Spis treści. Wykaz skrótów Od Autorów Część pierwsza WPROWADZENIE

Transkrypt

1 Spis treści Wykaz skrótów Od Autorów Część pierwsza WPROWADZENIE ROZDZIAŁ I. Pojęcie i przedmiot prawa rolnego Prawo rolne, jego przedmiot i definicja Roman Budzinowski Prawo rolne i inne dziedziny prawa Roman Budzinowski Ewolucja ustawodawstwa prawnorolnego Paweł Czechowski, Małgorzata Korzycka-Iwanow, Adam Niewiadomski Prawo rolne do roku Prawo rolne do roku Prawo rolne po roku Rozwój prawa żywnościowego Teraźniejszość i przyszłość prawa rolnego i żywnościowego Własność rolnicza Małgorzata Korzycka-Iwanow, Stanisław Prutis Własność rolnicza według Profesora Andrzeja Stelmachowskiego Ochrona własności rolniczej ROZDZIAŁ II. Źródła prawa rolnego Bohdan Zdziennicki ROZDZIAŁ III. Prawne instrumenty polityki rolnej Ingerencja państwa w stosunki agrarne Paweł Czechowski Interwencjonizm kształtujący czynniki produkcji w rolnictwie Paweł Czechowski Modele interwencjonizmu Interwencjonizm amerykański Konrad Marciniuk Interwencjonizm Unii Europejskiej Paweł Czechowski Interwencjonizm kolektywizacyjny Paweł Czechowski Reglamentacja krajowej produkcji rolnej i rejestry produkcji limitowanej Beata Jeżyńska Ewidencje produkcji rolnej oraz ich funkcje Krajowa ewidencja producentów

2 6 Spis treści 1.2. Centralny Rejestr Przedsiębiorców Limitowanie produkcji rolnej jako forma reglamentacji gospodarczej Charakter prawny limitów produkcyjnych Znaczenie limitów produkcyjnych dla gospodarczej pozycji producentów rolnych Rejestry produkcji limitowanej Rejestry publiczne Rejestry niepubliczne Znaczenie danych rejestrowych Znaczenie danych w systemie informacji rolniczej Znaczenie danych rejestrowych w Zintegrowanym Systemie Rolniczej Informacji Rynkowej ROZDZIAŁ IV. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej Alina Jurcewicz Założenia i zasady Wspólnej Polityki Rolnej Zadania Wspólnej Polityki Rolnej Definicja produktów rolnych Definicja producenta rolnego i gospodarstwa rolnego Instrumenty prawne polityki rynkowo-dochodowej w rolnictwie Unii Europejskiej Polityka struktur rolnych w ramach rozwoju obszarów wiejskich Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej ROZDZIAŁ V. Gospodarstwo rolne i przedsiębiorstwo rolne Roman Budzinowski Gospodarstwo rolne jako kategoria prawna charakterystyka szczegółowa Gospodarstwo rolne a przedsiębiorstwo rolne ROZDZIAŁ VI. Administracja rolna Pojęcie, cechy i funkcje publicznej administracji rolnej Paweł Czechowski, Michał Możdżeń-Marcinkowski Administracja rolna w systemie administracji publicznej Administracja rolna i podziały terytorialne kraju Podział pomocniczy sołectwo Terytorialne podziały specjalne Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na struktury polskiej administracji rolnej Paweł Czechowski Rodzaje publicznej administracji rolnej Rządowa administracja rolna Michał Możdżeń-Marcinkowski Rada Ministrów Prezes Rady Ministrów Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi główne obszary kompetencji Kompetencje MRiRW w zakresie wydawania aktów normatywnych Kompetencje MRiRW jako organu wydającego decyzje administracyjne w I instancji Kompetencje MRiRW związane z prowadzeniem rejestrów i wykazów Inne działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Centralne organy rządowej administracji rolnej Michał Możdżeń-Marcinkowski Agencja Nieruchomości Rolnych Michał Możdżeń-Marcinkowski

