dom zgromadzeń, modlitwy, nauki

Transkrypt

1 Judaizm

2 Synagoga Synagoga (bożnica) to dom zgromadzeń, modlitwy, nauki. Pierwsze synagogi powstawały w czasie niewoli babilońskiej W diasporach, gdzie Żydzi się osiedlali, budowali synagogę. Synagoga jest miejscem modlitw, studiowania Tory oraz zebrań gminy żydowskiej

3

4 Księgi

5 Tanach TaNaCh to określenie będące akronimem od hebrajskich słów: Tora = Prawo, Newiim = Prorocy, Ketuwim = Pisma. Słowa te są nazwami części składających się na Biblię Hebrajską. Biblia Hebrajska (żydowskie określenie Starego Testamentu) uważana jest za fundament judaizmu. Tworzą ją księgi powstałe w ciągu około tysiąca lat pomiędzy rokiem 1200 a 150 p.n.e. Pierwszą częścią Tanachu jest Tora (Prawo, Pięcioksiąg Mojżesza), drugą częścią są Newiim (Prorocy), a trzecią stanowią Ketuwim (Pisma). Tora składa się z pięciu ksiąg: Księgi Rodzaju (po hebrajsku Bereszit), Księgi Wyjścia (Szemot), Księgi Kapłańskiej (Wajikra), Księgi Liczb (Bamidbar), Księgi Powtórzonego Prawa (Dewarim). Na Newiim składa się 21 ksiąg prorockich, między innymi Księga Jozuego, pierwsza i druga Księga Samuela, Księgi Królewskie, Księga Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela. Do Ketuwim należy 13 tekstów, między innymi Pieśń nad Pieśniami, Księga Psalmów, Księga Przysłów, Lamentacje Jeremiasza, Księga Estery.

6 Talmud W tradycji judaistycznej istnieje pojęcie Tory ustnej, na którą składają się rozwinięcia i komentarze, przekazywane w formie ustnej, a następnie spisane w Talmudzie. Talmud (w języku hebrajskim słowo to oznacza naukę) jest zbiorem wielu utworów, które są dziełem różnych autorów. Tworzono go przez ponad tysiąc lat od VI w. p.n.e. do VI w. n.e. Talmud reguluje żydowskie życie w najdrobniejszych szczegółach. Przeplatają się w nim dwa nurty: halacha, czyli przepisy prawne i religijne oraz hagada, czyli interpretacje i objaśnienia tekstu biblijnego. Na Talmud składają się Miszna i Gemara.

7 Atrybuty religijne

8 Mezuza Jest to niewielki, ozdobny, prostokątny futerał, w którym umieszcza się zwitek pergaminu zawierający przepisane ręcznie dwa wersety z Tory (Pwt 6, 4-9 i 11, 13-12), stanowiące zarazem fragment tekstu codziennej modlitwy Szma Izrael (hebr. Słuchaj Izraelu). Mezuzę przytwierdza się do prawej framugi drzwi w górnej jej części, pod pewnym nachyleniem, co stanowi dosłowne wypełnienie nakazu wypisywania imienia Boga na odrzwiach domu (Pwt 6,9 i 11,20). Przybicie mezuzy do framugi następuje w chwili wprowadzenia się do domu i towarzyszy mu odmówienie błogosławieństwa. Do obyczaju należy dotykanie lub całowanie mezuzy przy wchodzeniu lub wychodzeniu z domu.

9 Tałes Znak na ubiorze. Ten czworokątny, biały szal modlitewny, z czarnymi, granatowymi lub czerwonymi pasami, zakładają Żydzi w czasie porannych modlitw. Wielu Żydów nakłada tałes także w czasie nabożeństw w synagodze. Wykonany jest z wełny, bawełny lub jedwabiu. Na rogach szaty umieszczone są frędzle, tzw. cicit, które mają przypominać o tym, że człowiek powinien kierować swe myśli nieustannie ku Bogu i powstrzymywać się od grzesznych skłonności. Nakaz wiązania cicit pochodzi z Księgi Liczb (Lb 15, i Pwt 22,12). Niektórzy Żydzi ortodoksyjni noszą na co dzień pod ubraniem jego mniejszą odmianę, tzw. tałes kutn [jid. mały płaszcz, hebr. tallit katan].

