In podeszłym wieku. Przedstawiono także znaczenie ruchu dla

Transkrypt

1 7" książce przedstawiono wszystkie współczesne działy I V V fizjoterapii. Omówiono też zastosowanie zabiegów fizjoterapeutycznych w leczeniu, rehabilitacji i profilaktyce chorot poszczególnych układów i narządów. SM/1 tomie przedstawiono podstawy teoretyczne i praktyczne wska- zm ki stosowania współczesnej fizjoterapii. Podano sposób wykol mywania zabiegów, wskazania i przeciwwskazania do nich oraz ich ppnalne dawkowanie. Omówiono najstarsze, tradycyjne metody (takie jak wodolecznictwo, masaże czy balneoterapia, oraz nowo^ czesne, wprowadzone w ostatnich latach, np. laseroterapię czy kfiigterapię. Szczegółowo przedstawiono działanie zabiegów z uży iciem prądu elektrycznego, wolnozmiennego pola magnetycznego! 1fi Sjpadźwięków. W tym tomie opisano także działanie aparatów do Iżykoterapii oraz zasady ich bezpiecznego użytkowania. w W 2 tomie przedstawiono elementy kliniczne fizykoterapii. Poda- _<no zasady badania podmiotowego i przedmiotowego oraz oce-l nę stanu krążenia pacjenta. Szczegółowo opisano zastosowania] metod fizjoterapeutycznych w leczeniu chorób układu sercowo-na- pyniowego, chorób płuc, narządu ruchu, w leczeniu dzieci i osób In podeszłym wieku. Przedstawiono także znaczenie ruchu dla zdrowia człowieka oraz korzyści płynące z leczenia uzdrowiskowe-] go i klimatycznego. Publikacja jest adresowana do fizjoterapeutów, a także do ortope-l idów, rehabilitantów, dermatologów, kosmetologów i lekarzy uzdro-j skowych kierujących pacjentów na zabiegi fizjoterapeutyczne ewnością będzie również przydatna studentom wydziałó oterapii akademii wychowania fizycznego i szkół licencjackich, także specjalistom odnowy biologicznej. ISBN ISBN '

2 książce przedstawiono wszystkie współczesne działy fizjoterapii. Omówiono też zastosowanie zabiegów fizjo-; terapeutycznych w leczeniu, rehabilitacji i profilaktyce chorób poszczególnych układów i narządów. W wam. W 1 tomie przedstawiono podstawy teoretyczne i praktyczne w ska zówki stosowania współczesnej fizjoterapii. Podano sposób wyko nywania zabiegów, wskazania i przeciwwskazania do nich oraz i c h j optymalne dawkowanie. Omówiono najstarsze, tradycyjne metody, - takie jak wodolecznictwo, masaże czy balneoterapia, oraz n o w o B czesne, wprowadzone w ostatnich latach, np. laseroterapię c z «krioterapię. Szczegółowo przedstawiono działanie zabiegów z uży ciem prądu elektrycznego, wolnozmiennego pola magnetycznego*! i»ultradźwięków. W tym tomie opisano także działanie aparatów do I fizykoterapii oraz zasady ich bezpiecznego użytkowania. W 2 tomie przedstawiono elementy kliniczne fizykoterapii. Poda l i zasady badania podmiotowego i przedmiotowego oraz ocenę stanu krążenia pacjenta. Szczegółowo opisano zastosowania metod fizjoterapeutycznych w leczeniu chorób układu sercowo-na.zyniowego, chorób płuc, narządu ruchu, w leczeniu dzieci i osób «/ podeszłym wieku. Przedstawiono także znaczenie ruchu dla p lo w ia człowieka oraz korzyści płynące z leczenia uzdrowiskowe-, p i klimatycznego. Publikacja jest adresowana do fizjoterapeutów, a także do ortope dów, rehabilitantów, dermatologów, kosmetologów i lekarzy uzdro wiskowych kierujących pacjentów na zabiegi fizjoterapeutyczne. pewnością będzie również przydatna studentom wydziałów %joterapii akademii wychowania fizycznego i szkół licencjackich, a także specjalistom odnowy biologicznej. I ISBN ISBN

3 Prof, nadzw. dr hab., dr n. med. Anna Straburzyńska-Lupa Prof. zw. dr hab. n. med. Gerard Straburzyński FIZJOTERAPIA Z ELEMENTAMI KLINICZNYMI W arszawa W ydaw nictw o Lekarskie PZWL

