ZACISKANIE KOŃCÓWEK PRZEMYSŁOWYCH Nr katalogowy

Transkrypt

1 ZACISKANIE KOŃCÓWEK PRZEMYSŁOWYCH Nr katalogowy Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 1 z 27

2 Spis treści SEKCJE 1 Wprowadzenie do technologii zaciskania końcówek 2 Przeznaczenie i zawartość tego dokumentu 3 Skróty i definicje 4 Materiały pomocnicze 5 Opis końcówki 5.1. Cechy końcówek nielutowanych 5.2. Wypusty/wgłębienia kołnierza 5.3. Typy kołnierzy 5.4. Złącza 6 Procedury 6.1. Przygotowanie przewodu 6.2. Przygotowanie i obsługa prasy 6.3. Przygotowanie i obsługa zaciskarki ręcznej 6.4. Przygotowanie i obsługa zaciskarki pneumatycznej 6.5. Matryce zaciskające 7 Jakość zacisku 7.1. Kontrola wzrokowa końcówek zaciskanych z KOŁNIERZAMI OTWARTYMI 7.2. Kontrola wzrokowa końcówek zaciskanych z KOŁNIERZAMI ZAMKNIĘTYMI 8 Znaczenie poprawnego zaciskania końcówek 8.1. Warunki wstępne 8.2. Testy 8.3. Końcowa wartość testu rozciągania 8.4. Opór elektryczny 8.5. Złącza zaciskane 9 Informacje dodatkowe Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 2 z 27

3 SEKCJA 1 WPROWADZENIE DO TECHNOLOGII ZACISKANIA KOŃCÓWEK Technologia zaciskania końcówek została opracowana, jako zamiennik technologii ich lutowania. Zaciskanie zapewnia utworzenie wysokiej jakości złącza pomiędzy końcówką a przewodem przy stosunkowo niewielkim koszcie jednostkowym. Wybór metody zaciskania końcówek zaleŝy od ich potencjalnego zastosowania i ilości końcówek do zaciśnięcia. Do zaciskania moŝna zastosować jedną z szerokiej palety metod, od zaciskarek ręcznych do systemów w pełni automatycznych. Najbardziej typowe metody zaciskania końcówek to proste zaciskarki ręczne, prasy i matryce, zaciskarki usuwające izolację oraz w pełni automatyczne systemy obróbki przewodu. NiezaleŜnie jednak od wybranej metody, do uzyskania wysokiej jakości połączenia niezbędne jest poprawne ustawienie uŝywanego urządzenia czy narzędzia. W obecnych czasach, wiele firm produkcyjnych stosuje metody Statystycznej Kontroli Procesu (SKP), aby w sposób ciągły poprawiać jakość zaciskanych końcówek. Zaciskanie końcówek jest procesem złoŝonym, i aby zapewnić odpowiednią jakość i jej powtarzalność, naleŝy zrozumieć zmienność poszczególnych składowych procesu zagniatania, oraz zaleŝności pomiędzy nimi. Bez dogłębnego zrozumienia procesu zagniatania i wszystkich czynników na niego wpływających, rezultaty procesu mogą nie spełnić oczekiwań. Trzy kluczowe elementy procesu zagniatania to końcówka, przewód i oprzyrządowanie. Końcówka W przypadku większości zastosowań nie jest ekonomicznie uzasadnione opracowanie (przez producenta złącza), końcówki akceptującej wyłącznie jeden typ przewodu, jeden jego rozmiar i jedną średnicę izolacji. Większość końcówek moŝna zastosować dla wielu typów i rozmiarów przewodów oraz średnic izolacji. Końcówki te zaprojektowane są w taki sposób, aby w całym zakresie zmiennych parametrów przewodów, dla którego są przeznaczone, powstałe połączenie spełniało narzucone wymagania, w tym normy UL i normy wojskowe. Przewód Nawet w przypadku przewodu o jednym rozmiarze, sposób zaplecenia Ŝyły i typ izolacji moŝe być róŝny. Przykładowo, Ŝyła przewodu rozmiaru 18 AWG ma o ponad 18% więcej materiału, gdy zapleciona jest z 19 drutów, niŝ w przypadku tego samego rozmiaru, ale splecionego z 16 drutów. Średnica izolacji przewodu 18 AWG moŝe mieć wartość od 1,78mm (0,070") do ponad 4,57mm (0,180 ). śyły przewodów mogą być wykonane z miedzi, i mogą być cynowane, powlekane lub pokrywane. Izolacja moŝe, w zaleŝności od przeznaczenia przewodu, być wykonana z jednego z wielu róŝnych materiałów, przez co moŝe ona róŝnić się grubością i twardością. Oprzyrządowanie Jak dobrać odpowiednie oprzyrządowanie do konkretnego zastosowania? Czy wymagane jest ręczne usuwanie izolacji, czy ze względu na skalę produkcji niezbędne będzie zastosowanie automatycznego urządzenia do usuwania izolacji? Czy, ze względu na zastosowanie i skalę produkcji stosowane będą ręczne zaciskarki, prasa i matryca, czy w pełni automatyczny przyrząd do obróbki przewodu? Zaciskanie ręczną zaciskarką, czy przy pomocy prasy i matrycy lub w pełni automatycznego przyrządu związane jest z róŝnym poziomem zmienności parametrów. Końcówka, przewód i oprzyrządowanie wspólnie wpływają na jakość wykonanego połączenia. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 3 z 27

4 SEKCJA 2 PRZEZNACZENIE I ZAWARTOŚĆ TEGO DOKUMENTU Przeznaczenie dokumentu Podręcznik ten zawiera ogólne wskazówki i procedury, umoŝliwiające zrozumienie i uzyskanie akceptowalnego poziomu jakości zaciskanych końcówek. Słownik znajdujący się w sekcji 3 zawiera typowe terminy i definicje. Sekcja 4 zawiera listę narzędzi niezbędnych by dokonać dokładnych pomiarów i ocenić przydatność zaciśniętych końcówek. Tylko w przypadku końcówek z kołnierzami otwartymi, ustawienie oprzyrządowania jest krytyczne dla jakości powstałego zacisku. Cechy zacisku, które wynikają z ustawienia oprzyrządowania, a które naleŝy wziąć pod uwagę to: grubość zacisku, długość wystającego zakończenia przewodu, lejkowatość zagniecenia, długość języczka, długość odcinka usuniętej izolacji i połoŝenie izolacji względem zacisku. Zmienność jednego lub większej ilości z tych parametrów moŝe zmniejszyć wartości wyniku testu rozciągającego (siły wymaganej, aby zerwać wykonane połączenie). Określenie akceptowalnego zakresu zmienności tych parametrów moŝe być trudne, gdyŝ są one ze sobą powiązane. Przykładowo, regulacja ścieŝki podawania w celu zoptymalizowania lejkowatości zagniecenia wpłynie na długość języczka i połoŝenie izolacji względem zacisku. Analogicznie długość odcinka usuniętej izolacji i połoŝenie przewodu wpłyną na długość wystającego zakończenie przewodu i połoŝenie izolacji względem zacisku. Zmiana grubości zacisku na izolacji moŝe spowodować niewielką zmianę grubości zacisku na Ŝyle. Aby uzyskać optymalne ustawienie urządzenia zagniatającego, moŝe być więc konieczne dokonanie wielu regulacji. Kolejność dokonywanych regulacji moŝe mieć wpływ na ich ilość. Odpowiednia kolejność moŝe pomóc w zredukowaniu ilości powtórzeń koniecznych do uzyskania optymalnych ustawień. Podręcznik ten jest podzielony na sekcje w taki sposób, iŝ jego części, lub całość, moŝe być uŝyty, jako podręcznik zawierający procedury zgodne z wymaganiami ISO. Zawartość dokumentu Podręcznik ten przeznaczony jest dla klientów firmy Molex, którzy zaciskają końcówki z kołnierzami otwartymi i zamkniętymi, z zastosowaniem oprzyrządowania firmy Molex. Zawartość podręcznika moŝe być nieco inna niŝ podręczników innych producentów końcówek, lub zawartość wytycznych i procedur stosowanych w przedsiębiorstwach. Podręcznik ten zawiera podstawowy przegląd cech charakteryzujących dobrze zaciśniętą końcówkę. Nie jest on przeznaczony, jako zamiennik specyfikacji poszczególnych produktów i/lub oprzyrządowania. Niektóre końcówki, lub w przypadku niektórych zastosowań, mogą charakteryzować się specjalnymi wymaganiami. Ograniczenia oprzyrządowania mogą teŝ nie pozwolić na regulację pewnego parametru tak, aby uzyskać optymalny wynik zaciskania. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 4 z 27

