Wiedeńsl<iego. Opowieści Lasl<u Odon von Horvath '~'" '' "''' '''~ "' '''"' ''''" ~ Tomasz Konina. Katarzyna Dudek Kierownik literacki

Transkrypt

1

2 Tomasz Konina Dyrektor naczelny i artystyczny Mańusz lubyk Zastępca dyrektora Katarzyna Dudek Kierownik literacki Jarosław Piechowiak Kierownik techniczny Alina Wójcik Kierownik Biura Obsługi Widzów Halina Fleger Redaktor graficzny Maciej Chojnacki Scenograf Zespół: Zofia Bielewia, Aleksandra Cwen, Iwona Głowińska, Grażyna Kopeć. Arleta Los Plawszewska. Grażyna Misiorowska, Judyta Paradzińska, Elżbieta Piwek-Jóźwicka, Grażyna Rogowska, Beata Wnęk-Malec. Ewa Wyszomirska, Mirosław Bednarek, Adam C iołek, Andrzej Czernik, Jacek Dzisiewia, Andrzej Jakubayk, Waldemar Kotas, Przemysław Kozłowski, Michał Majnia, Leszek Malec. Grzegorz Minkiewia, Maciej Namysło, Mirosław Palatyński, Michał Świtała, Krzysztof Wrona, Bogdan Zieliński, Przemysław Czernik (adept) Opowieści Lasl<u Odon von Horvath '~'" '' "''' '''~ "' '''"' ''''" ~ Wiedeńsl<iego

3

4

5 Niepostawi<.'nic pmvt~ych 1i,vtilli 1iociągil /a sol1ą harr//ipj 11ieh1Ypiecz11e skutki ni/ ni<.'u111il jętność da11ia odpowiedzi na li, które. ohjęto już olicja/t~ym progra111r111. (...) Cenę milczenia placi się w twardej 1 vahwil' lud/kich cinpień. Zncmijm,v wię c od dol1rych p,vtmi, a świilt moi ' Sil/11 sii;-, cho ć: trochę odmieni, jak I o już 11ieraz czxnil.

6

7 W grudniu 1997 roku Pierre Bourdieu, jeden z najbardziej przenikliwych analityków współczesności wygłosił referat zatytułowany Le precarite est aujourd'hui partout [Niepewność jest dzisiaj wszechobecna]. Tytuł mówi wszystko: niepewność, brak gruntu pod nogami, poczucie bezsilności to najpowszechniejsze (i najdotkliwiej odczuwane) cechy współczesnego życia. Teoretycy francuscy mówią o precarite, niemieccy o Unsicherheit i Risikogesellschaft, włoscy o incertezza, a angielscy o insecurity, wszyscy jednak mają na myśli tę samą właściwość ludzkiej kondycji, doświadczaną w rozmaitych formach i pod rożnymi nazwami na całym świecie. [...) Wszystkie te pojęcia próbują uchwycić i wyrazić doznanie, które łączy w sobie poczucie nietrwałości (zajmowanej pozycji, przysługujących praw i pozostających do dyspozycji środków utrzymania), niepewności (związanej z brakiem stabilności i możliwością utraty tego wszystkiego) i zagrożenia bezpieczeństwa (zarówno własnego, osobistego, jak i bezpieczeństwa dobytku, najbliższej okolicy, wspólnoty). [...) Niepewna sytuacja społeczna skłania nas do tego, aby postrzegać świat jako zbiór produktów do natychmiastowego spożycia. Traktowanie świata i jego mieszkańców wyłącznie jako puli towarów konsumpcyjnych sprawia jednak, że próby wypracowania trwałych międzyludzkich więzi stają się niebywale trudne. Ludzie pozbawieni poczucia bezpieczeństwa na ogół łatwo wpadają w rozdrażnienie. Nie tolerują też niczego co staje na przeszkodzie realizacji ich pragnień, a ponieważ nie wszystkie ich pragnienia znajdują zaspokojenie, zwykle nie brakuje rzeczy i osób, których nie tolerują. [...] Skoro dzisiejsze zobowiązania mogą przeszkodzić w skorzystaniu z jutrzejszej okazji, należy zadbać o to, by były one możliwie błahe i powierzchowne, co pozwoli uniknąć poważniejszej szkody. Slówko teraz" jest kluczem do strategii życiowej, bez względu na to, czego ona dotyczy i co miałoby z niej wyniknąć. [...)W ten oto sposób polityka świadomego siania niepewności, którą prowadzą operatorzy rynków pracy, okazuje się znajdywać wsparcie (i wzmocnienie) w polityce życia - przyjętej dobrowolnie lub z konieczności. Obie strategie przynoszą ten sam skutek, którym jest slabnięcie i uwiąd, rozpad i rozbicie więzi międzyludzkich, wspólnot i związków partnerskich. Zobowiązania do grobowej deski" zmieniają się w umowy na czas określony poczuciem satysfakcji", z definicji, z rozmysłu, i z pragmatycznych względów mające charakter przejściowy. [... ] Cialo i wspólnota są ostatnimi szańcami obronnymi na pustoszejącym skądinąd polu bitewnym, na którym dzień w dzień, bez wytchnienia, toczy się wojna o pewność, trwałość i bezpieczeństwo. Spełniają one zadania rozdzielone niegdyś między wiele redut i szańców. A ponieważ nie mogą sprostać przerastającemu ich moc zadaniu, raczej pogłębiają. niż rozwiewają obawy tych, którzy szukając bezpiecznego azylu, postanowili schronić się w ich wnętrzu.