4 SPIS TREŚCI 1. Podstawy fizjoterapii... 1 Istota fizjoterapii... 1 Problemy terminologiczne... 2 Charakterystyka fizjoterapii... 5 Cele fizjoterapii... 6 Fizjoterapia jako metoda wywoływania reakcji na bodziec i usprawniania mechanizmów hom eostazy... 7 Działanie ogólne zabiegów fizjoterapeutycznych... 9 Podstawowe wiadomości o pobudliwości tkanek i bodźcach Podstawy dawkowania zabiegów fizjoterapeutycznych Czynniki determinujące reakcje na bodziec (odczyny) Zdolność reagowania na bodźce Typy reagowania na bodźce Fizjoterapia jako metoda rozwoju adaptacji Zasady ogólne dawkowania zabiegów fizjoterapeutycznych Zasady ogólne obowiązujące w fizjoterapii Co powinno zawierać zlecenie lekarskie na zabiegi Skóra jako narząd bezpośredniego odbioru bodźców fizjoterapeutycznych Budowa s k ó ry Skóra jako bariera rozdzielająca dwa środowiska Skóra jako narząd zmysłowy Skóra jako narząd wydzielniczo-wydalniczy Skóra a procesy odpornościowe Skóra a wchłanianie niektórych składników wody kąpielowej Skóra jako narząd termoregulacji Odczyn skóry na bodźce fizyczne Mechanizmy fizjologicznego działania zabiegów fizjoterapeutycznych Reakcje miejscowe Reakcje ogólne T erm o terap ia Regulacja temperatury ciała Energia cieplna Termoregulacja VII I

5 Miejscowe i ogólne działanie z im n a Miejscowe i ogólne działanie c ie p ła Lecznicze stosowanie c ie p ła Terapeutycznie pożądane działanie c ie p ła Terapeutycznie niepożądane działanie ciepła Wskazania do stosowania c ie p ła Przeciwwskazania do stosowania c ie p ła Zabiegi z zastosowaniem ciepła suchego Zabiegi z zastosowaniem ciepła wilgotnego Zabiegi parafinow e Lecznicze stosowanie zim n a Krótka historia Działanie biologiczne z im n a Zabiegi zimnolecznicze Istota krioterapii Podział zabiegów krioterapeutycznych Zabiegi krioterapeutyczne miejscowe Krioterapia ogólnoustrojowa Zabiegi krioterapeutyczne całego c iała W odolecznictwo Krótka h isto ria Istota współczesnego wodolecznictwa W o d a Właściwości fizyczne wody Działanie fizjologiczne zabiegów wodoleczniczych Termiczny komponent zabiegów wodoleczniczych Fizjologiczne mechanizmy wyrównawcze w zanurzeniu ciała w w odzie Działanie ogólne zabiegów wodoleczniczych Zasady dawkowania zabiegów wodoleczniczych Czynniki wpływające na siłę działania zabiegów wodoleczniczych Zasady zwiększania dawki zabiegów wodoleczniczych Podział zabiegów wodoleczniczych według siły ich d ziała n ia Urządzenia do wodolecznictwa W anny Pomieszczenia zabiegowe Baseny kąpielowe do hydrogimnastyki Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów wodoleczniczych Zasady kwalifikowania chorych do zabiegów wodoleczniczych Zasady wykonywania zabiegów wodoleczniczych Warunki wykonywania zabiegów wodoleczniczych Nieprawidłowe odczyny naczyniowe na bodźce wodolecznicze Spaczony odczyn tętniczy Spaczony odczyn żylny Spaczony odczyn tętniczo-żylny Paradoksalna reakcja naczyniowa Niewłaściwa reakcja ogólna Wodolecznictwo kneippowskie Fizjoterapia kneippowska Fizjoterapia kneippowska d z ie c i Hartowanie metodą K neippa Wodolecznictwo według Żniniewicza I VIII