5 SEKCJA 3 SKRÓTY I DEFINICJE AWG Skrót od American Wire Gauge (Amerykańska Miara Przewodów). Najpopularniejszy w Stanach Zjednoczonych Ameryki system oznaczania pojedynczych, cylindrycznych, litych nieŝelaznych drutów. Przewody (linki) są oznaczane na podstawie porównania sumy wartości przekroju poprzecznego drutów składowych (moŝliwości przewodzenia prądu elektrycznego o danym natęŝeniu) do przekroju poprzecznego odpowiadającego im litego drutu. Kołnierz Tylna część końcówki lub złącza. Jest on zaciskany na Ŝyle przewodu, izolacji lub obu. W przypadku kołnierza zaprojektowanego do zaciskania na odizolowanej części przewodu (Ŝyle), mówi się na niego kołnierz zaciskany na Ŝyle. W przypadku kołnierza obejmującego izolację, mówi się na niego kołnierz zaciskany na izolacji. Lejkowata część zagniecenia To nieodkształcona część kołnierza zaciskanego na Ŝyle, w pobliŝu zacisku na izolacji. Powstaje w momencie zaciskania końcówki i pełni rolę lejka dla przewodów, zmniejszając prawdopodobieństwo, Ŝe ostry brzeg kołnierza natnie lub przetnie przewód. Test zginania Jednym ze sposobów kontroli zaciśnięcia końcówki na izolacji jest kilkukrotne zgięcie przewodu i ocena przemieszczenia się izolacji i Ŝyły przewodu. Jako regułę moŝna przyjąć, Ŝe zaciśnięcie na izolacji powinno wytrzymać kilkukrotne wygięcie przewodu o 60 do 90 stopni w dowolnym kierunku. W przypadku przewodów o małym rozmiarze naleŝy uwaŝać, aby nie ściąć przewodu w miejscu, w którym kończy się zacisk. Złącze Element łączący dwa przewody koniec w koniec, a nie w pozycji jeden obok (nad) drugiego. Faza Ścięcie na wewnętrznej krawędzi wejścia kołnierza końcówki, umoŝliwiające łatwiejsze umieszczenie przewodu w kołnierzu. CM (Circular Mil) Jednostka powierzchni wykorzystywana do pomiaru rozmiaru przewodu, oparta o obliczoną całkowitą powierzchnię przekroju poprzecznego Ŝyły. Jeden CM równa się powierzchni przekroju poprzecznego Ŝyły przewodu o średnicy równej jeden MIL (0,001 cala). CMA (Circular Mil Area) Skrót oznaczający powierzchnię wyraŝoną w jednostce Circular Mil (CM). Powierzchnia styku Powierzchnia kontaktu dwóch przewodników, lub przewodnika i łącznika, umoŝliwiająca przepływ prądu elektrycznego. Wystające zakończenie przewodu (szczotka) Wystające WYSTAJĄCE ZAKOŃCZENIE zakończen PRZEWODU (SZCZOTKA) ie przewodu (szczotka) to wiązka drutów wystająca z kołnierza zaciśnięte KOŁNIERZ ZACISKANY NA śyle go na przewodzie od strony powierzchni kontaktu. SłuŜy jako potwierdzenie, iŝ zaciśnięcie kołnierza nastąpiło na całej długości Ŝyły. Zakończenie to nie powinno znajdować się na powierzchni kontaktu. Zacisk Ŝyły Metalurgiczne ściśnięcie końcówki dookoła Ŝyły w przewodzie. Tworzy ścieŝkę elektryczną o niskim oporze elektrycznym i moŝliwości przewodzenia prądu elektrycznego o duŝym natęŝeniu. Grubość zacisku na Ŝyle (końcówki zaciskane z kołnierzami otwartymi) Grubość zacisku na Ŝyle mierzy się od górnej powierzchni powstałego zacisku do dolnej (zakrzywionej) powierzchni zacisku. Nie zawiera wysokości punktów wyciśnięcia materiału. Pomiar grubości zacisku jest szybką, nieniszczącą metodą, pozwalającą na upewnienie się o poprawnym metalurgicznym ściśnięciu końcówki dookoła Ŝyły przewodu i jest doskonałym atrybutem do zastosowania w kontroli procesu. Specyfikacja grubości zacisku jest zwykle kompromisem pomiędzy właściwościami elektrycznymi i mechanicznymi złącza w całym zakresie typów i rozmiarów przewodów i izolacji, a materiałem i Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 5 z 27

6 pokryciem końcówki. Pomimo iŝ jest moŝliwa optymalizacja grubości zacisku do konkretnego przewodu i końcówki, zwykle ustala się jedną wartość grubości zacisku. *NaleŜy zastosować wymogi wynikające ze specyfikacji konkretnej końcówki. Zaciskanie Akt fizycznego ściskania (formowania) Ŝyły lub kołnierza kontaktowego dookoła przewodu w celu uzyskania kontaktu elektrycznego. W przypadku zaciskania końcówek, często występuje drugi zacisk na izolacji by zredukować występujące napręŝenia. CSA Skrót od Canadian Standards Association, Kanadyjskie niezaleŝne laboratorium badawcze, podobne do UL (Underwriters Laboratories Inc.). Długość języczka Języczek to fragment materiału końcówki wystający z niej w miejscu, w którym końcówka łączyła się z taśmą prowadzącą. Języczek powinien być przycięty równo z końcówką, albo dopuszcza się, aby wystawał on poza osłonkę końcówki na nie więcej niŝ 0,254mm (0,010 ). Zbyt długi języczek, wystający poza osłonkę, moŝe stanowić zagroŝenie, gdyŝ stanowi on odizolowany fragment końcówki i moŝe spowodować zwarcie, gdy znajdzie się zbyt blisko innych elementów instalacji elektrycznej. W większości przypadków, ustawienie urządzenia zapewnia, Ŝe długość języczka nie przekracza grubości materiału, z którego jest on zrobiony. TAŚMA PROWADZĄCA DŁUGOŚĆ JĘZYCZKA Test dielektryczny Test polegający na przyłoŝeniu do końcówki napięcia wyŝszego niŝ nominalne na określoną ilość czasu, aby określić wytrzymałość na przebicie materiału izolacji oraz aby potwierdzić odpowiednią separację elementów w typowych warunkach. Test ten pozwala stwierdzić, czy procedura zaciskania nie uszkodziła lub zniszczyła izolacji końcówki. Wyciśnięcie materiału (rąbek) Niewielkie rozszerzenia powstałe na spodzie kołnierza zaciskanego na Ŝyle, będące rezultatem luzu między stemplem i kowadłem. Jeśli kowadło jest zuŝyte, lub końcówka jest zbyt mocno zaciśnięta, wtedy wyciśnięcie materiału jest nadmierne. Jeśli wyciśnięcia są nierówne moŝe to takŝe świadczyć o nieprawidłowym ustawieniu stempla i kowadła względem siebie. Tulejka Krótka rurka stosowana w przypadku zaciskania końcówek na przewodach izolowanych lub koncentrycznych. Stosuje się ją jako osłonkę w przypadku zaciskania końcówki na izolacji. Rąbek Nadmierne wyciśnięcie na kołnierz materiału (zarówno materiału izolacji jak metalu), świadczące o nieprawidłowym ustawieniu, lub zuŝyciu, narzędzia uŝytego do zaciskania. Narzędzie w tym stanie nie powinno być uŝywane. Lejek prowadzący Rozszerzający się fragment końcówki lub kołnierza złącza, ułatwiający szybkie i łatwe umieszczenie przewodu wewnątrz kołnierza. Połączenie gazoszczelne System kontaktowy zawierający uszczelkę wykonaną z miękkiego metalu, która odkształca się w momencie dopasowywania i powstałe połączenie zapobiega dostawaniu się obcych gazów w obszar kontaktu. Sprawdzian Metoda (narzędzie) pomiaru, wykorzystująca sprawdziany przechodnie/nieprzechodnie trzpieniowe, szczękowe lub inne, określające, czy mierzony atrybut ma dopuszczalną wartość. Wiązka Połączona razem grupa przewodów, tworzących sieć (obwód) elektryczną urządzenia elektrycznego lub elektronicznego. Wiązka to zwykle grupa przewodów przyciętych do odpowiedniej długości, zakończonych końcówkami i związanych razem przed wykorzystaniem ich do budowy danego urządzenia. Zacisk na izolacji (redukcja napręŝeń) Zacisk obejmujący zarówno Ŝyłę jak i izolację przewodu. Zapobiega odsłonięciu Ŝyły spowodowanym przez cofnięcie się izolacji i zapewniający zwiększoną wytrzymałość na wibracje. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 6 z 27

