EURONEWS ON SPECIAL NEEDS EDUCATION NUMER 20

Transkrypt

1 EURONEWS ON SPECIAL NEEDS EDUCATION NUMER 20 W BIEŻĄCYM NUMERZE OD DYREKTORA AGENCJI... 2 POŻEGNANIE GŁÓWNEGO TWÓRCY AGENCJI... 3 NOWY SEKRETARZ AGENCJI... 3 WIADOMOŚCI EUROPEJSKIEJ AGENCJI ROZWOJU EDUKACJI UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI WIELOKULTUROWOŚĆ A EDUKACJA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI WCZESNA INTERWENCJA (WI) AKTUALIZACJA PROJEKTU KSZTAŁCENIE NAUCZYCIELI PRZYGOTOWUJĄCE DO EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ... 8 WIADOMOŚCI Z KRAJÓW CZŁONKOWSKICH AGENCJI [[HISZPANIA] MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA: EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA: SPOSÓB PROMOWANIA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ, MARCA 2010, MADRYT [WIELKA BRYTANIA] POMÓŻMY KAŻDEMU ODNIEŚĆ SUKCES NASEN [WĘGRY] REKOMENDACJE PAŃSTW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ [NIEMCY] TRENDY KSZTAŁTUJĄCE PRZYSZŁOŚĆ EDUKACJI SPECJALNEJ W HAMBURGU [ISLANDIA] NORÐLINGASKÓLI W REYKJAVIKU SZKOŁA OGÓLNODOSTĘPNA REALIZUJĄCA W PEŁNYM ZAKRESIE ZASADY EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ [SŁOWENIA] ANALIZA AKTUALNEGO STANU EDUKACJI SPECJALNEJ ORAZ SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ [SZWECJA] WSZYSTKIE RĘCE NA POKŁAD! [PORTUGALIA] SYSTEM WCZESNEJ INTERWENCJI INFORMACJE O WYDAWCY EuroNews 20 1

2 OD DYREKTORA AGENCJI Drodzy Czytelnicy, W bieżącym numerze przedstawiamy Państwu kilka nowych inicjatyw zapoczątkowanych w krajach członkowskich Agencji, jak również informacje na temat rezultatów dwóch projektów, które ostatnio zakończyliśmy. Mam nadzieję, że informacje te okażą się interesujące i użyteczne. Agencja zaangażowana jest obecnie w szereg projektów, które realizuje w imieniu 27 państw członkowskich we własnym zakresie lub we współpracy z organizacjami takimi jak Cedefop, OECD czy UNESCO. Projekty te dotyczą kluczowych obszarów związanych z kształceniem nauczycieli w zakresie edukacji włączającej, edukacji włączającej w działaniu oraz przygotowaniem i kształceniem kierunkowym. Mam nadzieję, iż będę mógł już wkrótce podzielić się z Państwem wynikami tych projektów na łamach kolejnych numerów Euronews. Latem 2010 przeprowadziliśmy ankietę wśród naszych krajów członkowskich. Celem jej było zgromadzenie danych dotyczących oczekiwań poszczególnych krajów członkowskich co do priorytetowych zadań Agencji zarówno w perspektywie krótkofalowej, jak i długofalowej. Wyniki ankiety będą dla nas istotną wskazówką przy podejmowaniu decyzji w sprawie działań programowych na lata , jak również przy opracowywaniu wstępnych planów działania na okres po 2014r., przy uwzględnieniu celów sformułowanych w ramach Rady Jednym z priorytetów na rok 2011 będzie publiczne wysłuchanie grupy młodych ludzi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które planujemy zorganizować w Parlamencie Europejskim na początku listopada. Zaangażowane w nie będą wszystkie kraje członkowskie Agencji, które nominują trzyosobowe delegacje młodzieży do udziału w tym wydarzeniu. Będzie to już trzecie tego typu wydarzenie organizowane przez Agencję na szczeblu europejskim. Po raz pierwszy Wysłuchanie Młodzieży odbyło się w Parlamencie Europejskim w roku 2003 w ramach Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych. Drugie zorganizowane zostało w Parlamencie Portugalii w roku 2007 jako jedno z wydarzeń związanych z portugalską prezydencją w Unii Europejskiej. W nawiązaniu do wniosków wypływających z dyskusji toczonych w trakcie dwu poprzednich wysłuchań, przyszłoroczne wydarzenie skupi sie przede wszystkim na analizie praktycznych rozwiązań w dziedzinie edukacji włączającej uwzględniających perspektywę młodych ludzi. Oczekujemy, iż najważniejszym rezultatem wydarzenia będzie szereg praktycznych propozycji zgłoszonych przez samych młodych ludzi. Jeśli chcecie Państwo dowiedzieć się czegoś więcej o działalności Agencji, zapraszamy do odwiedzenia naszej strony internetowej, gdzie można zapoznać sie na bieżąco z informacjami na temat sytuacji w poszczególnych krajach członkowskich, dokonać przeglądu najnowszych rozwiązań legislacyjnych oraz inicjatyw systemowych proponowanych w krajach europejskich, a także przyjrzeć się bliżej projektom badawczym które prowadzimy w imieniu naszych krajów członkowskich. Jak zwykle czekamy na Państwa komentarze i uwagi. Jeśli chcecie się Państwo z nami skontaktować, prosimy o skorzystanie z danych kontaktowych zamieszczonych na końcu niniejszej publikacji. Cor Meijer Dyrektor EuroNews 20 2

3 POŻEGNANIE GŁÓWNEGO TWÓRCY AGENCJI Z końcem stycznia 2011 odchodzi na emeryturę Sekretarz Agencji Jørgen Greve. Był on dyrektorem Agencji w latach , a w roku 2005 został jej Sekretarzem. To Jørgen Greve wystąpił w roku 1990 z pomysłem utworzenia Agencji. Została ona powołana do życia po sześciu latach jego pionierskich wysiłków w roku Przez następne trzy lata jej funkcjonowanie finansowały władze Danii, po czym w roku 1999 zadanie to wzięła na siebie grupa państw członkowskich. W początkowym okresie Agencja liczyła 17 członków. W ciągu kolejnych lat Jørgen Greve odcisnął na Agencji wyraźny ślad swojej osobowości nie da się przecenić jego wielkiego znaczenia oraz istotnego wkładu, który wniósł w rozwój Agencji w tym okresie. Nie tylko wzrosła liczba państw członkowskich obecnie jest ich 27 ale też działalność Agencji cieszyła się coraz większym uznaniem, a jej znaczenie w poszczególnych krajach i na szczeblu europejskim stale rosło. To Jørgen Greve w znaczącej mierze przyczynił się do tego, że Agencja jest dzisiaj uznawana za jedną z wiodących instytucji europejskich zajmujących się kwestiami edukacji włączającej oraz edukacji osób ze specjalnymi potrzebami; dostarcza ona krajom członkowskim niezbędnych danych i informacji na temat europejskich rozstrzygnięć w tej materii, stanowi ośrodek strategicznego myślenia, jest również motorem koniecznych zmian systemowych. Niewątpliwie główny twórca naszej europejskiej platformy współpracy w dziedzinie edukacji włączającej odczuwa ogromną satysfakcję widząc, jak wykorzystywane są możliwości zaistniałe dzięki Agencji, a także jak funkcjonuje stworzona przez nią sieć wzajemnej współpracy między instytucjami Unii Europejskiej oraz organizacjami takimi jak UNESCO, OECD i MOP (Międzynarodowej Organizacji Pracy) (International Labour Organisation). NOWY SEKRETARZ AGENCJI Z dniem 1 lutego 2011 funkcję sekretarza Agencji przejmie Per Gunnvall ze Szwecji. Per Gunnvall jest osobą dobrze znaną w Agencji; z ramienia Szwecji zasiadał on w latach w Radzie Przedstawicieli Agencji, zaś w latach w Radzie Zarządzającej Agencji. Per Gunnvall ukończył w roku 1970 studia pedagogiczne, po czym pracował jako nauczyciel do roku Rozpoczął wówczas pracę w Państwowej Radzie Edukacji Szwecji początkowo jako doradca, później zaś jako zastępca dyrektora generalnego. W roku 1991 zajął stanowisko kierownicze w szwedzkiej Państwowej Agencji ds. Edukacji Specjalnej, w której odpowiadał za opracowywanie i wytwarzanie materiałów edukacyjnych dla dzieci mających trudności w nauce. W roku 2001 Agencja zmieniła swą nazwę na Szwedzki Instytut ds. Edukacji Osób ze Specjalnymi Potrzebami (SIT). Od roku 2003 Per Gunnvall zaangażowany jest w międzynarodową współpracę z Ministerstwem Edukacji rosyjskiego obwodu kaliningradzkiego oraz Ministerstwami Edukacji kilku krajów bałtyckich. Na życzenie Nordyckiej Rady Ministrów, z chwilą zakończenia pracy w Szwedzkim Instytucie ds. Edukacji Osób ze Specjalnymi Potrzebami w roku 2007 pracuje jako konsultant w Rosji oraz na Litwie. EuroNews 20 3

