8. Przyznanie wszystkim dzieciom pracowników paczek na święta o tej samej wartości 9. Dofinansowanie do wypoczynku a wymiar urlopu

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI WSTĘP 3 I Komu należą się świadczenia z ZFŚS Świadczenia z ZFŚS dla pracowników zatrudnionych na zastępstwo i na część etatu 2. Wykluczenie z ZFŚS pracownika, który pracuje też w innej szkole 3. Świadczenia dla małżonków zatrudnionych w jednej szkole 4. Świadczenia na dziecko dla rozwiedzionego pracownika 5. Wykluczenie nauczycieli z wczasów pod gruszą 6. Prawo do świadczeń z ZFŚS emeryta, który podjął pracę w innej szkole II Ustalenie wysokości świadczeń przyznawanych z ZFŚS Zróżnicowanie wysokości świadczeń w zależności od zajmowanego stanowiska 8. Przyznanie wszystkim dzieciom pracowników paczek na święta o tej samej wartości 9. Dofinansowanie do wypoczynku a wymiar urlopu III Świadczenia, które można sfinansować z ZFŚS Rodzaje zapomóg losowych 11. Sfinansowanie zakupu okularów dla dziecka pracownika 12. Zapomoga czy pożyczka z ZFŚS jak wybrać? 13. Wypłata gotówki jako forma pomocy 14. Wczasy pod gruszą dla emeryta 15. Zakup kwiatków na Dzień Kobiet z ZFŚS IV Wniosek o przyznanie świadczenia z ZFŚS Świadczenia z ZFŚS przyznawane bez wniosku pracownika

3 17. Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia przez współpracowników 18. Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia przez współmałżonka 19. Odmowa przyznania świadczenia, gdy brak jest informacji o dochodach V Opodatkowanie świadczeń z ZFŚS Opodatkowanie dofinansowania zielonej szkoły dla dzieci pracowników 21. Opodatkowanie świadczeń rzeczowych otrzymanych w kilku szkołach 22. Opodatkowanie dofinansowania do wyjazdu rehabilitacyjnego 23. Opodatkowanie dofinansowania do wycieczki zorganizowanej dla pracowników VI Gospodarowanie środkami Funduszu Rola i uprawnienia komisji socjalnych 25. Rola związków zawodowych w przyznawaniu świadczeń z ZFŚS 2

4 WSTĘP W każdej placówce oświatowej musi działać Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Świadczenia z Funduszu przyznawane są na podstawie ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej jako: ustawa o ZFŚS) oraz regulaminu ZFŚS przyjętego w danej placówce. Fundusz socjalny postrzegany jest głównie przez pryzmat dofinansowania do wypoczynku czyli tzw. wczasów pod gruszą oraz prezentów z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Dodatkowo, praktyka pokazuje, że dyrektorzy szkół i placówek oświatowych chcą przyznawać świadczenia z ZFŚS stosując kryterium wymiaru etatu czy okresu zatrudnienia, jakby zakres pomocy z funduszu socjalnego miał zwiększać się wraz ze stażem pracy w danej szkole czy liczbą godzin w niej przepracowanych. Nic bardziej mylnego. Choć sposób gospodarowania środkami ZFŚS określany jest w regulaminie ustalanym dla danej szkoły, jego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadami określonymi w ustawie o ZFŚS, tj. przyznawanie świadczeń z ZFŚS ma stanowić pomoc socjalną dla pracowników. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych nie może być traktowany jako fundusz okolicznościowy, a zasady przyznawania świadczeń muszą prowadzić do przyznawania najwyższych świadczeń osobom najbardziej potrzebującym. Zachęcam do zapoznania się z niniejszym opracowaniem, które wyjaśnia, jak w praktyce stosować ustawę o ZFŚS, by świadczenia z zakładowego funduszu socjalnego były przyznawane zgodnie z prawem oraz służyły pracownikom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej. 25 przykładów z życia szkoły obrazuje, jak gospodarować środkami funduszu socjalnego. 3