3 Spis treści Agencja Rynku Rolnego Paweł Wojciechowski Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Paweł Wojciechowski Wyspecjalizowane inspekcje rolne Paweł Wojciechowski Państwowa Inspekcja Sanitarna Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Inspekcja Handlowa Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin Samorządowa administracja rolna Michał Możdżeń-Marcinkowski Administracja rolna w samorządzie gminnym Administracja rolna w samorządzie powiatu Administracja rolna w samorządzie województwa Prawne formy koordynacji działań w ramach administracji rolnej Michał Możdżeń-Marcinkowski Część druga GOSPODARKA ZIEMIĄ ROZDZIAŁ VII. Kształtowanie stosunków własnościowych w rolnictwie Zygmunt Truszkiewicz Krótka charakterystyka własności rolniczej w okresie międzywojennym Przebudowa stosunków własnościowych w rolnictwie w latach Kształtowanie regulacji prawnych dotyczących stosunków własnościowych w rolnictwie w latach Wpływ przemian ustrojowych z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na stosunki własnościowe w rolnictwie ROZDZIAŁ VIII. Obrót nieruchomościami rolnymi Pojęcie nieruchomości rolnej (gruntu rolnego) Krystyna Stefańska Pojęcie obrotu nieruchomościami rolnymi Konrad Marciniuk Przeniesienie własności nieruchomości rolnej Konrad Marciniuk Zagadnienia wstępne Umowa sprzedaży Umowa darowizny nieruchomości rolnej Umowa dożywocia Przekazywanie gospodarstw w zamian za emeryturę lub rentę. Umowa z następcą Przekazanie gospodarstwa za rentę strukturalną Reżim prawny obrotu nieruchomościami rolnymi w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego Konrad Marciniuk Zagadnienia wstępne Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy Prawo pierwokupu Agencji Nieruchomości Rolnych Kolizja różnych praw pierwokupu Prawo nabycia nieruchomości rolnej przez Agencję Nieruchomości Rolnych Skutki zawarcia umowy z naruszeniem ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego Ustawowe prawo odkupu przysługujące Agencji Nieruchomości Rolnych Aleksander Lichorowicz Zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej Krystyna Stefańska

4 8 Spis treści 7. Obrót nieruchomościami rolnymi z udziałem cudzoziemców Zygmunt Truszkiewicz Rejestry publiczne w obrocie nieruchomościami rolnymi (ewidencja gruntów i księgi wieczyste) Marek Stańko Zagadnienia wstępne Kataster nieruchomości a ewidencja gruntów Podstawowe zasady funkcjonowania ewidencji gruntów i budynków Księga wieczysta jako podstawa ustalenia stanu prawnego nieruchomości (w tym nieruchomości rolnych) Ewidencja gruntów i budynków a księgi wieczyste ROZDZIAŁ IX. Formy prawne zmiany generacji inter vivos w rolnictwie Roman Budzinowski Ogólna charakterystyka Darowizna i dożywocie jako forma prawna zmiany generacji Umowa z następcą Przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną ROZDZIAŁ X. Dziedziczenie gospodarstw rolnych 1 8 Zygmunt Truszkiewicz; 9 i 10 Elżbieta Kremer Modele dziedziczenia gospodarstw rolnych Pojęcie spadkowego gospodarstwa rolnego i wkładu gruntowego Szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych Dziedziczenie gospodarstwa rolnego przez osoby prawne Zapis gospodarstwa rolnego i roszczenie z tytułu zachowku ze spadku rolnego Dziedziczenie spadku rolnego przez obywatela państwa obcego i zapis gospodarstwa rolnego na jego rzecz Szczególne przepisy proceduralne dotyczące ustalania praw do spadku rolnego Roszczenie o zwrot gospodarstwa rolnego odziedziczonego przez Skarb Państwa Dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne lub wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej Odpowiedzialność spadkobiercy za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego ROZDZIAŁ XI. Dzierżawa gruntów rolnych Aleksander Lichorowicz, Paweł Blajer Ewolucja modelu dzierżawy rolniczej w krajach Europy Zachodniej Ewolucja polskiej regulacji dzierżaw rolnych Dzierżawa gruntów rolnych według Kodeksu cywilnego oraz ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego Szczególna regulacja dzierżawy gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa Uwagi końcowe ROZDZIAŁ XII. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa Stanisław Prutis Pojęcie, funkcje i kierunki zagospodarowania Zasobu Pojęcie Zasobu. Składniki mienia państwowego tworzące Zasób Uprawnienia powiernicze Agencji Nieruchomości Rolnych Kierunki rozdysponowania Zasobu Struktury organizacyjno-produkcyjne rolniczego wykorzystania Zasobu

