badanie przeprowadzone w skali UE

Transkrypt

1 NOTATKA / 5 marca 2014 r. Przemoc wobec kobiet: badanie przeprowadzone w skali UE 1. Dlaczego przeprowadzono badanie dotyczące przemocy wobec kobiet? Pomimo istotnego wpływu zjawiska przemocy wobec kobiet decydenci i prawnicy praktycy w wielu państwach członkowskich UE w dalszym ciągu zmagają się z niedoborem kompleksowych danych na ten temat, co utrudnia oszacowanie skali i określenie charakteru tego problemu. Ponieważ większość kobiet nie zgłasza aktów przemocy, jakich się wobec nich dopuszczono, środki polityczne i praktyczne podejmowane w celu rozwiązania problemu przemocy wobec kobiet nie zawsze są opracowywane na podstawie wyczerpujących informacji. W ostatnich latach różne środowiska, w tym również kilka państw sprawujących prezydencję w Radzie UE, organy monitorujące, takie jak Komitet ONZ ds. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet, oraz Rada Europy ponawiały wezwania do przedstawienia kompleksowych danych na temat zjawiska przemocy wobec kobiet. Badanie przeprowadzone przez FRA w skali UE wychodzi naprzeciw wnioskowi Parlamentu Europejskiego o przedstawienie danych na temat zjawiska przemocy wobec kobiet, który uzyskał poparcie Rady UE w jej konkluzjach dotyczących wykorzeniania przemocy wobec kobiet w Unii Europejskiej. 2. W jaki sposób przeprowadzono badanie? Badanie FRA dotyczące zjawiska przemocy wobec kobiet, które zostało przeprowadzone w oparciu o osobiste rozmowy z kobiet, stanowi najbardziej kompleksowe badanie poświęcone doświadczeniom kobiet związanym z przemocą na całym świecie. W ramach badania przeprowadzono rozmowy z kobietami w wieku od 18 do 74 lat mieszkającymi w UE i władającymi co najmniej jednym językiem urzędowym ich państwa zamieszkania. Rozmowy były przeprowadzane osobiście przez ankieterki w domach respondentek, przy czym we wszystkich państwach członkowskich zadawano te same pytania; badanie było prowadzone w okresie od marca do września 2012 r. Wszystkie respondentki zostały dobrane metodą doboru losowego, a wyniki badania są reprezentatywne zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu krajowym. 3. W jaki sposób badanie FRA różni się od innych badań poświęconych zjawisku przemocy wobec kobiet? Przed przeprowadzeniem badania FRA poświęconego zjawisku przemocy wobec kobiet na poziomie UE nie dysponowano porównywalnymi danymi dotyczącymi tego problemu. Choć od połowy lat 90. XX w. w wielu państwach europejskich przeprowadzano badania poświęcone zjawisku przemocy wobec kobiet, ich wyniki nie były porównywalne. Na przykład: przedmiot badań był zróżnicowany, począwszy od problemu przemocy domowej, przez przemoc ze strony partnera, a skończywszy na szerzej rozumianym zjawisku przemocy wobec kobiet; w ramach prowadzonych badań nawet podstawowe terminy, takie jak przemoc domowa, były definiowane w różny sposób w różnych państwach; stosowano zróżnicowane metody doboru próby i prowadzenia rozmów (np. wywiad telefoniczny, rozmowy przeprowadzane osobiście, lub samodzielne wypełnianie ankiet); 1