4 WIADOMOŚCI EUROPEJSKIEJ AGENCJI ROZWOJU EDUKACJI UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI 1. WIELOKULTUROWOŚĆ A EDUKACJA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI Projekt Wielokulturowość a edukacja uczniów ze specjalnymi potrzebami Agencja przeprowadziła na prośbę przedstawicieli krajowych. Wyrazili oni zainteresowanie badaniami dotyczącymi najbardziej optymalnych sposobów zaspokajania specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów pochodzących z innych kręgów kulturowych, którzy często posługują się językami innymi niż używane w krajach, w których się osiedlają. Celem projektu było znalezienie odpowiedzi na trzy zasadnicze pytania: do jakiego stopnia problemy językowe wpływają na trudności w uczeniu się, a w jakim zakresie są z nimi mylone; w jaki sposób należy oceniać umiejętności i potrzeby uczniów wywodzących się ze środowisk imigracyjnych; jaka jest optymalna metoda wspierania nauczycieli oraz rodzin i uczniów wywodzących się z innych kręgów kulturowych. Podczas trzech lat trwania projektu 25 ekspertów krajowych zaangażowanych było w gromadzenie danych z poszczególnych krajów i ich analizę. Grupa docelowa przeprowadzonych badań obejmowała uczniów ze specjalnymi potrzebami wywodzących się ze środowisk imigracyjnych, niedawno przybyłych do nowego kraju osiedlenia lub też należących do mniejszości etnicznych. Najważniejsze wnioski wypływające z analizy można podsumować następująco: Za oczywisty uznać należy fakt, iż szkoły w Europie stają się w coraz większym stopniu wielokulturowe, a także to, że proces ten będzie się pogłębiał. Oznacza to, że musimy znaleźć odpowiedź na nowe wyzwania w sektorze edukacji, które wydają się złożone choćby i dlatego, że są nowe, bądź też relatywnie nowe. Zgodnie z przewidywaniami, proces zbierania danych okazał się zadaniem niełatwym. W ramach projektu udało się zdobyć istotne informacje przede wszystkim na poziomie lokalnym. Raporty przedstawione przez wiele państw wskazują na znaczące dysproporcje w liczbie uczniów ze środowisk imigracyjnych w edukacji specjalnej jest ich w tym sektorze nieproporcjonalnie wielu, lub też niewielu. Istniejącą sytuację należy poddać gruntownej analizie, nie ulegając przy tym pokusie uproszczonej interpretacji. Należy zwrócić uwagę na kilka powiązanych ze sobą czynników: rodzaj potrzeby specjalnej problemy w uczeniu się; charakterystyka populacji uczniowie wywodzący się ze środowisk o niskim statusie społeczno-kulturowym i/lub ekonomicznym. Fakt, iż uczniowie wywodzący się ze środowisk imigracyjnych są czasem nadreprezentowani w placówkach dla uczniów z problemami w uczeniu się może wskazywać na trudności w rozróżnieniu problemów natury językowej i problemów w nauce. Rezultatem realizacji projektu są następujące rekomendacje adresowane do władz oświatowych, szkół i nauczycieli: EuroNews 20 4

5 Władze oświatowe powinny zapewnić, by wprowadzane w życie zasady, takie jak poszanowanie praw człowieka i równości szans, były gwarantowane przez prawo krajowe. Najważniejszymi celami polityki w tym zakresie powinno być zwalczanie dyskryminacji, rasizmu i ksenofobii, przy równoczesnym podnoszeniu świadomości społecznej oraz wzmacnianiu i szerzeniu dobrej praktyki na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym. Władze oświatowe powinny, uwzględniając uwarunkowania lokalne, rozważyć różne opcje prowadzenia kształcenia dwujęzycznego oraz wielokulturowego, których zastosowanie zapewni rozwój edukacyjny uczniów, ich integrację społeczną oraz pozwoli im zbudować poczucie własnej wartości. Szkoły powinny otrzymać odpowiednie wytyczne oraz środki potrzebne do tego, by wdrażać edukację włączającą. Szkoła powinna dążyć do tego, by: a) rozumieć i szanować różnorodność; b) unikać stosowania takiej polityki rekrutacji, która sprzyja segregacji; c) uznawać, wspierać i wdrażać takie strategie kształcenia, które odpowiadają potrzebom uczniom z SPE wywodzącym się ze środowisk imigracyjnych; d) aktywnie współpracować z innymi instytucjami, w tym także stowarzyszeniami reprezentującymi imigrantów lub działającymi na ich rzecz; e) zachęcać do kontaktów z rodzicami oraz do zaangażowania rodzin w proces edukacji. Nauczyciele powinni odpowiednio dostosować swoje metody nauczania i zachęcać rodziców do współpracy; sama kadra pedagogiczna potrzebuje wsparcia ze strony wykwalifikowanych specjalistów i asystentów wywodzących się z różnych kultur. Procedury oceniania powinny pomagać w rozróżnianiu pomiędzy trudnościami związanymi z nabywaniem języka kraju-gospodarza a problemami w nauce. Należy rozważyć przyjęcie podejścia holistycznego, skoncentrowanego na procesie uczenia się i rozwoju uczniów. Wszyscy przedstawiciele szkoły powinni być zaangażowani w proces oceniania i odpowiadać za jego przebieg. Ponieważ była to pierwsza próba zebrania tego rodzaju danych nie należy się dziwić, że pojawiło się więcej pytań, niż odpowiedzi. Miejmy nadzieję, że ta pionierska analiza będzie jedynie wstępem do dalszych badań i dogłębnej analizy tego tematu. Raport końcowy projektu oraz raporty krajowe odstępne są na stronie internetowej Agencji: 2. WCZESNA INTERWENCJA (WI) AKTUALIZACJA PROJEKTU Projekt ten został zainicjowany przez kraje członkowskie w celu aktualizacji analizy zagadnienia wczesnej interwencji przeprowadzonej przez Agencję w latach Punkt wyjścia do aktualizacji projektu stanowiły najważniejsze wnioski i rekomendacje pierwszego projektu Agencji poświęconego tej tematyce. Aktualizacja powstała z myślą o tym, by przedstawić postępy i najważniejsze zmiany jakie dokonały się w dziedzinie Wczesnej Interwencji (WI) w Europie od roku Są to zmiany o charakterze ogólnym, opisane w odniesieniu do pięciu elementów kluczowych: dostępności, bliskości, dostępności finansowej, interdyscyplinarności i zróżnicowania. Wszystkie te elementy uznano za kluczowe dla obszaru WI. Podczas trwających rok prac nad tym projektem eksperci krajowi z 26 państw europejskich zaangażowani byli w zbieranie danych ze swojego obszaru i ich analizę. EuroNews 20 5