5 I Komu należą się świadczenia z ZFŚS Osobami uprawnionymi do korzystania z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych są: pracownicy, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny, inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu (art. 2 pkt 5 ustawy o ZFŚS). Osoby te zawsze mają prawo korzystać ze świadczeń finansowanych ze środków ZFŚS i pracodawca nie może ich tego prawa pozbawić. Każda z osób uprawnionych może korzystać ze wszystkich świadczeń przewidzianych w regulaminie ZFŚS. Świadczenia z ZFŚS dla pracowników zatrudnionych na zastępstwo i na część etatu Pytanie 1: W jakim zakresie z funduszu mogą korzystać pracownicy zatrudnieni na zastępstwo i poniżej ½ etatu? Odpowiedź: Wymiar czasu pracy i rodzaj umowy o pracę pracownika nie mają znaczenia przy przyznawaniu świadczeń z ZFŚS. Przesłankami decydującymi o przyznaniu i wysokości świadczenia są kryteria wyłącznie o charakterze socjalnym (art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS). Rodzaj umowy o pracę, wymiar czasu pracy i staż nie mogą mieć wpływu na decyzję o przyznaniu bądź nie przyznaniu świadczenia oraz na wysokość przyznawanej pomocy. Są to bowiem kryteria płacowe, a nie socjalne. Wykluczenie z ZFŚS pracownika, który pracuje też w innej szkole Pytanie 2: Czy główne/dodatkowe miejsce pracy może stanowić kryterium ustalania wysokości świadczeń z ZFŚS 4

6 Odpowiedź: Nie. To, czy pracownik jest zatrudniony w kilku miejscach pracy, nie może mieć wpływu na przyznanie lub nie świadczenia z ZFŚS ani także na jego wysokość (art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS). Sytuacja życiowa pracownika to nie tylko wysokość osiąganych dochodów. Może okazać się, że pracownik, który jest zatrudniony w kilku miejscach pracy, jest w gorszej sytuacji życiowej niż ten, który pracuje tylko w jednej szkole (np. pracownik zatrudniony w jednej szkole może być samotny, zaś ten zatrudniony w kilku szkołach może samotnie wychowywać dzieci). Co więcej, pracownik zatrudniony w kilku miejscach pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy może osiągać dochód niższy niż pracownik zatrudniony w jednej szkole w pełnym wymiarze czasu pracy. Świadczenia dla małżonków zatrudnionych w jednej szkole Pytanie 3: Małżonkowie pracują w jednej placówce. Oboje złożyli wniosek o świadczenie socjalne - zapomogę świąteczną. Oboje, co jest oczywiste, mają taką samą sytuację życiową, rodzinną, materialną. Z wniosku wynika, że kwalifikują się do przyznania zapomogi. Czy każdemu z osobna muszę udzielić pomocy w takiej samej wysokości? Czy właściwy jest zapis w regulaminie: W przypadku złożenia wniosku o przyznanie tego samego świadczenia socjalnego przez więcej niż jedną osobę uprawnioną z rodziny zastrzega się możliwość przyznania świadczenia jednej ubiegającej się uprawnionej osobie z tej rodziny? Odpowiedź; Jeżeli w szkole zatrudnieni są małżonkowie, to każdy z nich jest pracownikiem, na którego naliczany jest odpis na ZFŚS i każdy ma prawo ubiegać się o świadczenia socjalne określone w regulaminie ZFŚS. Dopuszcza się w praktyce unikania dublowania się niektórych świadczeń finansowanych z ZFŚS. Dotyczy to świadczeń na dzieci i na współmałżonków. Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni w tej samej szkole, to regulamin ZFŚS może przewidywać, że świadczenia na dzieci (np. paczki mikołajowe, dofinansowanie do wypoczynku) może otrzymać tylko jeden z rodziców. Jeżeli natomiast regulamin ZFŚS przewiduje, że osoby uprawnione (a więc m.in. pracownicy) mają prawo do zapomogi świątecznej, to nie można wyłączyć z tego świadczenia pracownika, tylko dlatego, że 5