7 Grubość zacisku na izolacji Firma Molex nie podaje wartości grubości zacisku na izolacji ze względu na duŝe zróŝnicowanie grubości, twardości i materiału, z którego moŝe być wykonana izolacja. Większość końcówek została tak zaprojektowana, aby moŝna było zacisnąć je na wielu róŝnych przewodach. W obrębie zakresu rozmiarów przewodów, do którego przystosowana jest końcówka, zacisk na izolacji moŝe, ale nie musi, otaczać całkowicie przewód. NiezaleŜnie od tego, powstały zacisk jest odpowiedni dla większości zastosowań. DuŜy zacisk na izolacji powinien chwytać przynajmniej 88% przewodu. Mniejsze zaciski na izolacji powinny chwytać przynajmniej 50% przewodu i mocno chwytać jego górę. By ocenić stan izolacji w przekroju, naleŝy obciąć przewód równo z zakończeniem końcówki. Gdy zostanie określone optymalne ustawienie urządzenia zaciskającego w przypadku konkretnego zastosowania, naleŝy zanotować wartość grubości zacisku na izolacji. Następnie naleŝy kontrolować tę wartość, jako element procedury ustawiania urządzenia. Element ustalający Urządzenie do pozycjonowania końcówek, złącz lub styków w matrycach zaciskających. MCM (lub kcmil) Jednostka powierzchni, pochodna jednostki Circular Mil (CM). Jeden MCM równa się jednemu tysiącowi CM. Zwykle uŝywany zamiast AWG w przypadku przewodów większych od 4/0 AWG. Mega (mega, M) Przedrostek oznaczający jeden milion, np. jeden megawolt = jeden milion wolt. Mikro (micro, µ) Przedrostek oznaczający jedną milionową część, np. jeden mikrowolt = jedna milionowa wolta. Mil Spec Norma wojskowa (Military Specification). Norma uŝywana do kwalifikacji produktu do przyjęcia według wymagań rządu Stanów Zjednoczonych (zwykle dla wojska), np. norma Mil-T-7928 obejmuje elementy zaciskane takie jak końcówki, oczka, złącza, przewody i inne. Wytrzymałość mechaniczna Określa się ją, aby ocenić jak silne jest połączenie lub jak duŝe odkształcenie jest wymagane, aby uzyskać połączenie gazoszczelne. WaŜne jest, aby do zaciśnięcia końcówki uŝyta została odpowiednia wartość siły; zacisnąć naleŝy na tyle mocno, aby przewód nie wyślizgnął się z połączenia, ale nie tak silnie, Ŝeby zmiaŝdŝyć druty w Ŝyle, powodując ich nadłamanie lub odłamanie, co osłabia połączenie. Ramka ustawcza Fragment matrycy zaciskającej, wspierający lub kształtujący kołnierz podczas procesu zaciskania. PSI, psi (Pound-Force per Square Inch) Pozaukładowa jednostka ciśnienia. Stosowana głównie do określenia ciśnienia powietrza lub innych gazów, np. 75 psi. Funt-siła (lbf) Jednostka siły, 1lbf równa się w przybliŝeniu sile wywieranej na masę 1 funta przez pole grawitacyjne Ziemi w pobliŝu jej powierzchni, lub siła wywierana przez tę masę (w stanie spoczynku) na podłoŝe lub podporę (np., jeśli masa 1 funta zostanie zawieszona na przewodzie, będzie ona wywierać siłę około 1 lbf, skierowaną w dół, na ten właśnie przewód). Test rozciągający Test rozciągający to szybka, niszcząca metoda wyznaczania właściwości mechanicznych zaciśniętej końcówki. Jeśli wartość wyniku testu rozciągającego nie mieści się w wyznaczonym zakresie, świadczy to o problemach w procesie zaciskania. Przecięte lub nacięte podczas odizolowywania przewodu wiązki, brak lejkowatości zagniecenia, brak szczotki na zakończeniu przewodu, niepoprawna grubość zacisku lub uszkodzone/nieodpowiednie oprzyrządowanie powoduje obniŝenie wartości wyniku testu rozciągającego. Właściwości przewodu, sposób zaplecenia i budowa końcówki (grubość materiału, budowa wypustu) takŝe mogą zmniejszyć lub zwiększyć wartość wyniku testu rozciągającego. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 7 z 27

8 Jeśli wartość wyniku testu rozciągającego jest w dozwolonym zakresie, świadczy to o tym, Ŝe została zastosowana odpowiednia siła w momencie zaciskania końcówki. Jest to czynnik decydujący, poniewaŝ, podczas zaciskania końcówki, odpowiednia siła jest wymagana, aby przerwać warstwę nieprzewodzących tlenków, które mogły powstać na odizolowanym przewodzie i pocynowanym wnętrzu końcówki. Bezpośredni kontakt metalu przewodu z metalem końcówki jest niezbędny, w przeciwnym wypadku opór elektryczny połączenia będzie zbyt wysoki. Z drugiej strony uŝycie zbyt duŝej siły podczas zaciskania zmniejszy przekrój poprzeczny Ŝyły, co równieŝ spowoduje wzrost oporu elektrycznego. Wypusty To piłokształtne rowki na powierzchni końcówki, zapewniające pewny chwyt Ŝyły. Dodatkowo zwiększają powierzchnię kontaktu. Połączenie nielutowane Oznacza połączenie stworzone techniką inną niŝ lutowanie w tym przypadku za pomocą urządzenia zaciskającego. Złącze Element wykorzystany do połączenia razem dwóch lub więcej przewodów. Długość odcinka usuniętej izolacji Długość odcinka usuniętej izolacji określa się poprzez pomiar długości odsłoniętej części Ŝyły przewodu elektrycznego po usunięciu izolacji. Długość odcinka usuniętej izolacji determinuje długość szczotki na zakończeniu przewodu, gdy połoŝenie izolacji jest centryczne. Test wyciągający Test określający wytrzymałość mechaniczną zaciśniętego przewodu. Dla kaŝdego rozmiaru przewodu określa się minimalne wartości wyniku tego testu. Patrz sekcja 8. Końcówka Element zaprojektowany do umieszczenia na końcu przewodu by umoŝliwić jego połączenie elektryczne. Synonim elementu stykowego. Istnieją dwa podstawowe typy, z otwartym i zamkniętym kołnierzem. Elementami końcówki są: Kołnierz zaciskany na izolacji Element zaciskany lub wspierający się na izolacji przewodu, zapewniający pewny chwyt. Kołnierz zaciskany na Ŝyle Element zaciskany na odizolowanym fragmencie przewodu (Ŝyle). Powierzchnia styku Element łączący odpowiadające sobie końcówki. PołoŜenie końcówki PołoŜenie końcówki ustalane jest poprzez wzajemne ustawienie końcówki względem stempla formującego i kowadeł oraz oprzyrządowania odcinającego taśmę prowadzącą. Ustawienie oprzyrządowania determinuje długość przewodu, języczka i wyciśnięcia materiału końcówki. STEMPLE KOŃCÓWKA PRZEWÓD *Porównaj ze specyfikacją wymagań konkretnej końcówki DŁUGOŚĆ ODCINKA USUNIĘTEJ IZOLACJI Konektor męski Płaski prostokątny zaciskany element łączący elementy elektryczne. Występuje w wielu rozmiarach, pasujących do szybkozłączek Ŝeńskich. UL KOWADŁA Underwriters Laboratories, Inc., powstała w 1894 roku, na podstawie prawa stanu Delaware, organizacja poŝytku publicznego zajmująca się tworzeniem, utrzymywaniem i obsługą laboratoriów badań materiałów, urządzeń, produktów, sprzętu, metod konstrukcji i systemów pod kątem zagroŝeń Ŝycia i mienia. Test spadku napięcia elektrycznego Test określający wartość napięcia elektrycznego na biegunach elementu lub odcinku przewodnika, będącego rezultatem płynącego prądu elektrycznego i niezerowego Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 8 z 27