6 Podczas prac nad projektem przyjęto następującą definicję roboczą wczesnej interwencji: WI to zbiór świadczeń i usług skierowanych do bardzo małych dzieci i ich rodzin, dostępnych na życzenie w określonym momencie życia dziecka, i obejmujących każde działanie podjęte w sytuacji, gdy dziecko potrzebuje specjalnego wsparcia po to, by zapewnić mu osobisty rozwój i wspomóc jego przebieg, wzmocnić umiejętności i możliwości jego rodziny oraz wesprzeć integrację społeczną dziecka i jego rodziny. W ramach pierwszego projektu zidentyfikowano szereg warunków, które należałoby spełnić, aby społeczny model WI dobrze funkcjonował. Są to: Dostępność: podstawowym celem WI jest dotarcie do wszystkich dzieci i rodzin potrzebujących wsparcia tak wcześnie, jak jest to możliwe. Bliskość: ten element odnosi się w pierwszym rzędzie do wymogu, by świadczenia wczesnej interwencji dostępne były dla wszystkich potrzebujących. Przystępność finansowa: świadczenia udzielane są nieodpłatnie lub za minimalną opłatą. Interdyscyplinarność: specjaliści odpowiadający za bezpośrednią pomoc niesioną małym dzieciom i ich rodzinom wywodzą się z różnych dyscyplin i pracują w różnych zawodach. Praca zespołowa wspomaga wymianę informacji pomiędzy członkami zespołu. Zróżnicowanie świadczeń: W wielu krajach w obszarze WI zaangażowane są trzy sektory ochrony zdrowia, opieki społecznej i oświaty; jednocześnie w tym zakresie zarysowują się też poważne różnice pomiędzy państwami. Najważniejszy wniosek płynący z dokonanej aktualizacji jest taki, że wszystkie państwa podjęły wysiłki, aby poprawić funkcjonowanie WI. Znalazły one wyraz w działaniach podejmowanych na wszystkich poziomach funkcjonowania tego sektora, niemniej jednak nadal pozostaje wiele do zrobienia w tej dziedzinie. Od roku 2005 zaszło wiele pozytywnych zmian w zakresie pięciu obszarów zdefiniowanych jako kluczowe w poprzednim raporcie. Wspomniane elementy należy nadal uznać za kluczowe dla skutecznego działania systemu świadczeń WI; powinny być one brane pod uwagę przez odpowiednie władze w procesie organizacji świadczeń oraz przy opracowywaniu wytycznych. Wszystkie te elementy są ze sobą powiązane i żadnego nie należy rozpatrywać w oderwaniu od pozostałych. Zaproponowano następujące rekomendacje: Dotarcie do całej populacji osób potrzebujących WI: rozwiązania systemowe i wydawane zalecenia powinny umożliwiać dostęp do świadczeń WI wszystkim dzieciom i rodzinom na możliwie najwcześniejszym etapie, tak szybko po zdiagnozowaniu potrzeby, jak to tylko możliwe; świadczenia WI powinny być tak zorganizowane, by odpowiadać na potrzeby rodzin i dzieci oraz zapewniać wszystkim rodzinom dostęp do precyzyjnych informacji. Zapewnienie jakości i jednolitych standardów świadczeń WI i warunków ich realizacji: odpowiednie władze powinny rozważyć wypracowanie jednolitych standardów ewaluacji świadczeń, które stosowane byłyby we wszystkich sektorach: ochrony zdrowia, oświaty i opieki społecznej; powinny też one zadbać o to, by zapewnić powstanie sprawnych mechanizmów służących ocenie zapotrzebowania na świadczenia WI oraz weryfikacji tego, czy podaż świadczeń odpowiada popytowi, a także zadbać o ciągłość wysokiej jakości świadczeń dla dzieci i młodzieży od chwili urodzenia do osiągnięcia dorosłości. Należy stworzyć mechanizmy monitorowania postępów w obszarze świadczeń WI. Za priorytet należy uznać rozwój kompetencji zawodowych oraz wzrost świadomości potrzeby pracy w zespołach interdyscyplinarnych. EuroNews 20 6

7 Respektowanie praw oraz potrzeb dzieci i ich rodzin: rozwiązania systemowe oraz wytyczne powinny zwracać uwagę na zasadniczą rolę partnerskiej współpracy z rodzinami w procesie WI oraz wspierać zaangażowanie rodziny w proces terapeutyczny dziecka na każdym etapie jego planowania i realizacji. Rola specjalistów-praktyków: rozwiązania systemowe oraz wydawane zalecenia powinny kłaść nacisk na kluczową rolę, jaką w obszarze WI odgrywają specjaliści praktycy, oraz zapewnić im odpowiednie możliwości kształcenia i doskonalenia zawodowego. Koordynacja działań wewnątrz sektorów i pomiędzy nimi: Odpowiednie władze powinny zadbać o to, by wprowadzane rozwiązania systemowe oraz wydawane zalecenia opracowywane były wspólnie przez sektor ochrony zdrowia, edukacji i opieki społecznej; powinno się także podkreślać zasadniczą wagę koordynacji, współpracy i wspólnego planowania w momentach zmiany świadczeniodawcy, które są kluczowe dla dziecka i rodziny. Raport podsumowujący oraz raporty krajowe dostępne są na stronie internetowej Agencji: EuroNews 20 7

8 3. KSZTAŁCENIE NAUCZYCIELI PRZYGOTOWUJĄCE DO EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ W roku 2007 przedstawiciele 27 krajów członkowskich Europejskiej Agencji Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami spotkali się, by omówić priorytety w obszarze kształcenia nauczycieli przygotowującego do modelu edukacji włączającej. Uzgodniono, że przedmiotem refleksji będzie następujące pytanie: w jaki sposób studia pedagogiczne mogą przygotować wszystkich nauczycieli do modelu edukacji włączającej? Projekt ten koncentruje się na kształceniu zawodowym nauczycieli szkół ogólnodostępnych oraz przygotowaniu ich do pracy w placówkach włączających. Szczególną uwagę poświęcono pierwszemu etapowi tego kształcenia. Celem projektu jest zebranie danych na temat innowacyjnych rozwiązań w zakresie polityki i praktyki oświatowej, które pomagają wszystkim nauczycielom stosować zasady edukacji włączającej. Projekt przynieść ma następujące rezultaty: sformułowane zostaną zalecenia dla władz oświatowych i uczelni pedagogicznych; zebrane zostaną przykłady innowacyjnych rozwiązań; przygotowany też będzie profil kompetencji nauczyciela edukacji włączającej oraz zestaw wskaźników dla obszaru kształcenia nauczycieli przygotowującego do edukacji włączającej. Każdy kraj członkowski nominował eksperta do udziału w projekcie. W październiku 2009 roku w Dublinie odbyło się spotkanie rozpoczynające realizację projektu. Przedstawiciele Komisji Europejskiej, UNESCO IBE oraz OECD-CERI współuczestniczą w projekcie w charakterze obserwatorów, wspierając proces jednoczenia wysiłków w tym obszarze na szczeblu międzynarodowym. Działania w ramach projektu Wstępne badanie dotyczące priorytetów międzynarodowych oraz prowadzonych dotychczas działań w zakresie kształcenia zawodowego nauczycieli w ogóle, w szczególności zaś przygotowania ich do pracy w modelu edukacji włączającej, zaowocowały powstaniem dwu przeglądów literatury przedmiotu. Pierwszy z nich koncentruje się na dokumentach i raportach dotyczących kształcenia nauczycieli sporządzonych przez kluczowe organizacje międzynarodowe: przede wszystkim przez Radę Europejską, Parlament i Komisję Europejską, UNESCO, OECD oraz Radę Europy. Drugi obejmuje bibliografię opracowań na temat kształcenia nauczycieli przygotowującego do edukacji włączającej, jakie powstały w różnych częściach świata po roku Ankieta, którą przeprowadziliśmy we wszystkich krajach uczestniczących w projekcie, pozwoliła określić, jakie problemy i wyzwania stają dziś przed kształceniem nauczycieli przygotowującym do pracy w modelu edukacji włączającej. Zebrane tą drogą informacje dały podstawę do stworzenia kwestionariusza, który następnie wypełniły wszystkie państwa członkowskie. Na tej podstawie powstają raporty obejmujące obecną politykę i praktykę w tym obszarze. Każdy z nich opatrzony będzie przykładami stosowanych rozwiązań. Wszystkie raporty dostępne będą na stronie internetowej poświęconej Kształceniu Nauczycieli dla Edukacji Włączającej. Powstanie też baza danych z wyszukiwarką tematyczną. Obecnie trwa analiza danych z poszczególnych krajów, której celem jest wychwycenie trendów, podobieństw, wyzwań i skutecznych rozwiązań. Informacje te stanowić będą podstawę do sporządzenia raportu końcowego. Raport ten uwzględni także oba przeglądy literatury przedmiotu oraz inne dane zebrane w ramach projektu. W dokumencie końcowym znajda się także wskazania dotyczące tego, jakie zagadnienia należy EuroNews 20 8

