Poczytaj mi, przyjacielu

Transkrypt

1 Poczytaj mi, przyjacielu MATERIAŁY EDUKACYJNE DLA NAUCZYCIELI

2 Drodzy Czytający Przyjaciele, Z hukiem weszliśmy w rok Mam nadzieję, że będzie to czas pełen radosnego aktywizowania młodzieży, kształtowania postaw obywatelskich i promowania szczytnej idei wolontariatu. Cieszę się, że wspólnie możemy realizować program Poczytaj mi, przyjacielu. Do tej pory osiągnęliśmy już bardzo dużo, jednak z nowym rokiem wcale nie zamierzamy osiąść na laurach. Rok 2012 stawia przed nami nowe wyzwania. Mam nadzieję, że okażą się dla Was równie interesujące, jak dla osób które miały wpływ na powstanie tych materiałów. Rozpoczęliśmy niedawno Międzynarodowy Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Jest to dobra okazja, aby pokazać, że każdy bez względu na wiek może być świetnym wolontariuszem/wolontariuszką działającym na rzecz swojej społeczności. Nie zapominamy w tym czasie o wspomnianej solidarności międzypokoleniowej. Projekty, do których realizacji Was zapraszamy, mogą połączyć dwa, trzy pokolenia, a poprzez dobrą zabawę można się wiele nauczyć i osiągnąć wspaniałe rezultaty. Materiały, które właśnie trzymacie w ręku, przeznaczone są przede wszystkim dla osób, które nie mają dużego doświadczenia w pracy metodą projektu. Jestem jednak pewna, że nawet doświadczone osoby mogą znaleźć tu informacje, które uznają za wartościowe. Tak więc serdecznie zapraszam do lektury. Publikację tę można podzielić na trzy zasadnicze części: 1. Informacje teoretyczne na temat pracy metodą projektu; 2. Materiały wyjaśniające znaczenie dialogu międzypokoleniowego, będące zbiorem doświadczeń osób fizycznych oraz organizacji pozarządowych zajmujących się tym tematem; 3. Scenariusz zajęć z gotowymi do wykorzystania przykładami gier i zabaw dla dzieci w wieku przedszkolnym. W związku z tym, z materiałów korzystać mogą nie tylko osoby zainteresowane tematyką dialogu międzypokoleniowego, ale wszyscy, którzy chcą zrealizować własny projekt oraz organizatorzy spotkań czytelniczych dla najmłodszych. Informacje dodatkowe do projektu Spotkania z seniorem Aby pomóc Wam w realizacji projektu, przygotowaliśmy cztery ścieżki tematyczne, które możecie wykorzystać przygotowując spotkanie dla maluchów: 1. Historie i legendy regionu 2. Twórczość zaproszonego seniora 3. Bajka z dzieciństwa seniora 4. Sławne światowe baśnie 2

3 Ścieżki tematyczne stworzone zostały po to, aby ułatwić Wam wybór czytanej bajki i towarzyszących jej gier i zabaw, oraz zaproszenie konkretnego seniora. Macie możliwość skorzystania z jednej lub kilku ścieżek, jednak ich wykorzystanie nie jest obowiązkowe. Jeżeli więc planujecie przeprowadzić spotkanie na temat nie mieszczący się w obrębie żadnej ze ścieżek, zróbcie to, a wybór tematu nie wpłynie na przydatność materiałów. Mam nadzieję, że materiały te pomogą Wam w realizacji pierwszych projektów międzypokoleniowych i nie tylko. Życzę Wam powodzenia w kolejnych poczytajowych spotkaniach z najmłodszymi. Oby były one przepełnione dziesiątkami uśmiechów, wesołymi piosenkami i kreatywnymi zabawami. Możecie być dumni z siebie oraz z Waszych uczniów, ponieważ wspólnie pomagacie rozwijać się następnemu pokoleniu, nie zapominając jednocześnie o korzyściach, jakie sami wynosicie z wolontariatu. Gratuluję Wam tego z całego serca i jednocześnie z radością proszę o więcej. Barbara Modzelewska Koordynatorka programu Poczytaj mi, przyjacielu 3

4 Spis treści Wymiana międzypokoleniowa... 5 Realizacja projektu... 8 Cechy dobrego projektu... 8 Jak dobrze kierować zespołem projektowym?... 8 Co sprzyja współpracy w zespole?... 9 Jak wybrać dobry temat spotkania? Która książka będzie najlepsza?... 9 Planowanie działań Jak radzić sobie z trudną do opanowania grupą? Dlaczego dobrze jest przyjmować gości?! Dwa imiesłowy i duży stół wywiad WIEDZA KSIĄŻKOWA TO JEDNO O stereotypach, trudnościach i braku pokory z Filipem Stojanowem, Harcerzem Instruktorem Związku Harcerstwa Polskiego rozmawiała Barbara Modzelewska Scenariusz spotkania informacje wstępne SCENARIUSZ SPOTKANIA MIĘDZYPOKOLENIOWEGO OPISY GIER I ZABAW ANIMACYJNYCH Podsumowanie

5 Wymiana międzypokoleniowa DLACZEGO WARTO? Żyjemy w czasach, kiedy mamy coraz mniej okazji do kontaktów z ludźmi starszymi. Znikają rodziny wielopokoleniowe. Świat zmienia się na tyle szybko, że wiedza gromadzona przez całe życie, szybko traci na wartości. Seniorzy nie są już postrzegani jako skarbnica wiedzy i mądrości. Coraz częściej w młodych ludziach pojawiają się wątpliwości w stylu: Skoro starsi nie obsługują komputera, to czego mogą mnie nauczyć?,,,co mój dziadek czy babcia może wiedzieć o życiu w dzisiejszych czasach?. Brak naturalnych przestrzeni do kontaktów wielopokoleniowych w rodzinie, w przestrzeni miasta czy wsi sprawia, że młodzi i starsi mało o sobie wiedzą, rzadko współpracują. Po obu stronach rodzą się stereotypy. Warto spotkać ze sobą różne pokolenia, aby przełamywać stereotypy, konfrontować odmienne spojrzenia na te same sprawy, wymieniać się wiedzą i umiejętnościami, i wspierać w tych obszarach, gdzie młodzi i starsi mogą się uzupełniać. Brzmi to może banalnie, warto to sprawdzić w praktyce. Wyniki mogą was zaskoczyć! CO MOŻNA ROBIĆ MIĘDZYPOKOLENIOWO? Jest wiele obszarów, w których można działać międzypokoleniowo. Młodzi i starsi w naturalny sposób mogą się spotkać w różnych działaniach: w klubie rowerowym, w trakcie akcji sąsiedzkiej czy na scenie teatru. Łącznikiem jest w takich wypadkach wspólna pasja, zainteresowania czy chęć zrobienia czegoś wspólnie dla miejsca, w którym się żyje. Jeśli chcecie zrobić coś międzypokoleniowo, to przede wszystkim musicie wiedzieć dokładnie, jaki jest cel tego działania? Czemu konkretnie spotkanie tych dwóch grup ma służyć? Czy chcecie wspólnie ze słuchaczami uniwersytetu trzeciego wieku zagospodarować czas dzieciakom z zaniedbanej dzielnicy? Czy też dowiedzieć się więcej o historii swego miasta? A może chcecie włączyć seniorów w działania wokół Dni Równości, bo to dla was ważna sprawa? W JAKICH OBSZARACH MOŻNA RAZEM ZDZIAŁAĆ? praca ze wspomnieniami, lokalną historią, praca wokół tradycji, obrzędów; działania sąsiedzkie, integrujące różne grupy wiekowe; inicjatywy obywatelskie (mieszkańcy w różnym wieku łączą siły, aby rozwiązać ważny problem); inicjatywy skupiające pasjonatów danej dziedziny w różnym wieku; inicjatywy artystyczne czy edukacyjne umożliwiające konfrontację spojrzeń i wymianę umiejętności osób w różnym wieku (np. teatralne, plastyczne); 5

6 międzypokoleniowa wymiana umiejętności (np. nauka korzystania z Internetu w zamian za naukę robienia na drutach); wolontariat młodych osób na rzecz starszych, samotnych; działania wokół nowych technologii (młodzi przewodnikami starszych po świecie techniki); inicjatywy rodzinne, wzmacniające więzi wielopokoleniowe. JAK BUDOWAĆ SPOTKANIE MIĘDZYPOKOLENIOWE? Przeprowadzić dobry międzypokoleniowy projekt to duże wyzwanie. Musicie odpowiedzieć na potrzeby dwóch, bardzo różnych grup i znaleźć punkt wspólny, który sprawi, że i seniorzy, i młodzi będą chcieli wspólnie spędzić czas i uda się przy tym osiągnąć jakąś ważną społecznie zmianę. Nie jest to łatwe. 1. Wspólne planowanie Działania międzypokoleniowe najlepiej zaplanować wspólnie. Projekty wymyślone przez młodych dla starszych (i odwrotnie) bez rozpoznania wzajemnych potrzeb, najczęściej nie sprawdzają się. Rozmijają się z rzeczywistymi oczekiwaniami uczestników. Jeśli do współpracy chcecie włączyć konkretne osoby czy grupy, warto spotkać się i wspólnie przedyskutować pomysły na działanie, zebrać uwagi i propozycje. Do podjęcia takich projektów szczególnie was zachęcamy. 2. Szacunek i wzajemne zrozumienie Budowanie relacji między osobami młodymi i starszymi musi opierać się na otwartości, wzajemnej ciekawości i poszanowaniu różnic. To właśnie te różnice mają pozytywny wpływ na dynamikę projektu, sprzyjają wymianie wiedzy, poglądów i umiejętności. 3. Korzyści dla obu stron Dobry projekt międzypokoleniowy jest ciekawą przygodą dla obu stron. Nie ma tutaj miejsca na poświęcanie się czy uczestniczenie z obowiązku. Dlatego zawsze warto zadać sobie pytanie: Czy to jest ciekawe, atrakcyjne dla młodzieży, jakie korzyści z tego wyniesie? i odwrotnie Czy to jest ciekawe dla starszych, w jaki sposób skorzystają z tego projektu?. To jest najlepszy test. 4. Wyjść poza stereotyp Projekt międzypokoleniowy powinien przełamywać utarte wyobrażenia na temat ludzi młodych i starszych. Stwarzać przestrzeń do poznawania się, ustalenia nowych ról. Niestety bardzo wiele projektów zamiast łamać stereotypy, umacnia je i wtłacza starszych i młodych w stereotypowe role przynudzającego staruszka czy niewychowanego młodego. I właśnie tego za wszelką cenę warto unikać. 6