9 oporu elektrycznego. Test ten pozwala na kontrolę ciągłości elektrycznej zaciśniętego połączenia. Przewód Przewód to grupa przewodników elektrycznych o niskim oporze elektrycznym, wraz z ewentualną izolacją. Przewody mogą być dwóch typów: drut, tj. przewód składający się z litego materiału, i linki, składające się z wielu cienkich drutów skręconych razem i zachowujących się jak jeden. Rozmiar przewodu Przewody o róŝnych rozmiarach i średnicach mogą przewodzić prąd elektryczny o róŝnym natęŝeniu. KaŜdy przewód moŝe być zastosowany w innym celu. Rozmiar przewodu (w AWG) oznaczany jest numerem, np. 8 lub 10, przed literami AWG, oznaczającymi Amerykańską Miarę Przewodów (American Wire Gauge). Ogranicznik wsunięcia przewodu Ogranicznik znajdujący się na końcu kołnierza. Zabezpiecza przed zbyt głębokim wsunięciem przewodu, które mogłoby zakłócić lub uniemoŝliwić połączenie końcówki. OGRANICZNIK WSUNIĘCIA PRZEWODU DRUTY Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 9 z 27

10 SEKCJA 4 MATERIAŁY POMOCNICZE Suwmiarka Narzędzie pomiarowe, posiadające dwie szczęki, uŝywane m.in. do pomiaru wymiarów liniowych. Lupa zegarmistrzowska Przyrząd optyczny słuŝący do obserwacji w powiększeniu (zwykle 10x, lub większym) małych detali. Zastosowanie lupy ułatwia wzrokową ocenę zaciśniętej końcówki. Mikrometr do pomiaru grubości zacisku Mikrometr specjalnie zaprojektowany do pomiaru grubości zacisku. Pomiar dokonywany jest w środku zacisku, aby uniknąć wpływu lejkowatości zagniecenia na wynik pomiaru. Posiada cienką szczękę, na której opiera sie góra zacisku, a zaostrzony młoteczek dotyka dolnej, zakrzywionej półkoliście, powierzchni zacisku. Tester rozciągający Urządzenie słuŝące do określenia wytrzymałości mechanicznej zaciśniętej końcówki. Większość testów odbywa się z wykorzystaniem urządzenia, które chwyta przewód, rozciąga go z określoną prędkością i mierzy siłę przy pomocy komórki pomiarowej (obciąŝnikowej). Test rozciągający moŝe być równieŝ wykonany z wykorzystaniem tak prostego urządzenia jak obciąŝnik o określonej wadze, który naleŝy zawiesić na badanym przewodzie na okres minimum jednej minuty. Mikroskop warsztatowy Wykorzystywany do dokładnej oceny i pomiarów statystycznych rozmiaru lejkowatości zagniecenia, długości języczka, długości szczotki na zakończeniu przewodu, połoŝeniu przewodu i długości odcinka usuniętej izolacji. Linijka (przymiar zwijany) Narzędzia te mogą zostać uŝyte do pomiaru długości lejkowatego fragmentu zagniecenia, długości języczka, długości szczotki na zakończeniu przewodu i długość odcinka usuniętej izolacji oraz do oszacowania połoŝenia przewodu. Minimalna polecana rozdzielczość to 0,50mm (0,020 ). Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 10 z 27

11 SEKCJA 5 OPIS KOŃCÓWKI 5.1 Cechy końcówek nielutowanych Materiał (metal), z którego została wykonana końcówka, jest zawsze najpierw poddawany ocenie. W zaleŝności od konkretnego produktu, stosuje się miedź, lub mosiądz. Materiał uŝywany przez firmę Molex jest nabywany, kontrolowany i przyjmowany według specyfikacji produktu. Większość produkowanych końcówek spełnia wytyczne UL; Underwriters Laboratories, organizacji USA, która wytycza standardy testowania połączeń. Niektóre produkowane końcówki spełniają wytyczne norm wojskowych, Mil-T-7928, ustanowionych przez Rząd Stanów Zjednoczonych. PoniŜsza tabela zawiera specyfikację UL i Rządu USA (norma Mil-T-7928) dotyczące siły rozciągającej w zaleŝności od rozmiaru przewodu. Siła rozciągająca podawana jest w jednostce lbf (funt-siła). Jest to minimalna akceptowalna wartość siły wymaganej by uszkodzić lub wyrwać przewód z końcówki. Kolor Rozmiar przewodu (AWG) *UL A *UL 486 C *UL 310 *Norma wojskowa 2 śółty 26 3 N/A N/A 7 śółty 24 5 N/A N/A 10 Czerwony Czerwony Czerwony Niebieski Niebieski śółty śółty Czerwony N/A 225 Niebieski N/A 300 *UL A Złącza, końcówki (tylko do przewodów miedzianych). *UL C Złącza proste, równoległe, złączki zaciskowe i skrętne. *UL Szybkozłączki i konektory. *Norma wojskowa 2- Złącza z atestem o zastosowań militarnych. 5.2 Wypusty/wgłębienia kołnierza 1. Podczas produkcji końcówek nielutowanych, wnętrze kołnierza jest nacinane i wykonywane są wypusty lub wgłębienia. 2. Podczas zaciskania, metalowy kołnierz znacznie się odkształca, cynowa powłoka wnętrza kołnierza jest uszkadzana na krawędziach wypustów, co zapewnia dobry kontakt, miedź do miedzi pomiędzy materiałem przewodu i kołnierza końcówki. Kontakt tego typu zdecydowanie poprawia przewodnictwo elektryczne. 3. Poprawnie zaprojektowane wypusty, lub wgłębienia kołnierza, posiadają skośne rowki, które wgryzają się sie w materiał przewodu w czasie zaciskania. Zjawisko to zdecydowanie poprawia integralność mechaniczną zacisku. 4. Końcówki nielutowane najwyŝszej jakości mają dodatkowe cechy kołnierza, zapewniające powstanie zacisku najwyŝszej jakości. 5. Końcówki nieizolowane posiadają ścięcie, fazę lub nacięcie od strony wprowadzania przewodu, aby poszczególne wiązki nie zahaczały o krawędź metalu. 6. W przypadku końcówek izolowanych, izolacja powinna mieć lejek prowadzący, zapewniający poprawne prowadzenie przewodu wewnątrz izolacji i łatwe jego umieszczenie w kołnierzu. 7. Kołnierze izolowane mogą być dwóch typów. Oba typy posiadają lejek prowadzący. Plastikowa tuleja izolacyjna Pocynowana tuleja mosięŝna Izolacja zwykła Lejek prowadzący Końcówka Izolacja z tuleją wspierającą Tuleja nylonowa Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 11 z 27