9 uwzględnić przy opracowywaniu europejskiego profilu nauczyciela przygotowanego do pracy w edukacji włączającej. Będzie to odpowiedź na prośbę o szczegółowe informacje dotyczące kompetencji, postaw i standardów, jakich należy wymagać od nauczycieli edukacji włączającej, z którą wystąpiła Rada Przedstawicieli Agencji oraz jej Koordynatorzy Krajowi. Profil kompetencji powstanie na podstawie informacji płynących z raportów krajowych. Zostanie on zatwierdzony na poziomie europejskim. Obejmie on umiejętności, wiedzę, postawę oraz wartości, jakimi powinni charakteryzować się nauczyciele przygotowani do pracy w edukacji włączającej. Uwzględni także ścieżkę kształcenia, jakiego potrzebują nauczyciele oraz wykładowcy wydziałów pedagogicznych, a także szersze zmiany systemowe niezbędne do bardziej powszechnego wprowadzenia modelu edukacji włączającej. Prace nad opracowaniem takiego profilu już się rozpoczęły. Za punkt wyjścia przyjęto rezultaty udanych wizyt studyjnych w poszczególnych krajach, które odbyły się wiosną 2010 roku. W ich trakcie eksperci projektu przeprowadzili dyskusje dotyczące poszczególnych aspektów profilu. Wizyty te miały miejsce w Belfaście (Irlandia Północna), Eger ( Węgry), Porto (Portugalia), Borås (Szwecja) Utrechcie (Holandia). Kolejne spotkania krajowe odbędą się wiosną 2011 roku, a dotyczyć będą uzgodnienia proponowanego profilu oraz ustalenia, jakie narzędzia służyć będą jego upowszechnieniu. Wszyscy uczestnicy projektu zostali zaproszeni na spotkanie we wrześniu 2010 roku w Zurichu. W jego trakcie poinformowano ekspertów o poczynionych dotąd postępach oraz zaproszono do dalszych dyskusji. Planujemy, że konferencja kończąca projekt, podczas której przedstawiony zostanie raport końcowy oraz profil nauczyciela edukacji włączającej, odbędzie się wiosną 2012 roku. Następnie oba dokumenty przetłumaczone zostaną na języki narodowe krajów członkowskich Agencji. Wszystkie materiały udostępniane są na stronie internetowej Agencji pod następującym adresem: EuroNews 20 9

10 WIADOMOŚCI Z KRAJÓW CZŁONKOWSKICH AGENCJI 4. [[HISZPANIA] MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA: EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA: SPOSÓB PROMOWANIA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ, MARCA 2010, MADRYT Około trzystu przedstawicieli różnych autonomicznych wspólnot społecznych z Hiszpanii, Europy i krajów Ameryki Łacińskiej, w tym również przedstawicieli wolontariatu, wzięło udział w Międzynarodowej Konferencji Edukacja włączająca: sposób promowania spójności społecznej, która odbyła się w Madrycie w dniach marca 2010r. w czasie hiszpańskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Konferencja została zorganizowana przy wsparciu hiszpańskiego Ministerstwa Edukacji, we współpracy z Europejską Agencją ds. Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami, CERMI oraz Fundacją ONCE.. Konferencja miała na celu zwrócenie uwagi na rolę edukacji włączającej jako kluczowego czynnika gwarantującego spójność społeczną systemów edukacji w Europie i w Ameryce Łacińskiej. Realizując ten cel, uczestnicy konferencji zastanawiali się nad strategicznymi działaniami wspierającymi edukację włączającą, a także dzielili się doświadczeniem i przykładami dobrych rozwiązań praktycznych. W rezultacie powstał dokument, który przekazano wszystkim zainteresowanym stronom reprezentującym instytucje krajowe i międzynarodowe. Edukacja włączająca została zdefiniowana zgodnie z jej oficjalną wykładnią stosowaną w dokumentach europejskich, która kładzie nacisk na konieczność walki z wykluczeniem oraz zaangażowanie na rzecz polityki równości w dziedzinie kształcenia. Przyjęta definicja uwzględniła również wcześniejsze dokumenty zaproponowane i przyjęte przez instytucje międzynarodowe: Konwencję Praw Osób Niepełnosprawnych ONZ (2006) oraz Deklarację z Salamanki UNESCO (1994). Zgodnie z tymi założeniami tematyka konferencji koncentrowała się wokół strategicznych rozwiązań w dziedzinie oświaty promujących równość, spójność społeczną oraz aktywne zaangażowanie obywatelskie, a także działań podejmowanych w odpowiedzi na bieżące wyzwania, takie jak rosnący odsetek uczniów przedwcześnie opuszczających system oświaty, konieczność poświęcenia uwagi uczniom wymagającym wspomagania rozwoju i rewalidacji lub wywodzącym się ze środowisk imigracyjnych. Wspomniane zagadnienia omówiono w odniesieniu do edukacji w szkołach średnich, kształcenia zawodowego, przejścia z systemu edukacji do dorosłości, jak również szkolnictwa wyższego. Warto rozważyć następujące propozycje sformułowane podczas konferencji: 1. Prawo do edukacji włączającej jest prawem powszechnym. Wymaga ono rozwiązań systemowych, których celem jest zapewnienie wszystkim obywatelom równego dostępu do wysokiej jakości świadczeń edukacyjnych, umożliwiających im pełne rozwinięcie własnego potencjału. Oznacza ono zarazem, że dostęp do wszystkich istotnych zasobów (finansowych, ludzkich, edukacyjnych, technicznych i technologicznych) powinny mieć wszystkie ośrodki kształcenia, tak aby zagwarantować ich skuteczność w procesie zapewniania sukcesu edukacyjnego każdemu uczniowi, niezależnie od jego sytuacji osobistej i ekonomicznej, czy też uwarunkowań kulturowych, geograficznych oraz przynależności etnicznej. Szczególną uwagę należy poświęcić kwestii płci ze względu na specyficzny rodzaj dyskryminacji, na którą narażone są niepełnosprawne dziewczynki i kobiety. EuroNews 20 10