7 5. Wzajemna wymiana Projekt międzypokoleniowy powinien zakładać wymianę dwukierunkową: młodzi uczą się czegoś od starszych i na odwrót. Należy unikać sytuacji, kiedy to tylko jedna ze stron stawia się wyraźnie w pozycji nauczyciela my starsi nauczymy młodych dobrego wychowania czy też my młodzi nauczymy starszych komputera. Aby projekt się udał, starsi muszą wyrzec się dydaktyzmu i pouczania młodzieży, a młodzi poczucia wyższości i pobłażliwego traktowania starszych. 6. Wybór uczestników Zastanówcie się, do kogo konkretnie wasza propozycja jest skierowana? Jakich cech czy umiejętności oczekujecie od uczestników? Warto tutaj pamiętać, że osoby starsze nie są jednorodną grupą różnicuje je nie tylko rozpiętość wieku czy wykształcenie, ale także doświadczenia życiowe i zawodowe, a także stan zdrowia. Zastanówcie się czy szukacie seniorów, którzy lubią pracować z dziećmi czy też, np. emerytowanych dziennikarzy czy osób posiadających bogatą wiedzą historyczną. 7. Obawa przed obciachem Bywa też tak, że udział młodzieży we wspólnych działaniach z osobami starszymi może być postrzegany przez rówieśników jako obciach. Podobna sytuacja czasem ma miejsce w przypadku działań, które koncentrują się wokół pracy z tradycją, ludowymi obrzędami. Na pewno jest to dobry temat do rozmowy. Porozmawiajcie o tym w grupie, podzielcie się z innymi swoimi wątpliwościami. Być może okaże się, że strach przed obciachem wcale nie jest tak wielki, jak na początku wam się wydawało. Materiał przygotowany przez Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych ę wytworzony w ramach projektu zrealizowanego w programie Akademia Orange. Źródło: 7

8 Realizacja projektu Cechy dobrego projektu Projekt nie jest celem samym w sobie ma służyć rozwojowi wiedzy i umiejętności uczniów i uczennic oraz zmianie w społeczności. W czasie jego realizacji warto wspólnie zastanawiać się nad tym, co można zrobić lepiej. Cech dobrego projektu może być bardzo wiele, wszystko zależy od tego, jakiego obszaru tematycznego dotyczy projekt, podajemy wam niektóre z tych cech: - Jest interesujący dla osób tworzących i odbiorców; - Ma określony cel i kryteria sukcesu; - Uczy planowania własnej pracy ; - Uczy współpracy z innymi również poza szkołą; - Jest realistyczny; - Odpowiada na prawdziwe potrzeby zainteresowanych; - Daje uczniom i uczennicom radość tworzenia; - Buduje wiarę we własne siły. Materiał zaczerpnięty z: Jak dobrze kierować zespołem projektowym? 1. Precyzyjnie formułuj powierzone zadania; 2. Przenieś odpowiedzialność za zadania na cały zespół; 3. Doprowadź do akceptacji rozwiązania przez wszystkich członków zespołu; 4. Akceptuj wyniki pracy zespołu (by być związanym z działaniami zespołu); 5. Informuj przekaż wszystkie niezbędne informacje członkom zespołu,; 6. Bądź odpowiedzialny/a za rozwiązywanie problemów; 7. Traktuj sugestie jako pomoc w pracy, a nie jako krytykę; 8. Pozwalaj na indywidualny rozwój członków zespołu; 8

9 9. Trzymaj się wspólnie wypracowanych reguł współpracy. Co sprzyja współpracy w zespole? 1. Jasne są role i relacje - członkowie zespołu są zainteresowani partnerską współpracą i sprawia im ona przyjemność, - jasne są metody działania i styl pracy innych członków zespołu, - wyjaśnione zostały wzajemne oczekiwania co do ról w zespole, - wszelkie konflikty muszą być wyjaśnione (nie ma dla nich akceptacji, bo mogą wpłynąć na pracę zespołu). 2. Członkowie zespołu są zgodni co do interesów, celów i priorytetów. - zbieżne są cele i oczekiwania wszystkich członków zespołu to umożliwia współpracę, - dzięki współpracy możliwe jest osiągniecie celów, - ze współpracy wyciągane są wnioski, - współpraca dla wszystkich jest równie ważna, - wszyscy inwestują w pracę podobne zasoby i czas. 3. Wykluczenie rywalizacji - członkowie zespołu nie rywalizują ze sobą o stanowiska, wsparcie, zasoby, - nie ma zawiści, kiedy inni odnoszą większe sukcesy, - nie traci się wiary we własne kompetencje, kiedy współpracownik ma przewagę, - umiejętności członków zespołu są wykorzystane bez walki o to, - informacje i wiedza są upowszechniane, a nie zachowywane dla siebie. 4. Zaufanie do współpracowników - członkowie zespołu uważają się za wystarczająco kompetentnych, - w zespole jest wiara w samodzielności i odpowiedzialność jego członków, - współpracownicy mogą sobie powierzać zadania, - doceniana i widoczna jest różnorodność kompetencji członków zespołu. Jak wybrać dobry temat spotkania? Która książka będzie najlepsza? Czasami trudno jest podjąć decyzję, jaki utwór warto przeczytać na następnym spotkaniu? Co z pewnością zainteresuje dzieci, a co okaże się dla nich mało atrakcyjne? Nie ukrywamy, że trafienie w gusta maluchów nie jest najłatwiejszym zadaniem, ponieważ każda grupa ma swoje indywidualne potrzeby, na które powinniście postarać się odpowiedzieć. W jednych przeważają miłośnicy natury i zwierząt, inne wolą słuchać o niezwykłych przygodach fantastycznych bohaterów, walecznych rycerzy i pięknych księżniczek, a jeszcze inne zdecydowanie bardziej preferują tematy szybkich maszyn i nowoczesności. Ponad to, znaczące różnice możemy odnaleźć także w ulubionych rodzajach i gatunkach literackich: podczas gdy jedna grupa woli słuchać tekstu pisanego prozą (baśnie, opowiadania, powieści), inna może lepiej bawić się przy historiach 9

10 rymowanych (bajki, wiersze, rymowanki). Dlatego też zanim na poważnie zabierzecie się do planowania spotkania z seniorem, warto sprawdzić, przy czym najchętniej spędzają czas maluchy, z którymi macie współpracować? Badanie potrzeb odbiorców waszego projektu nazywamy diagnozą, a przeprowadzenie jej i wyciągniecie potem konkretnych wniosków zaliczamy do cech dobrego projektu. Polecamy przeprowadzanie diagnozy przed każdym projektem, jaki będziecie planowali przeprowadzić. JAK PRZEPROWADZIĆ DIAGNOZĘ? Przeprowadzenie diagnozy dla waszego projektu powinno opierać się na 3 wynikających z siebie kroków: 1. Sprawdźcie, czym interesuje się grupa, której będziecie czytać. Postarajcie się zaobserwować takie rzeczy jak: - stosunek ilości chłopców do dziewczynek (jeżeli w grupie przeważają chłopcy to istnieje prawdopodobieństwo, że większe zainteresowanie wzbudzi temat walczącego rycerza niż kucyka szukającego mamy, i na odwrót jeżeli czytamy grupie dziewczęcej to możemy założyć, że lepiej przyjęta zostanie opowieść o kucyku); - jakimi zabawkami najchętniej bawią się dzieci; - czy mają swoich ulubionych bohaterów; - jak długo potrafią wytrzymać w skupieniu (będzie to decydowało o długości czytanego utworu); Jeżeli nie jesteście pewni swoich obserwacji, możecie przeprowadzić wywiad z osobą, która zna tę grupę najlepiej, czyli z ich przedszkolanką, i zadać jej podobne pytania. 2. Sprawdźcie, którą z zaproponowanych ścieżek możecie wybrać. Wykorzystajcie do tego dane zastane, czyli wszelkie informacje, jakie znajdziecie w Internecie, lokalnych mediach, książkach i podobnych źródłach oraz/lub przeprowadźcie wywiad wśród mieszkańców. Przykładowe informacje, jakie można znaleźć w ten sposób: - Czy w waszej okolicy mieszka senior, który pisze własne utwory? - Jakie bajki czytano kilkadziesiąt lat temu dzieciom? - Czy wasza miejscowość ma swoje legendy lub baśnie? Czy opisana została jakaś niezwykła historia rozgrywająca się na jej terenie? 3. Sprawdźcie, czy na terenie waszej społeczności mieszka jakaś intrygująca/ciekawa osoba, którą możecie poprosić o współpracę. Skorzystajcie z opisanych powyżej metod. 10

11 Planowanie działań Planowanie to najważniejszy etap przygotowania do realizacji waszego projektu. Pozwala ono na określenie tego, co dokładnie należy zrobić, żeby zrealizować projekt, ile potrzebujecie na to czasu, jakich zasobów (czyli wszelkich rzeczy, pieniędzy, osób lub instytucji, które są potrzebne do realizacji projektu) i ile osób musicie zaangażować. Planowanie może także zapobiec pojawieniu się wielu nieprzewidzianych sytuacji, które mogłyby zakłócić waszą pracę nad projektem. Chcecie stworzyć dobry plan i o niczym nie zapomnieć? Spójrzcie na wymienione poniżej cechy planu wymienione przez J.Radziewicza 1 i skorzystajcie z zawartych tam wskazówek: 1. realny (a więc możliwy do wykonania); 2. konkretny (a więc będący spisem spraw do załatwienia, nie zaś ujęty w postać ogólnikowych haseł i sloganów); 3. elastyczny (a więc możliwy do zmiany, ile razy jakieś okoliczności nas do tego skłonią); 4. przejrzysty i czytelny (a więc zrozumiały, bo służy każdemu w zespole, jest przez wszystkich realizowany i kontrolowany, a jego wykonanie oceniane, więc każdy powinien wiedzieć, o co chodzi, co było do zrobienia i w jakim celu). W trakcie realizacji nie przejmujcie się, jeśli nie wszystko będzie szło idealnie zgodnie z ustalonym planem. Nigdy nie da się uwzględnić w planie wszystkich trudności lub rzeczy do zrobienia, szczególnie jeśli po raz pierwszy realizujecie samodzielnie projekt. Za każdym następnym razem będzie łatwiej! O czym pamiętać przy planowaniu? Planowanie jest najbardziej istotnym elementem realizacji projektu. Najprawdopodobniej za pierwszym razem nie uda wam się przewidzieć wszystkich trudności i będziecie musieli modyfikować pierwotny plan. Ważne, aby zawierał on możliwie pełny katalog spraw do załatwienia i określał, kto jest za co odpowiedzialny. Nie zawsze łatwo jest dojść do porozumienia w tej kwestii, szczególnie, gdy jedne działania wydają się bardziej atrakcyjne od innych. W takich sytuacjach musisz przypominać, że jesteście zespołem i dużą część zadań można wykonywać grupowo. Nic nie stoi na przeszkodzie żeby np. za kontakt z seniorem odpowiedzialne były dwie lub trzy osoby. Współpracując zawsze osiągniecie lepsze efekty. 1 J. Radziewicz, Równi wśród równych, czyli o samorządzie uczniowskim, Warszawa 1985, s

