta została wybrana na podstawie wyników testu w kierunku skoliozy i obejmowała dzieci, u których została stwierdzona ww. wada postawy ciała. Do grupy kontrolnej zostały włączone dzieci, u których wynik badania był ujemny. Komponenty sprawności motorycznej zbadano w oparciu o Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej (MTSF) dla osób od 6 do 32 lat [16].

3 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.427,issn Bieg na dystansie 50 m Skok w dal z miejsca Bieg na dystansie 800 m dziewczęta Bieg na dystansie 1000 m chłopcy Zwis na ramionach ugiętych- dziewczęta Uginanie ramion w zwisie - chłopcy Bieg wahadłowy 4 x 10 m Skłon tułowia w przód Skłon tułowia w przód z leżenia tyłem Wyniki - próba szybkości biegowej - próba mocy ( siły kończyn dolnych) - próba wytrzymałości - próba wytrzymałości - próba siły kończyn górnych - próba siły kończyn górnych - próba zwinności - próba gibkości - próba siły mięśni brzucha Punktową ocenę ogólną sprawności fizycznej badanych dzieci, oraz porównanie poziomu sportowego w poszczególnych próbach przedstawiono na wykresie nr 1 i 2. Wykres 1. Porównanie uzyskanych wyników punktowych we wszystkich próbach w grupie badanej i grupie kontrolnej.

4 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.428,issn Wykres 2. Porównanie poziomu sportowego grupy badanej grupy kontrolnej w poszczególnych próbach. Dyskusja: Po przeanalizowaniu wyników badań, prowadzonych wśród piątoklasistów szkół podstawowych w Pabianicach, zaobserwowano istotne obniżenie sprawności fizycznej u dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa. We wszystkich próbach sprawnościowych grupa dzieci zdrowych uzyskała lepsze wyniki od grupy badanej. Największe rozbieżności zaobserwowano w próbie szybkości biegowej czyli biegu na dystansie 50 m, w której to dzieci zdrowe uzyskały 61,5 pkt. a dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa 36 pkt. (różnica 25,5 pkt). Drugą pod względem największych rozbieżności wyników okazała się próba mocy czyli skok w dal z miejsca, w której to dzieci bez wady postawy uzyskały 61,5 pkt. a dzieci ze skoliozą 36 pkt. Próba ta również wypadła (rozbieżność 25,5 pkt). na korzyść dzieci bez wady postawy.w próbie wytrzymałościowej biegu na 800 m dziewczynki z wadą postawy uzyskały 48 pkt. co dało wynik o 15 pkt. niższy od swych zdrowych rówieśniczek. Podobna sytuacja przedstawia się w próbie wytrzymałościowej chłopców. Grupa badana pokonywała dystans 1000 metrów wolniej niż chłopcy bez wady postawy. Ich wyniki punktowe to 65 pkt. grupa kontrolna i 47 pkt. grupa badana. Grupa chłopców z wadą postawy uzyskała średnio o 18 pkt. mniej od chłopców bez wady postawy. W próbie zwinności (biegu wahadłowego 4 x 10 m) po podstawieniu czasu do tabel punktowych dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa uzyskały 49 pkt. a grupa dzieci zdrowych 64 pkt. Dzieci zdrowe uzyskały przewagę 15 pkt. w stosunku do dzieci ze skoliozą. Najmniejsze rozbieżności wykazała próba gibkości oceniana przez skłon tułowia w przód i próba siły mięśni brzucha (skłon tułowia w przód z leżenia tyłem). Różnica w punktacji między dziećmi zdrowymi, a dziećmi z grupy badanej wynosiła odpowiednio 11,5 pkt. i 12,5 pkt. na korzyść dzieci bez wady postawy. W próbie zwisu na ramionach ugiętych dziewcząt, oraz w próbie

5 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.429,issn uginania RR w zwisie na drążku wysokim chłopców punktacja kształtowała się następująco: dziewczynki ze skoliozą osiągnęły 52 pkt. w stosunku do swych zdrowych rówieśniczek 65 pkt. natomiast chłopcy z bocznym skrzywieniem kręgosłupa 50 pkt. a ich koledzy bez wady postawy 59 pkt. Dało to różnicę w punktach, która wyniosła odpowiednio 13 pkt. i 9 pkt. dla dzieci bez wady postawy. Badania wykazały,że obecność wady postawy ciała ma wpływ na sprawność fizyczną. W przeprowadzonym teście sprawności fizycznej grupa badana uzyskała niższy średni wynik punktowy niż grupa kontrolna. Średni wynik, jaki osiągnęła grupa badana to 257,41 punktów, zaś grupa kontrolna zdobyła 400,38. Różnica między grupami wyniosła 142,97 punktu na korzyść grupy kontrolnej. Wyniki przeprowadzonych badań zarówno własnych, jak i dane literaturowe, wykazują, że sprawność fizyczna dzieci, u których zdiagnozowano skoliozę jest niższa w porównaniu z dziećmi zdrowymi [17,18,19]. Najgorsze rezultaty biorąc pod uwagę wszystkie przeprowadzone próby grupa badana uzyskała dla szybkości biegowej czyli biegu na dystansie 50 m i próby mocy siły kończyn dolnych, czyli skoku w dal z miejsca. Uzyskano w próbach średnio po 36 pkt. oraz w próbie siły mięśni brzucha czyli skłonu tułowia w przód z leżenia tyłem, w której grupa dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa uzyskała średnio 33,5 pkt. Uzyskane wyniki w wyżej wymienionych próbach w stosunku do norm populacyjnych świadczą o niskim poziomie sprawności ogólnej.podobne wyniki badań uzyskali Małkus i wsp. prowadząc badania wśród klas V z Pabianic [18]. Autorzy ocenili, że najgorzej wypadła grupa badana chłopców w próbie uginania ramion ze zwisu uzyskując 0 pkt., skłonu tułowia z leżenia tyłem 27 pkt. oraz próbach biegu na dystansie 50 m i skoku w dal z miejsca uzyskując odpowiednio 35 i 37 pkt. Z kolei z badań Osowskiej [19] prowadzącej badania w VI klasach szkół podstawowych w Zgierzu wynika, że najgorsze rezultaty poniżej 40 pkt. według norm populacyjnych uzyskano w próbie biegu przedłużonego uzyskując 29,2 pkt. oraz biegu 4 x 10 m biegu zwinnościowego osiągając 39,4 pkt. Osowska zauważyła, że wyniki przeprowadzonego testu sprawności w grupie dzieci zdrowych w poszczególnych próbach nie odbiegają od siebie w sposób znaczący. Największe rozbieżności występują w próbie siły kończyn górnych, czyli w konkurencji zwisu na ugiętych rękach lub uginania rąk w zwisie, oraz w próbie biegu wahadłowego 4 x 10 m. Różnice wynoszą odpowiednio 3,3 i 4,2 punktu. Najmniejsze rozbieżności w badanych grupach zanotowano w konkurencji biegu przedłużonego (różnica 0,38 punktu), oraz w teście siły kończyn dolnych, czyli skoku w dal (rozbieżność 0,38 punktu).ciekawe wydają się badania przeprowadzone przez Kaczmarek i wsp. [20], które dowiodły, iż co trzecie badane dziecko posiada wadę postawy a największy procent wśród nich stanowią dzieci ze skoliozą. Równocześnie autorzy podkreślają tylko znikomy udział dzieci posiadających wadę postawy w zajęciach korekcyjnych. Wyniki badań własnych oraz badań innych autorów wykazują, że obniżony poziom sprawności fizycznej u dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa wskazuje na konieczność podkreślenia wagi jak ważny jest rozwój fizyczny i umysłowy dziecka, stymulowany przez aktywność fizyczną. Należy ograniczyć czas biernej rozrywki przed telewizorem lub komputerem, i zachęcić dziecko do zabaw ruchowych, wdrażając już od najmłodszych lat nawyk ćwiczeń fizycznych. Ważnym elementem jest uświadomienie rodzicom jak istotny wpływ na zachowanie i rozwój ich dzieci ma ich własna aktywność fizyczna, oraz wspólne zabawy ruchowe, stanowiące odpowiednie wzorce dla dzieci.

6 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.430,issn Podsumowanie: Sprawność fizyczna grupy badanej jest niższa w porównaniu ze sprawnością fizyczną grupy kontrolnej. Wada postawy ma istotny wpływ na sprawność fizyczną u 12-latków. Wyniki osiągane przez dzieci ze skoliozą znacznie odbiegają od norm populacyjnych. Piśmiennictwo: 1. Chodorowska I.: Aktywność ruchowa- wpływ na zdrowie i rozwój dzieci i młodzieży. Wych. Fiz. i Zdr. 2008, 2, Oliver M., Schoefield G., Kolt G.: Physical activity in preschoolers. Sport. Med. 2007, 37, Sharma M.: International school-based interventions for preventing obesity in children. Obes. Rev. 2007, 8, Ondrak K.S., Morgan D.W.: Physical activity, calcium intake and bone health in children and adolescents. Sports Med. 2007, 37, Torrance B., McGuire K.A., Lewanczuk R., McGAvock J.: Overweight, physical activity and high blood pressure in children: a review of the literature. Vasc. Health Risk Manag. 2007, 3, Epstein L.: Integrating theoretical approaches to promote physical activity. Am. J. Prev. Med. 1998, 15(4), Kołoło H., Mazur J., Kostyra M., Guszkowska M.: Determinanty aktywności fizycznej młodzieży. Med. wieku rozw. 2010, XIV, 3, Osiński W.: Antropomotoryka (wyd.ii rozszerzone). AWF, Poznań Ridgway C.L., Ong K.K., Tammelin T.H. i wsp.: Infant motor development predicts sports partipation at age 14 years: northern Finland birth cohort of PLoS One. 2009, 4, e Andersen L.G., Angquist L., Gamborg M. i wsp.: Birth Weight in relation to leisure time physical activity in adolescence and adulthood: meta-analysis of results from 13 nordic cohorts. PLoS One. 2009, 4, e Mastalerz-Migas A., Szymczyk K.,Muszyńska A. i wsp.: Poglądy rodziców na temat aktywności fizycznej i nadwagi u własnych dzieci - wyobrażenia i rzeczywistość. Family Medicine & Primary Care Review 2009, 11, 3, Przewęda R., Dobosz J.: Growth and Physical Fitness of Polish Youths. AWF Warsaw Young M.L.: World Health Organization Switzerland. Estimation of fitness and physical ability physical performance, and self-concept among adolescent 1985 J.Sport Med. 25, Barczyk K, Zalewska M.: Sprawność fizyczna uczniów klas ponadgimnazjalnych z Kłodzka. Wych.Fiz. i Zdrowotne 2006, 10, Tomaszewski P., Milde K., Sienkiewicz-Dianzenza E.: Sprawność fizyczna niskorosłych dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Endokrynologia. 2007, 13, 3, Pilicz S., Przewęda R., Trześniowski R.: Skale punktowe do oceny sprawności fizycznej polskiej młodzieży (wartości wyników Testu Międzynarodowego aktualne do roku 2000). Studia i Monografie, AWF, Warszawa 1993

7 Kwart.Ortop. 2012, 3, str.431,issn Motylewski S, Małkus A, Poziomska-Piątkowska E.: Sprawność fizyczna dzieci ze skoliozą i ich zdrowych rówieśników w wieku lat w odniesieniu do norm populacyjnych., Kwart. Ortop. 2008, 3, Małkus A, Motylewski S, Pawlicka A, Górecka U, Poziomska Piątkowska E.: Porównanie sprawności fizycznej uczniów klas V ze skoliozą i dzieci zdrowych na przykładzie wybranych szkół podstawowych w Pabianicach., Kwart. Ortop. 2009, 2, Osowska K.: Porównanie sprawności fizycznej dzieci z postawą skoliotyczną i skoliozą w Szkole Podstawowej nr 12 i w Szkole Podstawowej nr 8 w Zgierzu z normami populacyjnymi. Praca licencjacka Kaczmarek M., Wanat K.: Analiza aktywności fizycznej, parametrów antropometrycznych oraz postawy ciała dzieci. Rehabilitacja w praktyce 2011, 6, Adres do korespondencji Urszula Górecka Zakład Metodyki Nauczania Ruchu Uniwersytetu Medycznego Pl. Hallera 1, Łódź goreckaurszula@wp.pl