5 Spis treści 9 1. Spółka Agencji Nieruchomości Rolnych Administrowanie gospodarstwem rolnym Zasobu Sprzedaż państwowych nieruchomości rolnych Tryby sprzedaży nieruchomości Sprzedaż bez przetargu; pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości Charakter prawny pierwszeństwa Sprzedaż w trybie przetargowym; rodzaje przetargów Procedura przetargowa Cena państwowych nieruchomości rolnych Dzierżawa gruntów rolnych Zasobu Zamiana nieruchomości rolnych Warunki dokonania zamiany nieruchomości Procedura zamiany nieruchomości Przekazywanie nieruchomości w trwały zarząd Konstrukcja prawna zarządu Przekazanie w zarząd; wygaśnięcie zarządu Część trzecia KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI ROLNICZEJ ROZDZIAŁ XIII. Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich Teresa Kurowska Uwagi ogólne Polityka rozwoju Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Plany zagospodarowania przestrzennego Planowanie przestrzenne a wykonywanie prawa własności nieruchomości ROZDZIAŁ XIV. Ochrona gruntów rolnych Paweł Czechowski, Konrad Marciniuk Uwagi wprowadzające Przedmiot ochrony Kierunki działań związanych z ochroną gruntów rolnych. Ochrona ilościowa i jakościowa Reglamentacja zmian przeznaczenia gruntu rolnego na cele nierolne Wyłączenie gruntu z produkcji rolnej Zapobieganie degradacji gleb Rekultywacja Finansowanie i kontrola działań ochronnych ROZDZIAŁ XV. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji Bartosz Rakoczy Uwagi wstępne Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa ROZDZIAŁ XVI. Scalanie i wymiana gruntów Andrzej Zieliński Uwagi ogólne. Ewolucja ustawodawstwa Pojęcie scalania Wszczęcie postępowania Wdrożenie postępowania scaleniowego Podjęcie wymiany

6 10 Spis treści 4. Przedmiot postępowania Uczestnicy postępowania Szacunek gruntów Projekt scalenia (wymiany). Decyzja o zatwierdzeniu projektu Wykonanie decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia (wymiany) Koszty postępowania Część czwarta PRODUCENT ROLNY ROZDZIAŁ XVII. Formy organizacyjno-prawne współdziałania producentów rolnych Stanisław Prutis Zespołowe formy gospodarowania Proste formy kooperacji w rolnictwie Strukturalne formy zespołowego gospodarowania Model organizacyjno-prawny rolniczej spółdzielni produkcyjnej Rodzaje spółdzielni produkcji rolnej Statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej Majątek spółdzielni; wkłady i udziały Zasady gospodarki finansowej spółdzielni Grupy producentów rolnych i ich związki Grupy producentów jako forma gospodarowania Akt założycielski grupy producentów Rejestracja oraz nadzór nad działalnością grup Związki grup producentów rolnych Zakres pomocy finansowej udzielonej grupom producentów i tryb jej udzielania Spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych Wspólnoty gruntowe jako relikt nadań własności gruntów Charakter prawny wspólnoty gruntowej Organizacja spółki do zagospodarowania wspólnoty ROZDZIAŁ XVIII. Prawne formy zrzeszania się rolników i ich rola w reprezentowaniu interesów zawodowych Elżbieta Tomkiewicz Konstytucyjne podstawy wolności zrzeszania się rolników Prawne formy zrzeszania się rolników w polskim systemie prawnym Katalog rolniczych organizacji zawodowych Społeczno-zawodowe organizacje rolników Związki zawodowe rolników indywidualnych Izby rolnicze jako forma samorządu rolniczego Rola ponadnarodowych organizacji rolników w kształtowaniu Wspólnej Polityki Rolnej ROZDZIAŁ XIX. Ubezpieczenie społeczne rolników Błażej Wierzbowski Wprowadzenie Organizacja ubezpieczenia społecznego rolników Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników System orzecznictwa lekarskiego

7 Spis treści Organy i instytucje współdziałające z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Rodzaje ubezpieczeń Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie Ubezpieczenie emerytalno-rentowe Zakres podmiotowy ubezpieczenia Rolnik Domownik Ubezpieczeni w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim Ubezpieczeni w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym Uzupełniający charakter ubezpieczenia społecznego rolników Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie Zakres ochrony ubezpieczeniowej Pojęcie wypadku przy pracy rolniczej Pojęcie rolniczej choroby zawodowej Świadczenia Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego Katalog świadczeń Emerytura Renta rolnicza Renta rolnicza szkoleniowa Renta rodzinna Zasiłek pogrzebowy Konstrukcja i zasady obliczania wysokości emerytury lub renty rolniczej Częściowe zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej Składka z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników Składka w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim Składka w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym Ściąganie składek i zabezpieczenie ich spłaty ROZDZIAŁ XX. Ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie Elżbieta Kremer Uwagi wstępne Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i zdarzeń losowych Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich Część piąta WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA W OBSZARZE ROLNICTWA I ŻYWNOŚCI ROZDZIAŁ XXI. Własność intelektualna w zakresie rolnictwa Małgorzata Korzycka-Iwanow Ochrona prawna odmian roślin; wyłączne prawo sui generis Uwagi wprowadzające Zakaz patentowania odmian roślin w europejskim porządku prawnym Główne założenia międzynarodowej Konwencji o ochronie nowych odmian roślin (Konwencja UPOV)