7 jego współmałżonek otrzymał już takiej świadczenie, albo ubiega się o nie. Gdyby bowiem małżonkowie pracowali w innych szkołach, w każdej ze szkół mogliby otrzymać taką zapomogę, gdyby regulamin ją przewidywał. Świadczenia na dziecko dla rozwiedzionego pracownika Pytanie 4: Pracownik rozwiedziony prowadzi osobne gospodarstwo domowe i płaci alimenty na dzieci, które przebywają cały czas z matką (pracującą). Czy ten pracownik może ubiegać się w naszej szkole o dofinansowanie z ZFŚS, np. do kolonii dzieci? Odpowiedź: Jeśli pracownik nie jest pozbawiony praw rodzicielskich, to dzieci są członkami jego rodziny, uprawnionymi do korzystania z ZFŚS u jego pracodawcy. Do osób ustawowo uprawnionych do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zalicza się m.in. pracowników i ich rodziny. Rodziną, w rozumieniu Kodeksu rodzinnego, są współmałżonkowie i ich dzieci. Mogą to być dzieci własne, przysposobione, przyjęte na wychowanie itp. Oznacza to, że pracownik, nawet po rozwodzie, może ubiegać się o świadczenia socjalne na dziecko. Wykluczenie nauczycieli z wczasów pod gruszą Pytanie 5: Czy w regulaminie ZFŚS w szkole można dokonać zapisu, że z wczasów pod gruszą mogą skorzystać tylko pracownicy niepedagogiczni (nauczycielom przysługuje przecież obligatoryjnie świadczenie urlopowe)? Odpowiedź: Nie. Jedynym kryterium przyznawania świadczeń z ZFŚS może być sytuacja życiowa, rodzinna i materialna osoby uprawnionej.krąg osób uprawnionych do korzystania z funduszu socjalnego jest również ustalony ustawowo i pracodawca w regulaminie nie może pozbawić tych osób prawa do korzystania ze świadczeń socjalnych. 6

8 Prawo do świadczeń z ZFŚS emeryta, który podjął pracę w innej szkole Pytanie 6: Czy świadczenia z ZFŚS w szkole przyznaje się nauczycielowi - emerytowi, który po przejściu na emeryturę podjął pracę w innej placówce? Odpowiedź: Tak. Osobami uprawnionymi do korzystania z ZFŚS są m.in. emeryci i renciści - byli pracownicy (art. 2 pkt 5 ustawy o ZFŚS). Jeżeli emeryt lub rencista nawiązuje umowę o pracę w innym zakładzie pracy, to w przypadku rozwiązania umowy korzysta on z funduszu istniejącym w ostatnim miejscu pracy. Osoba, która uprzednio przeszła na wcześniejszą emeryturę i podjęła w nowym zakładzie pracy zatrudnienie, zawieszając wypłatę emerytury, a następnie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę, jest emerytem - byłym pracownikiem tego ostatniego zakładu pracy (uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 1991 r.).oznacza to, że w przypadku, gdy pracownik przejdzie na emeryturę korzysta z Funduszu Socjalnego szkoły, z której przeszedł na emeryturę. Jeżeli będąc emerytem zatrudni się w innej szkole, korzysta tam również z ZFŚS - tym razem jako pracownik. W takiej sytuacji ta sama osoba jest uprawniona do korzystania ze świadczeń dwóch Funduszu Socjalnych - jednego w szkole, z której poszedł na emeryturę i drugiego - w szkole, w której jest zatrudniony. II Ustalenie wysokości świadczeń przyznawanych z ZFŚS Pomoc ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych udzielana jest na podstawie kryteriów socjalnych, czyli w zależności od sytuacji materialnej, życiowej i rodzinnej osób uprawnionych do korzystania z Funduszu. Doprecyzowanie kryterium socjalnego w regulaminach ZFŚS polega przede wszystkim na ustaleniu progów 7

9 dochodowych, tj. dochodu na osobę w rodzinie. Oprócz kryterium dochodowego stosuje się kryteria pomocnicze odnoszące się również do sytuacji rodzinnej i życiowej osób uprawnionych, np. dla osób znajdujących się w identycznej sytuacji dochodowej pierwszeństwo w przyznawaniu pomocy socjalnej będą miały osoby wielodzietne lub samotne, rodzic samotnie wychowujący dzieci etc. Pamiętaj, że przyznając świadczenia z ZFŚS zawsze trzeba kierować się kryterium socjalnym, co w konsekwencji oznacza, że z ZFŚS nie można przyznać pomocy wg zasady każdemu po równo. Zróżnicowanie wysokości świadczeń w zależności od zajmowanego stanowiska Pytanie 7: W mojej szkole tzw. wczasy pod gruszą przyznawane są w następujący sposób: dla nauczycieli jest przedział zł, a dla pracowników administracji i obsługi szkoły przedział zł. Czy jest to zgodne z prawem? Odpowiedź: Nie. Taki zapis w regulaminie jest nieprawidłowy. Określając sytuację materialną pracownika, administrator środkami zgromadzonymi na ZFŚS powinien brać pod uwagę nie tylko wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika w danym zakładzie pracy, ale również dochody pracownika osiągane poza zakładem pracy oraz dochody członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z pracownikiem. Dopiero taka kompleksowa analiza pozwala na uczynienie w regulaminie ZFŚS prawidłowego rozróżnienia wysokości przyznawanych świadczeń z ZFŚS. Zajmowanie określonego stanowiska pracy w żaden sposób nie odzwierciedla sytuacji socjalnej pracownika. Przyznanie wszystkim dzieciom pracowników paczek na święta o tej samej wartości Pytanie 8: Czy paczki ze dla dzieci pracowników przyznawane na Święta dla dzieci pracowników mogą być jednakowe? Przecież dzieci nie powinny czuć się pokrzywdzone lub gorsze od innych. 8

