Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Pielęgniarstwa Przewlekle Chorych i Niepełnosprawnych za rok 2015

Transkrypt

1 Lilia Kimber- Dziwisz Radomski Szpital Specjalistyczny Zakład Opieki Długoterminowej ul. Lekarska Radom Tel/fax zport@poczta.onet.pl Warszawa Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Pielęgniarstwa Przewlekle Chorych i Niepełnosprawnych za rok 2015 Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na obszarze województwa, w tym: Dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej Mazowsze należy do województw z dobrze rozbudowaną siecią zakładów pielęgnacyjnoopiekuńczych i opiekuńczo- leczniczych ( publicznych, niepublicznych), domowej długoterminowej opieki pielęgniarskiej oraz dodatkowo zauważa się stały rozwój zakładów/ośrodków w pełni komercyjnych ( prywatnych). Obecnie na Mazowszu w systemie opieki długoterminowej stacjonarnej (ZOL/ZPO) zarejestrowanych jest 119 świadczeniodawców, w tym publicznych - 42, niepublicznych 77 podmiotów. Łącznie na terenie Mazowsza jest 6594 łóżek somatycznych. Dla pacjentów z zaburzeniami psychicznymi jest łóżka. W zakładach dla dzieci i młodzieży jest - 60 łóżek. Mimo zwiększającej się liczby łóżek opieki długoterminowej, nadal jednak są zgłaszane trudności z umieszczeniem chorego bezpośrednio z oddziału szpitalnego, zwłaszcza pacjenci tzw. 0 w skali Barthel, pacjenci żywieni dojelitowo, pacjenci w stanie apalicznym, czyli grupy pacjentów najciężej chorych, wymagających intensywnej opieki pielęgniarskiej. W związku z podwyższonymi wymogami kadrowymi ( określona % liczba pielęgniarek ze specjalizacją), sprzętowymi, zabezpieczeniem konsultacji specjalistycznych itp. przez NFZ a niskim ( nieadekwatnym do wymogów ) finansowaniem, dyrektorzy Zakładów nie są zainteresowani obejmowaniem opieką tej grupy pacjentów. W niepublicznych zakładach zauważa się szczególny nacisk na świadczenia opiekuńcze i długotrwałe ( dożywotnie) pobyty pacjentów w zakładzie. W tych jednostkach właściwie nie odbywa sie transfer pacjentów do DPS po okresie intensywnych świadczeń pielęgniarskich. 1

2 Obserwuje się również w zakładach przejmowanie ustawowych zadań sektora pomocy społecznej, a świadczenia czysto opiekuńcze biorą górę nad świadczeniami zdrowotnymi. Istotnym problemem jest brak możliwości przyjęcia pacjenta w bezpośrednim okresie po hospitalizacji, którzy wymagają jeszcze kontynuacji intensywnych świadczeń pielęgniarskich, nadzoru lekarskiego oraz niski poziom finansowania powodują ze pacjenci ci oczekują w kolejce w oddziałach szpitalnych lub są wypisywani do środowiska, które nie jest przygotowane do tego typu opieki nad bliskim. Problem organizacji opieki, poszukiwania świadczeniodawców opieki długoterminowej spada na rodzinę, która nie wie gdzie i kogo szukać do wsparcia w opiece. Powyższa ocena pokrywa się z oceną innych konsultantów np. ch.wewnętrznych, neurochirurgii, neurologii, intensywnej terapii. Ocena rozmieszczenia podmiotów leczniczych Doprecyzowania systemowego nadal wymagają wymogi kwalifikacji pacjentów do zakładów oraz opracowanie standardów opieki długoterminowej, gdyż sytuacja dowolności wyboru jednostki opieki długoterminowej przez pacjenta powoduje, iż niejednokrotnie ten sam pacjent jest na liście osób oczekujących do przyjęcia w kilku zakładach, co daje fałszywy obraz liczby osób wymagających pobytu w zakładach. Na terenie Mazowsza nie zauważa się istotnych luk w poszczególnych powiatach jednostek opieki długoterminowej, jeżeli występuje niedobór jednostek stacjonarnych, pacjenci mają dostęp do długoterminowej domowej opieki pielęgniarskiej. Ocena zabezpieczenia kadr medycznych w reprezentowanej dziedzinie, w tym ocena prawidłowości rozmieszczenia specjalistów na terenie województwa Na terenie Mazowsza jest znacząca liczba pielęgniarek specjalistek opieki długoterminowej oraz pielęgniarek po kursach kwalifikacyjnych z opieki nad przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi. Należy jednak zauważyć, iż w/w specjalistki w większości pracują w innych oddziałach szpitalnych, a nie zakładach opieki długoterminowej. Nie ma preferencji w kwalifikowaniu na specjalizację z pielęgniarstwa opieki długoterminowej dla pielęgniarek pracujących w tym sektorze. W wielu podmiotach leczniczych sam fakt ukończenia specjalizacji pielęgniarskiej stanowi podstawę do podniesienia stawki uposażenia finansowego bez względu na dziedzinę ukończonej specjalizacji. Mazowsze w tym zakresie nie odbiega od innych regionów, gdzie pielęgniarki specjalistki opieki długoterminowej pracują na oddziałach laryngologii, okulistyki itp. 2