11 2. W celu wprowadzenia głębokich zmian systemowych niezbędna jest wola polityczna oraz determinacja wszystkich partnerów zaangażowanych w to przedsięwzięcie. Potrzebne jest specyficzne połączenie wizji, wiedzy, umiejętności oraz określonych rozwiązań prawnych dopiero ono umożliwi wprowadzenie w życie zasad edukacji włączającej, zapewniającej wszystkim uczniom w ramach systemu szkół rejonowych wszystkich szczebli równy dostęp do wysokiej jakości świadczeń edukacyjnych, które umożliwią im pełne rozwinięcie własnego potencjału. W przeprowadzaniu tego rodzaju zmian systemu kształcenia uczestniczyć powinno w sposób aktywny całe społeczeństwo. 3. Aby skutecznie wesprzeć proces zmian w placówkach oświatowych oraz przyspieszyć tempo wdrażania reform ukierunkowanych na realizację prawa wszystkich obywateli do edukacji, konieczne jest spełnienie następujących warunków: stworzenie systemu kształcenia, który można łatwo zmodyfikować w razie potrzeby; uznanie wartości zjawiska różnorodności; eliminacja wszelkiego rodzaju barier (architektonicznych i innych, poprzez dostarczanie programów i materiałów szkoleniowych, wypracowanie właściwych postaw, dostarczanie odpowiedniego sprzętu i specjalistycznych pomocy dydaktycznych, zadbanie o właściwy rodzaj aktywności społecznej uczniów, ułatwianie procesu komunikacji, umożliwienie nauki języka migowego oraz opanowania innych narzędzi ułatwiających komunikację werbalną); zapewnienie potrzebnego wsparcia nauczycielom i szkołom; organizacja pracy zespołowej; zagwarantowanie dobrego kierownictwa placówkom oświatowym; stworzenie harmonijnych warunków współdziałania między uczniami; umożliwienie współpracy między rodzicami, specjalistami oraz przedstawicielami wolontariatu. 4. Należy podjąć działania ułatwiające uczniom przechodzenie na kolejne poziomy systemu kształcenia, jak również wchodzenie przez nich na rynek pracy; należy tworzyć dogodne warunki dla edukacji włączającej od najwcześniejszych etapów edukacyjnych, a także poświęcić szczególną uwagę kwestiom wczesnego rozpoznawania problemów w uczeniu się oraz wczesnej interwencji. 5. Należy położyć nacisk na proces kształcenia nauczycieli (kierunkowego oraz późniejszego doskonalenia zawodowego) na wszystkich poziomach systemu oświaty. 6. Należy zauważyć, że jednym z kluczowych aspektów kształcenia zawodowego jest konieczność zachowania ścisłego związku między treścią programów nauczania a wymogami rynku pracy, jak również zapewnienie praktycznych szkoleń w zakresie przedsiębiorczości. 7. Należy uznać priorytetowy charakter wprowadzenia edukacji włączającej na poziomie szkół wyższych podobnie jak ma to miejsce w przypadku obowiązkowych etapów edukacji. Należy ułatwić uczniom dostęp do szkolnictwa wyższego, a tym samym zwiększyć odsetek studentów niepełnosprawnych oraz pochodzących z grup szczególnie narażonych na wykluczenie. Potrzebne są tu konkretne formy wsparcia, szczególnie ze strony specjalistów pełniących rolę pośredników między studentami, a wykładowcami. EuroNews 20 11

12 Konferencja Madrycka przyniosła nadspodziewanie dobre rezultaty, a jej wymiar okazał się szerszy niż jedynie wydarzenia przygotowanego przez hiszpańskie Ministerstwo Edukacji w ramach hiszpańskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Podczas uroczystego zamknięcia konferencji hiszpański minister edukacji, pan Ángel Gabilondo, przedstawił rezultaty konferencji Europejskiej Radzie Ministrów Edukacji. Przesłanie, jakie przekazał, wyrażało głębokie przekonanie o wadze wysokiej jakości świadczeń edukacyjnych umożliwiających wszystkim uczniom i studentom pełne rozwinięcie własnego potencjału, oraz o kluczowej roli edukacji w procesie aktywizacji wszystkich grup społecznych. Dnia 11 Maja 2010 Europejska Rada Ministrów Edukacji przyjęła dokument zatytułowany Wnioski dotyczące społecznego wymiaru edukacji i szkoleń, który uwypukla wiele konkluzji zawartych w dokumentach końcowych Konferencji Madryckiej. Ten europejski dokument podobnie jak większość innych dotyczących edukacji nie ma charakteru wiążącego, niemniej jednak zawiera ważne wskazówki co do kierunku działań na rzecz europejskiej współpracy w dziedzinie edukacji. Hiszpańskie Ministerstwo Edukacji ma poczucie ogromnej satysfakcji z powodu wkładu, jaki we współpracy ze wszystkimi państwami członkowskimi Agencji wniosło w proces rozwijania edukacji włączającej w Europie. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji prosimy o odwiedzenie strony internetowej: bądź też kontakt z Andrésem Hernándezem Zalón, przedstawicielem Hiszpanii w Radzie Agencji: andres.hernandez@educacion.es 5. [WIELKA BRYTANIA] POMÓŻMY KAŻDEMU ODNIEŚĆ SUKCES NASEN Najnowsze dane z Departamentu Szkolnictwa w Wielkiej Brytanii wskazują, że liczba uczniów, u których stwierdzono specjalne potrzeby edukacyjne utrzymuje sie na poziomie 20% całkowitej liczby uczniów. Oznacza to, że jedna piąta dzieci i młodzieży w Wielkiej Brytanii wymaga dodatkowego wspomagania w procesie nauczania. Jako że większość młodzieży należącej do tej grupy uczęszcza do szkół rejonowych, rzeczą niezwykle ważną staje się zapewnienie wszystkim nauczycielom odpowiednich szkoleń, zasobów i narzędzi, dzięki którym będą mogli sprostać zróżnicowanym wymaganiom swoich podopiecznych. W okresie zasadniczych zmian dokonujących się w sektorze edukacji nauczyciele powinni dołożyć wszelkich starań w celu zdobycia umiejętności pozwalających stawić czoła nowym wyzwaniom, a także zapewnienia sobie możliwości indywidualnego rozwoju zawodowego. Nasen jest wiodącym brytyjskim stowarzyszeniem oświatowym, wspierającym wszystkie osoby pracujące z dziećmi i młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz różnymi formami niepełnosprawności. Organizacja zajmuje sie promocją różnorodnych form kształcenia takich uczniów, zapewnieniem im dostępu do odpowiednich szkoleń, zwiększaniem szans indywidualnego rozwoju każdego z nich oraz wpieraniem ich wysiłków edukacyjnych. Nasen zajmuje w Wielkiej Brytanii niezwykle wpływową pozycję w sektorze specjalnych potrzeb edukacyjnych. Przewodniczący zarządu stowarzyszenia spotyka się regularnie z urzędnikami Departamentu Szkolnictwa (DfE) w celu przedyskutowania problemów dotyczących SPE, ma też swoich przedstawicieli w wielu organizacjach ogólnokrajowych, m.in. w Agencji Szkolenia Nauczycieli (Teacher Training Agency), Centrum Kontroli Kwalifikacji i Programów Nauczania (Qualifications and Curriculum Development Authority) oraz Konsorcjum ds. Edukacji Specjalnej (Special Education Consortium). EuroNews 20 12

13 Dzięki współpracy z czołowymi przedstawicielami kadry oświatowej oraz kluczowymi instytucjami i agencjami działającymi w sektorze oświaty, stowarzyszenie może w pełni korzystać z zasobów specjalistycznej wiedzy aby skutecznie wpływać na konkretne rozstrzygnięcia dotyczące uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Członkowstwo w Nasen umożliwia dostęp do niezwykle wartościowych źródeł informacji i praktycznych porad. Członkowie Nasen mogą korzystać z szerokiego zakresu wsparcia, obejmującego m. in.: - dostęp do szeregu periodyków i czasopism, ukazujących się w Internecie bądź też w formie drukowanej, m. in. do oficjalnego czasopisma Nasen, noszącego tytuł Special ; - możliwość uczestniczenia w regionalnych i lokalnych wydarzeniach, prezentacjach poświęconych SPE, tematycznych konferencjach oraz seminariach; - dostęp do materiałów i pomocy dydaktycznych dotyczących specjalnych potrzeb edukacyjnych. Większość członków Nasen zamieszkuje w Wielkiej Brytanii, niemniej jednak stale rośnie liczba członków organizacji pochodzących z innych krajów, którzy poszukują rzetelnych informacji na temat generalnej strategii oraz rozwiązań praktycznych stosowanych w brytyjskich szkołach w zakresie SPE. W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat działalności Nasen prosimy o odwiedzenie strony internetowej: bądź też kontakt pod adresem: welcome@nasen.org.uk 6. [WĘGRY] REKOMENDACJE PAŃSTW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ Przedstawiciele państw Grupy Wyszehradzkiej (V4) (Czechy, Węgry, Polska i Słowacja) spotkali się w dniach marca 2010 na konferencji i warsztatach, które odbyły się w ramach węgierskiej prezydencji Grupy Wyszehradzkiej w Budapeszcie. Podczas konferencji zorganizowanej przez stowarzyszenie EGYMI (Stowarzyszenie Ośrodków Metodycznych Edukacji Specjalnej) przy wsparciu Ministerstwa Edukacji i Kultury Republiki Węgierskiej, uczestniczący w niej specjaliści z zakresu edukacji i edukacji włączającej państw Czwórki Wyszehradzkiej sformułowali szereg interesujących rekomendacji. Rekomendacje te pozostają w zgodzie z kluczowymi deklaracjami międzynarodowymi dotyczącymi niepełnosprawności oraz edukacji uczniów i studentów z SPE, takimi jak Deklaracja z Salamanki (1994) czy Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych ONZ (2006). Zgodnie z głównym przesłaniem wspomnianych wyżej rekomendacji, należy stworzyć system współpracy między ekspertami z krajów Grupy Wyszehradzkiej, organizacjami działającymi w Unii Europejskiej oraz na forum międzynarodowym, które są w stanie skutecznie promować edukację włączającą w imieniu uczniów, młodzieży i dzieci z różnorodnymi potrzebami, w tym także specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W ramach tego systemu: Należy wzmocnić współpracę oraz ułatwić wymianę informacji i doświadczeń między rządami, władzami lokalnymi, grupami specjalistów, grupami społecznymi oraz instytucjami oświatowymi z krajów Grupy Wyszehradzkiej, które mogą wpłynąć na EuroNews 20 13