10 Odpowiedź: Nie, paczki dla dzieci pracowników nie powinny mieć jednakowej wartości, chyba, że wszyscy pracownicy znajdują się w takiej samej sytuacji materialnej. Należy podkreślić, że decyzja o zasadności przyznania i wysokości każdej pomocy przyznawanej ze środków socjalnych, a więc także i paczki dla dziecka pracownika, musi być poprzedzona oceną jego sytuacji socjalnej (życiowej, rodzinnej i materialnej). Nie ma wyjątku od tej zasady. Przywoływanie takich argumentów, jakich użyto w pytaniu (pokrzywdzenie dzieci) nie ma uzasadnienia przy przyznawaniu świadczeń socjalnych. Z ZFŚS nie przyznaje się bowiem prezentów, tylko pomaga, jeśli jest taka potrzeba. Dofinansowanie do wypoczynku a wymiar urlopu Pytanie 9: Czy regulamin ZFŚS może, oprócz kryterium socjalnego, przewidywać zróżnicowanie wysokości dofinansowania do wypoczynku w zależności od wymiaru urlopu pracownika? Odpowiedź: Nie. Wysokość świadczeń przyznawanych z ZFŚS może być zróżnicowana wyłącznie za pomocą kryterium socjalnego tj. sytuacji życiowej, rodzinnej i socjalnej pracowników. Wprowadzenie dodatkowego kryterium, jakim jest wymiar urlopu, przy ustalaniu wysokości świadczenia urlopowego, nie odnosi się do sytuacji socjalnej pracowników - tylko pośrednio do wymiaru etatu a zatem nie może być zastosowane przy przyznawaniu świadczeń. III Jakie świadczenia można sfinansować z ZFŚS Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych nie jest funduszem okolicznościowym. Środki funduszu można przeznaczyć wyłącznie na działalność socjalną w szkole. Przez działalność socjalną rozumie się wyłącznie usługi świadczone przez pracodawców na rzecz (art. 2 pkt 1 ustawy o ZFŚS): 9

11 różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, oraz udzielanie pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe. Każdą propozycję wydatku ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych należy odnieść do definicji działalności socjalnej. Pozwoli to ocenić, czy dany wydatek jest wydatkiem, który można pokryć ze środków funduszu. Rodzaje zapomóg losowych Pytanie 10: Czy zapomogi losowe muszą być dokładnie wymienione w regulaminie ZFŚS? Odpowiedź: Tak - rodzaje, formy, wysokość i częstotliwość przyznawania zapomóg a także sposób dokumentowania sytuacji uzasadniających przyznanie zapomogi muszą być określone w regulaminie funduszu obowiązującym u danego pracodawcy. W związku z tym to konkretne zapisy w regulaminie, a nie przepisy ustawy o ZFŚS stanowią podstawę prawną do ubiegania się o poszczególne świadczenia u danego pracodawcy. Regulamin bowiem jest socjalnym prawem zakładowym kształtującym wzajemne prawa i obowiązki pracodawcy administrującego funduszem i pracowników zainteresowanych pomocą socjalną. Ponadto regulamin powinien być w miarę szczegółowy i precyzyjny, tak aby wyeliminować mogące pojawić się w praktyce wątpliwości interpretacyjne. 10