12 5.3 Typy kołnierzy Kołnierz jest częścią końcówki, która jest zaciskana na przewodzie. Kołnierze w końcówkach firmy Molex mają następujące typy: 1. Krimptite, podstawowy typ kołnierza końcówki firmy Molex. Jednoczęściowy i nieizolowany. Najbardziej ekonomiczny i o najszerszym spektrum zastosowań, gdy nie są wymagane dodatkowe cechy. Dostępny w rozmiarach 10 do 26 AWG (0,10 to 6,60mm 2 ). 2. Kołnierz Versakrimp jest identyczny jak kołnierz Krimptite, z tą róŝnicą, Ŝe szew jest zalutowany (zespawany). Kołnierz tego typu nie otworzy się pod napręŝeniem lub w sytuacji, gdy przewód zostanie wyrwany. UmoŜliwia on takŝe zaciskanie w dowolnej pozycji i zapewnia większą wytrzymałość na rozciąganie. Końcówki z kołnierzem tego typu najlepiej sprawdzają się w przypadku trudnych do zaciśnięcia przewodów jedno- i wielodrutowych. Dostępny w rozmiarach 4/0 do 22 AWG (0,10 to 117,00mm 2 ). 3. Kołnierz Insulkrimp posiada sztywną tuleję izolacyjną wykonaną z PCW (polichlorku winylu), zapewniającą ochronę obszaru kołnierza w przypadku przewodów o WSUWKA (RÓśNE WARIANTY) SZEW KOŁNIERZ PRZEWĘśENIE LUB GARDZIEL KRIMPTITE WSUWKA (RÓśNE WARIANTY) BRAK SZWU KOŁNIERZ TULEJA IZOLACYJNA PRZEWĘśENIE LUB GARDZIEL VERSAKRIMP KOŁNIERZ INSULKRIMP rozmiarach AWG lub kołnierzy bezszwowych Versakrimp o rozmiarach 4/0 do 22 AWG. Dostępny w rozmiarach 4/0 do 22 AWG (0,10 do 117,00mm 2 ). 4. Kołnierz Avikrimp posiada kolorową tuleję izolacyjną z wbudowaną dodatkową tulejką mosięŝną, zapewniającą dodatkowy punkt chwytu przewodu (na izolacji przewodu). Izolacja wykonana jest z nylonu a dodatkową pocynowaną tuleję mosięŝną zaciska się na izolacji przewodu, co zapewnia redukcję napręŝeń i zapobiega wibracji, poluzowaniu się, postrzępieniu czy złamaniu przewodu. Dostępny w rozmiarach 10 do 26 AWG (0,10 do 6,60mm 2 ). POCYNOWANA TULEJA MOSIĘśNA UCHWYT NA IZOLACJĘ TAŚMA PROWADZĄCA TAŚMA KOŃCÓWEK Z KOŁNIERZAMI OTWARTYMI TULEJA NYLONOWA LEJEK PROWADZĄCY TULEJA NYLONOWA AVIKRIMP 5. Końcówki z kołnierzami otwartymi uŝywa się w przypadku produkcji bardzo duŝej ilości detali. Otwarty kołnierz umoŝliwia szybsze i łatwiejsze zaciśnięcie końcówki. Ten typ kołnierza jest preferowany podczas obróbki przewodu z wykorzystaniem urządzeń automatycznych. SZYBKOZŁĄCZA I OCZKA 6. Kołnierz Nylakrimp został zaprojektowany specjalnie do przewodów o duŝych średnicach. Kołnierz występuje w kilku kolorach, odpowiadających danej średnicy przewodu. Kołnierz jest zamocowany przy pomocy sztywnej, kolorowej tulei izolacyjnej wykonanej z nylonu. Posiada lejek prowadzący, który eliminuje problem wygięcia wewnątrz kołnierza drutów Ŝyły przewodu w tył. Dostępny w rozmiarach 4/0 do 8 AWG (8,50 do 117,00mm 2 ). KOŃCÓWKA O DUśEJ OBCIĄśALNOŚCI NYLAKRIMP 7. Kołnierz Perma-Seal został zaprojektowany specjalnie do zastosowań wodoodpornych. Kołnierz znajduje się w nylonowej tulejce i występuje w kilku kolorach, odpowiadających średnicy przewodu. Posiada lejek prowadzący, który eliminuje problem wygięcia wewnątrz Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 12 z 27

13 kołnierza drutów Ŝyły przewodu w tył. Dostępny w rozmiarach 10 do 22 AWG (0,10 do 6,60 mm 2 ). NYLONOWA TULEJKA TERMOKURCZLIWA OCZKO WIELO- ŚREDNICOWE GWIAZDA 8. Kabeloczko moŝe zostać zastosowane zamiast standardowej końcówki zaciskanej, gdyŝ jest ono głęboko tłoczone z rafinowanej miedzi elektrolitycznej ETP klasy CDA-110 a następnie cynowane w celu ochrony przed korozją. Posiada kołnierz bezszwowy z poszerzonym wejściem. Dostępne w rozmiarach 8 do 500 MCM. OCZKO WIDEŁKI PERMA-SEAL KABELOCZKO Rodzaje wsuwek Wsuwka to zakończenie końcówki, które łączy się z innym HAK WIDEŁKI ZAKRZYWIONE KOŁNIERZ BEZSZWOWY POSZERZONE WEJŚCIE KOŁNIERZA elementem (przełącznikiem, śrubą, transformatorem itp.). Wsuwki mogą mieć wiele kształtów. PoniŜej przedstawiono kilka przykładów: SZYBKOZŁĄCZKA śeńska SZYBKOZŁĄCZKA MĘSKA Długość kołnierza W przypadku przewodów rozmiaru AWG, istnieją dwa standardy przemysłowe długości kołnierza metalowego. Wynoszą one 6,35 mm (0,25 ) i 4,36 mm (11/64 ). Kołnierz długości 4,36 mm jest standardem przemysłowym i końcówki z kołnierzem tej długości są najczęściej stosowane przez duŝych producentów sprzętu i urządzeń elektrycznych. Kołnierz o długości 6,35 mm jest powszechnie uŝywany w serwisie posprzedaŝowym. Przeznaczeniem dłuŝszego kołnierza jest po prostu ułatwienie uŝytkownikowi wykonania zacisku. Długość kołnierza nie jest tak istotna w przypadku zastosowania końcówek z izolacją posiadającą wyciśnięty stopień, lub uŝycia DŁUGOŚĆ KOŁNIERZA precyzyjnego przyrządu z grzechotką i pozycjonowaniem końcówki. Oprzyrządowanie przemysłowe zwykle przystosowane jest tylko do końcówek z krótkim kołnierzem. Izolacja z wyciśniętym stopniem, ułatwiająca pozycjonowanie końcówki WIDEŁKI ZATRZASKOWE OCZKO PROSTOKĄTNE TU UMIEŚCIĆ ZACISKARKĘ WYCIŚNIĘTY STOPIEŃ Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 13 z 27