10 Tefilin Znaki, które należy podczas modlitwy zakładać na czoło i na ramię, zgodnie z nakazem zawartym w Księdze Powtórzonego Prawa (Pwt 6,8). Na tefilin składają się dwa czarne, skórzane pudełeczka zawierające ręcznie przepisane fragmenty Tory Wj 13, 1-10; 11, 16; Pwt 6, 4-9; 11, Filakterie zakładają dorośli mężczyźni podczas modlitw porannych w synagodze w dni powszednie. Zgodnie z tradycją zakładanie tefilin ma wpajać pokorę i zapewniać długie życie

11

12 Nakrycia głowy Nakrycie głowy ma przypominać wyznawcom judaizmu o bożej obecności, jest wyrazem szacunku dla stwórcy. Najczęściej spotykanym nakryciem głowy jest jarmułka [tur. kaptur, po hebrajsku: kipa]. Jest to mała, okrągła czapeczka, zakrywająca tylko wierzch głowy. Zamężne Żydówki są z kolei zobowiązane do przykrywania włosów. Najbardziej ortodoksyjne kobiety, szczególnie chasydki, tuż po ślubie golą włosy i nakładają chustki lub peruki. Jest to znak skromności i pokory.

13

14 Świeczniki Świeczniki są istotnym atrybutem judaizmu, ponieważ światło pełni w judaizmie bardzo ważną rolę. Było pierwszą stworzoną przez Boga rzeczą, która wprowadzała ład w chaosie. Jest też symbolem Bożej obecności. Do najbardziej charakterystycznych świeczników żydowskich należą menora, chanukija oraz świecznik szabatowy.

15

16 Menora [hebr. świecznik, kandelabr] jest to świecznik siedmioramienny, znany od czasów wędrówki Izraelitów przez pustynię.. Menora symbolizuje boską mądrość. Malowidła i płaskorzeźby przedstawiające ten świecznik można spotkać na nagrobkach i w synagogach. Obecnie menora jest godłem państwa Izrael. Chanukija jest ośmioramienną wersją menory, używaną w czasie święta Chanuka na pamiątkę cudu, który wydarzył się w Świątyni Jerozolimskiej, w okresie powstania Machabeuszy. W ciągu ośmiu dni trwania święta codziennie zapala się jedną świecę. Światła palą się zarówno w domu, jak i w synagodze. Znakiem rozpoczęcia szabatu jest zapalanie świec szabatowych przez panią domu w piątkowy wieczór. Kobieta, około 20 minut przed zmierzchem, zapala dwie świece, odmawiając przy tym błogosławieństwo. Jest to jeden z podstawowych obowiązków religijnych żydowskiej kobiety. W świeczniku szabatowym powinny znajdować się świece takiej długości, aby możliwe było podtrzymanie płomienia do momentu zakończenia uroczystego posiłku.

17 Zasady i ceremoniały

18 Koszerność Koszerność [koszer jid. nadający się, właściwy, odpowiedni, po hebrajsku kaszer] Określenie to stosuje się do pokarmów, które zostały przygotowane zgodnie z żydowskimi regułami odżywania. Do najważniejszych zasad należą: - zakaz spożywania krwi - spożywanie tylko tych zwierząt, które według Tory zostały określone jako rytualnie czyste (są to zwierzęta należące do parzystokopytnych i przeżuwaczy, ryby, które posiadają płetwy i łuski oraz ptaki z wyjątkiem drapieżnych i śpiewających) i zostały zabite w sposób rytualny (przez przeszkolonego do tego celu rzeźnika szocheta, przy pomocy odpowiednich cięć wykonywanych specjalnym nożem) - oddzielanie potraw mięsnych od potraw mlecznych

19

20 Termin koszer odnosi się również do przedmiotów i może być także używany potocznie, w szerszym znaczeniu, jako określenie czystości i zgodnosci z żydowskim prawem. Przeciwieństwem przymiotnika koszerny jest słowo trefny. Współcześnie produkty koszerne oznaczane są specjalnymi certyfikatami wystawianymi przez sprawujących nadzór rabinów. Koszerna żywność dzieli się na 3 grupy: pokarmy mięsne, mleczne i parve obojętne, neutralne (np. owoce, warzywa, produkty zbożowe).