12 Sfinansowanie zakupu okularów dla dziecka pracownika Pytanie 11: Czy pomocą rzeczową może być zakup okularów dziecku pracownika? Odpowiedź: Tak, jeżeli taką pomoc przewidziano w regulaminie ZFŚS. Udzielanie pomocy rzeczowej jest jedną z form działalności socjalnej. Zatem sfinansowanie pracownikowi np. zakupu lekarstw czy okularów dla dziecka mieści się jak najbardziej w ramach pomocy socjalnej. Należy jednak pamiętać o dodatkowym kryterium, czyli ocenie sytuacji materialnej pracownika. Zapomoga czy pożyczka z ZFŚS jak wybrać? Pytanie 12: Czy można przyznać zapomogę lub pożyczkę osobie która jest zadłużona i spłaca dużo kredytów? Odpowiedź: Jeżeli pracownik już spłaca jakieś kredyty i znajduje się w trudnej sytuacji materialnej to można przyznać mu zapomogę, zgodnie z zasadami opisanymi w regulaminie ZFŚS danej placówki. Natomiast przyznanie takiej osobie pożyczki budzi wątpliwości co do tego, czy będzie ona w stanie ją spłacić. Pożyczka ma, co do zasady, charakter zwrotny, co oznacza, że udzielając pożyczki musimy oceniać tzw. zdolność pracownika do jej spłaty i odpowiednio zabezpieczyć tę spłatę. W przypadku pracownika już obciążonego koniecznością spłaty kilku kredytów spełnienie warunku spłaty pożyczki mieszkaniowej wydaje się mocno wątpliwe. Wypłata gotówki jako forma pomocy Pytanie 13: Czy można nauczycielom i pracownikom obsługi przyznać gotówkę na święta z ZFŚS, czy mogą to być tylko bony? Odpowiedź: Możliwe jest przyznanie pracownikom z ZFŚS pomocy socjalnej w postaci gotówki, jak również w postaci bonów, jeżeli taki rodzaj pomocy został przewidziany w regulaminie ZFŚS w szkole. Warunkiem, by móc daną formę pomocy zrealizować ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, jest zapisanie możliwości udzielenia takiej pomocy w regulaminie ZFŚS. Usta- 11

13 lając zasady przyznawania m.in. bonów lub środków pieniężnych z okazji świąt Bożego Narodzenia należy pamiętać, by wysokość pomocy była uzależniona od ogólnej sytuacji życiowej każdego pracownika nie można przyznać pomocy według zasady każdemu po równo, gdyż takie działanie naraża dyrektora szkoły na odpowiedzialność za wykroczenie zagrożone karą grzywny do zł. Wczasy pod gruszą dla emeryta Pytanie 14: Czy emerytowi byłemu pracownikowi przysługują tzw. wczasy pod gruszą? Odpowiedź: Tak, emeryt były pracownik może ubiegać się o dofinansowanie do wypoczynku, jeżeli regulamin funduszu działającego w danej placówce przewiduje wypłatę takiego świadczenia. Odrębną kwestią pozostaje to, czy świadczenie to zostanie mu faktycznie przyznane. Świadczenia z ZFŚS są przyznawane według zasad określonych w regulaminie. Oznacza to, że każda osoba uprawniona ma prawo się o nie ubiegać, ale otrzyma je tylko ten, kto spełnił warunki określone w regulaminie. Przyznawanie świadczeń odbywa się bowiem po przeprowadzeniu indywidualnej kwalifikacji wniosków osób uprawnionych. Zakup kwiatków na Dzień Kobiet z ZFŚS Pytanie 15: Czy zgodnie z ustawą o ZFŚS można w formie prezentu przekazać wszystkim kobietom z okazji 8 marca bony towarowe? Talony byłyby zróżnicowane w zależności od dochodu kobiet, np. w wysokości 50 i 70 zł. Odpowiedź: Nie. Takie działanie naruszałoby przepisy ustawy o ZFŚS. Ze środków ZFŚS finansuje się przede wszystkim pomoc, wsparcie dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji socjalnej, a nie prezenty okolicznościowe. Przeznaczając środki funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej, a następnie przyznając świadczenia z tego funduszu, należy pamiętać o tym, że, co do 12