14 rozwój wysokiej jakości edukacji włączającej, obejmującej uczniów, młodzież i dzieci z różnorodnymi potrzebami, w tym także specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W każdym kraju należy wyznaczyć organizację wiodącą, której zadaniem będzie wprowadzenie w życie we własnym kraju we współpracy z innymi krajami Grupy Wyszehradzkiej sugestii zawartych w tym dokumencie. Należy stworzyć wspólny plan działania, w ramach którego kraje Grupy Wyszehradzkiej: (i) zaznajomią się ze metodami działania oraz praktycznymi rozwiązaniami stosowanymi w dziedzinie edukacji włączającej w innych krajach, a także będą współpracować w zakresie popularyzacji i rozwoju wysokiej jakości edukacji włączającej; (ii) podejmą wspólny wysiłek w celu rozpowszechnienia w regionie i w innych krajach Unii Europejskiej wiedzy na temat własnych osiągnięć oraz zastosowanych skutecznych rozwiązań; będą też wykorzystywać istniejące płaszczyzny współpracy z Europejską Agencją Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami, a także innymi organizacjami międzynarodowymi po to, by dzielić się informacjami na temat podejmowanych inicjatyw oraz uzyskiwanych rezultatów; (iii) będą współpracować przy tworzeniu programów badawczych, społecznych, sportowych i kulturalnych w porozumieniu z instytucjami oświatowymi zajmującymi się nauczaniem uczniów, młodzieży i dzieci z różnorodnymi potrzebami, w tym także specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; (iv) będą aktywnie poszukiwać środków finansowych, a także skutecznie wykorzystywać różnego rodzaju krajowe i międzynarodowe fundusze oraz programy wsparcia (np. fundusze pochodzące z Unii Europejskiej czy też z samej Grupy Wyszehradzkiej) w celu podwyższania jakości współpracy oraz podnoszenia poziomu oferowanych świadczeń; (v) będą organizować regularne spotkania (przynajmniej raz w roku) w różnych lokalizacjach, które służyć będą wymianie doświadczeń i osiągnięć; każde ze spotkań poświęcone będzie jednemu lub kilku problemom wynikającym z uzgodnionej wcześniej listy priorytetów w dziedzinie edukacji (np. celom przyświecającym aktualnej prezydencji Unii Europejskiej, spójności społecznej, itp.); (vi) stworzą sieć współpracy między nauczycielami, ekspertami z dziedziny polityki oświatowej, instytucjami zajmującymi się szkoleniem nauczycieli, organizacjami społecznymi oraz zawodowymi wywodzącymi się z poszczególnych krajów członkowskich, aby promować realizację powyższych celów oraz popularyzować osiągnięcia oraz skuteczne rozwiązania stosowane w poszczególnych krajach. W celu zdobycia szczegółowych informacji, prosimy o odwiedzenie strony internetowej: lub kontakt z Zsuzsanną Sallainé Sipkai: zsuzsanna.sipkai.sallaine@nefmi.gov.hu 7. [NIEMCY] TRENDY KSZTAŁTUJĄCE PRZYSZŁOŚĆ EDUKACJI SPECJALNEJ W HAMBURGU W ramach wprowadzania w życie postanowień Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych ONZ (2006) w niemieckich landach uznaje się, że prawo do edukacji przysługuje wszystkim osobom niepełnosprawnym. By zapewnić przestrzeganie tego prawa, EuroNews 20 14

15 wykluczyć wszelkie formy dyskryminacji i zapewnić pełną równości szans, należy wprowadzić system edukacji włączającej na każdym poziomie szkolnictwa, a także wdrożyć odpowiednie rozwiązania w systemie kształcenia ustawicznego. Artykuł 12 ustawy regulującej system kształcenia w Hamburgu uwzględnia postanowienia artykułu 24 wspomnianej Konwencji ONZ. Przyznaje on wszystkim uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi uprawnienia do korzystania z systemu szkół publicznych. Wprowadzając ten przepis Hamburg stał się jednym z pierwszych landów, które podjęły próbę usunięcia wszelkich ograniczeń związanych z dostępem do świadczeń edukacyjnych. Rok szkolny 2010/11rozpoczęto w Hamburgu od rozszerzenia możliwości wprowadzania edukacji włączającej w pierwszych i piątych klasach. Następujące czynniki zostały uznane za kluczowe w dziedzinie edukacji włączającej: - Wszyscy uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bez żadnych ograniczeń mają prawo do uczęszczania do szkół publicznych i pobierania nauki razem z uczniami, u których tego rodzaju potrzeby nie występują, oraz do uzyskiwania wsparcia dyktowanego ich indywidualnymi potrzebami. - Wsparcie w zakresie edukacji specjalnej oznacza w większości przypadków istotne rozszerzenie oferty edukacyjnej szkół publicznych. - Specyficzne potrzeby edukacyjne konkretnego ucznia będą określane na podstawie orzeczenia o specjalnych potrzebach edukacyjnych. - Każdy uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi uzyskuje wsparcie w oparciu o odpowiedni schemat diagnostyczny. W przygotowaniu uczniów uczestniczą rodzice oraz odpowiednie instytucje publiczne. W chwili obecnej przygotowywany jest projekt dotyczący wdrożenia Konwencji ONZ zatytułowany: Dalszy rozwój form wsparcia w dziedzinie edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami. W opracowanie tego projektu oraz wdrożenie wszystkich związanych z nim zmian systemowych włączone będą władze publiczne odpowiedzialne za inne resorty zajmujące się dzieckiem i rodziną oraz inni podmioty społeczeństwa obywatelskiego. W celu zdobycia szczegółowych informacji lub zaznajomienia się z pełną wersją artykułu, prosimy o kontakt pod adresem: angela.ehlers@bsb.hamburg.de, bądź też kontakt z Ulrike Suntheim, Krajowym Koordynatorem Agencji w Niemczech: ullisuntheim@gmx.de 8. [ISLANDIA] NORÐLINGASKÓLI W REYKJAVIKU SZKOŁA OGÓLNODOSTĘPNA REALIZUJĄCA W PEŁNYM ZAKRESIE ZASADY EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ Norðlingaskóli jest jedną z niedawno powstałych szkół w Reykjavíku. Została założona w 2005 roku w Norðlingaholt nowym osiedlu mieszkaniowym usytuowanym na wschodnich obrzeżach miasta. Zarówno nazwa szkoły, jak i nazwa osiedla, odnoszą się do wielowiekowej historii pobliskich okolic: mieszkańcy północnej Islandii (Northlings) zatrzymywali się tutaj i karmili swoje konie w drodze do Alþingi starożytnego parlamentu wyspy. Urząd Prezydenta Islandii przyznał Norðlingaskóli doroczną nagrodę za wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie oświaty w roku EuroNews 20 15