14 Stopień na izolacji końcówki słuŝy do precyzyjnego ustawienia narzędzia zaciskającego. Narzędzie powinno zostać oparte o stopień i dokonać zaciśnięcia bezpośrednio ponad nim. Zapewni to kontakt narzędzia z kołnierzem na całej jego długości. Stopień ten jest bardzo waŝny w przypadku nie stosowania zaciskarki z grzechotką i pozycjonowaniem końcówki. Kolory izolacji kołnierza Kolory izolacji kołnierza (czerwony, niebieski i Ŝółty) stosuje się do oznaczenia zakresu rozmiaru przewodu, do którego przystosowana jest dana końcówka. Kolory powtarzają się i stanowią standard przemysłowy. Patrz poniŝsza tabela: Kolor Zakres rozmiaru przewodu (AWG) śółty Czerwony Niebieski śółty Czerwony 8 Niebieski 6 śółty 4 RóŜne rodzaje kołnierzy mogą mieć róŝne odcienie tego samego koloru. Wynika to z faktu, iŝ materiał, z którego wykonana jest izolacja, np. nylon czy PCW, barwi się na róŝne odcienie. Przykładowo, w przypadku zakresu AWG (któremu odpowiada kolor niebieski), kołnierze wykonane z PCW będą ciemnoniebieskie. Dla porównania kołnierze wykonane z nylonu będą przeźroczyste o jasnoniebieskim odcieniu. Stosując końcówki o jasnoniebieskim odcieniu, tulejka pomocnicza będzie zaciśnięta wraz z zaciskiem na przewodzie. Odcień koloru w Ŝaden sposób nie przekłada się na jakość izolacji. 5.4 Złącza Firma Molex oferuje złącza standardowe i specjalne umoŝliwiające zrealizowanie praktycznie kaŝdego wymagania związanego z tworzeniem i naprawą dowolnej instalacji elektrycznej. Złącze proste W przypadku tego złącza, odizolowane przewody wprowadzane są z obu końców i stykają się w środku. Następnie kaŝdy koniec jest zaciskany, aby stworzyć pewne połączenie. Złącza redukcyjne proste Złącze redukcyjne proste to doskonałe rozwiązanie, gdy dwa przewody muszą być umieszczone w jednym końcu złącza, a jeden przewód w drugim. Złącze proste Avikrimp Złącze to posiada dodatkową tulejkę metalową i izolację wykonaną z nylonu. Złącza te naleŝy stosować, gdy istnieje prawdopodobieństwo silnych wibracji i niezbędna jest efektywna redukcja napręŝeń. Złącze kapturkowe Wykorzystywane w wielu przypadkach, gdy dwa, lub więcej przewodów naleŝy połączyć (skręcić) ze sobą. Złącze proste z lejkiem prowadzącym W przeszłości automatyczne zaciskanie zakończonych maszynowo złącz prostych było trudne, jeśli nie całkowicie niemoŝliwe. Obecnie, wykorzystując nasze nowe złącze proste z lejkiem prowadzącym, koniec, który będzie zaciskany na prasie jest prowadzony przy pomocy odpowiednio ukształtowanej (na kształt lejka) izolacji, aby umoŝliwić szybkie i łatwe wprowadzenie przewodu. Złącza Perma-Seal Wyjątkowo odporne osłony złącz Perma-Seal chronią przed przecieraniem i przecięciem. Ochrona taka zapewnia zachowanie właściwości izolacyjnych i zabezpieczających nawet w środowisku agresywnym, dodatkowo zapewniając najlepszą z moŝliwych redukcję napręŝeń. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 14 z 27

15 Złącza równoległe Ten typ złącza charakteryzuje się połoŝeniem odizolowanych przewodów obok siebie w złączu. Przewody unieruchamia się jednym zaciskiem w środku złącza. Złącza proste z wziernikiem Ten typ złącza posiada atest wojskowy (Mil-T-7928/5) do zastosowań w wymagających odporności na środowiska agresywne. Wziernik gwarantuje poprawne umieszczenie przewodów i odpowiednie ustawienie narzędzia zaciskającego. Posiadają izolację wykonaną z nylonu i dodatkowy uchwyt na izolację przewodu zapewniający wyjątkowo skuteczną redukcję napręŝeń. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 15 z 27

16 SEKCJA 6 PROCEDURY 6.1 Przygotowanie przewodu W przypadku przewodów typu linka naleŝy sprawdzić, czy Ŝaden z drutów nie poluzował się i nie wystaje na odległość większą niŝ całkowita grubość przewodu i izolacji. Jeśli choć jeden z drutów wystaje poza grubość izolacji, naleŝy skręcić odizolowaną końcówkę przewodu do rozmiaru, jaki miała przed usunięciem izolacji. Upewnić się, Ŝe po skręceniu razem drutów, całkowita średnica odizolowanej części Ŝyły jest równa lub mniejsza od średnicy przewodu wraz z izolacją. Mniej niŝ średnica przewodu śyła rozwinięta Więcej niŝ średnica przewodu Przewód luźny Sprawdzić stan izolacji by upewnić się, Ŝe proces nacięcia i usunięcia końcowego jej fragmentu przebiegł poprawnie. Przewody z uszkodzoną izolacją nie powinny być stosowane. Grubość izolacji Uszkodzenie mniejsze niŝ 1/2 grubości izolacji. Przecięcie Zadziory, nadpalenie lub zwęglenie Fragmenty izolacji Uszkodzenie 1/2 grubości izolacji lub większe Rozdarcie Sprawdzić czy urządzenie usuwające izolację nie przecięło lub nacięło Ŝadnego drutu Ŝyły. W przypadku stwierdzenia naciętych drutów Ŝyły, przewód naleŝy skrócić i ponownie usunąć izolację przed zaciśnięciem końcówki. Zapewni to zachowanie wymaganych parametrów elektrycznych przewodu, w szczególności jego zdolności do przewodzenia prądu elektrycznego o natęŝeniu znamionowym. Poprawnie usunięta izolacja. śyła nienaruszona. Niepoprawnie usunięta izolacja. Obcięte druty. 6.2 Przygotowanie i obsługa prasy Niepoprawnie usunięta izolacja. Nacięte druty. 1. Sprawdzić, czy oprzyrządowanie jest czyste i niezuŝyte. Oczyścić lub wymienić oprzyrządowanie w razie konieczności. 2. Odłączyć prasę od źródła zasilania i usunąć osłony. 3. Zainstalować w prasie odpowiednie oprzyrządowanie. 4. Umieścić końcówki w oprzyrządowaniu w taki sposób, aby pierwsza końcówka znajdowała się na kowadle. 5. Wykonać ręcznie cykl pracy prasy, co pozwoli upewnić się, Ŝe moŝe być on zakończony bez zakłóceń. Jeśli wystąpią zakłócenia, usunąć oprzyrządowanie i sprawdzić największą odległość suwaka. Przejść do procedury Sprawdzić, czy oprzyrządowanie jest poprawnie ustawione i wyrównane. Sprawdzić odcisk kowadła na spodniej stronie zacisku. Sprawdzić, czy wyciśnięcia znajdują się w centralnej części zacisku. Jeśli nie, wyrównać połoŝenie oprzyrządowania i przejść do procedury Sprawdzić czy podawanie końcówek umieszcza kolejne końcówki na środku kowadła. Jeśli nie, wyregulować podawanie końcówek i przejść do procedury Zainstalować wszystkie osłony i zabezpieczenia, które zostały usunięte podczas montaŝu. (Zawsze naleŝy przestrzegać wszystkich reguł bezpieczeństwa właściwych dla danej prasy i/lub oprzyrządowania, znajdujące się w podręcznikach obsługi.) Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 16 z 27