14 zasady, fundusz finansuje pomoc socjalną, a zatem nie jest on funduszem okolicznościowym. Wyklucza to finansowanie ze środków socjalnych obchodów różnego rodzaju świąt (np. zwyczajowych, kościelnych, zawodowych) lub jubileuszy zakładowych. IV Wniosek o przyznanie świadczenia z ZFŚS Rozróżniamy dwa rodzaje świadczeń ze środków ZFŚS, tj. takie, które mają charakter ulgowy (świadczenia indywidualne), oraz inne świadczenia i usługi finansowane ze środków ZFŚS, które mają charakter masowy (imprezy, wycieczki). Przyznanie świadczenia indywidualnego z ZFŚS wymaga złożenia wniosku przez osobę uprawnioną do korzystania z tych świadczeń. Jeżeli osoba uprawniona nie złoży wniosku o przyznanie świadczenia z funduszu, wówczas pracodawca nie ma podstawy do jego wypłaty. Korzystanie z usług masowych organizowanych przez pracodawcę ze środków ZFŚS dla osób uprawnionych nie wymaga badania ich sytuacji socjalnej, a zatem nie wymaga składania wniosków o przyznanie świadczenia (por. wyrok SN z 23 października 2008 r.). Świadczenia z ZFŚS przyznawane bez wniosku pracownika Pytanie 16: Czy na każde świadczenie z ZFŚS w szkole zainteresowany musi składać wniosek do dyrektora szkoły? Odpowiedź: Świadczeniem indywidualnym wypłacanym z ZFŚS w szkole, które nie wymaga składania wniosku, jest świadczenie urlopowe dla nauczycieli (art. 53 ust. 1a KN). Udział w usługach masowych organizowanych przez pracodawcę ze środków ZFŚS również nie wymaga składania wniosku. Pozostałe świadczenia indywidualne wypłacane z funduszu przyznawane są na wniosek osób uprawnionych. 13

15 Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia przez współpracowników Pytanie 17: Czy komisja socjalna i pracodawca mogą przyznać pracownikowi zapomogę z powodu operacji i pobytu w szpitalu bez wniosku pracownika? Odpowiedź: Świadczenia socjalne, co do zasady, przyznaje się na wniosek uprawnionego, ale inicjatorem w tej sprawie może być także inny pracownik, czy pracodawca znający trudną sytuację pracownika. Natomiast beneficjent takiej pomocy musi zgodzić się ją przyjąć i spełnić określone w regulaminie ZFŚS warunki jej uzyskania. Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia przez małżonka Pytanie 18: Pracownik szkoły poważnie zachorował i przebywa w szpitalu. Żona pracownika zwróciła się do nas z prośbą o jednorazową bezzwrotną wypłatę zapomogi choremu pracownikowi. Czy w tej sytuacji żona (ciężko chorego pracownika, który nie jest w stanie napisać wniosku) może w imieniu męża złożyć wniosek o zapomogę, a szkoła wypłaci zapomogę na konto naszego pracownika? Odpowiedź: Członkowie rodziny pracownika także są uprawnieni do korzystania z funduszu (art. 2 pkt 5 ustawy o ZFŚS). Żona może zatem wystąpić o zapomogę we własnym imieniu i powinna zostać potraktowana w taki sam sposób, jak inne osoby uprawnione do korzystania z funduszu. Natomiast wystąpienie z wnioskiem w imieniu pracownika uzależnione jest od treści regulaminu ZFŚS. Jeżeli regulamin przewiduje dodatkowo możliwość wystąpienia z wnioskiem o przyznanie świadczenia z funduszu w imieniu współmałżonka, nie ma żadnych przeszkód, by taki wniosek został uwzględniony. Odmowa przyznania świadczenia, gdy brak jest informacji o dochodach Pytanie 19: Zgodnie z regulaminem ZFŚS w naszej szkole ubiegający się o pomoc przedstawia informację o wysokości uzyskanych 14

16 dochodów (wg oświadczenia majątkowego składanego do urzędu skarbowego) i otrzymuje pomoc w zależności od ich wysokości. Kilkoro pracowników nie chce złożyć oświadczenia. Czy mam prawo odmówić przyznania pomocy rzeczowej w postaci bonów świątecznych? Odpowiedź: Tak, w tej sytuacji można odmówić przyznania bonów z ZFŚS. Zasady przyznawania świadczeń z ZFŚS, w tym procedura przyznawania świadczeń powinny zostać określone w regulaminie ZFŚS w szkole (art. 8 ust. 2 ustawy o ZFŚS). Jeżeli pracownik nie spełnia określonych w nim warunków, pracodawca ma prawo odmówić przyznania świadczenia. V Opodatkowanie świadczeń z ZFŚS Zasadą jest, że wszelkiego rodzaju dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Niektóre dochody podlegają jednak zwolnieniu od podatku. W przypadku świadczeń z ZFŚS, wolne od podatku dochodowego w 2014 r. są: 1. zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty zł; 2. świadczenia otrzymywane przez emerytów lub rencistów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy, w tym od związków zawodowych do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty zł; 3. wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie 15