16 Misja szkoły Od momentu założenia Norðlingaskóli kieruje się zasadą, w myśl której każdemu uczniowi należy stworzyć odpowiednie warunki nauczania, umożliwiające mu indywidualny rozwój i realizację własnego potencjału. Celem tych działań jest doprowadzenie do tego, by absolwenci opuszczali mury szkoły jako silne i niezależne jednostki, przede wszystkim zaś jako osoby szczęśliwe. Jako że szkoła kładzie nacisk na ścisłe związki z lokalną społecznością, jest ona dostępna dla wszystkich dzieci z okolicy. Norðlingaskóli jest placówką realizującą w pełnym zakresie zasady edukacji włączającej każdy uczeń jest w niej mile widziany. Każdy uczeń niezależnie od swego statusu społecznego, poziomu wykształcenia, czy też fizycznej bądź umysłowej niepełnosprawności ma w szkole poczucie bezpieczeństwa i czuje się akceptowany jako członek społeczności szkolnej. Jednym z istotnych złożeń podejmowanych w szkole działań edukacyjnych jest dobre samopoczucie ucznia. Znajduje to odzwierciedlenie w stosowanych w szkole metodach nauczania oraz sposobach pracy z uczniem instrukcje przekazywane poszczególnym uczniom są zróżnicowane, przy czym silny nacisk kładziony jest na nauczanie oparte na współpracy pomiędzy uczniami. Pracują oni w grupach tworzonych doraźnie, zróżnicowanych pod względem wiekowym, zaś nauczyciele prowadzą zajęcia przede wszystkim zespołowo, a nie indywidualnie. Zróżnicowanie Raz w tygodniu każdy poszczególny uczeń odbywa indywidualne spotkanie z nauczycielem w celu przedyskutowania i zaplanowania pracy na najbliższy tydzień. Dzięki temu toczy się ciągły dialog pomiędzy nauczycielem i uczniem, przy znacznym zaangażowaniu weń rodziców ucznia. W pewnym sensie każdy uczeń stanowi przypadek szczególnego rodzaju potrzeb edukacyjnych. Podczas gdy niektórzy uczniowie realizują ogólnokrajowe wytyczne programowe, znaczna ich część wykracza poza standardowe zalecenia programu, bądź też utrwala materiał na nieco niższym poziomie. W niektórych wypadkach pracownicy szkoły w porozumieniu z rodzicami uczniów tworzą indywidualne programy nauczania. Kultura szkoły Fakt, że każda osoba jest autonomiczną i niepowtarzalną jednostką, stanowi, w przekonaniu uczniów i nauczycieli z Norðlingaskóli, niezwykłą wartość, którą należy wykorzystać dla dobra całej społeczności szkolnej. Szkoła wymaga od kadry dobrze rozwiniętych umiejętności adaptacyjnych; istnieje głębokie przekonanie, że szkoła powinna dostosowywać się do swoich uczniów, a nie oczekiwać od nich dopasowania się do istniejących formuł procesu dydaktycznego. W ciągu pięciu lat istnienia Norðlingaskóli, stało się jasne, iż placówka ta jest wymarzonym miejscem pracy dla pedagogów przywiązanych do zasad twórczego rozwijania wytycznych programowych oraz nastawionych na innowacyjność. W rezultacie, podczas gdy wiele innych islandzkich szkół ma problemy z zapełnieniem wszystkich wolnych miejsc w klasach, szkoła w Norðlingaholt może się poszczycić możliwością wyboru uczniów spośród znacznej liczby kandydatów. W celu uzyskania dodatkowych informacji, prosimy o kontakt z Bryndís Sigurjónsdóttir, Koordynatorem Krajowym Agencji w Islandii: Bryndis@bhs.is EuroNews 20 16

17 9. [SŁOWENIA] ANALIZA AKTUALNEGO STANU EDUKACJI SPECJALNEJ ORAZ SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ Tegoroczne, osiemnaste już Dni Edukacji zorganizowane przez Stowarzyszenie Edukacji Specjalnej w Słowenii poświęcone były znaczeniu całościowej perspektywy na współpracę międzynarodową pomiędzy pedagogami specjalnymi oraz innymi specjalistami z zakresu oświaty i opieki społecznej pracującymi na rzecz osób ze specjalnymi potrzebami. Amanda Watkins, wicedyrektor Europejskiej Agencji Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami odpowiedzialna za programy wdrożeniowe, Bojana Globačnik, ze Słoweńskiego Ministerstwa Edukacji oraz przedstawiciel Słoweńskiego Centrum ds. Mobilności oraz Europejskich Programów Edukacyjnych i Szkoleniowych (CMEPIUS), Urša Bajželj, zaprezentowali najważniejsze rekomendacje dotyczące tego rodzaju współpracy oraz możliwości jej nawiązania. Koordynatorzy projektów międzynarodowych pracujący w różnych instytucjach Republiki Słowenii przedstawili dwanaście przykładów dobrej praktyki w tym zakresie. Pierwszy dzień konferencji był okazją, by przyjrzeć się rozwiązaniom aktualnie stosowanym w dziedzinie edukacji specjalnej, oczekiwaniom i nadziejom związanym z tą dziedziną, a także niezwykłym zasobom energii i motywacji oraz otwartości osób zaangażowanych w szkolnictwo specjalne. Dla wszystkich specjalistów ze szkół rejonowych prezentacja ta stanowiła dobry przykład tego, w jaki sposób konkretne projekty mogą mieć realne przełożenie na ich pracę. W drugim dniu spotkania nadszedł czas na spojrzenie wykraczające poza aktualne priorytety. Istotnym wkładem w dyskusję było wystąpienie Sekretarz Stanu w słoweńskim Ministerstwie Edukacji, Alenki Kovšča, która przedstawiła propozycję zmian legislacyjnych w dziedzinie edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami. Edukację włączającą należy uznać za kamień milowy w obszarze działań zmierzających do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; istotną rolę w jej wprowadzeniu odgrywają poszczególne instytucje zajmujące się dziećmi ze specjalnymi potrzebami będą one przyjmować nowe obowiązki jako ośrodki wsparcia i świadczeń specjalistycznych. W czasie obrad przy okrągłym stole doszło do interesującej wymiany poglądów, w ramach której przedstawiciele środowisk akademickich związanych z wydziałami pedagogiki oraz eksperci z ministerstw zajmujących się sprawami edukacji podjęli kwestię sposobu definiowania specjalnych potrzeb jako specjalnych potrzeb edukacyjnych, jak również kwestię konieczności zdobywania przez nauczycieli nowych umiejętności w celu rozwiązywania problemów dzieci ze specjalnymi potrzebami. Obydwie perspektywy spojrzenie na aktualny stan rzeczy oraz planowane działania ukierunkowane były na konkretną jednostkę dziecko, osobę młodą, bądź też osobę dorosłą posiadającą określone potrzeby edukacyjne, których spełnienie zagwarantować może zdobycie silnej pozycji i umiejętności życia w świecie równych szans. W celu uzyskania dodatkowych informacji, prosimy o kontakt z Bojaną Globačnik, Członkiem Zarządu Agencji z ramienia Słowenii: bojana.globacnik@gov.si 10. [SZWECJA] WSZYSTKIE RĘCE NA POKŁAD! Statek Vasa zbudowano w roku Był to wówczas największy okręt wojenny w Europie. Okręt ten nie miał jednak szczęścia zatonął podczas pierwszego rejsu 10 EuroNews 20 17