3 Ocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami, narzuca zachowanie i wyliczanie norm zatrudnienia pielęgniarek w zależności od stanu zdrowia i kategorii opieki pacjenta tylko w publicznych jednostkach. Mimo informacji Departamentu Pielęgniarstwa MZ, iż wyliczanie norm dotyczy wszystkie podmioty, w tym niepubliczne, które korzystają z finansowania publicznego ( NFZ) nie zmienia to sytuacji w braku ustalania norm w większości niepublicznych zakładach. W większości zakładów niepublicznych łączy się świadczenia kontraktowane przez NFZ i świadczenia komercyjne. Liczba personelu wykazywana do NFZ spełnia wymogi, nie ma natomiast podziału na świadczenia NFZ i komercyjne, więc ten sam personel pielęgniarski (również lekarze, fizjoterapeuci itp ) świadczy opiekę dla pacjentów NFZ i komercyjnych, bez oddzielnego harmonogramu i w tych samych godzinach pracy. W tej sytuacji zakłady publiczne są traktowanie nierównorzędnie i ponoszą znaczne straty wypełniając wymogi kontraktu. Zauważa się w NZOZ zaniżanie etatów pielęgniarskich na rzecz personelu niewykwalifikowanego- opiekuńczego oraz łączenia zadań sprzątaczki, salowej i opiekuna. W wyniku kontroli i wizytacji przeprowadzonych w zakładach opieki długoterminowej na Mazowszu, oraz rozmów z kierownikami placówek, zauważa się trudności z wypełnianiem normy właściwego zabezpieczenia osobowego personelu pielęgniarskiego. Jednym z problemów jest dodatkowo wiek pielęgniarek pracujących w systemie opieki długoterminowej, powyżej lat, co skutkuje niestety odchodzeniem z pracy ze względu na stan zdrowia często spowodowany uciążliwą pracą fizyczną (np. dźwiganie przy przemieszczaniu chorych) oraz mało satysfakcjonujące zarobki w stosunku do odpowiedzialności i zakresu obowiązków. Istotnym problemem, w mojej ocenie, jest zatrudnianie pielęgniarek na umowy cywilnoprawne na dyżury 24-godzinne( a nawet na godzinne) w Niepublicznych Zakładach Opieki Długoterminowej. Zważywszy, iż jest to najczęściej dodatkowa praca pielęgniarek, poza stałym etatem w miejscu zatrudnienia np. szpital, budzi to niepokój o stan dostępności pielęgniarki i właściwego nadzoru nad pacjentem w trakcie dyżuru. W nawiązaniu do powyższego nie ma możliwości ustalenia liczby zatrudnionych pielęgniarek w zakładach, gdyż w NZOZ zatrudnienie jest płynne w zależności od stanu pacjenta, okresowego zwiększenia lub zmniejszenia zapotrzebowania na świadczenia 3