17 świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł; rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi 4. świadczenia otrzymane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, związane z pobytem dzieci osób uprawnionych do tych świadczeń w żłobkach lub klubach dziecięcych w całości; 5. dopłaty do: wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu dzieci i młodzieży do lat 18 z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych niezależnie od ich wysokości; 6. świadczenia otrzymane na podstawie odrębnych przepisów przez członków rodzin zmarłych pracowników oraz zmarłych emerytów i rencistów do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty zł. (art. 21 ust. 1 pkt 26, pkt 38, pkt 67, pkt 67a, pkt 78, pkt 92 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Opodatkowanie dofinansowania zielonej szkoły dla dzieci pracowników Pytanie 20: Czy dofinansowanie do zielonej szkoły organizowanego przez szkołę jest zwolnione z podatku? Odpowiedź: Dofinansowanie z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych m.in. wypoczynku połączonego z nauką, czym charakteryzują się tzw. zielone szkoły organizowane także przez szkoły uprawnione do organizowania wypoczynku dzieci i młodzieży, jest zwolnione całkowicie od podatku dochodowego od osób fizycznych, 16

18 gdy dotyczy to dofinansowania wypoczynku dzieci i młodzieży do lat 18. Jeśli dofinansowanie wypłacane jest z innych środków niż Fundusz Socjalny wówczas obowiązuje limit zwolnienia do wysokości 760 zł w roku podatkowym (art. 21 ust. 1 pkt 78 ww. ustawy). Opodatkowanie świadczeń rzeczowych otrzymanych w kilku szkołach Pytanie 21: Nauczyciel zatrudniony w dwóch szkołach, korzystający z ZFŚS w obu placówkach otrzymał paczkę świąteczną w wysokości 200 zł w jednym miejscu pracy i paczkę wartości 380 zł w drugim miejscu pracy. Czy otrzymane świadczenia rzeczowe są zwolnione z podatku w obu miejscach pracy? Odpowiedź: Nie. Kwota limitu ograniczająca zwolnienie z podatku dochodowego dotyczy łącznych świadczeń rzeczowych otrzymanych przez pracownika ze środków ZFŚS, bez względu na liczbę źródeł, z których pochodzą (art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o PIT). Jeżeli nauczyciel jest zatrudniony w kilku szkołach, w każdej z nich jest uprawniony do korzystania z ZFŚS. Dyrektor, przyznając nauczycielowi pomoc materialną w formie rzeczowej lub finansowej do wartość 380 zł w roku podatkowym, nie jest obowiązany obliczać i uiszczać zaliczki na podatek dochodowy. Jednakże jeżeli łączna kwota świadczeń otrzymanych ze wszystkich funduszy socjalnych, z których korzysta nauczyciel, przekracza w sumie kwotę zwolnioną z podatku dochodowego, na nauczycielu jako podatniku ciąży obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od tej nadwyżki. W tym celu w interesie nauczyciela jest poinformowanie pracodawców o wysokości świadczeń otrzymanych z ZFŚS u innych pracodawców, w celu naliczenia i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy. Opodatkowanie dofinansowania do wyjazdu rehabilitacyjnego dzieci i emerytów Pytanie 22: Czy wczasy rehabilitacyjne dzieci, rodziców lub emerytów są opodatkowane? 17

19 Odpowiedź: Tylko dofinansowanie kosztów wypoczynku (wraz z kosztami dojazdu) połączonego z rehabilitacją lub leczeniem dzieci i młodzieży do lat 18, zorganizowanego ze środków ZFŚS jest zwolnione w całości z podatku. Gdy jest finansowane z innych źródeł to zwolnienie przysługuje do kwoty 760 zł w roku podatkowym. Opodatkowanie dofinansowania do wycieczki zorganizowanej dla pracowników Pytanie 23: Czy dofinansowanie do wycieczki zorganizowanej ze środków ZFŚS można potraktować jako świadczenie rzeczowe zwolnione od podatku? Odpowiedź: Nie, zorganizowanie wycieczki dla pracowników nie jest świadczeniem rzeczowym, zatem stanowi przychód pracownika podlegający opodatkowaniu (art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o PIT). W przypadku skorzystania przez pracowników z wycieczki sfinansowanej przez ZFŚS zasadniczo nie mamy do czynienia ani ze świadczeniem rzeczowym, ani pieniężnym. Uznaje się, że przedmiotem świadczenia jest usługa. Wartość takiej usługi np. wycieczki wykupionej przez pracodawcę nie korzysta ze zwolnienia od podatku. VI Gospodarowanie środkami Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Środkami ZFŚS administruje pracodawca (art. 10 ustawy o ZFŚS). W zakresie zarządu środkami Funduszu pracodawca musi stale współpracować z organizacjami związkowymi (art. 27 ustawy o związkach zawodowych).w większości regulaminów ZFŚS przyznawanie świadczeń z Funduszu to uprawnienie komisji socjalnej. Komisje socjalne w szkole mogą funkcjonować, ale trzeba pamiętać, 18