21 Obrzezanie Obrzezanie [po hebrajsku brit mila, dosłownie znaczy: znak przymierza] Zwyczaj ten sięga czasów Abrahama i wynika z nakazu zapisanego w Księdze Rodzaju (Rdz 17, 11-12). Polega on na usuwaniu części napletka ośmiodniowemu noworodkowi płci męskiej. Akt ten stanowi symbol Przymierza, jakie Bóg zawarł z Abrahamem. Tego rytualnego zabiegu dokonuje mężczyzna specjalnie do tego przeszkolony mohel. W czasie obrzędu chłopca na kolanach trzyma sandak, czyli zaproszony przez rodziców mężczyzna, dla którego funkcja ta stanowi wielki zaszczyt. Według tradycji w uroczystości obrzezania uczestniczy też prorok Eliasz, dla którego przygotowuje się specjalny fotel. Pod koniec ceremonii dziecku zostaje nadane hebrajskie imię. Obrzezanie jest również warunkiem koniecznym konwersji mężczyzny na judaizm

22

23 Bar Micwa Nazwa ta odnosi się zarówno do chłopca, który ukończył 13 lat i jeden dzień i według prawa żydowskiego stał się w tym momencie człowiekiem dorosłym, jak i do uroczystości związanej z tym wydarzeniem. Dorosły chłopiec może od tego momentu wchodzić w skład minjanu (czyli 10 dorosłych Żydów, których obecność jest konieczna do odprawiania wszelkich nabożeństw publicznych) i zakładać tefilin do porannej modlitwy. Uroczystość bar micwy odbywa się w synagodze w pierwszą sobotę po trzynastych urodzinach chłopca. Wtedy po raz pierwszy zostaje on wywołany do czytania Tory. Po nabożeństwie w synagodze uroczystość jest kontynuowana w domu chłopca, gdzie wygłasza on specjalnie przygotowane na tę okazję przemówienie.

24 Dziewczęta według prawa żydowskiego stają się dorosłymi po ukończeniu dwunastego roku życia i jednego dnia, ale w środowiskach ortodoksyjnych Żydów nie towarzyszy temu żaden obrzęd. Jedynie w synagogach reformowanych i konserwatywnych (od końca XIX w.) obchodzi się uroczystość zwaną bat micwa (hebr. córka przykazania).

25 Ślub Obowiązkiem religijnego Żyda, w myśl przepisów zawartych w Biblii, jest ożenić się i posiadać potomstwo. Małżeństwa wśród Żydów niegdyś zawierano w bardzo młodym wieku, a pary były kojarzone przez swata (nazywanego w języku jidysz szadchen). Aby ślub był prawomocny musi odbyć się publicznie i należy spisać rodzaj intercyzy, będącej moralnym i materialnym zabezpieczeniem żony, zagwarantowanym jej przez męża. Dokument taki nosi nazwę ketuba. Uroczystość zaślubin nie musi odbywać się w synagodze, ale w miejscu, gdzie się dokonuje powinien być wzniesiony specjalny baldachim, tzw. chupa, pod którą doprowadzani są nowożeńcy. Wejście pod chupę interpretuje się jako wejście do domu oblubieńca.

26

27 Śmierć i pogrzeb Zgodnie z tradycją żydowską w chwili stwierdzenia zgonu zmarłemu zamyka się oczy. W niektórych kręgach kładziono także na powiekach zmarłego gliniane skorupki. Aby upewnić się, że dana osoba na pewno nie oddycha, przykładano pod nos piórko.

28 Przygotowaniem zmarłego do pochówku (czyli obmywaniem ciała, owijaniem go w białe szaty) zajmuje się specjalne stowarzyszenie, tzw. Chewra Kadisza. Na miejsce wiecznego spoczynku zmarłego odprowadza kondukt pogrzebowy. Tradycyjnie nieboszczyków chowano bezpośrednio w ziemi, używanie trumien rozpowszechniło się stosunkowo późno. Do grobu starano się też wrzucić garść ziemi z Palestyny. Po zasypaniu grobu syn zmarłego odmawia kadisz, czyli modlitwę wysławiającą Boga i zawierającą prośby o pokój i szczęśliwe życie.