6 Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego w o d y Kąpiele w zwykłej wodzie Kąpiele z dodatkami gazowymi Kąpiele z dodatkami roślinnymi (aromatyczne) Podwodne płukanie jelita grubego metodą Broscha Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrodynamicznego w ody Polewania N atry sk i Zabiegi wodolecznicze za pośrednictwem tkaniny Z m yw ania N acierania Oklepywanie Szczotkowanie Zawijania Okłady i kompresy Zabiegi wodolecznicze bez ciśnienia w ody Sauna Kąpiele parowe Św iatłolecznictw o Krótka historia Istota światłolecznictwa Światło w idzialne Światło czerwone i purpurowe Światło niebieskie i fioletowe Światło żółte i pomarańczowe Światło zielone Promieniowanie podczerwone (IR ) Działanie biologiczne promieniowania podczerwonego Aparatura do leczniczego stosowania promieni podczerwonych Zasady wykonywania naświetlań promieniami podczerwonymi Promieniowanie nadfioletowe (UV) Wnikanie promieniowania nadfioletowego do s k ó ry Reakcje skóry na promieniowanie słoneczne Sztuczne źródła promieniowania nadfioletowego Zasady naświetlania sztucznymi promieniami nadfioletowymi Zasady dawkowania naświetlania promieniami nadfioletowymi Wskazania do stosowania promieni nadfioletowych Przeciwwskazania do stosowania promieni nadfioletowych Podsumowanie zasad postępowania przy naświetlaniu promieniami nadfioletowymi 310 Zasady organizacji działu światłolecznictwa Zagrożenia zdrowia podczas zabiegów światłoleczniczych Kąpiele słoneczne S olaria L aseroterapia Podstawy fizyczne powstawania światła laserowego Działanie promieniowania laserowego na tkanki Efekty biologiczne wywołane promieniowaniem laserowym małej m o c y Lasery stosowane w medycynie ixl

7 6. Elektrolecznictwo 338 Krótka h isto ria Aparaty do elektrolecznictwa i elektrodiagnostyki Działanie biologiczne prądów stosowanych w elektroterapii Fizyczne podstawy elektryczności Budowa atomu Elektryczność Prąd elektryczny Rodzaje prądów stosowane w elektrolecznictwie Niebezpieczeństwa przy stosowaniu prądów w elektrolecznictwie Ogólne przeciwwskazania do elektrolecznictwa Prąd stały, czyli galwaniczny Działanie prądu stałego na organizm Procesy elektrochemiczne Działanie cieplne prądu stałego Działanie zabiegów elektroleczniczych przy użyciu prądu s ta łe g o Galw anizacja Elektroliza Kąpiele elektryczno-wodne Jonoforeza Najczęściej popełniane błędy przy wykonywaniu zabiegów z użyciem prądu stałego Prądy impulsowe małej częstotliwości Wskazania ogólne do stosowania prądów impulsowych Przeciwwskazania ogólne do stosowania prądów impulsowych Podstawowe cechy prądów impulsowych małej częstotliwości Podstawowy podział prądów impulsowych małej częstotliwości Działanie bodźcowe prądów impulsowych małej częstotliwości Działanie prądów impulsowych małej częstotliwości na organizm Zasady wykonywania zabiegów przy użyciu prądów impulsowych Zasady dawkowania prądów impulsowych Prądy impulsowe małej częstotliwości stosowane do zabiegów Elektrostymulacja Prądy impulsowe średniej częstotliwości Kombinacja prądu średniej częstotliwości z prądem galwanicznym Modulacja prądów średniej częstotliwości Obrzmiewąjące prądy średniej częstotliwości Prądy interferencyjne powstające w tkankach, czyli prądy Nemeca Prądy stereointerferencyjne Prądy z zewnętrznie (w aparacie) modulowaną amplitudą Korzyści wynikające ze stosowania zmodulowanych prądów zmiennych średniej częstotliwości Zagrożenia przy wykonywaniu zabiegów elektroleczniczych i elektrodiagnostycznych oraz zasady b h p Działania niepożądane prądu galwanicznego oraz prądów małej i średniej częstotliwości Prądy wielkiej częstotliwości Promieniowanie elektromagnetyczne Działanie fizjologiczne prądów wielkiej częstotliwości Rodzaje pola prądu elektrycznego wielkiej częstotliwości Metody przenoszenia energii elektromagnetycznej z aplikatora do tkanek lx

8 Mechanizm powstawania ciepła Diatermia krótkofalowa Przerywane (impulsowe) fale elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości (pulsujące fale krótkie) Mikrofale i fale decymetrowe Mikrofale Fale decymetrowe Lecznicze stosowanie prądów wielkiej częstotliwości - uwagi końcowe Zagrożenia podczas zabiegów prądami wielkiej częstotliwości Zasady bhp dotyczące stosowania prądów wielkiej częstotliwości Wolnozmienne pola m ag n ety c zn e Działanie biofizyczne pola magnetycznego Działanie biologiczne pola magnetycznego Zmienne pole magnetyczne o dużej indukcyjności (magnetoterapia) Zmienne pola magnetyczne o małej indukcyjności (magnetostymulacja) Jednoczesne stosowanie zmiennego pola magnetycznego i monochromatycznego promieniowania podczerwonego (nielaserowego) Ultradźwięki Właściwości fizyczne ultradźwięków Działanie biofizyczne ultradźwięków Zagadnienia techniczne Wykonanie zabiegów Rodzaje zabiegów Wskazania do stosowania ultradźwięków Przeciwwskazania do stosowania ultradźwięków Zasady bhp Ultradźwięki małej częstotliwości Skorowidz... I