12 Etapy planowania projektu ETAP I - Definiowanie zadań Kiedy wybraliście już ścieżkę tematyczną, którą chcecie podążać, możecie zastanowić się wspólnie, co należy zrobić, aby zrealizować wasz projekt. Wiele projektów upada dlatego, że znaczna część wymaganej do ich realizacji pracy nie została wcześniej przewidziana i potem zabrakło osób, które mogą ją wykonać. Hierarchia Struktury Zadań (z ang. Work Breakdown Stucture - WBS) to metoda pozwalająca na dokładne rozbicie projektu na poszczególne działania. Kolejne kroki tej metody to szereg pytań i odpowiedzi, które prowadzą do odpowiedzi tak szczegółowej, że nie da się jej już rozbić na komponenty (pytanie: Co musi zostać spełnione, aby osiągnąć A?, gdzie A to cel projektu odpowiedź: Aby osiągnąć A, musi być zrobione B ; pytanie: Co musi być spełnione, aby osiągnąć B?, odpowiedź: Aby osiągnąć B, musi być zrobione C itd.) Kroki te należy powtórzyć dla każdego sformułowanego celu. Dla każdego zadania podstawowego, czyli takiego, którego nie można podzielić na mniejsze, musimy określić czas realizacji i zasoby potrzebne do jego wykonania. Metoda WBS ułatwia nie tylko precyzyjne określenie zadań podstawowych, pozwala również zdefiniować własne zasoby i określić potrzeby dotyczące np. koniecznych sojuszników. ETAP II - Tworzenie harmonogramu - wykres Gantta Zebraliście już bardzo wiele informacji. Większość planowania jest już za Wami, ale musicie jeszcze zebrać te wszystkie dane tak by ułatwić sobie korzystanie z nich na co dzień w trakcie realizacji waszego projektu. Najlepiej zrobić to w formie specjalnej tabeli nazywanej wykresem Gannta. Zaletami takiej formy są: łatwość sporządzenia, odczytania, funkcjonalność i to, że w prosty sposób przekazuje wiele potrzebnych informacji wszystkim członkom zespołu. Aby sporządzić profesjonalny wykres: 1. Znajdźcie dużą kartkę, na której będziecie mogli narysować wasz wykres (im większa będzie kartka, tym bardziej czytelny będzie wykres). Możecie na przykład użyć starego plakatu odwróconego białą stroną do góry. 2. Wypiszcie wszystkie działania podstawowe, które wskazaliście w poprzednim etapie waszej pracy. 3. Wszystkie te zadania wpiszcie do pierwszej kolumny waszej tabeli. 4. Teraz przypomnijcie sobie, jakich zasobów będziecie potrzebowali do wykonania poszczególnych zadań i wpiszcie je do drugiej kolumny. 12

13 5. Teraz postarajcie się znaleźć osoby, które będą realizować poszczególne zadania. (Pamiętajcie, aby starać się wybierać osoby, które dysponują przynajmniej częścią zasobów wymaganych do realizacji zadania - na przykład do przygotowania projektu plakatu warto wybrać osobę mającą w domu komputer. Oczywiście osoba realizująca dane zadanie nie musi sama zdobyć wszystkich zasobów do jego realizacji. To jest zadanie całej grupy:) 6. Jeśli udało wam się znaleźć odpowiedzialnych za każde zadania, wpiszcie ich imiona lub nazwiska do trzeciej kolumny. 7. Zastanówcie się teraz, ile czasu potrwa realizacja waszego projektu. Podzielcie ten okres na pewne równe części, mogą to być dni, tygodnie lub nawet miesiące (ważne, by okresy te nie były zbyt długie w stosunku do całości trwania projektu). 8. Jeśli udało wam się dokonać takiego podziału na okresy czasowe, to podzielcie pozostałą część kartki na tyle właśnie części. 9. Zastanówcie się teraz nad tym, ile czasu zajmie wam realizacja każdego z zadań podstawowych i na jakim etapie projektu powinna zostać ona rozpoczęta oraz zakończona. Zaznaczcie to w odpowiednich komórkach tabeli. 10. Swój wykres możecie powiesić w miejscu gdzie się spotykacie. Najlepiej w takim miejscu, żebyście mogli zawsze na niego spojrzeć. Warto również spotkać się po pewnym czasie na spotkanie, w czasie którego podsumujecie dotychczasowe działania, ocenicie czy wszystko idzie zgodnie z planem, czy są jakieś opóźnienia, jak je naprawić i zapobiegać im w przyszłości. Sojusznicy Sojusznicy to wszystkie osoby, grupy i instytucje, które mogą pomóc uczniom i uczennicom w realizacji działań. Możliwe, że przydadzą się pozwolenia, wsparcie rzeczowe, a nawet finansowe. Zależnie od tego, jakie działanie jest zaplanowane i jakie potrzeby są z tym związane, zachęć uczniów i uczennice do szukania różnych sojuszników. Każdy z nich może zaoferować innego rodzaju wsparcie. Spotkaj się z grupą projektowa i zastanówcie się co jest potrzebne do realizacji działań i kto może zapewnić wymagane wsparcie. Następnie uczniowie i uczennice powinni przygotować się na spotkanie z potencjalnym sojusznikiem. Działania Wydanie zgody na realizację działań Pomoc w organizacji spotkania Pomoc rzeczowa Potencjalny sojusznik Dyrektor szkoły, urząd gminy (jeśli akcja wykracza poza szkołę) Pracownicy biblioteki, domu kultury Dom kultury, dyrektor szkoły, Rada Rodziców, pobliskie sklepy, lokalni przedsiębiorcy 13

14 Pomoc finansowa Wsparcie akcji promocyjnej wydarzenia Dyrektor, rodzice, inni uczniowie i uczennice, lokalni przedsiębiorcy, urząd gminy Lokalna prasa, właściciel drukarni, urząd gminy, seniorzy mieszkający w okolicy Kogo zaprosić na Spotkanie z seniorem? Wybór seniora, z którym nawiązać będziecie chcieli współpracę może wydać wam się na początku bardzo trudny, jednak jeżeli podjęliście decyzję, którą ścieżką tematyczną będziecie podążać to najtrudniejsze zadanie macie już za sobą! Kogo możecie zaprosić? W zasadzie każdego! Zachęcamy do wyszukiwania lokalnych artystów, aktywistów i ciekawych osobowości. Najważniejsze, aby osoba z którą podejmiecie współpracę była pozytywnie nastawiona i otwarta. Przykładowe osoby, które możecie zaprosić do współpracy: - starsi nauczyciele lub bibliotekarze; - pracownicy muzeów/skansenów/instytucji związanych z historią i kulturą waszego regionu; - lokalni artyści (plastycy, pisarze) - mieszkańcy pobliskiego domu spokojnej starości (możecie rozpocząć tym dłuższą współpracę!) Promocja działań Każdy projekt, bez względu na to czy skierowany jest do małej, czy dużej grupy odbiorów, warto promować w swojej społeczności. Istnieje wiele sposobów na promocję, najczęściej jednak sięgamy po te związane z nowoczesnymi mediami, jak Internet (portale społecznościowe, artykuły) lub prasa. Jeśli decydujemy się na napisanie artykułu publikowanego online lub w lokalnej gazecie, warto pamiętać aby znalazły się w nim następujące informacje: 1. Krótka informacja o projekcie na czym polega? 2. Kto organizuje, kto bierze udział w projekcie? 3. Informacja dotycząca przebiegu i miejsca zdarzenia, z wyszczególnieniem najbardziej medialnych działań; 3. Informacje o motywach pracy: dlaczego ten temat wydał się uczniom i uczennicom ważny, co chcieli osiągnąć? 4. Kto wspiera grupę w realizacji działań(sojusznicy); 5. Informacje o grupie i dotychczasowej działalności. Dzięki tym kilku prostym krokom wasz projekt ma o wiele większą szansę na sukces. Nie przejmujcie się, gdy na waszej drodze pojawią się nieprzewidziane trudności są one nieodłącznym elementem każdej akcji. Pamiętajcie, że wspólnie jesteście w stanie ominąć lub 14