4 pielęgniarskie na rzecz świadczeń czysto opiekuńczych. System umów cywilno-prawnych daje możliwość dynamicznej/ bieżącej weryfikacji zatrudnienia pielęgniarek na rzecz opiekunów i odwrotnie. W związku z dowolnością zatrudniania opiekunów medycznych ( nie ma ustalonych wymogów przez NFZ), kierownicy zakładów, nawet jeżeli zatrudniają opiekunów medycznych, to niejednokrotnie pełnią oni dodatkowe obowiązki salowej lub sprzątaczki. Dodatkowo niejednokrotnie wykazywana przez kierowników zakładów( zwłaszcza NZOZ) liczba zatrudnionych pielęgniarek nie jest jednoznaczna z liczbą etatów pielęgniarskich. Bywa, iż pielęgniarka pełni w miesiącu na umowę zlecenie 2 dyżury i jest wykazywana na liście pracowników zakładu, co daje sugestię pełnego etatu. Ocena kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej Obserwując cały system ochrony zdrowia, nie ma chyba drugiego przykładu tak drastycznie niedoszacowanej stawki rzeczywistych kosztów opieki /terapii, jaki obowiązuje i jest kontraktowany przez NFZ. To rażące zaniżenie zapłaty za wykonane świadczenie i jednocześnie szeroki zakres rzeczowy umowy na świadczenia, nie dają żadnej możliwości by zakład wywiązał się ze swych zobowiązań. Ma to także bezpośredni wpływ często na zaniżanie zatrudnienia osobowego i jakości opieki w zakładach. W mojej ocenie, Narodowy Fundusz Zdrowia mimo świadomości poziomu niedoszacowania tzw. osobodnia w ZOL/ZPO, nadal konsekwentnie odmawia podjęcia kroków zmierzających do urealnienia stawki. Tym samym doprowadza do pogłębiającego zadłużania się zakładów opieki długoterminowych. Ocena potrzeb szkoleniowych na najbliższą przyszłość. Brak jasno określonych kompetencji i uprawnień pielęgniarki w praktyce skutkuje niejednokrotnie podejmowaniem przypadkowej decyzji o szkoleniu specjalizacyjnym pielęgniarki wynikającą np. z wysokości dofinansowania danej specjalizacji przez MZ, co tworzy złudzenie posiadania na danym terenie specjalistów opieki długoterminowej, ale niestety nie pracujących w tym systemie. Niestety nadal, wzorem lat poprzednich zauważa się niski pułap motywacyjny pracodawców dla kształcenia pielęgniarek, lekarzy geriatrów, psychologów klinicznych, pracowników socjalnych i ich zatrudniania w zakładach opieki długoterminowej. 4

5 Przeprowadzanie kontroli podmiotów leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych dotyczącej realizacji kształcenia i doskonalenia zawodowego: Nie było kontroli. Nie ma wymogu konsultacji organizatora szkolenia oraz wyboru praktycznych placówek szkoleniowych z konsultantem wojewódzkim, jak również zgłaszania podjęcia szkolenia specjalizacyjnego. Wymóg ten wypełnia OIPiP. Opiniowanie wniosków jednostek ubiegających się o wpisanie ich na prowadzoną przez ministra właściwego do spraw zdrowia listę jednostek organizacyjnych uprawnionych do prowadzenia specjalizacji: Nie opiniowałam. Nie ma takiego wymogu, co niestety powoduje, iż na rynku szkoleń pielęgniarek niejednokrotnie jest zaniżany pozom jakości kształcenia przez przypadkowe ośrodki szkoleniowe. W mojej ocenie, zwłaszcza w sytuacji kształcenia specjalizacyjnego, opinia konsultanta powinna być wymagana. Udzielone opinie i konsultacje Wydawanie opinii Nie ma w procedurach powoływania na stanowiska kierownicze w zakładzie opieki długoterminowej opinii konsultanta w tym zakresie, nie ma wymogu wydawania opinii konsultanta przed rejestracją zakładu. Nie wydawałam opinii w tym zakresie. Konsultacje przypadków problemowych. Kierownicy Zakładów utrzymują stały, merytoryczny kontakt z konsultantem. W systemie opieki długoterminowej istnieje wiele problemów, niejasnych zapisów kontraktowania świadczeń, jak również przypadków klinicznych-pielęgniarskich pacjentów, iż na bieżąco z kierownikami zakładów omawiamy problemy i próbujemy znaleźć właściwe rozwiązanie. W związku z procedurą żywienia dojelitowego oraz jako współautor standardów PTŻPDiM, wielokrotnie służyłam wsparciem merytorycznym w rozwiązywaniu konkretnych sytuacji zdrowotnych. W 2015 roku prowadziłam intensywną działalność na rzecz rozwoju i poprawy jakości opieki długoterminowej, w tym: Udział w Państwowej Komisji Egzaminacyjnej CKPiP specjalizacji w dziedzinie opieki długoterminowej Opracowanie nowych programów specjalizacyjnych w systemie modułowym na wniosek MZ( program specjalizacji z pielęgniarstwa opieki długoterminowej) 5