9 Prof, nadzw. dr hab., dr n. med. Anna Straburzyńska-Lupa Prof. zw. dr hab. n. med. Gerard Straburzyński FIZJOTERAPIA Z ELEMENTAMI KLINICZNYMI W a r s z a w a W ydaw nictw o Lekarskie PZWL

10 SPIS TREŚCI 9.Badanie pacjenta Uwagi o g ó ln e Badanie podmiotowe - wywiad Badanie przedm iotow e Oglądanie Badanie p alpacyjne Zasady oceny układu krążenia w fizjoterapii - Ewa Straburzyńska-Migaj Badanie chorego kwalifikowanego do ćwiczeń fizycznych Technika i znaczenie b a d a ń Testy wysiłkowe Test spiroergometryczny Test 6-minutowego marszu Ocena ryzyka wystąpienia powikłań podczas ćwiczeń fizycznych Ustalanie obciążeń treningowych Ogólne zasady bezpieczeństwa w przebiegu ć w ic z e ń Elektrodiagnostyka Podstawy fizjologiczne elektrodiagnostyki Uszkodzenie pierwszego, górnego neuronu ruchowego (ośrodkowego) Uszkodzenie drugiego, dolnego neuronu ruchowego (obwodowego) Uszkodzenia nerwów obwodowych Prawa skurczu m ię śn ia Ocena jakościowa układu nerwowo-mięśniowego Ocena przewodnictwa i pobudliwości obwodowych nerwów ruchowych Metoda b a d a n ia Ocena wyników badania Elektrodiagnostyczne metody ilościow e R eo b aza Chronaksja VII I

11 Krzywa i t Iloraz akomodacji mięśnia (współczynnik akomodacji mięśnia, wartość alfa) Iloraz akomodacji mięśnia według Jantscha Próg galwaniczny skurczu tężcowego (galvanotetanus) Odczyn miasteniczny Jolly eg o Odczyn m iotoniczny Podstawy leczniczego stosowania ruchu Morfologiczne podstawy wysiłku fizycznego Odruchy Wysiłek dynamiczny i statyczny Energetyka skurczu m ięśn ia Wpływ treningu fizycznego na organizm Trening fizyczny a mięśnie szkieletow e Wysiłek fizyczny a czynność układu krążenia Wysiłek fizyczny a czynność układu oddechowego Trening fizyczny a autonomiczny układ nerwowy Trening fizyczny a podnoszenie sprawności organizmu Ocena wielkości obciążenia wysiłkiem fizycznym Zmęczenie i wypoczynek Wydolność fizyczna Rodzaje tren in g u Wpływ niedostatku ruchu na organizm Zapobieganie chorobom rozwijającym się na podłożu niedostatku ruchu Zasady przeprowadzania treningu zdrowotnego Kontrola reakcji organizmu na wysiłek fizyczny Trening wytrzymałościowy Marsz i turystyka p ie s z a Biegi Pływanie Jazda na ro w e rze Trening na ergometrze rowerowym Gim nastyka Tenis sto ło w y Tenis ziemny Bieg na n arta ch Wysiłek fizyczny w starszym w ie k u Gimnastyka lecznicza Zasady leczniczego stosowania ru c h u Masaż leczniczy Krótka h isto ria Rodzaje masażu Masaż klasyczny Drenaż chłonny tk an ek Masaż segmentowy Masaż tkanki łączn ej Masaż o kostnej Masaż podciśnieniem (próżniowy) Masaż nadciśnieniem I VIII