2 badania były prowadzone w różnych okresach, co utrudniało ocenienie, czy skala tego zjawiska w poszczególnych państwach była faktycznie zróżnicowana, czy też wynikała ze zmian zachodzących w miarę upływu czasu; w każdym badaniu stosowano inny zestaw pytań, co utrudniało bezpośrednie porównanie uzyskanych wyników. 4. Jakie pytania zadawano w badaniu? W badaniu kobiety zostały poproszone o opisanie swoich doświadczeń związanych z przemocą fizyczną, seksualną i psychologiczną, uwzględniając również przemoc domową, od momentu ukończenia 15. roku życia i w okresie 12 miesięcy przed przeprowadzeniem rozmowy. Pytania dotyczyły również przypadków prześladowania, molestowania seksualnego oraz roli nowych technologii w doświadczeniach kobiet związanych z przypadkami dopuszczania się wobec nich nadużyć. Ponadto osoby biorące udział w badaniu zapytano o ich doświadczenia związane z przemocą w dzieciństwie. 5. Jaka jest skala zjawiska przemocy fizycznej i seksualnej wobec kobiet? 33% kobiet doświadczyło przemocy fizycznej lub seksualnej po ukończeniu 15. roku życia, a 5% kobiet zostało zgwałconych po ukończeniu 15. roku życia. Spośród wszystkich kobiet, które miały lub mają (obecnego lub byłego) partnera, 22% doświadczyło przemocy fizycznej lub seksualnej ze strony partnera po ukończeniu 15. roku życia. 20% kobiet doświadczyło przemocy fizycznej ze strony innej osoby niż ich partner po ukończeniu 15. roku życia. Zaledwie 33% ofiar przemocy ze strony partnera i 26% ofiar przemocy ze strony osoby innej niż partner skontaktowało się z policją lub inną organizacją (np. organizacją udzielającą wsparcia ofiarą) po tym, jak padły ofiarą najpoważniejszego aktu przemocy. 6. Jakie są konsekwencje przemocy fizycznej i seksualnej? W badaniu wykazano, że emocjonalne i psychologiczne konsekwencje przemocy fizycznej i seksualnej mogą mieć długotrwały i głęboko zakorzeniony charakter. 21% ofiar przemocy seksualnej cierpi na ataki paniki od momentu, w którym padło ofiarą takiego aktu przemocy. 35% cierpi na depresję w konsekwencji dopuszczenia się wobec nich przemocy seksualnej. 43% doświadcza trudności w nawiązywaniu dalszych relacji. 7. Jak dużym problemem jest zjawisko prześladowania? 18% kobiet w państwach UE-28 padło ofiarą prześladowania po ukończeniu 15 roku życia. W przypadku 5% kobiet do takiego przypadku doszło w okresie 12 miesięcy przed przeprowadzeniem rozmowy. Odsetek ten odpowiada 9 milionom kobiet w UE-28, które doświadczyły prześladowania w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Spośród wszystkich kobiet, które padły ofiarą prześladowania, co piąta (21%) doświadczyła prześladowania trwającego ponad dwa lata. 23% ofiar prześladowania wskazało w badaniu, że było zmuszonych do zmiany adresu e- mail lub numeru telefonu z powodu najpoważniejszych przypadków prześladowania. 8. Jak wiele kobiet padło ofiarą molestowania seksualnego? 55% doświadczyło pewnej formy molestowania seksualnego, np. przypadków niepożądanego dotykania, przytulania lub całowania od momentu ukończenia 15. roku życia. 2

3 32% spośród wszystkich ofiar molestowania seksualnego stwierdziło, że sprawcą tego molestowania był ich przełożony, kolega lub klient. 75% kobiet wykonujących wysoko wykwalifikowane zawody lub zajmujących stanowiska w kadrze kierowniczej wyższego szczebla padło ofiarą molestowania seksualnego. 9. Jak wiele kobiet padło ofiarą napastowania seksualnego za pomocą nowych technologii? 11% kobiet doświadczyło przypadków składania niestosownych propozycji za pośrednictwem portali społecznościowych lub otrzymywało wiadomości lub wiadomości tekstowe (SMS) o wyraźnym podtekście seksualnym. 20% młodych kobiet (od 18. do 29. roku życia) padło ofiarą napastowania seksualnego za pomocą nowych technologii. 10. Jakie są doświadczenia kobiet związane z przemocą w dzieciństwie? 12% kobiet stwierdziło, że doświadczyło pewnej formy wykorzystywania seksualnego lub zachowań o charakterze seksualnym ze strony osoby dorosłej przed ukończeniem 15. roku życia, co odpowiadałoby 21 milionom kobiet w UE. 97% kobiet, które doświadczyły przemocy seksualnej w dzieciństwie, stwierdziło, że sprawcą tej przemocy była osoba płci męskiej. 