29 Cmentarz żydowski w języku polskim nazywany jest potocznie kirkutem (lub w niektórych regionach kierkowem), zaś Żydzi nazywają go bet olam, co znaczy dom wieczności. Na nagrobkach (zwanych przez Żydów macewami) umieszczane są inskrypcje w języku hebrajskim zwykle zawierają imię osoby zmarłej i imię jej ojca, funkcję pełnioną w gminie, datę śmierci oraz szereg zwrotów pochwalnych i lamentacji. Zwyczajowo Żydzi zapalają na grobach świece oraz kładą kamienie. Nie kładzie się na grobach kwiatów, ponieważ według tradycji zmarłym nie należy przynosić niczego, co jest żywe. Odwiedzający groby znanych i cenionych w danej społeczności osób np. wielkich rabinów, często kładą na nich niewielkie kartki, tzw. kwitelech, zawierające prośby do Boga, ponieważ według żydowskich wierzeń, pośrednictwo zmarłych pomaga w spełnianiu próśb.

30 Pogrzeb Uroczystości powinny odbyć się jak najszybciej do 24 godzin Przy ciele pozostawiano świece, wylewano wodę z naczyń, zasłaniano lustra Istniało przekonanie, że Żydów chowano w pozycji na siedząco, by szybciej wstać w momencie przybycia Mesjasza

31 Ceremonia pogrzebowa Podchodzenie pod synagogę Jeżeli ktoś zobaczy kondukt żałobny powinien choć na chwilę do niego dołączyć Kerija rozdzieranie szat Wynajmowane płaczki Kadosz

32 Żałoba Przez Sziwę (pierwszy tydzień) żałobnicy nie mogą się wtedy strzyc, golić, wykonywać żadnych czynności pielęgnacyjnych dla przyjemności. Nie można nosić obuwia ze skóry, wykonywać żadnej pracy, należy siedzieć na niskim stołku, zasłania się lustra. Należy się również powstrzymać od wychodzenia z domu, studiowania Tory. Zabronione są stosunki małżeńskie. W czasie tego okresu żałobnikiem zajmują się sąsiedzi (odwiedzają go, przynoszą posiłki

33 Cmentarz Nagrobki tumbowe lub tumbowo-skrzyniowe Macewy Ohel budynek lub ogrodzenie dla cadyków W tradycji żydowskiej grób jest miejscem wiecznego spoczynku; nie należy naruszać grobu czy przenosić ciała Każdy zmarły chowany jest osobno Na nagrobkach (zwanych przez Żydów macewami) umieszczane są inskrypcje w języku hebrajskim zwykle zawierają imię osoby zmarłej i imię jej ojca, funkcję pełnioną w gminie, datę śmierci oraz szereg zwrotów pochwalnych i lamentacji.

34

35

36 Symbole nagrobne 1. Dłonie symbol cohenów (kapłanów); groby zwykle umieszczono blisko muru cmentarza, gdyż nie mogą oni wchodzić na cmentarz 2. Dzban i misa symbol lewitów (pomocnicy cohenów); m.in. obmywali im dłonie 3. Świeczniki nagrobek kobiecy 4. Korona symbol władzy, doskonałej reputacji, autorytecie i poważaniu jakim darzono zmarłego 5. Lew związane z plemieniem Judy oraz imieniem zmarłego: Jehuda, Arie, Lejb 6. Jeleń symbol dążenia ku Bogu oraz nawiązanie do imion Cwi, Hirsz, Naftali 7. Ptaki symbolizują dusze ludzkie oraz odpowiadają imionom kobiet Fajga, Cipora

37 8. księga, biblioteczka nagrobki uczonych, zajmujących się studiowaniem Tory, Talmudu, ludzi mądrych, 9. Złamane drzewo, klepsydra, kolumna symbol kruchości życia, często na nagrobkach ludzi młodych lub tych, którzy odeszli przedwcześnie 10. Rozety symbol astralny (stosowany jako dekoracja) 11. Symbole związane z zawodami np. lancet (lekarz), nożyczk (krawiec)

38

39

40

41

42

43

44

45

46 Język żydowski

47 hebrajski język Biblii, uważany przez Żydów za język święty. Należy on do grupy języków semickich. Alfabet hebrajski składa się z 22 znaków spółgłoskowych. Samogłoski zaznaczane są za pomocą kropek i kresek pod spółgłoskami. Każda spółgłoska posiada również wartość liczbową. Hebrajski przez długi czas pozostawał językiem modlitwy i tekstów religijnych, a jego znajomość wśród mas ludności żydowskiej była znikoma. Większość Żydów posługiwała się w tym okresie mową nieżydowskiego otoczenia lub językami jidysz i ladino.