6 Udział w konferencjach naukowo-szkoleniowych( polskich i międzynarodowych) jako czynny uczestnik / wykładowca/ oraz spotkaniach roboczych promotorów opieki długoterminowej. Czynnie uczestniczyłam w spotkaniach roboczych w MZ i NFZ dotyczących sektora opieki długoterminowej. Udział w pracach Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu i opracowanie Standardów Żywieniowych dla potrzeb Zakładów Opieki Długoterminowej. Prognozowanie potrzeb zdrowotnych populacji. Nadal nie ma obowiązku zbierania danych we wszystkich zakładach opieki zdrowotnej dotyczących potrzeb zdrowotnych pacjentów przewlekle chorych. Istnieje także pilna potrzeba informatyzacji i wprowadzenia oprogramowania komputerowego w zakładach opieki długoterminowej. Podsumowanie ogólnej sytuacji w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na terenie województwa. Konieczna jest dalsza głęboka analiza treści obowiązujących rozporządzeń obowiązujących w sektorze opieki długoterminowej w celu określenia, co jest konieczne i możliwe oraz jakie warunki muszą być rzeczywiście spełnione przy wykonywaniu świadczeń zdrowotnych, dla realizacji konstytucyjnego prawa pacjentów do ochrony zdrowia. Prawidłowe ustalenie zakresu przysługujących pacjentom świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki długoterminowej oraz określenie wymogów w zakresie kwalifikacji personelu,wyposażenia, finansowania w tym udziału pacjenta w rzeczywistych kosztach wyżywienia i zakwaterowania w zakładach, ma istotne znaczenie dla rozwoju sektora opieki długoterminowej. Określenie obszaru zasad finansowania ( konieczność podziału podmiotów na : pacjent, rodzina, samorząd lokalny, płatnik medyczny, opieka społeczna). Niska stawka osobodnia oraz niekorzystne przy tej stawce współczynniki dla poszczególnych grup chorych powoduje znaczące obniżenie poziomu finansowania świadczeń we wszystkich zakładach opieki długoterminowej w naszym województwie, a dostępność do świadczeń najbardziej potrzebującym będzie ograniczona poprzez niemożliwe do spełnienia przez zakłady wymogi. Świadczeniodawcy podtrzymywani przez lata nadzieją na poprawę sytuacji w systemie opieki długoterminowej dźwigają całe ryzyko niedoszacowania stawki za osobodzień opieki zarówno w stacjonarnych jednostkach jak i domowej opiece długoterminowej. Niestety podejmowane próby zmiany przepisów prawnych, weryfikacji warunków kontraktowania czy stworzenia nowego źródła finansowania opieki 6

7 długoterminowej nadal nie są rozwiązane np. kto powinien ponosić rzeczywiste i koszty wyżywienia i zakwaterowania w zakładzie. Przy częstych zasiłkach stałych z MOPS, lub rentach KRUS itp. bywa, iż pacjent miesięcznie płaci ok.200 zł. Podsumowanie Pilnych działań systemowych wymaga opracowanie i wdrożenie legislacyjne standardów opieki długoterminowej gwarantujących jednolity poziom usług bezpieczeństwa i jakości opieki, niezależnie od struktury właścicielskiej podmiotów leczniczych. Opieka długoterminowa domowa: - zwiększenie dostępności w zakresie realizacji świadczeń w opiece długoterminowej. Osiągnięcie wskaźnika dostępności na poziomie 2 pacjentów na 1000 mieszkańców w każdej gminie. Obecnie dostępność na poziomie 0,6 do 1,8 na poziomie powiatów - zwiększenie wyceny osobodnia opieki w systemie NFZ do poziomu urealnionych kosztów rynkowych - wprowadzenie kategorii opieki w opiece domowej w zależności od intensywności opieki nad pacjentem oraz poziomów kompetencyjnych. Opieka długoterminowa stacjonarna: - zmiana standardów związanych z wymogami kadrowymi w ZOL poprzez obniżenie ilości kadry lekarskiej z równoczesnym wprowadzeniem standardów kadrowych opieki pielęgniarskiej - zmiana wyceny osobodnia opieki stacjonarnej. - uporządkowanie prawne związane z ponoszeniem kosztów dotyczących wyżywienia i zakwaterowania, urealnienie opłat rzeczywistych na wzór zapisów obowiązujących w sektorze pomocy społecznej. Lilia Kimber- Dziwisz 7