18 sierpnia 1628 roku. Po ponad 300 latach spoczywania na dnie morza, statek został wyciągnięty na ląd. Obecnie znajduje się w centrum Sztokholmu, gdzie służy jako muzeum; w samym tylko 2009 roku odwiedziło je około 1.2 milionów osób. Projekt Wszystkie ręce na pokład! muzeum działań prozdrowotnych jest nowym projektem edukacyjnym realizowanym w muzeum Vasa w Sztokholmie w latach Podejście prozdrowotne koncentruje sie na czynnikach wspomagających ludzkie zdrowie, oraz tym wszystkim, co sprzyja dobrej kondycji i dobremu samopoczuciu. Projekt realizowany jest przy wsparciu Fundacji Szwedzkiego Dziedzictwa Narodowego. Stanowi on wspólne przedsięwzięcie Szwedzkiego Narodowego Muzeum Morskiego, Krajowego Stowarzyszenia na Rzecz Dzieci i Młodzieży Dotkniętych Niepełnosprawnością z siedzibą w Sztokholmie (RBU), szwedzkich struktur organizacji Chrońmy dzieci, Dziecięcego szpitala im. Astrid Lindgren przy Uniwersytecie Karolinska, Szwedzkiego Instytutu ds. Edukacji Osób ze Specjalnymi Potrzebami oraz Instytutu Handisam Szwedzkiej Agencji ds. Koordynacji Polityki wobec Osób Niepełnosprawnych. Menedżerem projektu oraz autorem jego koncepcji jest Carina Ostenfeldt. Głównym celem projektu jest promocja zasady, w myśl której każdy człowiek także dziecko i osoba młoda powinien, niezależnie od swego stanu zdrowia, mieć zagwarantowaną możliwość korzystania ze świadczeń edukacyjnych, aktywnego udziału w zajęciach oświatowych oraz czerpania satysfakcji z nauki. Osoby niepełnosprawne powinny mieć dostęp do systemu oświaty na równych prawach z innymi z pełnym poszanowaniem ich osobistej godności. U podłoża projektu leży Deklaracja Praw Dziecka ONZ, określająca najistotniejsze warunki gwarantujące dobro dziecka, jego prawo do życia i rozwoju, oraz prawo do aktywnego korzystania z dóbr kultury. Zgodnie z wymową Deklaracji, projekt Wszystkie ręce na pokład! został stworzony w ścisłej współpracy z grupą dzieci, które pełniły rolę ekspertów. Specjalna sala do nauki i doświadczania świata Nowa sala służąca do celów edukacyjnych została otwarta w listopadzie 2008 roku. Sala ta stymuluje doznania sensoryczne dostępne przez wszystkie kanały percepcji; zachęca do niezależności, odkrywczości, samodzielnego uczenia się, aktywnego zaangażowania, treningu sprawności oraz współpracy z innymi. Ekspozycja zawiera wiele bodźców sensorycznych, a zwiedzający poruszają się w górę i w dół w dzwonie nurkowym, nie zaś w windzie dla niepełnosprawnych. Zajęcia w sali przeprowadzane są zawsze przez przewodników muzeum i dotyczą tematyki związanej z okrętem Vasa oraz z kulturą XVII wieku. Zwiedzający mogą przykładowo odkrywać i badać historyczne eksponaty za pomocą metod stosowanych przez archeologów morskich, nabywać umiejętność posługiwania się żaglami i linami okrętowymi, bądź też spróbować sztuki sterowania statkiem. W ramach projektu przygotowano oryginalne materiały w formie symboli Blissa, zaś część proponowanych zajęć dydaktycznych wykorzystuje język migowy. Samo pomieszczenie, oraz organizowane w nim zajęcia dydaktyczne mogą stanowić element różnorodnych programów rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wizyta w sali, w której prowadzone są zajęcia, będzie z pewnością doświadczeniem pobudzającym intelekt i wyobraźnię niezależnie od tego, czy odwiedzający jest osobą w pełni sprawną, czy też cierpi na jakiś rodzaj niepełnosprawności. EuroNews 20 18

19 Inspiracja dla innych Jednym z celów projektu jest zainspirowanie innych instytucji do poszerzenia zakresu dostępności dla osób niepełnosprawnych; muzeum ma też pełnić rolę centrum konsultacyjnego dla innych tego typu placówek. W celu uzyskania dodatkowych informacji prosimy o odwiedzenie naszej strony internetowej: lub kontakt z Wernem Palmiusem z Krajowej Agencji ds. Szkół i Edukacji Włączającej: wern.palmius@spsm.se [PORTUGALIA] SYSTEM WCZESNEJ INTERWENCJI Zgodnie z wymogami Konwencji Praw Dziecka ONZ oraz Narodowego Planu Integracji Osób Niepełnosprawnych uchwalone zostało w Portugalii nowe prawo, na podstawie którego powstać ma Krajowy System Wczesnej Interwencji (Ustawa nr 281/2009 z dnia 6 października). Zadaniem systemu ma być jak najwcześniejsze rozpoznawanie ryzyka wystąpienia różnych form niepełnosprawności u małych dzieci, jak również identyfikacja dzieci niepełnosprawnych w celu podjęcia stosownej interwencji terapeutycznej oraz zapewnienia im wsparcia na dalszym etapie rozwoju i ułatwienia uczestnictwa w życiu społecznym. Lokalne, interdyscyplinarne zespoły wczesnej interwencji, w skład których wejdą pracownicy Ministerstwa Edukacji, Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Spraw Społecznych, będą odpowiedać z rozpoznawanie dzieci z grup ryzyka oraz za przygotowanie we współpracy z rodzinami tych dzieci indywidualnych programów służących diagnozie opartej na Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF-CY). Programy te obejmować mogą działania prewencyjne, jak również odpowiednie metody rehabilitacji ukierunkowane na wspieranie aktywności dzieci niepełnosprawnych oraz ich uczestnictwa w życiu społecznym. System oparty będzie na zasadzie powszechnego dostępu do świadczeń, odpowiedzialności instytucji publicznych oraz skuteczności proponowanych rozwiązań. W jego tworzenie zaangażowane są placówki służby zdrowia, przedszkola oraz szkoły aktualnie tworzony jest system szkół wspierających wczesną interwencję, obejmujący opieką dzieci w wieku od 0 do 6 lat. W celu uzyskania dodatkowych informacji prosimy o kontakt z Filomeną Pereira, Członkiem Zarządu Agencji za ramienia Portugali: filomena.pereira@dgidc.min-edu.pt EuroNews 20 19

20 INFORMACJE O WYDAWCY Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami jest niezależną i samorządna organizacją, wspieraną przez kraje członkowskie Agencji oraz Instytucje Europejskie (Komisję i Parlament Europejski). Publikację niniejszego dokumentu wsparł y kraje członkowskie Agencji, jak również Dyrektoriat Generalny ds. Edukacji i Kultury przy Komisji Europejskiej. Przedstawione w tym dokumencie opinie i poglądy poszczególnych osób nie zawsze pokrywają się z oficjalnym stanowiskiem Agencji, krajów członkowskich Agencji czy też Komisji Europejskiej. Komisja Europejska nie odpowiada za wykorzystanie w jakichkolwiek sposób informacji zawartych w tym dokumencie. Dozwala się cytowanie fragmentów tekstów zamieszczonych w biuletynie pod warunkiem umieszczenia dokładnych danych bibliograficznych. Wersja elektroniczna biulentynu dostępna jest na stronie internetowej Agencji: Sekretariat: Østre Stationsvej 33 DK-5000, Odense C Denmark Tel: secretariat@european-agency.org Biuro w Brukseli: 3 Avenue Palmerston BE-1000, Brussels Belgium Tel: brussels.office@european-agency.org Po dodatkowe egzemplarze biuletynu oraz informację na temat prac Agencji prosimy zwracać się do Koordynatora Krajowego Agencji na Polskę, Małgorzaty Dońskiej-Olszko: m.donska@zs109.edu.pl Niniejsza wersja raportu stanowi tłumaczenie jego wersji oryginalnej, sporządzonej w języku angielskim. Przygotowane ono zostało przez przedstawicieli Polski jako jednego z krajów członkowskich Agencji. Wersja angielska raportu oraz inne jego wersje językowe dostępne są pod następującym adresem internetowym: Druk: Halstan Dostepne w języku: CS, DA, DE, EL, EN, ES, ET, FI, FR, HU, IS, IT, LT, LV, MT, NL, NO, PL, PT, SL, SV ISSN: European Agency for Development in Special Needs Education 2010 EuroNews stosuje papier wyprodukowany z drewna pochodzącego ze źródeł odnawialnych, barwiony bez użycia dwutlenku chloru. EuroNews 20 20