15 pokonać każdą z tych trudności. Najważniejsze jest to, abyście nie poddawali się po drobnych niepowodzeniach. Praca metodą projektu jest doskonałym narzędziem, które służy naszej nauce i rozwojowi. Ne bójcie się więc próbować i popełniać błędy. Zacznijcie realizować własny projekt! Jak radzić sobie z trudną do opanowania grupą? Dziecko, jak każdy człowiek, miewa trudne momenty, w których trudno utrzymać mu koncentrację. Zetkniecie się z taką sytuacją może demotywować nie tylko ciebie, ale także resztę grupy. Istnieją jednak sposoby radzenia sobie z taką sytuacją, które pomogą ci zadbać o wszystkie osoby w grupie. Praca z małymi dziećmi to najczęściej duża przyjemność, potrzebują one jednak jasno określonych reguł. Aby podczas spotkania z maluchami nic cię nie zaskoczyło, możesz wykorzystać kilka poniższych rad, które dała Agnieszka Czeglik 2. Przekaż te sposoby uczniom i uczennicom, aby i oni wiedzieli, jak komunikować się z maluchami podczas spotkań. Ustal jasne zasady postępowania. Zawrzyj kontrakt z grupą, czyli zasady, jakie obowiązują wszystkich uczestników spotkania. Ustal konsekwencje nieprzestrzegania umów. Odwołuj się do ustalonych reguł i zasad, przypominaj o nich. Reaguj na to, co widzisz, słyszysz, czujesz. Brak reakcji jest przyzwoleniem na niewłaściwe zachowanie. Bądź konsekwentny. Wprowadź zwyczaje i sygnały ostrzegawcze, zawierająca wyraźną niewypowiedzianą wskazówkę, przypomnienie lub polecenie: wcześniej umówiony znak, mimikę, gest, dźwięk, postawę ciała. Skoncentruj się na głównym problemie; nie załatwisz wszystkich problemów na raz. Twoje komunikaty werbalne i niewerbalne muszą być spójne (np. kiedy coś ci się nie podoba i zwracasz dziecku uwagę, nie rób tego z serdecznym uśmiechem). Używaj krótkich instrukcji. Mów, czego oczekujesz i co chcesz, żeby dzieci robiły, a nie, czego nie chcesz. Używaj słowa dziękuję na końcu formy rozkazującej: Uspokójcie się wszyscy ( ), dziękuję. Używaj słów proszę i teraz, już, jeżeli dziecko jest niezdecydowane lub potrzebne jest mu ponaglenie. Uśmiechaj się i żartuj bez naśmiewania się. Monitoruj proces zmian. Świętuj sukcesy! 2 Czeglik Agnieszka, Słów kilka o dyscyplinie w grupie przedszkolnej, Bliżej przedszkola 2011, nr

16 Dlaczego dobrze jest przyjmować gości?! Oczami One Word Film Club, Praga, Republika Czeska. Materiał ten stworzony został na potrzeby programu Jeden Świat Kluby Filmowe i pierwotnie odnosił się do organizowania projekcji filmowych. Drobne poprawki redakcyjne udowodniły jednak, że jest świetnym materiałem także dla innych projektów, w których udział biorą goście i osoby spoza grupy projektowej. Materiał napisany jest prostym językiem, gdyż autorka swoje słowa kierowała do młodzieży. Polecamy przekazanie go swoim uczniom. Zaproszenie gości na projekcje wcale nie jest prostym zadaniem do zorganizowania. Zwłaszcza, gdy robi się to po raz pierwszy. Gość jest bardzo istotną osobą kimś, kto wie znacznie więcej o temacie którym się zajmujesz. To jest powód, dla którego go zapraszasz, ale również przyczyna dlaczego możesz czuć się zestresowany. Kiedy za pierwszym razem organizowaliśmy projekcje z gościem, w mojej głowie wciąż siedziały pytania typu: Czy ja naprawdę jestem w stanie rozmawiać z nim i prowadzić dyskusję?, Czy nie będę skrępowana?. Jednak po prezentacji, wszystkie te pytania okazały się zupełnie niepotrzebne. Goście Kiedy zaproszony gość przyjmuje twoją propozycję, możesz być pewny na 90%,że jest to osoba, która ma już doświadczenie, chce z tobą współpracować, a nie zawstydzać. Jest ona rozmowna, nieskrępowana, otwarta i nie boi się odpowiadać na pytania. Jeżeli będziesz się do niej zwracał z szacunkiem i zainteresowaniem, nic złego się nie stanie. Oczywiście może zdarzyć się, że zaprosisz kogoś, kto okaże się zbyt dumny ze swojej pracy, kto mówi o niej za dużo lub jest nieuprzejmy. Musisz wtedy pamiętać, że jest to tylko człowiek, taki sam jak ty, jednak to ty jesteś tam szefem. Jeżeli gość mówi za dużo, musisz być asertywny i kulturalnie go zatrzymać, ponieważ może zacząć się powtarzać i stanie się nudny dla słuchaczy. Kluczem do sukcesu jest bycie opanowanym i wyrozumiałym, zachowując wszystko pod kontrolą. Może się to wydawać najcięższym zadaniem na świecie, jednak takim nie jest. A korzyści jakie płyną z zaproszenia gościa są tego warte. Nie wstydź się zaproś go Najlepszym sposobem na zaproszenie gościa jest wysłanie mu a. Kiedy piszesz do niego wiadomość, możesz poświęcić na to tyle czasu, ile potrzebujesz. Możesz się nad tym skoncentrować i uprzejmie przedstawić najważniejsze informacje o prezentacji. Powinieneś pisać to łagodnie, optymistycznie, bez nieuprzejmości i nakazów. Korzyści Dlaczego tak fajnie jest zaprosić gościa? Kiedy wyświetlasz film dokumentalny [czytasz książkę lub wystawiasz teatrzyk red.], starasz się pokazać uczniom coś więcej o naszym świecie. Według mnie to nie wystarczy, jeśli nie zaprosisz dodatkowo osoby, która interesuje się w większym stopniu tym tematem. 16

17 Po pierwsze, może ona dodać coś do omawianego tematu na przykład opowiedzieć o własnych doświadczeniach. Na organizowanej przez nas nocy filmowej gościliśmy mężczyznę, który w przeszłości zajmował się prostytucją. Mówił nam o rzeczach, o których nigdy żadne z nas nawet nie słyszało. Byliśmy w szoku i nie mogliśmy w to uwierzyć. Wrażenie z projekcji zostało bardzo pogłębione. Po drugie, na pytania zadawane przez uczniów zaproszony gość może odpowiadać z detalami. Po projekcji filmu [lub czytaniu red.] musisz przedstawić publiczności zaproszonego gościa. Po krótkiej prezentacji powinna nastąpić dyskusja. W wielu przypadkach, uczniowie boją się zadawać bezpośrednich pytań, dlatego twoim zadaniem jest rozpoczęcie dyskusji. Proponuję przygotować parę pytań jeszcze w domu. Kiedy zapytasz: Jakieś pytania?, a wszyscy będą milczeć, powinieneś zacząć zadawać pytania z listy. Przez cały czas, kiedy zadajesz pytania, a gość udziela odpowiedzi, obserwuj grupę słuchaczy. W momencie, gdy któryś z nich podniesie rękę, pozwól mu zadać pytanie. Lub też poczekaj, aż gość skończy mówić i zapytaj się uczniów, czy mają pytania. To jest sposób na rozpoczęcie dyskusji. Twoje pytania pokażą uczniom, że mogą pytać o wszystko, co ich interesuje Nie ma złych pytań! Złe jest tylko ich nie zadawanie! Po trzecie, gość może pokazać jak rozwiązać problem zaobserwowany w oglądanym filmie [czytanej bajce red.]. Według mnie to jedna z najważniejszych rzeczy. Po czwarte, nauczysz się jak zapraszać gości, jak z nimi rozmawiać, a ostatecznie nabierzesz pewności siebie. Tym samym zapraszanie gości przynosi bardzo dużo korzyści, a twój stres szybko mija. Minusy Oczywiście może się zdarzyć, że znajdziesz, jak to jedni nazywają - złych gości, nierozmowną publiczność lub wystąpią jakieś problemy techniczne. Wszystko da się rozwiązać, jeżeli będziesz luźny i się nie zestresujesz. Jeżeli słuchacze będą cały czas cicho możesz ich wypuścić, ale tylko po tym, jak gość odpowie na twoje pytania. Czasami zdarza się, że film lub słowa gościa wywołują takie wrażenie, iż publiczność po prostu nie może mówić. Nie bądź zły, ani zaniepokojony. Pozwól mu mówić, a potem zadawaj pytania. Nie powinien być zły, że jesteś jedyną pytającą osobą. Liczba osób na widowni nie jest ważna. Przy niewielkiej publiczności atmosfera stanie się bardziej intymna, a przy dużej przypominać będzie prawdziwe kino. Problemy techniczne wstępują zawsze i wszędzie, nie tylko wtedy, gdy zaczynasz zapraszać gości. Tak więc nie bądź nieśmiały, daj swojej publiczności więcej, niż dostawali do tej pory i zaproś kogoś To naprawdę proste Życzę powodzenia! Autorka: Markéta Pešoutová Gymnázium na Vítězné pláni. Prague, Czech Republic 17

18 Dwa imiesłowy i duży stół Cechy szczególne: patologiczny stosunek do czasu, wysoka zaraźliwość miłością do literatury, skłonność do posiadania oddanych przyjaciół Maria Biłas-Najmrodzka zaprasza w podróż z Wędrującym Klubem Czytających Dzieciom. Klub został uruchomiony w ramach Konkursu Seniorzy w akcji Towarzystwa Inicjatyw Twórczych ę i Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności ( Z animatorką projektu rozmawia Paulina Capała z Towarzystwa ę. Nie znam drugiej tak punktualnej osoby. Maria Biłas-Najmrodzka: Mam wręcz patologiczny stosunek do czasu. Do czasu życia. Tak się nieszczęśliwie dla mnie złożyło, że obserwowałam, jak dobiegał końca dla bliskich i kochanych mi osób. Wiem, jak bardzo trzeba go cenić. Jesteś ciągle zajęta. Piszesz, masz dwie córki, szerokie grono przyjaciół. Dlaczego zdecydowałaś się, stworzyć Wędrujący Klub Czytających Dzieciom? M.B-N.: Kiedy wyszła książka, moja i Elżbiety, Bigos w papilotach, kiedy popełniłam książeczkę dla moich córek Babskie gadanie, kiedy wreszcie to, co uważałam za potrzebne, miałam zrobione, zaczęłam zastanawiać się, jak pożytecznie zagospodarować czas. Nie trwało to długo. Wymyśliłam klub. Było po rozterkach. Od razu podzieliłaś się tym pomysłem z przyjaciółką i współautorką Bigosu Elżbietą Narbutt. Elżbieta słynie z analitycznego i krytycznego umysłu. Pamiętasz, co powiedziała? M.B-N.: Elżbieta lubi, gdy się mówi precyzyjnie. Zaczęłam więc od zdania: Mam świadomość tego, że Wędrujący Klub Czytających Dzieciom ma dwa imiesłowy czynne w nazwie. Nie zamierzam tego zmieniać. Elżbieta poparła projekt i namówiła mnie do jego realizacji. Na telefonie do Elżbiety nie skończyło się. Dzwoniłaś do kolejnych przyjaciółek. M.B-N.: Mam wspaniałych przyjaciół. Znam wartość przyjaźni. Szczególnie tej pomiędzy kobietami. Wiem, co przyjaciółki potrafią dla siebie zrobić. Na pierwsze spotkanie zaprosiłam dwadzieścia kilka koleżanek. Wiedziałam, że nie wszystkie będą mogły włączyć się w działania. Chciałam jednak, żeby wszystkie o nim wiedziały. Takie są nasze reguły. Spotkałyście się dużą grupą w Twoim mieszkaniu i tak zostało do dziś. M.B-N.: Szybko zorientowałam się, że nasze spotkania nie mogą odbywać się gdziekolwiek. To musiało być miejsce, które wszyscy uznamy za nasze. Zdecydowałam, że zostaniemy u mnie. Mieszkanie nie jest duże. Wystarczające jednak, żeby nas pomieścić. Mam duży stół. Bo lubię duże stoły. Każda z nas ma przy nim swoje miejsce. Jakie znaczenie miało to, że pracowałaś z grupą przyjaciółek? M.B-N.: Wiedziałam do kogo mówię. Jak się ma takich partnerów do dyskusji, wiele etapów rozważań można od razu pominąć. Pewne, rzeczy po prostu się wie i się rozumie. 18

19 Na przykład? M.B-N.: W zespole mam dziewczyny, które nie tylko znają literaturę, ale się w niej wciąż od nowa rozsmakowują. Każda z nich po spotkaniach z dziećmi wyciąga wnioski, usprawnia swoją pracę, ma potrzebę uczenia się. To jest pewien komfort, który zapewniłam przede wszystkim sobie. Myślę jednak, że dla dziewczyn to też było ważne. Czytacie dzieciom, które znalazły się w trudnych okolicznościach życiowych. Leżą w szpitalu albo mieszkają w domu dziecka. Jak się przygotować? M.B-N.: O, nie wiem, czy można być w pełni gotową do takiego spotkania. Zastanawiam się, a minął już ponad rok, czy w tej chwili jesteśmy w połowie drogi. Naprawdę trzeba się solidnie napracować, żeby to miało jakiś sens. Przykładałyśmy się pilnie. Szybko uczyłyśmy się rezygnowania z niepotrzebnych wyobrażeń. Jakich wyobrażeń? M.B-N.: Przede wszystkim dowiedziałyśmy się, że nie można chodzić do dzieci dwa razy w miesiącu. Jeśli traktujesz sprawę poważnie to musisz odwiedzać dzieci raz w tygodniu. Cztery, pięć razy w miesiącu. Dlaczego trzeba chodzić do dzieci co tydzień? M.B-N.: Dzieci potrzebują cykliczności. Pewności, że raz w tygodniu, w określony dzień i o określonej porze czytanie się wydarzy. To duża zmiana. Podjęłyście jednak wyzwanie. M.B-N.: To była nasza wspólna decyzja. Żadna z nas tego nie żałuje. Z wyborem książek było łatwiej? M.B-N.: Myślałyśmy, że jak jest taki wspaniały zestaw pod tytułem ABC XXI to wystarczy. Nie wystarczył. Za każdym razem dzieci wymagają od ciebie nowych atrakcji. Wybraną prozę musisz dramaturgicznie opracować tak, żeby je nie zamęczyła. Opowiadanie nie może być za długie. Niewiele jest tekstów, które dobrze funkcjonują bez przycięć. Czytamy krótkie fragmenty. Robimy przerwy, w czasie których dzieci coś rysują albo dopowiadają. Oprócz dobrej prozy warto zabrać wierszyk. M.B-N.: Owszem. Ustaliłyśmy, że w przerwach pomiędzy czytaniem będziemy uczyły wierszyków. Życie bez wierszyków nie ma sensu. Jest okropnie nudne. Jak obłaskawić dzieci? M.B-N.: Każde z odwiedzanych miejsc wymaga czegoś innego. Ważne dokąd się wybierasz: czy do domu dziecka, do szpitala czy dobrej świetlicy. Zanim wejdzie się do jakiejkolwiek placówki trzeba ustalić reguły gry z szefami. Nie można wpadać i robić spektaklu wokół czytania. Tu trzeba systematycznej, mrówczej pracy. Delikatności. Wyczucia. Małych kroków. Czasami warto mieć cukierki w kieszeni. Czasami pacynkę na dłoni. Nie ma obowiązującej zasady. 19

20 Miałyście na początku tremę? M.B-N.: Cały czas ją mamy. Nie mam wielkiego pojęcia o aktorstwie i choć nasze spotkania są bardzo kameralne, to i tak te dwadzieścia par oczu nieustannie cię obserwuje. Dzieci to najbardziej wymagający widzowie. W bezpośrednim i bliskim kontakcie z maluchami nic nie jest oczywiste i łatwe. Najtrudniej jest w domach dziecka. Kawał ciężkiej pracy. Maluchy, które tam mieszkają, mają niedosyt wszystkiego. Nasze spotkania rekompensują im niezaspokojone potrzeby: indywidualnego zainteresowania czy pochwał. Każda rzecz, którą dostają, zamienia się w niewyobrażalny skarb. Niektóre z nich wychodzą do domu tylko na weekendy. Inne nie mają nawet tego. Dzieci mają ważne, niezaspokojone potrzeby? M.B-N.: Choćbyśmy czytały codziennie. Choć dajemy z siebie wszystko. Wiemy, że nigdy nie uda nam się ich w pełni zaspokoić. Dwie z nas odeszły z klubu. Nie wytrzymały tego. Każda z dziewczyn, która chodzi do domu dziecka lub do szpitala, musi później to jakoś przeżyć. Odchorować. Wtedy bardzo przydaje się to, że jesteśmy grupą przyjaciół, że zawsze można do kogoś zadzwonić. Podzielić się tym ciężarem. Często podkreślasz, że powstanie waszego zespołu jest jedną z istotniejszych rzeczy, jakie udało Ci się osiągnąć. M.B-N.: Jak mówi znane porzekadło, z takim zespołem można konie kraść, ba, więcej stadniny całe! Świetne towarzystwo. Moje przyjaciółki to osoby niezwykle świadome i solidnie wykształcone. Napracowały się już w życiu. Mogłyby teraz spokojnie odpoczywać, leżąc do góry brzuchem. Jednak każda z nich ma wiele do zaoferowania. Teraz właśnie to oddają. Zrobiłaś osobiste podsumowanie roku spędzonego z Wędrującym Klubem Czytających Dzieciom. Jak wypadło? M.B-N.: Stworzenie Klubu wymagało ogromnych nakładów pracy. Teraz myślę, że mógł podjąć się tego tylko szaleniec. Z drugiej strony zapytałam samą siebie, czy byłabym bardziej zadowolona z minionego roku, gdyby Klub nie powstał. Odpowiedź brzmiała: nie. Poza tym, w każdej z nas siedzi taka ślepa wiara może trochę zbyt optymistyczna że książka jest tym czymś, co, gdy masz w życiu pod górkę, może ci pomóc. Założyłyśmy więc sobie, że jeśli chociaż jeden procent z naszych dzieci dobrowolnie po nią sięgnie to będzie nasz wielki sukces Wędrujący Klubu Czytających Dzieciom Grupa przyjaciółek 50+ czyta bajki i wierszyki dzieciom w świetlicach, szpitalach i przedszkolach. W trakcie ich odwiedzin jest czas na wspólne czytanie, rysowanie, słuchanie muzyki, konkursy i opowieści. Panie wzięły udział w warsztatach z ekspertem z Fundacji Rozwoju Dziecka i w spotkaniach warsztatowych z aktorem, który podpowiadał, jak urozmaicić czytanie dzieciom przez wprowadzanie elementów muzycznych i plastycznych. Wędrujący Klub spotkał się z dziećmi już prawie sto razy. Projekt wspiera Stowarzyszenie Plan B. Film o projekcie można obejrzeć pod adresem: 20

21 WIEDZA KSIĄŻKOWA TO JEDNO O stereotypach, trudnościach i braku pokory z Filipem Stojanowem, Harcerzem Instruktorem Związku Harcerstwa Polskiego rozmawiała Barbara Modzelewska. Barbara Modzelewska: Gdy poprosiłam Cię o udzielenie wywiadu powiedziałeś, że wybrałam świetny temat, bo dialog międzypokoleniowy jest ostatnio bardzo ważną kwestią w harcerstwie. Dlaczego? Filip Stojanow: Zacznijmy od tego, że jestem instruktorem środowiska wielopokoleniowego. Często spotykamy się z sytuacją, kiedy Druhna będąca we władzach naszego szczepu jest jednocześnie babcią któregoś zucha. Wszystko opiera się na tym, że władzą naszego szczepu są osoby w wieku 60+. Jeszcze dwa lata temu Komendantem szczepu była osoba, która teraz ma 81 lat. Mamy więc jakieś doświadczenie w pracy międzypokoleniowej, zwłaszcza, że obecną kadrę tworzą raczej osoby w wielu lat 20. BM: W takim razie jakie działania realizujecie międzypokoleniowo, oprócz tradycyjnej służby? FS: Nasza praca skupia się na stwarzaniu możliwości wychowawczych dla dzieciaków, co nie oznacza, że zajmujemy się tylko tym. Włączamy się w różne projekty współpracy ze wspólnotą lokalną, już od 4. lat organizujemy tak zwany Harcerski Dzień Dziecka, przypadający w czerwcu. Całą sobotę poświęcamy wtedy na osiedlową imprezę, która w chwili obecnej ściąga już naprawdę rzesze dzieciaków. Nawiązujemy kontakt z władzami dzielnicy i włączamy się w akcje organizowane przez Ratusz. Do tego dochodzi oczywiście uczestnictwo w rozmaitych uroczystościach państwowych. Wszystko to razem ze służbą, która jest podstawą naszej działalności, ma właśnie nieść wartości wychowawcze dla dzieci. BM: Jakie stawiacie przed sobą cele? FS: Misją ZHP [Związek Harcerstwa Polskiego - red.] jest kształtowanie ogólnego rozwoju młodego człowieka poprzez stawianie mu wyzwań, to jest nasz główny cel. To jest kolejny cel aby nie rozwijać tylko dzieci, ale także siebie BM: W jaki sposób dokonujecie podziału zadań między młodymi, a seniorami? FS: W chwili obecnej to wygląda tak, że młodsza część, osoby w wieku mniej więcej 20 lat tworzą kadrę instruktorską, która prowadzi drużyny, czyli podstawowe jednostki. To my skupiamy się na bezpośrednim kontakcie z dzieciakami, organizujemy zbiórki lub wyjazdy. Starsza część ma natomiast za zadanie wspierać nas w tej pracy. Starsi instruktorzy (60+) są we władzach szczepu, przez co mają możliwość odciążenia nas na przykład w niektórych kwestiach formalnych, którymi my już nie musimy się po prostu zajmować, mogąc zająć się dzieciakami. To nie oznacza oczywiście, że na tym kończy się ich rola, ponieważ oni też muszą się jakoś rozwijać. To jest kolejny cel aby nie rozwijać tylko dzieci, ale także siebie. Starsze osoby są generalnie dla nas bazą doświadczeń. Weźmy na przykład moją obecną Komendantkę, która w harcerstwie jest już od wielu lat i przez ten czas zdobyła ogromne doświadczenie. Kwestią jest jak to dalej wykorzystać, bo to tworzy istotę rzeczy. BM: Rozumiem, chcecie czerpać jak najwięcej z tego co ona wie, i co przeżyła. FS: Tak, chociaż to rodzi czasem także problemy. BM: Właśnie, a propos problemów. Jakie trudności pojawiają się przy współpracy międzypokoleniowej?