8

9 Dzisiejsze osamotnienie ciała i wspólnoty jest skutkiem długiej listy zmian, jakie nastąpiły w dobie płynnej nowoczesności. Jedna z tych zmian ma jednak szczególne znaczenie. Chodzi o zrzeczenie się lub porzucenie przez państwo wielu najistotniejszych obowiązków związanych ze sprawowaniem funkcji głównego (czy wręcz jedynego) dostawcy pewności i bezpieczeństwa oraz wynikające z tego faktu przerzucenie na obywateli zadania poszukiwania i znajdowania gwarancji pewności i unikania zagrożeń. [... ) Brak stabilnego fundamentu trzeba jakoś zrekompensować. Najlepiej sprawdza się w tej roli (dobrowolny lub przymusowy) współudział w zbrodniach, które mogą ujść sprawcom bezkarnie jedynie pod warunkiem przetrwania eksplozywnej wspólnoty". Eksplozywne wspólnoty potrzebują przemocy, by móc się narodzić i móc dalej istnieć. Potrzebują wrogów, którzy czyhają na ich życie i których mogą prześladować, torturować i dręczyć, tak aby każdy członek wspólnoty stal się współwinny dokonywania czynów, które w przypadku przegranej uznane zostaną z pewnością za zbrodnie przeciwko ludzkości, ścigane i karane z mocy prawa. Rene Girard wypracował obszerną teorię na temat roli gwałtu w narodzinach i trwaniu wspólnoty. Według tej teorii, pod spokojną powierzchnią pokojowej i przyjaznej wewnątrzwspólnotowej współpracy kłębią się nieustannie gwałtowne namiętności, które trzeba skierować poza granice wspólnoty, chroniąc w ten sposób wysepkę spokoju, na której przemoc jest zabroniona. Gwałt, mogący obnażyć pozorność wspólnotowej jedności, zostaje tedy przekształcony w narzędzie obrony wspólnoty i staje się niezbywalnym warunkiem jej istnienia. [... ] Wspólnym celem, który jednoczy różne formy rytualnych ofiar, jest podtrzymywanie pamięci o jedności wspólnoty i jej ciągłym zagrożeniu. By jednak cel został osiągnięty, ofiara zastępcza", składana na ołtarzu wspólnotowej jedności, musi być odpowiednio dobrana - przy czym kryteria wyboru nie są tylko wymagające, ale także ścisłe. Aby ofiara mogla spełnić swoją funkcję, trzeba odkryć w niej uderzające podobieństwo do istot, których nie można złożyć w ofierze" (to znaczy ludzi uznanych za pełnoprawnych członków wspólnoty"). Ofiara musi się jednak różnić od nich na tyle wyraźnie, aby żadne pomieszanie bytów nie było możliwe". Musi być kimś, kto stoi na zewnątrz wspólnoty, ale niezbyt daleko od niej; kimś, kto jest podobny do nas, prawowitych członków wspólnoty", a jednak różni się od nas zdecydowanie. Akt złożenia tych istot w ofierze ma przecież wytoczyć sztywne i nieprzekraczalne granice między wspólnotą. a otoczeniem. [...]. Brak więzi społecznych z pełnoprawnymi" członkami wspólnoty (albo zakaz tworzenia takich więzi) ma jeszcze jedną zaletę: wybrane ofiary można zgładzić bez narażania zbiorowości na ryzyko zemsty", można je ukarać, samemu pozostając bezkarnym