11. Czy kobiety zgłaszają przypadki przemocy lub molestowania? 67% kobiet nie zgłosiło najpoważniejszych przypadków przemocy ze strony partnera policji ani żadnej innej organizacji. 74% ofiar prześladowania przyznało, że nigdy nie poinformowało policji o najpoważniejszym przypadku nękania. 12. Jak można wyjaśnić różnice między wynikami uzyskanymi w poszczególnych państwach? Opinia kobiet na temat tego, czy zjawisko przemocy wobec kobiet jest powszechne w ich państwie, jest ściśle powiązana z ich osobistymi doświadczeniami związanymi z przemocą domową lub przemocą ze strony osoby innej niż partner, ze znajomością przypadków innych kobiet, które padły ofiarą przemocy, a także z kampaniami służącymi zwiększaniu poziomu świadomości na temat przemocy wobec kobiet. Współzależności między tymi czynnikami muszą zostać wzięte pod uwagę przy interpretowaniu danych oraz opracowywaniu strategii na rzecz zwiększania poziomu świadomości na temat zjawiska przemocy wobec kobiet w różnych kontekstach. Odnotowane w badaniu FRA różnice między państwami dotyczące natężenia zjawiska przemocy należy postrzegać przez pryzmat szeregu czynników. Należy również zauważyć, że w badaniu obejmującym 10 państw przeprowadzonym przez Światową Organizację Zdrowia również zaobserwowano istotne różnice w skali zjawiska przemocy domowej wobec kobiet w poszczególnych państwach. FRA przedstawiła pięć powodów, które mogą uzasadniać wystąpienie zaobserwowanych różnic dotyczących natężenia zjawiska przemocy wobec kobiet w poszczególnych państwach i które wymagają dalszego zbadania: 1) stopień, w jakim rozmawianie z innymi osobami, w tym również z ankieterkami, o doświadczeniach związanych z przemocą wobec kobiet uznaje się za dopuszczalne z kulturowego punktu widzenia; 2) wyższy poziom równouprawnienia płci może przekładać się na większą liczbę ujawnianych przypadków przemocy wobec kobiet, ponieważ w społeczeństwach o wyższym poziomie równouprawnienia akty przemocy wobec kobiet spotykałyby się z bardziej otwartą reakcją i potępieniem; 3) stopień narażenia kobiet na czynniki ryzyka związane z przemocą może zostać zbadany na poziomie państw członkowskich w zestawieniu z czynnikami, które mogą zwiększać narażenie na 3

4 akty przemocy, takimi jak modele zatrudnienia (praca poza domem), a także sposoby spędzania wolnego czasu i styl życia (spotykanie się z innymi osobami lub chodzenie na randki). 4) Występujące pomiędzy poszczególnymi państwami różnice w ogólnej ilości przestępstw z użyciem przemocy, które należy analizować w zestawieniu z ustaleniami dotyczącymi zjawiska przemocy wobec kobiet. Na przykład wyższy stopień urbanizacji danego państwa zasadniczo sprzyja wyższym wskaźnikom przestępczości. 5) Biorąc pod uwagę istniejące dowody, w tym również badanie przeprowadzone przez FRA, potwierdzające zależność między zwyczajami związanymi ze spożywaniem alkoholu przez sprawców oraz doświadczeniami kobiet w zakresie przemocy domowej, różnice w zwyczajach związanych ze spożywaniem alkoholu w poszczególnych państwach członkowskich mogą ułatwić wyjaśnienie niektórych aspektów zjawiska przemocy wobec kobiet. 