8 12 Spis treści 3. Przesłanki przyznania wyłącznego prawa hodowcy Regulacja ochrony prawnej odmian roślin w Unii Europejskiej Relacja między twórcą i uprawnionym z tytułu wyłącznego prawa Patentowanie roślin i zwierząt wynalazek biotechnologiczny ROZDZIAŁ XXII. Własność intelektualna w zakresie żywności Małgorzata Korzycka-Iwanow Ochrona regionalnych produktów żywnościowych Oznaczenia geograficzne w ustawie Prawo własności przemysłowej Przyczyny objęcia ochroną oznaczeń żywności pochodzącej z określonych regionów w prawie Unii Europejskiej Rodzaje chronionych oznaczeń Zakres ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia Część szósta RYNKI ROLNE ROZDZIAŁ XXIII. Europejskie rynki rolne Paweł Czechowski, Adam Niewiadomski Ukształtowanie się jednolitej wspólnej regulacji rynku Zakres przedmiotowy regulacji Mechanizmy interwencyjne Prywatne przechowanie produktów rolnych Dopłaty obowiązkowe i fakultatywne Specjalne środki interwencyjne Kwotowanie (kontyngentowanie) produkcji rolnej Program Owoce w szkole Wspólnotowy Fundusz Tytoniowy Pomoc techniczna dla nowych rynków Nadzwyczajna pomoc publiczna Wspieranie organizacji producentów Handel z państwami trzecimi Reguły konkurencji Szczegółowe przepisy dotyczące poszczególnych sektorów Uwagi końcowe Regulacje polskie stanowiące uzupełnienie regulacji europejskich dotyczące rynków rolnych ROZDZIAŁ XXIV. Kontraktacja Bohdan Zdziennicki Część siódma INSTRUMENTY PRAWNOFINANSOWE W ROLNICTWIE ROZDZIAŁ XXV. Płatności bezpośrednie Dorota Łobos-Kotowska, Jerzy Bieluk System Jednolitej Płatności Obszarowej Rodzaje płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego Jednolita płatność obszarowa (JPO), finansowana w całości z budżetu Unii Europejskiej Wsparcie specjalne Płatności oddzielne Płatności uzupełniające

9 Spis treści Charakter prawny płatności Właściwość organów administracji w sprawach płatności bezpośrednich Zasady i tryb przyznawania rolnikom płatności Charakter prawny postępowania w sprawie przyznania płatności bezpośrednich Zasady postępowania w sprawie przyznania płatności Wszczęcie postępowania w sprawie Sankcje powierzchniowe Zmiana stron postępowania Zakończenie postępowania i tryb zaskarżania decyzji Wypłata świadczeń Zasady przeprowadzania kontroli Płatności bezpośrednie po 2013 r Wnioski ROZDZIAŁ XXVI. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Paweł Wojciechowski, Adam Niewiadomski Polityka rozwoju obszarów wiejskich Uwagi wstępne Podstawy prawne polityki rozwoju obszarów wiejskich Cele polityki rozwoju obszarów wiejskich Finansowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jako podstawowy instrument polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce Uwagi wstępne Treść Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Tryb uchwalenia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Charakter prawny Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Podmioty realizujące Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Działania objęte Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce Tryb i zasady ubiegania się o pomoc z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Wybrane działania Renty strukturalne Ułatwianie startu młodym rolnikom Modernizacja gospodarstw rolnych Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej ROZDZIAŁ XXVII. Obciążenia podatkowe rolnictwa Jerzy Bieluk Podatek rolny Zagadnienia wstępne Obowiązek podatkowy w podatku rolnym Przedmiot opodatkowania Podstawa opodatkowania Podatek leśny Podatek od nieruchomości Podatek dochodowy Podatek od towarów i usług

10 14 Spis treści 6. Podatek od spadków i darowizn Podatek od czynności cywilnoprawnych Część ósma PRAWO ŻYWNOŚCIOWE ROZDZIAŁ XXVIII. Prawo żywnościowe Małgorzata Korzycka-Iwanow, Paweł Wojciechowski Prawo żywnościowe polskie i Unii Europejskiej Uwagi ogólne Ewolucja i zakres legislacji polskiej Ewolucja i zakres prawa żywnościowego Unii Europejskiej Cele i zasady publicznego i prywatnego prawa żywnościowego Relacja żywnościowego prawa krajowego i żywnościowego prawa Unii Europejskiej Definicja żywności i niektórych jej postaci Żywność Suplement diety Żywność rolnictwa ekologicznego Żywność genetycznie zmodyfikowana Bezpieczeństwo żywności Zakres i funkcje łańcucha żywnościowego Niebezpieczny produkt żywnościowy. System Wczesnego Ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszy w Unii Europejskiej Obowiązkowe systemy producenta żywności: HACCP, system identyfikowalności (traceability) System HACCP System identyfikowalności (traceability) Dobrowolne systemy jakości produktu żywnościowego Odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna w prawie żywnościowym Rodzaje odpowiedzialności Unijny model sankcji w prawie żywnościowym Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność karna Odpowiedzialność administracyjna Zbieg odpowiedzialności