48

49 jidisz jidysz był językiem używanym na co dzień. Posługiwali się nim Żydzi aszkenazyjscy (czyli ci, którzy zamieszkiwali tereny Europy Środkowo Wschodniej). Język jidysz zapisuje się za pomocą alfabetu hebrajskiego, lecz powstał on na bazie języka niemieckiego, przejmując dużą część niemieckiego słownictwa oraz jego składnię. Zawiera także wiele słów hebrajskich i słowiańskich. Niemal do końca XIX wieku nie był w ogóle uważany za odrębny język uznawano go za żargon, mowę ludzi prostych, niewykształconych.

50 Na początku XX wieku nastąpił prawdziwy rozkwit prozy i poezji w jidysz. Prasa w tym języku miała ogromny zasięg i cieszyła się popularnością wśród mas żydowskich. Polska była, obok USA i ZSRR, jednym z najważniejszych ośrodków literatury jidysz. Rozwój ten zahamowała II wojna światowa. Obecnie niewiele osób posługuje się tym językiem.

51 ladino Zwany również judeo-hiszpańskim, Ladino to język używany przez Żydów sefardyjskich, zamieszkujących głównie tereny Hiszpanii i niektórych krajów wybrzeża Morza Śródziemnego. Powstał na bazie języków romańskich (hiszpańskiego, kastylijskiego) i języka hebrajskiego. Zapisywany był za pomocą alfabetu hebrajskiego, w późniejszym okresie również alfabetem łacińskim.

52 Kalendarz i święta żydowskie

53 Kalendarz hebrajski Święta żydowskie obchodzone są według kalendarza hebrajskiego (utworzonego w VI w. p. n. e.). Według tradycji, kalendarz żydowski odmierza czas od stworzenia świata, więc przyjęta data początkowa jest o 3760 lat wcześniejsza od powszechnie przyjętej w świecie chrześcijańskim. Rok liturgiczny zaczyna się wiosną (miesiąc nisan), a świecki jesienią (miesiąc tiszri). Nazwy miesięcy wywodzą się z tradycji babilońskiej. Dni tygodnia, z wyjątkiem szabatu, nie mają nazw własnych, kolejne dni zostały ponumerowane. Tydzień rozpoczyna się w niedzielę (dzień pierwszy), a kończy w szabat. Dobę liczy się od zmierzchu do zmierzchu.

54

55 Szabat Szabat [w jęz. jidysz szabas lub szabes; po hebrajsku znaczy odpoczynek] Najważniejsze święto w tradycji żydowskiej. Upamiętnia siódmy dzień tygodnia, w którym Bóg odpoczywał po stworzeniu świata. W związku z tym należy w tym dniu powstrzymać się od wszelkiej pracy. Szereg zakazanych czynności i prac został bardzo szczegółowo opisany.

56 Zgodnie z kalendarzem hebrajskim, szabat rozpoczyna się w piątek tuż po zachodzie słońca i trwa do sobotniego wieczora. Początek szabatu wyznacza ceremonia zapalenia świec przez kobietę około 20 minut przed zmierzchem. Jest to jeden z najważniejszych obowiązków religijnych kobiety. Po zapaleniu świec odmawia ona błogosławieństwo i modlitwę za domowników.

57 Mężczyźni witają szabat w synagodze podczas wieczornego nabożeństwa. Po powrocie do domu odmawiają kidusz - modlitwę nad kielichem wina. W czasie wspólnego posiłku, na który przygotowuje się najsmaczniejsze potrawy, panuje radosna atmosfera. Czyta się fragmenty Tory, studiuje Talmud i śpiewa religijne pieśni. Zakończenie świętego dnia wieńczy uroczystość hawdali [hebr. różnica, oddzielenie], w czasie której odmawia się błogosławieństwo nad kielichem wina, światłem i wonnościami. Zgaszenie świec używanych do błogosławieństwa symbolizuje koniec czasu świętego i rozpoczęcie nowego tygodnia.