13. Czy wyniki badania przeprowadzonego przez FRA są zgodne z ustaleniami poczynionymi w ramach innych badań poświęconych zjawisku przemocy wobec kobiet? Wyniki badania przeprowadzonego przez FRA są w przeważającej mierze zgodne z wynikami krajowych badań poświęconych zjawisku przemocy wobec kobiet. Na przykład wyniki badania przeprowadzonego na próbie kobiet w Niemczech wykazały, że 37% respondentek doświadczyło co najmniej jednego przypadku napaści fizycznej lub groźby użycia przemocy przez partnera lub osobę niebędącą partnerem po ukończeniu 16. roku życia. W Anglii i Walii wyniki badania przeprowadzonego na próbie kobiet wykazały, że 18% kobiet doświadczało pewnej formy prześladowania po ukończeniu 16. roku życia, natomiast wyniki badania przeprowadzonego przez FRA wskazują, że 19% kobiet w Wielkiej Brytanii padło ofiarą prześladowania po ukończeniu 15. roku życia. 14. Jakie działania można podjąć, aby poprawić sytuację w omawianym obszarze? Kobiety padają ofiarą nadużyć w miejscu pracy, w domu i w internecie. Ponieważ większość respondentek jest przekonana, że przemoc wobec kobiet jest zjawiskiem powszechnym w ich państwie, organy unijne i organy krajowe muszą dokonać przeglądu środków na rzecz zwalczania wszelkich form przemocy wobec kobiet, niezależnie od miejsca, w którym do niej dochodzi. Ratyfikacja konwencji stambulskiej w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej i dostosowanie prawa krajowego do jej postanowień, a także zapewnienie pełnego wdrożenia unijnej dyrektywy w sprawie ochrony ofiar, to przykłady działań, które przyczynią się do osiągnięcia istotnych postępów w tym zakresie. Funkcjonariusze policji, pracownicy służby zdrowia i podmioty świadczące specjalistyczne usługi wsparcia na rzecz ofiar powinni zostać przeszkoleni, dysponować odpowiednimi zasobami oraz uprawnieniami niezbędnymi do dotarcia do ofiar, aby zapewnić rozpoznanie, zarejestrowanie i podjęcie odpowiednich działań w odniesieniu do wszystkich form przemocy wobec kobiet (i dziewcząt), do których dochodzi w różnych kontekstach. Wiedzę kobiet (i mężczyzn) na temat przemocy wobec kobiet należy zwiększać za pośrednictwem działań na rzecz podnoszenia świadomości, bazujących na szczegółowych danych służących zagwarantowaniu, by opracowywane komunikaty dotarły do odpowiednich odbiorców. Podejmowanie działań w tym zakresie może przyczynić się do zwiększenia liczby przypadków przemocy zgłaszanych właściwym organom i służbom zapewniającym wsparcie na rzecz ofiar. Ustawodawstwo krajowe regulujące kwestie związane z prześladowaniem powinno w kompleksowy sposób uwzględniać potrzeby ofiar. Platformy internetowe i platformy mediów społecznościowych powinny aktywnie wspierać ofiary napastowania seksualnego/prześladowania za pomocą nowych technologii w zgłaszaniu nadużyć, a podmioty zarządzające tymi platformami należy zachęcać do podejmowania działań służących ograniczeniu niepożądanych zachowań. 4

5 Państwa członkowskie powinny korzystać z obiecujących praktyk, które są już stosowane w innych państwach i które skutecznie przyczyniają się do przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. 15. Jakie działania następcze FRA zamierza podjąć w związku z wynikami badania? FRA będzie promowała wykorzystywanie wyników badania przy podejmowaniu działań służących zmianie polityki. Cel ten będzie realizowany we współpracy z innymi instytucjami, takimi jak Komisja Europejska, Parlament Europejski, Rada Europy i Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn. FRA będzie również prowadziła ścisłą współpracę z państwami członkowskimi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Dostęp do publikacji FRA poświęconych kwestiom związanym z płcią oraz powiązanych publikacji można uzyskać pod adresem: oraz w ramach pakietu prasowego poświęconego zagadnieniu przemocy wobec kobiet. Aby uzyskać dodatkowe informacje, należy skontaktować się z zespołem FRA ds. mediów: adres media@fra.europa.eu / tel.: