Barbara Bugalska Działalność informacyjna biblioteki Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie: stan obecny

Transkrypt

1 Barbara Bugalska Działalność informacyjna biblioteki Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie: stan obecny Forum Bibliotek Medycznych 1/1,

2 Bibliografia P i g o ń Edward: Wykorzystanie internetu w działalności Głównej Biblioteki Lekarskiej. Biuletyn GBL 2000 nr 362 s P o w i d e ł Zofia: Działalność informacyjna GBL. Biuletyn GBL 1995 nr 351 s P o w i d e ł Zofia, W ł o s t o w s k a Ewa: Opracowanie rzeczowe w Głównej Bibliotece Lekarskiej i w bibliotekach medycznych. Biuletyn GBL 2000 nr 363 s S p r a w o z d a n i a roczne Zakładu Naukowej Informacji Medycznej GBL za lata Mgr Barbara Bugalska Warszawa IMDiK PAN działalność informacyjna biblioteki instututu medycyny doświadczalnej i klinicznej polskiej akademii nauk Biblioteki instytucji naukowych realizują swoje cele i zadania w określonym środowisku informacyjnym. Wielkość tych bibliotek jest uzależniona od potrzeb czytelniczych. Istnieją biblioteki małe z niewielkim księgozbiorem i jednoosobową obsadą i biblioteki duże, posiadające wielotysięczny księgozbiór i liczny personel. Przedmiotem tego wystąpienia jest działalność informacyjna biblioteki średniej, będącej przede wszystkim źródłem informacji i instrumentem pracy badawczej i klinicznej dla własnego instytutu. Aktywność instytutu i kierunki badań, wyznaczają charakter, tematykę gromadzonych zbiorów i krąg jej użytkowników. Instytut położony jest w Kampusie Ochota. Główną siedzibą Instytutu są 2 budynki mieszczące laboratoria medyczne, bibliotekę, budynki administracyjne z salami konferencyjnymi i zwierzętarnię. W Instytucie zatrudnionych jest 159 pracowników naukowych, zajmujących się badaniami podstawowymi i klinicznymi w dziedzinach: endokrynologii, fizjologii i neurofizjologii, neurochemii, neuropatologii i transplantologii eksperymentalnej oraz biologii komórki na poziomie ultrastrukturalnym, immunocytochemicznym i histochemicznym. W 1996 roku, po oddaniu nowego gmachu Instytutu, Biblioteka zyskała własne pomieszczenia, czytelnię na 16 miejsc, pokoje biurowe oraz 3 pomieszczenia magazynowe. Przy czytelni znajduje się sala konferencyjna z nowoczesnym sprzętem audiowizualnym. Każdy pracownik Biblioteki ma do dyspozycji własny komputer. Posiadamy skaner, ale bez połączenia sieciowego, a także 2 nowoczesne drukarki laserowe. W Bibliotece znajduje się kserograf uruchamiany kartą elektroniczną, który został wydzierżawiony od firmy Toshiba. Forum Bibl. Med R. 1 nr 1 471

3 Instytut stara się stworzyć dogodne warunki dla szerszego udostępniania i wykorzystywania zbiorów. Działamy jako biblioteka środowiskowa, obsługująca nie tylko pracowników Instytutu i doktorantów, ale także lekarzy ze szpitali na Banacha, Wołoskiej i Bielanach, pracowników placówek PAN z Kampusu Ochota, studentów AM i Uniwersytetu, pozostałych czytelników z zewnątrz oraz bibiloteki krajowe i zagraniczne. Ze zbiorów w czytelni, z wolnym dostępem do półek, mogą korzystać wszyscy zainteresowani. Z komputerowych baz bibliograficzno-informacyjnych można korzystać w czytelni, poprzez stronę internetową i bezpośrednio z komputerów w sieci Instytutu. Biblioteka istnieje od 1967 roku. Gromadzi dokumenty odpowiednio do profilu badawczego organizacji macierzystej. Posiada w swoich zbiorach 7000 książek i 230 tytułów czasopism oraz 250 jednostek zbiorów specjalnych. Prenumeruje 72 tytuły czasopism bieżących, w tym 40 zagranicznych. Część zbiorów jest unikalna w skali kraju. Jako jedyni w Polsce mamy tytuły Clinical Physiology, Developmental Neuroscience, Glia, Journal of Endocrinological Investigation, Journal of Surgical Research, Neurochemical Research, Respiration Physiology, a jako jedni z nielicznych dysponujemy tytułami Brain Pathology, Clinical Neuropathology, Journal of Neuroimmunology, Minimally Invasive Neurosurgery, Neurobiology of Disease, Thyroid. Księgozbiór poddawany jest corocznej selekcji, stąd niewielka liczba druków zwartych. W zbiorach pozostają dzieła fundamentalne i nadal aktualne, co w naukach medycznych jest szczególnie ważne. W Bibliotece zatrudnione są 4 osoby z wykształceniem uniwersyteckim, w tym troje absolwentów bibliotekoznawstwa i jedna absolwentka resocjalizacji z długoletnią praktyką biblioteczną. Pracownicy prowadzą działalność podstawową (gromadzenie, opracowanie i udostępnianie również w formie elektronicznej) oraz informacyjną: wystawy książek i czasopism, wydawanie wykazu nabytków, sporządzanie zestawień tematycznych z dostępnych baz danych, wykazywanie zestawień prac cytowanych przez pracowników Instytutu z bazy SCI-Expanded, udzielanie informacji bibliotecznej i bibliograficznej, szkolenia w zakresie korzystania z baz danych, prowadzenie strony internetowej. Działalność informacyjną Biblioteki ilustrują dane liczbowe zawarte w tabeli 1. Od 2001 r. zbiory opracowujemy w zintegrowanym systemie bibliotecznym Horizon. Obecnie baza zawiera ok rekordów. Katalog on-line jest dostępny w Internecie na stronach Warszawskiego Porozumienia Bibliotek PAN Horizon oraz w Katalogu Rozproszonych Bibliotek Polskich (KARO). Kontynuujemy także katalogi kartkowe druków zwartych i czasopism. Księgozbiór tradycyjny uzupełniają pełnotekstowe bazy czasopism: 1. Prenumerata czasopism na serwerze ABE Marketing 472 Forum Bibl. Med R. 1 nr 1

4 2. Springer Link 3. Kluwer 4. Proquest Medline 5. Elsevier (od 2004 roku) Bazy własne w formie katalogu kartkowego i komputerowego obejmują: 1. książki 2. czasopisma (komputerowy katalog czasopism w opracowaniu) 3. zbiory specjalne 4. atlasy Bibliograficzne bazy biomedyczne: 1. Medline Ovid 2. SCI-Expanded Ovid 3. PubMed NLM 4. BioMedNet 5. ACS Surgery (baza pełnotekstowa dla Zespołu Transplantologii) Wykorzystujemy w pracy informacyjnej katalogi centralne: 1. Biblioteki Narodowej 2. Głównej Biblioteki Lekarskiej 3. NUKAT 4. Wykaz czasopism dostępnych w systemie docmed 5. Katalog Narodowej Biblioteki Medycznej w Stanach Zjednoczonych W celu szybkiego udostępniania informacji powstała strona internetowa Biblioteki (adres: na której znajdują się wiadomości o zbiorach (wykaz czasopism z zasobami), linki do katalogów, baz danych, bibliotek i instytucji naukowych. Mankamentem naszej strony internetowej są dość długie okresy jej aktualizacji). Działalność informacyjna Biblioteki obejmuje również, oprócz wymienionych wcześniej prac: indywidualne szkolenie, dotyczące umiejętności korzystania z baz, katalogów, z pełnotekstowych baz czasopism, prowadzenie praktyk studenckich na poziomie podstawowym, pomoc w ocenie bibliometrycznej czasopism, publikacji pracowników Instytutu w oparciu o listę filadelfijską, Index Copernicus i punktację KBN oraz cytowań z bazy SCI. W referacie nie uwzględniłam szczegółowo techniki obsługi czytelnika, przyjmując, że wszystkie biblioteki medyczne pracują w podobny sposób. Chciałabym jedynie wspomnieć o pracy wypożyczalni międzybibliotecznej, która jest ważnym obszarem działalności informacyjnej Biblioteki. Została ona objęta szczególną troską, z uwagi na interdyscyplinarny charakter badań Instytutu. Poczta elektroniczna i internet zmieniły radykalnie technikę pracy wypożyczalni międzybibliotecznej. Zagadnieniu temu Forum Bibl. Med R. 1 nr 1 473

5 poświęcona była Konferencja Problemowa Bibliotek Medycznych w Międzyzdrojach w 2001 r. W bazach Biblioteki brakuje Polskiej Bibliografii Lekarskiej, która jest sporadycznie wykorzystywana przez naszych czytelników. Nie sporządzamy także bibliografii pracowników Instytutu, mimo że jest to istotny element działalności informacyjnej. W naszej pracy kładziemy nacisk na kształcenie umiejętności sprawnego dotarcia do poszukiwanych informacji i skierowanie użytkownika do źródła w odpowiednim dla niego czasie. Czas jest ważnym aspektem naszych usług. Współpracujemy z bibliotekami PAN nad komputeryzacją zbiorów w systemie Horizon oraz przy tworzeniu Centralnego Katalogu Czasopism, przygotowywanego w systemie Prolib przez GBL. Mam nadzieję, że jeśli wystarczy determinacji i środków finansowych, Biblioteka Instytutu stanie przed radykalnymi zmianami. Już w tym roku elektronizacja placówki nabrała tempa. Internet umożliwił nam dostęp do katalogów bibliotecznych na całym świecie. Dostrzegają to nie tylko bibliotekarze, ale także zarządzający nauką użytkownicy informacji. Tabela 1 Statystyka działalności informacyjnej Biblioteki IMDIK PAN w latach (do listopada) * stan liczbowy do listopada 2003 Dane liczbowe oparte są o coroczne sprawozdania z działalności Biblioteki IMDiK PAN. Prenumerata czasopism, ze względu na koszty, zmniejsza się z 90 tytułów w 1998 r. do 65 tytułów w 2003 r. Biblioteka rekompensuje straty w prenumeracie pełnotekstowymi bazami czasopism oraz dostępnością poszukiwanych artykułów w systemie docmed, subito czy kornik. Prenumerata tylko częściowo zaspokaja potrzeby informacyjne pracowników Instytutu. Mimo to liczba odwiedzin w czytelni jest wysoka, co może świadczyć o prawidłowym doborze prenumerowanych czasopism i ich przydatności w prowadzonych badaniach. Interesujące, że nie maleje poziom wypożyczeń międzybibliotecznych. Realizujemy je w formie tradycyjnej oraz pocztą elektroniczną. Skanujemy artykuły do 8-10 stron, bez dużej liczby ilustracji i wysyłamy pocztą elektroniczną. Postępujemy tak realizując zamówienia pilne i zagraniczne, redukując w ten sposób nasze koszty i przenosząc 474 Forum Bibl. Med R. 1 nr 1

6 większość kosztów na zamawiającą bibliotekę. Największą zaletą przesyłania tekstów pocztą elektroniczną jest jednak skrócenie czasu realizacji zamówień. Ciekawa jest również malejąca liczba zestawień tematycznych wykonywanych przez Bibliotekę. Jest to wynik dostępu do lokalnych i rozległych sieci komputerowych oraz wzrostu umiejętności samodzielnego sporządzania zestawień. Spada także liczba wypożyczeń czasopism, co oznacza, że użytkownicy wykorzystują dostępne bazy danych, które zaspokajają ich potrzeby informacyjne. Mgr Halina Wilczyńska Warszawa IK informacja naukowa w bibliotece naukowej instytutu kardiologii w warszawie Biblioteka Instytutu Kardiologii w Warszawie została utworzona jednocześnie z powstaniem Instytutu w 1980 r. jako część Działu Dokumentacji, Informacji Naukowej oraz Współpracy z Zagranicą. Nazwa działu świadczy o tym, iż najważniejszą funkcją Biblioteki, według zamierzeń ówczesnych władz Instytutu miała być właśnie informacja naukowa. Początkowo koncepcja roli, jaką miała wypełniać Biblioteka w zakresie informacji naukowej sprowadzała się do planów współpracy z CINTE. Pierwsze lata istnienia Biblioteki były okresem, w którym nikt nie podejmował prób standardowego przygotowywania kwerend tematycznych dla pracowników naukowych Instytutu. Ręczne poszukiwania, których podstawą był Indeks Medicus, miały sporadyczny charakter. W połowie lat osiemdziesiątych GBL uzyskał dostęp on-line do serwera w Sztokholmie, a przez to do bazy MEDLINE. Mimo, iż GBL nie dopuszczał zewnętrznych użytkowników do bezpośredniej obsługi bazy, to miedzy innymi dzięki wydawnictwu GBL-u możliwe było zaznajomienie się pracowników Biblioteki z zasadami i logiką komputerowych poszukiwań w bazie. Liczba przygotowywanych we współpracy z GBL-em profili nie zaspokajała jednakże szybko rosnących potrzeb w tym zakresie. Przełomem było wprowadzenie na polski rynek baz bibliograficznych na CD- ROM oraz upowszechnienie się PC. Biblioteka na początku lat dziewięćdziesiątych zaprenumerowała bazy MEDLINE na CD-ROM; EMBASE: Cardiology oraz Current Contents Life Sciences i Current Contents Clinical Medicine na dyskietkach. Komputerowo sporządzane profile tematyczne stały się standardową usługą oferowaną czytelnikom przez Bibliotekę. Obecnie Biblioteka ze względów finansowych musiała zrezygnować z prenumeraty MEDLINE na CD-ROM. Wykorzystywanie tej bazy możliwe jest obecnie dzięki Forum Bibl. Med R. 1 nr 1 475