22 FS: Jakie trudności Powiem ci tak. W chwili obecnej mocno zarysowują się różnice międzypokoleniowe. Wszystko bierze się stąd, że nie tylko harcerstwo, ale szerzej skauting ogólnoeuropejski stawia na trochę inne wartości, niż stawiają starsi ludzie. Skauting stawia na przygodę, zabawę, natomiast wiadomo, że dla seniorów ważniejsza jest służba i patriotyzm. Tu rodzi się problem, bo my czujemy te dzisiejsze kierunki, które są wyznaczane, a oni czują tamte kierunki. Aczkolwiek ostatnio czytałem bardzo fajny artykuł w harcerskim ogólnozwiązkowym piśmie Czuwaj, w którym było napisane jak pracować z takimi imprezami państwowymi, patriotycznymi. Często zdarza się tak, że zabieramy na coś takiego dzieciaki, a one nawet nie wiedzą o co chodzi. Przez to, że nie wiedzą o co chodzi, nie wiedzą po co właściwie tam poszli i staje się to dla nich nudne, przestają chwytać wartość tego wydarzenia. Dlatego istotnym jest żeby czerpać z takich imprez, bo ja nie twierdzę, że służba czy patriotyzm to nie są istotne wartości, one są istotne i to bardzo. Musimy tylko odpowiednio to przedstawić dzieciakom, żeby one wiedziały co powinny z tego czerpać i w jaki sposób, a nie tylko żeby odbywało się to na zasadzie Bo druh tak kazał, to idziemy, bo jesteśmy harcerzami. To jest właśnie moim zdaniem krzywdzący stereotyp harcerstwa, że harcerze to tacy, co sobie stoją na różnych imprezach, np. 1 Sierpnia. Musimy tylko odpowiednio to przedstawić dzieciakom, żeby one wiedziały co powinny z tego czerpać i w jaki sposób. BM: Wróćmy jednak do przygotowywania projektów międzypokoleniowych. Kogo trudniej namówić do współpracy młodych czy starszych? FS: No, to jest dobre pytanie (chwila zastanowienia ). Myślę, że tych starszych nie jest trudno namówić. Nie chcę żeby to zabrzmiało drastycznie, ale oni czują powoli, że są wypierani. Trzeba więc znaleźć dla nich takie miejsce, aby pokazać, że są potrzebni. Oni chcą dalej działać, musimy więc dać im taką możliwość. Z drugiej strony należy to dostosować do dzisiejszych realiów i potrzeb, aby ich działalność przybrała ciekawą, interesującą formę. Jeżeli natomiast chodzi o młodszych, to nie ukrywam, że to raczej po tej stronie zarysowuje się problem. Ja sam potrzebowałem sporo czasu aby zrozumieć, że to co mówią starsze druhny ma jakąś wartość. Też długo skupiałem się na tym, że najważniejsza jest dobra zabawa i nic poza tym. Z czasem jednak gdy instruktor dojrzewa, a instruktorem można zostać już w wieku 16. lat, zaczyna rozumieć, że należy korzystać z tej kopalni wiedzy, jaką oferują nam seniorzy i dopasować ją do potrzeb młodych. BM: Czyli wśród młodych ludzi pojawiają się stereotypy? FS: Rodzą się takie stereotypy, ale nie tylko wśród naszych dzieciaków, generalnie wokół harcerstwa. BM: A stereotypy wobec starszych ludzi? Czy pojawiają się opinie, że senior żyje w zupełnie innym świecie i taka współpraca jest niemożliwa? FS: Nie, nie wiem czy to jest aż tak zarysowane. Myślę, że to w dużym stopniu zależy od podejścia. Ja na przykład miałem takie obawy względem obozów, czy to nie będzie trochę demotywujące dla dzieciaków, że jadą na obóz z takimi starszymi osobami i widzą, że one już niestety nie wszystko mogą robić, itd. Obawiałem się czy to nie będzie 22

23 problem wychowawczy, i czy to nie wpłynie na zmniejszenie liczby uczestników w następnych latach. Nie wydaje mi się jednak, aby stworzona została taka ściana, w sensie: To jest osoba, która ma 60. lat, to będzie drętwo i ja nie chcę chodzić na zajęcia do takiej osoby, bo oni też potrafią zrobić naprawdę fajne rzeczy. Tylko tak jak mówiłem, muszą być one dostosowane. Jeżeli nie damy im możliwości spełnienia się, możliwości działania, mimo ich potencjału, to będą się po prostu wypalać BM: Jednak mimo Twoich wcześniejszych obaw liczba uczestników nie spada? Nie są zdemotywowani? FS: Nie, u nas mimo wszystko nie ma wielkiego spadku, liczba utrzymuje się na jednym poziomie. BM: Mówiliśmy już o tym, że powstają scenariusze mające przygotować dzieci na kontakt z seniorem, a czy można przygotować seniora do kontaktu z dziećmi? FS: Ciężko jest mi na to pytanie odpowiedzieć Co to znaczy przygotować seniora? Z naszej perspektywy tak, da się przygotować seniora, tylko trzeba na to spojrzeć w ten sposób, że ich obecne przygotowanie do pracy z młodymi wynika z wieloletniego doświadczenia. Jeśli jednak chcemy współpracować z osobą nie mającą takiego bagażu doświadczeń, powinniśmy jej zwrócić uwagę na kilka konkretnych kwestii komunikacji z dziećmi. Wiadomo, że jeśli posadzimy grupkę dzieci przed seniorem i spotkanie takie będzie trwało pięć godzin, to dzieciaki najzwyczajniej na świecie się znudzą. Musimy więc zwrócić uwagę na ich podstawowe potrzeby, w zależności od wieku. Co innego będzie istotne dla grupy w wieku lat dziesięciu, a co innego dla sześciolatków. BM: O czym nie wolno zapominać przy współpracy z seniorami? FS: O nich. Przede wszystkim o nich. Jeżeli nie damy im możliwości spełnienia się, możliwości działania, mimo ich potencjału, to będą się po prostu wypalać. I przez to właśnie stracimy takich ludzi, którzy mają to doświadczenie. BM: Może następne pytanie wyda Ci się banalne, ale ono musi paść. Czy dialog międzypokoleniowy może nas czegoś nauczyć? FS: Powiem tak - może, tylko musimy tego chcieć. Jeżeli się zamkniemy i wykażemy się brakiem pokory i podejściem lekceważącym to oczywiście nie, bo się zafiksujemy na tym, że to my jesteśmy najmądrzejsi i to nasze sposoby są najlepsze. To dotyczy zarówno seniorów, jak i młodych ludzi. BM: Ostatnie pytanie, podsumowujące. Czy warto robić projekty międzypokoleniowe? FS: Na pewno warto! Takie projekty są istotne, bo wiedza książkowa to jedno, ale doświadczenia i przeżycia tych ludzi to drugie, i oni potrafią to przekazać w dużo ciekawszy sposób, a dzięki temu przekazać jednocześnie pewne wartości, które w dzisiejszych czasach mogą nieco zanikać, mimo że są dalej ważne. BM 23

24 Scenariusz spotkania informacje wstępne Istnieje wiele sposobów i pomysłów na przeprowadzenie spotkania. Każdy realizowany przez was projekt będzie oryginalny i niepowtarzalny z uwagi na tak podstawowe kwestie jak: - wybór ścieżki tematycznej, - wybór czytanego dzieła, - specyfiki grupy czytelników, - specyfiki seniora z jakim będziecie współpracować. Zdając sobie z tego sprawę postanowiliśmy nie narzucać wam jednego, konkretnego scenariusza, ale chcemy zostawić wam jak największą dowolność. Dlatego poniżej przedstawiamy zbiór ciekawych i różnorodnych gier, zabaw i ćwiczeń, które dowolnie możecie wybierać, zmieniać i dopasowywać do własnej grupy. Zanim jednak zatopicie się w tym zbiorze, chcielibyśmy przetoczyć fragment artykułu opracowanego przez Anetę Wojnarowską 3 : Trzeba jednakże pamiętać, że scenariusz to tylko podpowiedź, którą należy traktować bardzo swobodnie, wykorzystując go podczas zajęć w mniejszym lub większym stopniu. Nie jest to konspekt lekcji, który musi być w pełni zrealizowany. Ze scenariusza korzystamy, zachowując możliwość stałego jego przekształcania. Podczas sesji możemy zatem rezygnować z pewnych ćwiczeń, widząc, że dzieci nie wyrażają nimi zainteresowania, albo gdy ćwiczenia przekraczają możliwości dziecka i/lub jego opiekuna (są zbyt trudne do wykonania). Możemy je skrócić, gdy mamy mało czasu, lub wymienić zaplanowane ćwiczenia na inne. ( ). Możemy także spontanicznie włączać ćwiczenia, które przyszły nam nagle do głowy. Scenariusz zajęć zmienia się też pod wpływem dzieci i dorosłych uczestniczących w spotkaniu. Prowadzący powinien obserwować, co dzieje się na Sali i, dostrzegając nowe pomysły, proponować je pozostałym uczestnikom. Często dzieci zgłaszają chęć wykonania ulubionego ćwiczenia, a nawet same wymyślają nowe zabawy. Do podstawowych zasad prowadzenia zajęć należy zauważenie wszystkich tych propozycji, a także umiejętne, a więc selektywne ich wykorzystanie. Należy starać się również dostrzegać i realizować pomysły dorosłych uczestników zajęć, co niewątpliwie stanowi dla nich motywację do aktywnego udziału w sesji ruchowej. Z kolei włączanie pomysłów dzieci sprawia, że czują się one docenione, jest to dla nich źródłem satysfakcji i motywacji do udziału w zajęciach, a przede wszystkim buduje ich zaufanie do siebie, poczucie własnej wartości, a także pobudza twórcze zachowania ( ). Rola seniora Podział zadań między młodzieżą, a seniorem każda grupa ustala indywidualnie. W scenariuszu obecna jest postać prowadzącego, jednak nie musi to być jedna osoba! W różnych momentach spotkania prowadzącym mogą być różne osoby zarówno młodzież, jak i senior. 3 Wojnarowska Aneta, Planowanie i organizacja zajęć, Bliżej przedszkola 2011, nr

25 SCENARIUSZ SPOTKANIA MIĘDZYPOKOLENIOWEGO Cele spotkania: 1. Dobra zabawa z uwzględnieniem integracji międzypokoleniowej. 2. Pokazanie znaczenia dialogu międzypokoleniowego. 3. Poszerzenie wiedzy dzieci z zakresu wybranej ścieżki tematycznej. 4. Zachęcenie młodzieży i seniorów do realizacji kolejnych projektów międzypokoleniowych. Czas trwania spotkania: minut * Etapy spotkania Powitanie Czas minut Opis Wszyscy uczestnicy spotkania siadają w kręgu na podłodze, na poduszkach, krzesłach do wyboru (jeżeli jest bardzo duża grupa słuchaczy można z tego zrezygnować, jednak siedzenie w kręgu ma znaczenie symboliczne każdy widzi każdego, wszyscy czują się sobie równi) Prowadzący spotkanie wita się z dziećmi i przedstawia temat spotkania. Przy okazji może zapytać czy dzieci pamiętają o czym były poprzednie spotkania? Prowadzący przedstawia dzieciom gościa seniora, tłumaczy kim jest, jaką rolę odegra podczas zajęć i co wydarzy się podczas spotkania. Dzieci przedstawiają się seniorowi, może to przebiegać na kilka sposobów (Rundka, rundka z pokazywaniem, rundka z klaskaniem itp. do wyboru) Prowadzący ustala z grupą zasady, którymi kierować się będą podczas spotkania (np. nie przerywamy sobie, mówimy pojedynczo) Zabawy integracyjne minut Dzieci siadają wygodnie w kole. Do wyboru. Czytanie bajki minut Zanim oddacie głos seniorowi, który zacznie czytać bajkę, należy zadbać o to, aby dzieci się wyciszyły i odprężyły. Ćwiczenia relaksacyjne do wyboru. Czytanie bajki. Jeżeli w trakcie czytania dzieci przejawiać będą wyraźny brak koncentracji, zachęcamy do zrobienia krótkiej przerwy, podczas której przeprowadzone zostaną zabawy wzmagające zainteresowanie. Po zakończeniu czytania warto, by prowadzący zadał dzieciom pytania o ich odczucia. Pytania powinny być w ogólnej formie, np. Co podobało wam się najbardziej w usłyszanej opowieści? Czy potrafiliście wyobrazić sobie tę historię? Co było najłatwiej sobie wyobrazić? Rozmowa z seniorem minut Punkt ten może zostać przeprowadzony w dowolnym momencie spotkania. Co się w nim znajdzie, w dużej mierze zależy od ścieżki, którą wybierzecie oraz seniora, z którym będziecie współpracować (przykłady pytań podane zostały w dalszej części). 25

26 Gry i zabawy Zakończenie minut 10 minut Do wyboru. Prowadzący dziękuje wszystkim dzieciom za udział w spotkaniu, chwaląc ich zaangażowanie i prace. Pyta, co najbardziej podobało im się podczas spotkania? Następnie następuje podziękowanie seniorowi za poświęcony czas. Jest to moment na zaśpiewanie wspólnie piosenki, taniec z seniorem w kole, itp. Jeżeli nie jest to wasze ostatnie spotkanie, jakie planujecie z tą grupą, powiedzcie kiedy przyjdziecie do nich po raz kolejny będą na was z pewnością czekały! *Podany w scenariuszu czas jest tylko propozycją. Realny czas trwania zajęć zależeć będzie od liczebności grupy, zaangażowania grupy, wyboru bajki i ilości wybranych ćwiczeń. 26

27 Etap spotkania OPISY GIER I ZABAW ANIMACYJNYCH Ćwiczenia i ich opisy Rundka każde dziecko po kolei wymawia głośno swoje imię. Rundka z pokazywaniem dziecko wymawia swoje imię, potem stara się znaleźć nazwę przedmiotu, który zaczyna się na tę samą literę co jego imię. Jednocześnie próbuje swoim ciałem pokazać ów przedmiot (np. Sławek, jak samolot dziecko rozkłada rączki i udaje, że leci). UWAGA: aby mieć pewność, że dzieci poprawnie zrozumiały zasady zabawy musi zacząć prowadzący. Rundka z klaskaniem każde dziecko wymawia swoje imię dzieląc je na sylaby i klaszcząc w ich rytm, np. Jes-tem A-nia. Powitanie - przedstawienie się uczestników Przekazywanie piłki dzieci nie przedstawiają się po kolei, ale wtedy gdy rzucona lub poturlana zostanie w ich stronę piłka (lub inny wybrany przedmiot). Po wymówieniu swojego imienia dziecko przekazuje przedmiot innej wybranej osobie z koła. Należy przy tym uważać, aby żadne dziecko nie zostało pominięte. Przekazywanie piłki II prowadzący toczy piłkę do dziecka. Wszyscy wypowiadają jego imię. Następnie piłka zostaje podana do kolegi/koleżanki. Uczestnicy ponownie głośno wypowiadają jego/jej imię. Grupowe przedstawienie gdy uważacie, że nie macie zbyt dużo czasu, możecie poprosić dzieci aby na wasz znak wszystkie razem jak najgłośniej krzyknęły swoje imię. Gdy to zrobią warto aby senior pochwalił je i przyznał, że teraz zna już wszystkie imiona. Można potoczyć zabawę dalej, kiedy to senior aby udowodnić, że pamięta imiona postara się je przypasować do kilkorga dzieci. Ważne jest, aby za każdym razem się pomylił (u dzieci prawdopodobnie wywoła to śmiech). Wtedy należy poprosić o to, aby jeszcze raz cała grupa wykrzyczała swoje imiona. Zabawy integracyjne Piosenka może okazać się, że dzieci mają swoją ulubioną piosenkę, którą śpiewają z nauczycielką na przywitanie. Jeśli tak warto to wykorzystać! Iskierka przyjaźni cała grupa siedzi w kole trzymając się za ręce. Prowadzący ściska dłoń siedzącego przy nim dziecka, które z kolei drugą ręką przekazuje uścisk sąsiadowi. Iskierka przekazywana jest dalej, aż przechodząc cały krąg, wróci do osoby, która ją rozpoczęła. Można użyć tej zabawy dwa razy podczas spotkania na początku i końcu, aby nadać mu kompozycję klamrową. Prezent od kolegi podajemy balonik. Dzieci wyobrażają sobie, że kolorowy balonik jest prezentem dla kolegi. Podają przedmiot, uśmiechając się do siebie przyjaźnie. Warto zachęcać do używania słów proszę i dziękuję. Ćwiczenie to można przeprowadzić zarówno na początku, jak i na koniec spotkania. Wszyscy którzy - dzieci siedzą w kręgu w taki sposób, aby brakowało miejsca dla jednego uczestnika zabawy (na początek prowadzącego). Osoba, której brakuje miejsca staje w środku kręgu i rozpoczyna zdanie: Wszyscy którzy tak jak ja dokańczając je w dowolny sposób (np. lubią samochody, lubią 27

28 słońce, mają rodzeństwo ważne aby były to zdania optymistyczne i miłe). Wszystkie dzieci, które zgadzają się z tym zdaniem (lubią samochody, słońce czy mają starsze rodzeństwo) muszą jak najszybciej zmienić swoje miejsce. UWAGA: zmieniając miejsce muszą wybrać to oddalone przynajmniej o jedno dalej, nie mogą siadać na miejscu sąsiednim. Osoba która nie zdąży zmienić miejsca zostaje na środku i kontynuuje zabawę podając własne zdanie. Ćwiczenia relaksacyjne Prowadzący prosi dzieci, aby zamknęły oczy i zaczęły głęboko oddychać w rytm jego liczenia: 1- wdech, 2-wydech, 3-wdech, 4-wydech (należy liczyć w miarę powoli!). Po chwili dodaje polecenie, aby przy wdechu dzieci podniosły ręce do góry, a przy wydechu je opuszczały. Ćwiczenie prowadzimy do momentu, gdy nie zobaczymy, że dzieci są wystarczająco skupione. Prowadzący stara się wprowadzić dzieci w temat bajki. Ważne jest aby w dalszym ciągu głęboko oddychały i miały zamknięte oczy. We wprowadzeniu można użyć polecenia Wyobraźcie sobie. W zadaniu tym nie chodzi o streszczenie bajki, ale przekazanie najważniejszych informacji: kiedy odbywa się akcja lub kto jest bohaterem. Celem zabawy jest wzbudzenie ciekawości dziecka w stosunku do historii, którą zaraz pozna. Zabawy wzmagające koncentrację Animacja gier i zabaw Czasami podczas czytania poziom koncentracji u dzieci spada. Jeżeli tak się stanie, konieczna będzie przerwa w czytaniu. Aby ponownie wzbudzić zainteresowanie warto zadawać dzieciom pytanie, np. Co się do tej pory wydarzyło? Który bohater jest najciekawszy i dlaczego? Uwaga! Staraj się unikać pytań w stylu Który bohater jest zły, a który dobry? Jaki morał płynie z bajki? Miej zaufanie do swoich podopiecznych, że poprawnie zinterpretują historię. Dzieci odnoszą ja do własnych doświadczeń, dlatego ich interpretacje mogą się różnić, jednak każde z nich wyciąga z bajki to, co dla niego najistotniejsze. Pozwól im samodzielnie dotrzeć do sensu bajki, chyba że któreś z dzieci zada głośno pytanie o charakter danej postaci lub sytuacji. Wtedy możesz pytanie to skierować do całej grupy, aby odpowiedź nie płynęła wyłącznie od ciebie, ale była udziałem wszystkich dzieci. Zabawy rozwijające wyobraźnie: Wyobrażanie prowadzący prosi dzieci, aby zamknęły oczy. Prosi jedno z nich (np. poprzez dotknięcie go w ramię, albo głośne wypowiedzenie jego imienia), aby opowiedziało wszystkim jak wyobraził sobie jeden z elementów historii (np. domek wiedźmy, strój bohatera, las, ogródek). Prowadzący musi dopilnować, aby każde dziecko miało możliwość podzielenia się swoim wyobrażeniem na temat innego elementu, dlatego przed spotkaniem z maluchami warto znać liczebność grupy. Najlepiej jeśli elementy te nie będą się powtarzać, czyli np. aby dwie osoby nie opowiadały o swoim wyobrażeniu domku. W czasie opowiadania reszta grupy mając zamknięte oczy stara się wyobrazić sobie to, co mówi ich kolega/koleżanka. Oczywiście, jeżeli dziecko nie chce opowiadać o swoim wyobrażeniu, nie należy go do tego zmuszać. Po zakończeniu zabawy, czyli kiedy każde dziecko opowie o swoim wyobrażeniu, można zadać pytanie czy podczas czytania dzieci miały wspólne wyobrażenie tych przedmiotów i czym one się różniły? Malowanie to jedno z ulubionych zadań dzieci. Prowadzący może poprosić, 28