17 9. Zacisnąć na próbę kilka końcówek wykorzystując normalne zasilanie prasy (elektryczne lub pneumatyczne). 10. Ocenić długość języczka i kształt zagniecenia pod kątem obecności prawidłowego lejka. Gdy wymagana jest regulacja, odłączyć zasilanie prasy i usunąć osłony. Wyregulować połoŝenie toru podawania końcówek. Wykonać pełny cykl pracy wykorzystując napęd ręczny, kontrolując palec podający pod kątem poprawności podawania, przejść do procedury Ocenić długość szczotki na zakończeniu przewodu. Jeśli wymagana jest regulacja, odłączyć zasilanie prasy i usunąć osłony. Wyregulować ogranicznik przewodu w prasach wolnostojących lub połoŝenie prasy w przypadku automatycznych systemów obróbki przewodu. Przejść do procedury Ocenić połoŝenie izolacji. W razie konieczności wyregulować długość odcinka usuwanej izolacji, zacisnąć na próbę kilka końcówek i przejść do procedury Wyregulować grubość zacisku tak, aby zacisk na izolacji nie dotykał Ŝyły przewodu. 14. Zacisnąć na próbę kilka końcówek. 15. Zmierzyć grubość zacisku na przewodzie, (jeśli konieczne) i porównać ze specyfikacją. W razie konieczności odłączyć zasilanie prasy i usunąć osłony. Wyregulować grubość zacisku na przewodzie, zainstalować osłony, podłączyć zasilanie i przejść do procedury Wykonać test rozciągający. 17. Wyregulować zacisk na izolacji. 18. Zacisnąć na próbę kilka końcówek. 19. Ocenić zacisk na izolacji. W razie konieczności odłączyć zasilanie prasy i usunąć osłony. Wyregulować grubość zacisku na izolacji, zainstalować osłony, podłączyć zasilanie i przejść do procedury Zmierzyć grubość zacisku i porównać ze specyfikacją. W razie konieczności odłączyć zasilanie prasy i usunąć osłony. Wyregulować grubość zacisku na przewodzie, zainstalować osłony i przejść do procedury Zanotować wykonane pomiary i ich wyniki. 6.3 Przygotowanie i obsługa zaciskarki ręcznej 1. Upewnić sie, Ŝe zaciskarka ręczna jest przeznaczona do zaciskania przewodu o danym rozmiarze i danej końcówki, według arkusza specyfikacji zaciskarki ręcznej. 2. Odizolować przewód i upewnić się, Ŝe Ŝyła przewodu lub izolacja nie jest nacięta lub przecięta. Patrz sekcja Przygotowanie przewodu powyŝej. 3. Umieścić końcówkę w zaciskarce. Zwrócić uwagę aby, w zaleŝności od rozmiaru, końcówkę umieścić w odpowiednim gnieździe oznaczonym odpowiednim kolorem. ELEMENT POZYCJONUJĄCY Rysunek 1 KOŃCÓWKA Rysunek 2 KOŃCÓWKA 4. W przypadku zastosowania elementu pozycjonującego, podnieść go i umieścić końcówkę w odpowiednim gnieździe w pozycji, w której kołnierz znajduje się u góry i pod ryglem elementu pozycjonującego. Zwolnić ramę elementu pozycjonującego przytrzymujące końcówkę w odpowiednim połoŝeniu. Patrz rysunek 1. Element pozycjonujący moŝe być podniesiony lub opuszczony tak, aby końcówka znajdowała się płasko i równo w zaciskarce. Element pozycjonujący musi zostać usunięty, aby zacisnąć złącza. 5. Wprowadzić przewód. Patrz rysunek Ścisnąć rączki zaciskarki. Wszystkie zaciskarki ręczne powinny mieć wbudowany mechanizm (grzechotkę) zapewniający wykonanie pełnego cyklu zaciskania. 7. Skontrolować poprawność połoŝenia zacisku. Sprawdzić prawidłową wartość grubości zacisku w arkuszu specyfikacji uŝywanej zaciskarki. PRZEWÓD 6.4 Przygotowanie i obsługa zaciskarki pneumatycznej 1. Upewnić się w karcie specyfikacji zaciskarki pneumatycznej, Ŝe jest ona przystosowana do zaciskania odpowiednich końcówek i rozmiarów przewodu. 2. Odizolować przewód i upewnić się, Ŝe Ŝyła przewodu lub izolacja nie jest nacięta lub przecięta. Patrz sekcja Przygotowanie przewodu powyŝej. 3. Umieścić przewód w końcówce. Wybrać gniazdo odpowiednie do końcówki (oznaczone kolorem). Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 17 z 27

18 6.5 Matryce zaciskające KOŃCÓWKA Rysunek 3 OSŁONA BEZPIECZEŃSTWA ELEMENT POZYCJONUJĄCY 4. W przypadku zastosowania elementu pozycjonującego, podnieść go i umieścić końcówkę w odpowiednim gnieździe w pozycji, w której kołnierz znajduje się u góry i pod ryglem elementu pozycjonującego. Zwolnić ramę elementu pozycjonującego przytrzymujące końcówkę w odpowiednim połoŝeniu. Patrz rysunek 3. Element pozycjonujący moŝe być podniesiony lub opuszczony tak, aby końcówka znajdowała się płasko i równo w zaciskarce. Element pozycjonujący musi zostać usunięty, aby zacisnąć złącza. 5. Docisnąć przewód, aby upewnić się, Ŝe jest on wciąŝ dosunięty do końca końcówki. Zacisnąć. Patrz rysunek 4. W asortymencie firmy Molex znajduje się siedem typów matryc przystosowanych do róŝnych typów końcówek: Dwuczęściowe Z ZAGŁĘBIENIEM, VersaKrimp Dwuczęściowe OBCISKAJĄCE, Krimptite i VersaKrimp Dwuczęściowe OBCISKAJĄCE, InsulKrimp i AviKrimp Dwuczęściowe TYPU F, Krimptite i VersaKrimp Czteroczęściowe TYPU F, VibraKrimp Czteroczęściowe OBCISKAJĄCE, InsulKrimp i AviKrimp. Dolne Z ZAGŁĘBIENIEM, 8 i 6 AWG VersaKrimp. Zacisk z zagłębieniem powstaje w oprzyrządowaniu składającym się z gniazda trzymającego końcówkę i suwaka z karbem, słuŝącym do deformacji kołnierza. Zaletą tej konfiguracji jest fakt, iŝ moŝe być uŝyta do zaciskania przewodów w szerokim zakresie rozmiarów, jednocześnie będąc tanim i prostym do zaprojektowania urządzeniem. KOŃCÓWKA PRZEWÓD Rysunek 4 Zacisk typu F stosowany jest do zamknięcia kołnierza i unieruchomienia pojedynczych drutów. Zapewnia doskonałą ogólną jakość połączenia. 6. Zweryfikować poprawność zaciśnięcia. Sprawdzić poprawną wartość grubości zacisku w karcie charakterystyki uŝywanej zaciskarki pneumatycznej. OstrzeŜenie: Nigdy nie uŝywać tego narzędzia bez zainstalowanej fabrycznej osłony bezpieczeństwa. Nie umieszczać palców w gniazdach zaciskarki. Uwaga: Podczas zaciskania bez elementu pozycjonującego, upewnić się, Ŝe szew kołnierza znajduje się u góry lub na dole, co zapewni większą trwałość mechaniczną i wyŝsze wartości w teście rozciągającym. Zacisk obciskany to najlepsze połączenie zagniatane. Zwykle ma kształt sześciokąta, zamkniętej litery C, lub czworokąta. Zaletą tych zacisków jest jednorodność, ściskanie poszczególnych drutów i jednorodny wygląd zewnętrzny. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 18 z 27

19 Firma Molex dostarcza pełen zestaw całkowicie automatycznych urządzeń od obróbki przewodów, oraz urządzenia półautomatyczne i ręczne. KaŜdy system jest dopasowywany do indywidualnych potrzeb naszych klientów poprzez zastosowanie dodatkowego oprzyrządowania. MoŜe być teŝ zaadaptowany do stosowania z urządzeniami do obróbki przewodów innych producentów, takich jak ARTOS, KOMAX, i innych. Podręcznik ten przedstawia podstawy stosowania urządzeń półautomatycznych i narzędzi ręcznych. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 19 z 27