20 że podstawą prawną ich działania są jedynie zapisy regulaminu ZFŚS w szkole. Komisje socjalne nie mogą odbierać kompetencji ustawowo przyznanych innym podmiotom, tj. dyrektorowi szkoły i związkom zawodowym. Nie wystarczy opinia komisji w zakresie przyznania świadczenia do wypłaty świadczenia z ZFŚS, gdyż ustawa o związkach zawodowych wymaga w tym zakresie uzgodnień z zakładową (międzyzakładową) organizacją związkową. Za prawidłowe dysponowanie środkami Funduszu Socjalnego odpowiada pracodawca, nawet wtedy, gdy działa u niego komisja socjalna (art. 12a ustawy o ZFŚS). Rola i uprawnienia komisji socjalnych Pytanie 24: Czy pracodawca musi powoływać komisję socjalną i jej członków co roku? Ile członków powinna mieć komisja socjalna? Odpowiedź: Przepisy ustawy o ZFŚS nie regulują sposobu powoływania komisji socjalnej, jej składu, kadencji a także faktycznych kompetencji. Rolę i uprawnienia funkcjonujących u pracodawców tzw. komisji socjalnych, należałoby zatem oceniać w zależności od ich składu. Jeśli bowiem, w wyniku porozumienia z działającymi u pracodawcy zakładowymi organizacjami związkowymi powołał on komisję lub stały zespół realizujący wynikające z ustawy o ZFŚS i z ustawy o związkach zawodowych uprawnienia w zakresie zakładowej działalności socjalnej, to takie ciało, biorąc pod uwagę wymienione wyżej przepisy, posiada istotne uprawnienia w sferze decydowania o wydatkowaniu funduszu. Natomiast tworzone u niektórych pracodawców komisje socjalne, w skład których wchodzą odpowiednie służby pracodawcy i wskazywani przedstawiciele załogi, mogą w istocie tylko opiniować i doradzać, gdyż nie mają one umocowania prawnego w przepisach ustawy o ZFŚS. Rola związków zawodowych w przyznawaniu świadczeń z ZFŚS Pytanie 25: Czy związki zawodowe muszą wchodzić w skład komisji socjalnej i odrębnie opiniować każdy wniosek? 19

21 Odpowiedź: Jeśli w placówce działają związki zawodowe, a dyrektor szkoły zamierza powoływać komisję socjalną, to oczywiste jest, że powinni być do niej delegowani przedstawiciele zakładowych organizacji związkowych, w placówkach, w których działają zakładowe organizacje związkowe są one wyłącznym partnerem pracodawcy w zakresie wydatkowania środków z ZFŚS (uzgodnienie treści regulaminu i przyznawanie świadczeń osobom uprawnionym). W innym przypadku zasadność funkcjonowania takiej komisji budziłaby wątpliwości prawne. Ponieważ z ustawy o związkach zawodowych wynika obowiązek uzgadniania ze związkami zawodowymi przyznawania świadczeń pracownikom, ich wnioski o przyznanie pomocy powinny być także przedmiotem uzgodnień ze związkami zawodowymi. Podstawa prawna: ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2012 r., poz. 592 ze zm.) art. 2 pkt 1 i pkt 5, art. 8 ust. 1 i ust. 2, art. 10, art. 12a. ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) art. 8 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 26, pkt 38, pkt 67, pkt 78, pkt 92. ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2014 r., poz. 167) art. 27. Orzecznictwo: uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 1991 r. (I PZP 56/91; OSNCP 1992/4 poz. 63), wyrok Sądu Najwyższego z 23 października 2008 r. (II PK 74/08, niepublikowany). 20

22 Redaktor Prowadzący: Anna Trochimiuk Menedżer Produkcji: Alicja Zadroga Kierownik Marketingu i Sprzedaży: Julita Lewandowska-Tomasiuk Okładka: Triograf Dariusz Kołacz NUMER ISBN: NUMER PRODUKTOWY: CBP 219 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, Warszawa, tel , faks , cok@wip.pl NIP: , KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Wysokość kapitału zakładowego zł. Publikacja Świadczenia z ZFŚS w szkole i przedszkolu została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Świadczenia z ZFŚS w szkole i przedszkolu wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków. 21