58

59 Rosz Haszana Święto upamiętniające akt stworzenia świata przez Boga. Obchodzone jest również jako uroczystość żydowskiego Nowego Roku. Rosz Haszana ma w tradycji żydowskiej szczególne znaczenie, gdyż w tym dniu rozpoczyna się 10 dni pokutnych (tzw. straszne dni, hebr. jamim noraim), w czasie których Żydzi modlą się, żałują za grzechy oraz proszą o chleb powszedni i długie życie. W synagogach rozbrzmiewa dźwięk rogu baraniego - szofaru (stąd inna nazwa tego święta Święto Trąbek), który ma wzywać grzeszników do skruchy.

60 Na znak ufności w Boże miłosierdzie, Żydzi zakładają najelegantsze stroje i świętują radośnie. Do tradycyjnych zwyczajów, obowiązujących w czasie tego święta, należy spożywanie głowy ryby lub barana, by w nowym roku znaleźć się na czele, a nie w ogonie. Przygotowuje się również inne, bardzo słodkie dania, między innymi jabłka maczane w miodzie. Dość powszechnym zwyczajem wśród Żydów aszkenazyjskich była ceremonia taszlich, polegająca na wyrzucaniu okruchów nad brzegiem wody, symbolizującym oczyszczenie z grzechów (Księga Micheasza 7,19: Ulituje się znowu nad nami, zetrze nasze nieprawości i wrzuci w głębokości morskie wszystkie nasze grzechy. ).

61 Róg barani

62 Jom Kipur Święto uważane za najpoważniejsze w wymiarze duchowym, ponieważ według tradycji właśnie w tym dniu Mojżesz zszedł z Synaju z drugimi Tablicami Praw i oznajmił, że Bóg przebaczył ludowi Izraela kult złotego cielca. Właśnie dlatego Jom Kipur jest świętem, podczas którego można oczyścić się z grzechów i uzyskać przebaczenie.

63 Istnieje kilka zwyczajów kultywowanych w przeddzień święta. Po pierwsze wyjaśnia się nieporozumienia z bliźnimi i wynagradza wyrządzone krzywdy. Po drugie rozdaje się ubogim jałmużnę i składa ofiarę na cele dobroczynne. Ponadto mężczyźni udają się do mykwy, by dokonać rytualnego oczyszczenia. Przed świętem należy zjeść suty posiłek, gdyż w Jom Kipur obowiązuje post. Tego dnia należy powstrzymać się od pracy. Nakazuje się także rezygnację ze wszystkich cielesnych przyjemności.

64 Sukot Jedno z trzech świąt pielgrzymich. Święta pielgrzymie to święta, w czasie których w okresie starożytnym Żydzi pielgrzymowali do Świątyni w Jerozolimie, aby złożyć w ofierze płody swych pól. Do tych świąt zalicza się Pesach, Szawuot i Sukot. Sukot upamiętnia wędrówkę przez pustynię, kiedy to Żydzi musieli mieszkać w namiotach i szałasach.

65 W czasie święta Sukot, mężczyźni modlą się i spożywają posiłki w szałasach [hebr. suka] stawianych w ogrodzie, na podwórzu, niekiedy na balkonie lub tarasie. Jest to także święto dziękczynienia za plony i zwracania się do Boga z prośbą o urodzaj na następny rok. W czasie Sukot panuje radosny nastrój, spożywa się słodkie posiłki oraz spore ilości wina.