20 SEKCJA 7 JAKOŚĆ ZACISKU Jakość zacisku musi dać się określić przy pomocy mierzalnych kryteriów. Cztery najwaŝniejsze instytucje, określające kryteria i wartości testów jakości zacisków nielutowanych to: U.L. (Underwriters Laboratories) CSA (Canadian Standard Association) NEMA (National Electronic Manufacturers Association) Specyfikacje rządu Stanów Zjednoczonych - norma Mil- T-7928 Wszystkie wymienione wyŝej instytucje i standardy definiują konkretne wymagania w następujących obszarach: Specyfikacje jakości miedzi i mosiądzu Typ i grubość powłoki cynowej Gładkość krawędzi i brak zadziorów Trwałości połączenia pomiędzy metalem i izolacją Istnieje cała seria testów do przeprowadzenia na powierzchni zacisku po jego wykonaniu: Test rozciągający Wytrzymałość dielektryczna Mgła solna Wibracje Wzrost temperatury W celu określenia jakości zacisku najczęściej wykonuje się test rozciągający. Dwie najczęściej uŝywane normy określające dopuszczalne wartości testów rozciągających podawane są przez U.L. i normę wojskową. Patrz sekcja 8. Wartości sił rozciągających podawane przez normę wojskową są zawsze wyŝsze, niŝ wartości podawane przez U.L. 7.1 Kontrola wzrokowa końcówek zaciskanych z KOŁNIERZAMI OTWARTYMI Nie uszkodzona izolacja 1. Adekwatna siła zaciskająca (moŝe występować niewielkie wgniecenie przytrzymujące przewód w przewidzianym miejscu). Jeśli izolacja jest przebita lub zgnieciona, to przewód wewnątrz mógł równieŝ ulec uszkodzeniu. 2. Upewnić się, Ŝe izolacja przewodu nie została przebita lub zgnieciona podczas zaciskania. Niewielkie uszkodzenie izolacji Izolacja niewidoczna Pomocniczy zacisk na izolacji Metalowy zacisk prawidłowo zagięty na izolacji, przewód całkowicie unieruchomiony Izolacja przebita lub zgnieciona Niedogięty zacisk izolacji Przewód niewidoczny 1. Upewnić się, czy ramiona zacisku na izolacji nie są skrzywione. 2. Ukształtować poprawnie ramiona. 3. Jeśli jedno z ramion jest skrzywione, zacisk nie będzie wystarczająco silny, aby zapewnić wymaganą redukcję napręŝeń. Widoczność Ŝyły 1. Upewnić się, Ŝe zarówno Ŝyła jak i izolacja przewodu są widoczne w okienku. Okienko 2. Jeśli widoczna jest tylko izolacja, moŝe to świadczyć o jej obecności takŝe wewnątrz kołnierza zaciskanego na Ŝyle. 3. Jeśli widoczna jest tylko Ŝyła przewodu, nie moŝna zakładać, Ŝe zacisk na izolacji został wykonany poprawnie. 4. Jeśli końcówka nie posiada zacisku na izolację, naleŝy upewnić się, Ŝe długość odizolowanego przewodu widocznego poza zaciskiem nie przekracza średnicy zaizolowanego przewodu. Jeśli długość odizolowanego przewodu jest większa, końcówka moŝe spowodować spięcie. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 20 z 27

21 Przewód widoczny Powierzchnia styku Dobrze wykształcona lejkowatość zagniecenia Zagniecenie w kształcie lejka Zaciśnięcie na Ŝyle 1. Upewnić się, Ŝe lejkowatość zagniecenia jest dobrze wykształcona na kołnierzu zaciskanym na przewodzie. 2. Jeśli nie ma zagniecenia w kształcie lejka, wtedy ostre krawędzie kołnierza mogą przeciąć lub naciąć Ŝyłę przewodu. Brak Ŝyły na powierzchni styku Średnica izolacji Odstęp większy niŝ średnica izolacji Brak zagniecenia w kształcie lejka śyła na powierzchni styku 1. Upewnić się, Ŝe wszystkie druty Ŝyły przewodu są skręcone razem, i Ŝe ich całkowita średnica nie jest większa, niŝ przed usunięciem izolacji. 2. Jeśli druty nie są skręcone razem, lub gdy jedna z nich odstaje, ilość przewodnika jest mniejsza, co moŝe spowodować problemy elektryczne i mechaniczne. Przewód całkowicie zaciśnięty Odstający drut Koniec przewodu Koniec Ŝyły nie równo z krawędzią dochodzi do lub wystaje maks. krawędzi 1/32 (1mm) Brak uszkodzeń powierzchni styku PołoŜenie końca przewodu 1. Upewnić się, Ŝe Ŝyła nie wystaje o więcej niŝ 1/32 (1mm) poza krawędź kołnierza. Jeśli Ŝyła nie dochodzi do krawędzi kołnierza, lub poza nią, nie da się stwierdzić, czy zacisk został wykonany całkowicie i poprawnie. Powierzchnia styku Ogranicznik wsunięcia przewodu śyła na powierzchni styku Brak ogranicznika wsunięcia przewodu. Nie uŝywać. Delikatne rysy bez widocznych wgnieceń Uszkodzona powierzchnia styku 1. Upewnić się, Ŝe powierzchnia styku nie jest powyginana lub zmiaŝdŝona. 2. Jeśli istnieją uszkodzenia powierzchni styku (drobne rysy i zadrapania są akceptowalne), uniemoŝliwiają one wykonanie poprawnego połączenia pomiędzy końcówką i innym elementem. 1. Upewnić się, Ŝe na powierzchni styku nie znajduje się fragment Ŝyły przewodu. 2. Jeśli na powierzchni styku znajduje się fragment Ŝyły przewodu, będzie one przeszkadzał w połączeniu końcówki. Brak odstających (lub zagiętych do tyłu) drutów 7.2 Kontrola wzrokowa końcówek zaciskanych z KOŁNIERZAMI ZAMKNIĘTYMI Widoczność Ŝyły przewodu 1. Upewnić się, Ŝe w okienku kontrolnym (wzierniku) widać oba zakończenia przewodów. Świadczy to o dobrze wykonanym połączeniu. Patrz Złącze proste powyŝej. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 21 z 27

22 Zacisk na Ogranicznik izolacji wsunięcia przewodu Przewód równo z krawędzią kołnierza, lub nieco wystający Zaciśnięcie na przewodzie Zagniecenie centryczne Koniec przewodu widoczny Koniec przewodu niewidoczny Centralne połoŝenie zagniecenia 1. Wszystkie końcówki zaciskane powinny być zaciśnięte w centralnej części kołnierza. Zapewnia to równomierny rozkład ciśnienia na całej jego długości. Zagniecenie niecentryczne. Zbyt blisko końca. Dobrze wykształcona lejkowatość zagniecenia Przewód równo z krawędzią, lub nieco wystający Przewód niewidoczny 1. Upewnić się, Ŝe przewód znajduje się równo z krawędzią kołnierza, lub nieco wystaje z niego. 2. Część wystająca ( szczotka ) powinna mieć długość około 1/32 (1mm). 3. Jeśli koniec przewodu nie dochodzi do krawędzi kołnierza, nie da się stwierdzić czy zacisk został wykonany poprawnie. Wymagania dotyczące rozmiaru przewodu (w AWG) 1. Aby zapewnić odpowiednią jakość zacisku, naleŝy stosować reguły dotyczące obecności zacisku na izolacji, w zaleŝności od rozmiaru przewodu. Przewody rozmiaru 8 AWG lub większe nie wymagają zacisku na izolacji. Zagniecenie w kształcie lejka Brak zagniecenia w kształcie lejka Brak zacisku na izolacji 1. Upewnić się, Ŝe zagniecenie kołnierza ma kształt lejka. Przewody rozmiaru 18 do 10 AWG wymagają zacisku na izolacji, unieruchamiającego przewód. Brak Ŝyły na powierzchni styku Powierzchnia styku odsłonięta śyła na powierzchni styku 1. Upewnić się, Ŝe Ŝyła, lub pojedyncze druty, nie wystają na obszar wsuwki lub oczka końcówki. 2. Jeśli powierzchnia styku nie jest odsłonięta, znajdujące się tam druty będą przeszkadzać w momencie łączenia końcówki. Doc No: TM PL Data publikacji: KOPIA NIEKONTROLOWANA Strona 22 z 27