12 14. Balneologia i balneoterapia 712 Wody lecznicze Charakterystyka wód leczniczych Mikroflora wód mineralnych Powstawanie wód i gazów leczniczych Nazwy wód leczniczych Występowanie wód leczniczych w Polsce Rodzaje zabiegów przy użyciu wód leczniczych Działanie biologiczne wód leczniczych Kąpiele w wodach leczniczych Gazy lecznicze Dwutlenek węgla Siarkowodór Radon Peloidy M u ły Borowina (torf leczniczy) Inne p elo id y Kąpiele medyczne sztuczne Kuracja pitna wodami mineralnymi Działanie mineralnych wód leczniczych Niemiecka klasyfikacja wód leczniczych pod kątem wskazań do ich stosowania. 791 Wskazania do kuracji pitnych wodami mineralnymi Ogólne zasady przeprowadzania kuracji pitnej wodami m ineralnym i Przeciwwskazania do kuracji p itn ej Wziewania - in h a la c je Podział i charakterystyka aerozoli Czynniki wpływające na działanie biologiczne aerozoli Wytwarzanie aerozoli do celów leczniczych Aparaty do inhalacji Technika posługiwania się inhalatorami Działanie i cele in h alacji Środki lecznicze stosowane w inhalacjach Inhalacje wód m ineralnych Inhalacje roztworów soli kuchennej Temperatura roztworu inhalacyjnego Dawkowanie inhalacji Wskazania do inhalacji Przeciwwskazania do inhalacji Zasady bhp przy stosowaniu aerozoloterapii Aerozole specjalne Elektroaerozole Aerozole wibracyjne Aerozole z nadciśnieniem Inhalacje naturalne Inhalacje aerozolu m orskiego Inhalacje okołotężniowe Subterraneoterapia Jonizacja pow ietrza IX I

13 16. Podstawy klimatoterapii uzdrowiskowej 817 Klimat i pogoda Przyczyny zróżnicowania klimatu Klimat P o ls k i Leczniczy wpływ k lim a tu Formy klimatoterapii Wrażliwość na pogodę (meteorotropizm) Zapobieganie reakcjom meteorotropowym Zabiegi klimatoterapeutyczne Kąpiele pow ietrzne Talasoterapia (leczenie m orzem ) Leczenie uzdrow iskow e Krótka h isto ria Zmiany w koncepcji i działaniu uzdrowisk w XX w ie k u Charakterystyka leczenia uzdrowiskowego Cele i zadania leczenia uzdrowiskowego Zasady leczenia uzdrowiskowego Okresy kuracji uzdrowiskowej Zmiany reaktywności organizmu w przebiegu leczenia uzdrowiskowego Odczyn uzdrowiskowy Leczenie uzdrowiskowe metodą K n e ip p a Rola i znaczenie leczenia uzdrowiskowego we współczesnej medycynie Zasady kwalifikowania chorych do leczenia uzdrowiskowego Typowe błędy lekarza prowadzącego leczenie uzdrowiskowe Wskazania ogólne do leczenia uzdrowiskowego Przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego Organizacja polskiego lecznictwa uzdrowiskowego - stan w 2006 r o k u Fizjoterapia w chorobach układu ru c h u Choroby reumatyczne Reumatoidalne zapalenie stawów Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa Choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa Bolesny bark, łokieć tenisisty, zespół cielni nadgarstka Stany po urazach narządu ru c h u Urazy sportow e Skręcenie, zwichnięcie kończyny Zapalenie pochewek ścięgien Naderwanie i rozerwanie ścięgien lub w ięzadeł Naciągnięcie, naderwanie i rozerwanie włókien mięśnia Krwiaki m ię ś n i Kurcze mięśni Przykurcze mięśni Bóle m ięśni Osteoporoza lx

14 19. Fizjoterapia w wieku podeszłym i sta rc z y m Termoterapia Hydroterapia Elektroterapia M a s a ż Ćwiczenia ru chow e Leczenie klimatyczne i uzdrowiskowe Fizjoterapia w wieku rozwojowym Wodolecznictwo Krioterapia Elektroterapia Leczenie uzdrowiskowe i balneoterapia Fizjoterapia w chorobach układu oddechowego Zapalenia dróg oddechowych i przeziębienie Nieżyt nosa Ostre zapalenie oskrzeli Przewlekła obturacyjna choroba p łu c Rozedma p łu c Astma oskrzelowa Fizjoterapia w chorobach serca i układu krążenia Choroba niedokrwienna serca R u c h Wodolecznictwo Zawał mięśnia sercowego Mała hydroterapia Sauna Nadciśnienie tę tn ic z e R u c h Wodolecznictwo Sauna Leczenie uzdrowiskowe i balneoterapia Niskie ciśnienie tętnicze Wodolecznictwo Leczenie uzdrowiskowe R u c h Choroba Raynauda Wodolecznictwo Elektroterapia Leczenie uzdrowiskowe i balneoterapia R u c h Organiczne zaburzenia krążenia obwodowego Wodolecznictwo Masaż i elektroterapia Leczenie uzdrowiskowe i balneoterapia R u c h XI I

15 Żylaki kończyn d o ln y ch Wodolecznictwo Elektroterapia S a u n a R uch Żylakowy zespół pozakrzepowy Wodolecznictwo Elektroterapia Wybrane piśmiennictwo Skorow idz... I