10

11 - lub licząc po cichu na bezkarność, głośno zaś wyrażając przypuszczenia odwrotne, odmalowując mordercze zapędy ofiar w najjaskrawszych barwach i przypominając wspólnocie o konieczności cementowania szeregów i zachowania stanu najwyższej czujności i najwyższego pogotowia. Teoria Girarda przybliża nas znacznie do zrozumienia sensu przemocy, która krzewi się i rozplenia na niewyraźnych granicach wspólnot, zwłaszcza tych o niepewnej i kwestionowanej tożsamości. Wyjaśnia przede wszystkim powszechną praktykę stosowania gwałtu w roli narzędzia, albo wytyczania granic tam, gdzie granic nie ma albo gdzie są one nieszczelne lub zatarte. [...] Po dokonaniu mordu założycielskiego wróg nie może okazać się całkiem martwy, musi być niczym zombi gotowy w każdej chwili wstać z grobu. Wróg naprawdę martwy, raz na zawsze pogrzebany i niezdolny do wskrzeszania nie wzbudzałby strachu na tyle silnego, by uzasadnić potrzebę dalszego istnienia wspólnoty. Obrzędy ofiarne pojawiają się regularnie, aby przypomnieć wszystkim wokół. że pogłoski o ostatecznej śmierci wroga są tegoż wroga kłamstwem propagandowym, a co za tym idzie - pośrednim, lecz niepodważalnym dowodem na to, że wróg żyje i ma się dobrze.[...] Twierdzenie, na którym eksplozywna wspólnota opiera swoją rację bytu głosi, że sytuacja wymaga opowiedzenia się po naszej" lub ich" stronie, że aby przetrwać, trzeba unicestwiać, i że warunkiem pozostania przy życiu jest zabijanie. [...] Ważnej jest także, aby morderstwa dokonać otwarcie, w świetle dnia i na widoku publicznym, w obecności świadków, którzy znają sprawców zbrodni z imienia i nazwiska, taka aby zatajenie udziału w zbrodni i uniknięcie kary stały się nierealne i aby solidarne wstawiennictwo wspólnoty zrodzonej z inicjacyjnej zbrodni pozostało dla sprawców jedyną nadzieją. [...] Eksplozywna wspólnota może mieć (zasadną. choć często złudną) nadzieję na dłuższe przetrwanie tylko wówczas, gdy pamięć o pierwotnej zbrodni nie ulega zatarciu, a członkowie wspólnoty, świadomi istnienia wielu obciążających ich dowodów, trzymają się solidarnie razem - zainteresowani zgodnym zwieraniem szeregów i negowaniem przestępczej i karalnej natury swoich czynów. Aby tak się stalo, należy okresowo lub permanentnie ożywiać wspomnienia owej zbrodni oraz lęk przed karą. dodając do starych zbrodni nowe.[...] Dlatego przemoc, która towarzyszy eksplozywnym wspólnotom społecznym i decyduje o sposobie ich życia, sama się odnawia i rozkrzewia, sama się napędza i sama się potęguje. Wytwarza ona - jak by powiedzial Gregory Bateson - schizmogenne łańcuchy", które trudno zerwać. Wybór na podstawie: Zygmunt Bauman, Płynna nowoczesność, Kraków 2006, ss