29 aby dzieci namalowały jedną wyobrażoną rzecz z opowiadania/bajki. Ćwiczenie to można połączyć z wcześniejszą zabawą w wyobrażanie lub przeprowadzić osobno. Wietrzyk - Uczestnicy zabawy siedzą parami (jedno za drugim) na obwodzie koła. Siedzący z przodu ma zamknięte oczy, partner opowiada mu wymyśloną przez siebie historię opowiadanie (może być związane z opowiedzianą przed chwila bajką), którą ilustruje komunikatami czuciowymi, np.: opowiadając o wietrze wachluje dłońmi dookoła głowy partnera, a gdy mówi o deszczu delikatnie dotyka palcami głowy, ramion i szyi partnera. Po upływie wyznaczonego czasu następuje zamiana. Zabawy rozwijające logiczne myślenie: Podobieństwa rozkładamy przed dziećmi, obrazkami do dołu, kilka kart z postaciami, które dzieci poznały z czytanej bajki (karty muszą zostać wcześniej zrobione przez organizatorów spotkania). Jedna karta jedna postać. Zabawa polega na odkrywaniu dwóch kart naraz i odnalezieniu podobieństw między nimi, np. Sukienka królewny jest tego samego koloru, co korona króla; Tarcza rycerza jest tak samo okrągła jak słońce nad królewną; Rycerz trzyma taką samą różę, jak królewna itd. Zabawę można poszerzyć o porównanie obrazków do przedmiotów znajdujących się w Sali, np. Słońce na obrazku jest jak żyrandol w sali; Sukienka królewny jest w kolorze ścian w naszej sali itd. Kolorowanie według kodów przygotowanie wymaga więcej pracy, jeśli prowadzący zdecyduje się samodzielnie przygotować obrazki pod kątem czytanej bajki, ale malowanie wg kodu wspomaga u dziecka umiejętności syntezy i analizy wzrokowej, sprzyja więc rozwojowi dziecka. Prowadzący rozdaje dzieciom kartki z obrazkami do pokolorowania, na których umieszczone są cyferki. Do każdej cyferki przyporządkowany jest konkretny kolor (np. 1 niebieski, 2 czerwony). Zadaniem dzieci jest pokolorowanie obrazka w taki sposób, w jaki wskazują cyferki. Labirynty i puzzle są to gry, które nigdy nie znudzą się maluchom. Zwłaszcza jeśli będą one przygotowane specjalnie pod kątem bajki, którą dopiero co poznali! Zabawy ruchowe: Kalambury prowadzący dzieli dzieci na kilka mniejszych grup. Każdej z nich po cichu mówi, jakim bohaterem bajki będzie. Każda grupa ma kilka minut, aby wymyślić w jaki sposób słów pokazać daną postać (mogą się zastanawiać wspólnie lub każde dziecko stara się pokazać bohatera na swój sposób). Po chwili, każda z grup ko kolei postara się pokazać swoją postać w taki sposób, aby reszta dzieci odgadła o jaką postać chodzi. Prowadzący stara się pomagać dzieciom w wymyślaniu pokazywanych gestów, jeśli grupa ma z tym problem. Śmieszne kroki dzieci maszerują po obrębie koła. Jedno dziecko maszeruje w odwrotnym kierunku w środku koła i demonstruje śmieszny krok. Pozostałe dzieci naśladują krok osoby demonstrującej. Wycieraczki uczestnicy siedzą po turecku na obwodzie koła twarzą do 29

30 środka. Odległość pomiędzy siedzącymi powinna zapewniać swobodę ruchów. Każdy powinien bez trudu dotknąć dłońmi barku sąsiada po lewej i prawej stronie. Zabawa odbywa się przy nagraniu o wyraźnym rytmie i jednolitym tempie (2/4 lub 4/4). Wszyscy równocześnie wykonują następujące czynności: na raz uderzają dłońmi w swoje kolana, na dwa dotykają dłońmi barku sąsiada po prawej stronie, na trzy uderzają ponownie w swoje kolana, a na cztery dotykają dłońmi barku sąsiada po lewej stronie. Czynność powtarzamy dwukrotnie. Następnie osoba, która prowadzi zabawę pokazuje wymyślony przez siebie ruch wycieraczek samochodowych. Pozostali uczestnicy wykonują ten sam ruch co rozpoczynający zabawę. Pokazywany ruch musi być cykliczny (tak jak pracujących wycieraczek) i może być wykonywany dowolnymi częściami ciała w pozycji siedzącej (np.: stopami, rękami, głową, palcami, nogą itp.). Po wykonaniu ośmiu "cykli" wycieraczki przestają pracować i ponownie powtarzamy uderzenia w kolana i dotykamy barki sąsiadów. W dalszej kolejności ruch wycieraczek pokazuje następna osoba. Zabawa kończy się gdy wszyscy pokazali wymyślony przez siebie ruch pracujących wycieraczek. Tęcza - Nauczyciel prosi dzieci, aby wybrały sobie jedno papierowe koło spośród kół w czterech kolorach czerwone, zielone, żółte lub niebieskie. Papierowe koła są przyklejane taśmą klejącą do ubrań jako emblematy. Wszystkie dzieci siedzą w kręgu. Prowadzący stoi obok siedzących i wymienia kolory, np.: zielony i czerwony. Wtedy dzieci, które mają emblematy w tych kolorach, szybko zamieniają się z sobą miejscami. Prowadzący może podać kolejne z innymi konfiguracjami kolorów polecenia do wykonania. Natomiast na hasło: tęcza wszyscy mają zmienić miejsce i także nauczyciel szuka miejsca w kręgu dla siebie. Ten z uczestników, który nie zdążył usiąść na krześle, przyjmuje rolę prowadzącego i kontynuuje zabawę, wydając nowe polecenia do zamiany miejsc przez bawiących się. Dopiero po podaniu hasła tęcza osoba prowadząca może wraz ze wszystkimi uczestnikami szukać dla siebie miejsca na krześle. Zabawę powtarzamy kilkakrotnie. Rozmowa z seniorem Przykładowe pytania do poszczególnych ścieżek tematycznych: 1. Historie i legendy regionu - W jaki sposób powstało dzieło, które przeczytaliście? Jaka jest jego geneza? - Jak mogło wyglądać wtedy życie? Czy zmieniło się w stosunku do dzisiejszego? - Czy miejsce akcji można pokazać na dzisiejszej mapie? Czy można odbyć po nim spacer? 2. Twórczość seniora - Skąd wziął się pomysł na takie dzieło? - Jakie należy posiadać umiejętności żeby zostać pisarzem? - Czym senior zajmuje się poza pisaniem? Co sprawia mu więcej radości? Dlaczego? - Czy jego twórczość zainspirowana jest dziełami innych autorów? (jeśli tak, to można przeczytać fragmenty i poprosić dzieci o znalezienie podobieństw) 30

31 3. Bajka z dzieciństwa - Jaka była ulubiona bajka z dzieciństwa seniora, a jakie są ulubione bajki dzieci? Czym się one różnią? - Czym w dzieciństwie bawił się senior, jakie były jego ulubione zabawki? Czy są takie same jak te dzisiejsze? - Jakie jest najpiękniejsze wspomnienie seniora z dzieciństwa? - Jak kiedyś dzieci spędzały wolny czas? 4. Sławne baśnie - Jakie znamy baśnie? - Czy brzmią one tak samo jak kiedyś? Co się w nich zmieniło? (porównanie wersji dzisiejszej z jej pierwowzorem z przeszłości) - Kto jest najczęściej bohaterem baśni? - Czym jest baśń, a czym bajka? Podsumowanie Celem programu Poczytaj mi, przyjacielu jest stworzenie młodym ludziom możliwości zdobycia pierwszego doświadczenia wolontariackiego, w postaci czytania młodszym, i zainspirowanie ich do podejmowania kolejnych działań. Mamy nadzieję, że po przeczytaniu naszej publikacji, nie obawiacie się już roli koordynatora i chętnie poszerzycie wasze działania o projekty międzypokoleniowe. Po lekturze zaznajomieni jesteście z pracą metodą projektu, na którą składa się przede wszystkim: praca w grupie, poznanie swoich zasobów i potrzeb odbiorców oraz planowanie działań. Poznaliście też znaczenie dialogu międzypokoleniowego i różne formy jego realizacji. Teraz możecie wybrać i przeprowadzić własny projekt! Pamiętajcie, że za pierwszym razem możecie napotkać różne trudności, być może nie wszystko uda się zaplanować i przewidzieć, jednak im więcej projektów zrealizujecie ze swoją grupą, tym lepsze osiągniecie wyniki. Życzymy wam powodzenia w realizacji tych pierwszych projektów! 31

32 Wybrane programy 32