66 Chanuka Nazywana jest także świętem świateł i trwa 8 dni. Święto Chanuka zostało ustanowione na pamiątkę cudu, jaki wydarzył się w 165 r. p. n. e., kiedy żydowscy powstańcy pod wodzą Judy Machabeusza zwyciężyli nad panującymi wówczas w Palestynie Seleucydami. Seleucydzi narzucili Żydom religię hellenistyczną i zbezcześcili Świątynię Jerozolimską, wznosząc w niej pogański ołtarz i poświęcając Zeusowi Olimpijskiemu. Zwycięskim Machabeuszom udało się wznowić kult świątynny. Wiązało się to między innymi z zapaleniem menory, do czego potrzebna była specjalnie oczyszczona oliwa, ale znaleziono jedynie jej mały dzbanuszek. Wówczas stał się cud, gdyż oliwa, której powinno wystarczyć zaledwie na jeden dzień, paliła się przez osiem dni, czyli tyle, ile potrzeba było ażeby wytłoczyć nową. Dlatego charakterystycznym elementem święta jest zapalanie świateł w ośmioramiennym świeczniku zwanym chanukiją (każdego dnia zapala się jedną świecę). Światła palą się zarówno w domu, jak i w synagodze. W czasie Chanuki wolno pracować. Święto ma bardzo radosny charakter: dzieci obdarowywane są prezentami, zaś dorośli mogą grać w karty, czego na co dzień żydowska tradycja zakazuje.

67

68 Purim Święto, które w odróżnieniu od pozostałych, nie nawiązuje do dziejów narodu wybranego, lecz ma charakter ludowy. Upamiętnia ono cudowne ocalenie Żydów mieszkających w Persji od zagłady. Według zapisu w Księdze Estery (Estera była żoną króla perskiego Achaszwerosa), wrogo nastawiony do Żydów doradca króla Haman planował się ich pozbyć. Esterze i jej wujowi Mordechajowi, o których żydowskim pochodzeniu wiedział tylko Haman, udało się ujawnić spisek i ocalić Żydów. Dlatego też święto ma bardzo radosny charakter, mówi się nawet, że jest najweselszym ze wszystkich świąt żydowskich. Do zwyczajów należy odczytywanie fragmentu Księgi Estery w synagodze, spożywanie świątecznego posiłku, w trakcie którego dozwolone jest spożywanie większych ilości alkoholu, organizowanie maskarad i balów, a także przebieranie się, również w ubrania płci przeciwnej. Ze świętem związana jest tradycja odgrywania purim szpil (jid. sztuka purymowa), w której przebrane dzieci lub dorośli przedstawiają, często w sposób humorystyczny, historię Estery.

69

70

71 Pesach Jedno z najstarszych świąt żydowskich Nazwa nawiązuje do ostatniej z dziesięciu plag egipskich, czyli zagłady wszystkich pierworodnych dzieci, która ominęła domy żydowskie, ponieważ ich drzwi zostały, zgodnie z Bożym nakazem, pomazane krwią baranka. Pesach upamiętnia wybawienie ludu Izraela z niewoli egipskiej, a także symbolizuje ostateczne odkupienie świata po nadejściu Mesjasza.

72 Pesach trwa siedem dni, podczas których należy spożywać macę ((jest to pieczywo sporządzone bez zakwasu, z samej mąki i wody), która ma przypominać o tym, że gdy Izraelici w pośpiechu opuszczali Egipt, nie mieli czasu na sporządzenie zaczynu na chleb. Najważniejszą częścią święta jest wieczerza spożywana pierwszego wieczoru tzw. seder [hebr. porządek]. Ta uroczysta i obfita kolacja ma swój porządek kolejność spożywania poszczególnych pokarmów jest ściśle określona, każda czynność ma głębokie uzasadnienie. Jednym z rozpowszechnionych zwyczajów jest zostawianie wolnego miejsca i kielicha wina dla proroka Eliasza. W czasie sederu odczytuje się Hagadę, czyli książkę zawierającą opowieści o wyjściu Żydów z Egiptu, błogosławieństwa, modlitwy, opowiastki alegoryczne oraz zagadki.

73

74 Szawuot Święto następujące siedem tygodni po Pesach (stąd jego nazwa) W starożytności miało ono charakter typowo rolniczy i także należało do świąt pielgrzymich. Jednak obecnie Szawuot upamiętnia przede wszystkim dzień, w którym według tradycji żydowskiej, Mojżesz otrzymał na Synaju Torę. Główną ceremonią jest odczytywanie Dekalogu w udekorowanej roślinami i kwiatami synagodze. Czytana jest również Księga Rut, ponieważ opisane w niej wydarzenia miały miejsce w trakcie żniw, a ponadto opowiadają o kobiecie, która z własnej woli przyjęła judaizm. Podczas tego święta spożywa się głównie pokarmy mleczne i miód..

75

76 Judaizm