12

13

14 Repertuar DUŻA SCENA MATKA JOANNA OD ANIOŁÓW wg Jarosława Iwaszkiewicza William Shakespeare MAKBET Bertołt Brecht BAAL Juliusz Słowacki 30 SEKUND Tirso de Molina NIEŚMIAŁY NA DWORZE Jon Fosse SEN O JESIENI Stani s ław Wyspiański SĘDZIOWIE JACQUES BREL WIŚNIOWY SAD wg Antoniego Czechowa Odon von Horvath OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO MAŁA SCENA Samuel Beckett GOO.COM Cz~ na Godota, Fragment dramatyczny li Marianna Dembińska CASTING Dario Fo ZŁODZIEJ Waldemar Kotas FOCTKA AKROBATKA Marija lado BARDZO PROSTA HISTORIA prem. I 2002 prem. Xll 2004 prem. XI 2006 prem. tł 2007 prem. IX 2007 prem. X 2007 prem. Xll 2007 prem. Ili 2008 prem. Ili 2008 prem. V 2008 prem. I 2006 prem. IV 2006 prem. IX 2006 prem. IV 2007 p.o. Głównej księgowej Aleksandra Demciudl, Koordynator pracy artystyanej Katarzyna Siczewska, Inspicjentki Justyna Bartman, Cecylia Jacewska-Caban, Teresa Zielińska, Asystent dyrektora ds. promocji i sponsoringu Łukasz KuSllZyński, Specjalista ds. projebm Ewa Plutecka, Specjalista ds. zamówień publicznych Olga Sima, Specjalista ds. kadr i zatludnlenia Katarzyna Branicka, Sekretariat Iwona Gołąbek, Główny mechanik Ireneusz Podhalański, Kierownik Działu Administracyjno-Gospodaraego Jolanta Mazepka, Dział techniczny Jaromin Capiga (zastępca kierownika), Brygadziści montaiystów dekoracji Tomasz Albekier. Stanisław Kraska, Montażyści dekoracji Krzysztof Bugajski, Witold Janiszewski, Jeay Kowalewslci, Zbigniew Kuleczko, Tomasz Masłowski, Teodor Rimpler. Pracownia krawiecka damska Irena Grund (kierownik), Monika Gogol, Maria Szweda, Pracownia krawiecka ~ka Piotr Kaspeiski (kierownik), Ewa Chmurska Pracownia akustyana Ryszard Balcer (kierownik), Marian W5enfeld, Pramwnia oświetleniowa Grzegorz Cwalina (kierownik), Daniel Jaskuła, Janusz Kabnielslci, Michał Kostęsłci, Witold Prokopowicz, Pracownia stolarska Bernard Szok (kierownik), Henlyk Urbanek, Tapim Joachim Biyla, Ślusarz Henryk Nicpon, Pracownia modelatorska Barbara Cegielska (kierownl"k), Józef Mazur. Pracownia malarska Małgorzata Grubizna, Knysztof Młyńaak, Pracownia fryzjersko-jl!rukarska Paweł Stelmach (kierownik), Katarzyna Bolkowska, Barbara Kowzan. Brygadzista garderobianych i rekwizytorek Magdalena Tomechna-Dzisiewicz. Ganlerablane Halina Rimpler. Anna Watras, Rekwizytor Waldemar Watras. SCENA NA PARTERZE Martin McDonagh KRÓLOWA PIĘKNOŚCI Z LEENANE Neil LaBute GRUBA ŚWINIA MALARNIA Ełfriede Jelinek CHÓR SPORTOWY W PRZVGOTOWANIU Michael Frayn CTEGO NIE WIDAĆ. erem. IX 2006 prem. XI 2007 prem. Ili 2008 prem. IX 2008 Otganiworem T caau im. Jana Kochanowskiego w Opolu jest Samorąd Wojcwóduwa Opolskitgo. llluroa!sluglwm!nt -~ ~l3111lwi81111b!p'ilda! bll!lllw~ I~ w pcnedziali od aoo do od -111do_.oda.ooc1o1&00. ll!ijllll on~s.łs.941. on~s.3!ml82 c1o as w. 1oa. KASA 111ETOWA!Ili. on~s.ts.941. on~s.3!ml82 c1oasw. 10!ll czynnaodwblu do _od 10.00do 14.00lod 1!i.00do kjb do rozpoc:zp pmds1awleńa, w!gbaly... godrłle Jllllf... Redallljo pogr; ICATAllZYNA DUDEr. HAUNA IUGBt oiir--. SIUDIO.mnTOO", Ili. on 6ł7-3J5 Dni:.5N1t"... ~ ~

15