Europejski Instytut Technologiczny SZEŚĆ FILARÓW PROGRAMU EIT PLUS

Transkrypt

1 SZEŚĆ FILARÓW PROGRAMU EIT PLUS

2 Koncepcja Europejskiego Instytutu Technologicznego Wprowadzenie Inicjatywa Komisji Europejskiej utworzenia już w 2007 r. Europejskiego Instytutu Technologicznego jest jednym z kluczowych elementów zmodyfikowanej Strategii Lizbońskiej (SL), w której w stosunku do wersji pierwotnej zredukowano mnogość celów. w komunikacie prasowym Komisji Europejskiej 1 z 25 stycznia 2006 wskazano cztery priorytetowe obszary działań, na które europejscy przywódcy podczas marcowego szczytu UE mieliby zatwierdzić dodatkowe środki (na poziomie krajowym i wspólnotowym). Są to: 1. inwestycje w kształcenie i badania naukowe; 2. liberalizacja przepisów dotyczących małych i średnich przedsiębiorstw oraz odblokowanie potencjału takich przedsiębiorstw; 3. wspieranie wzrostu zatrudnienia; 4. sprawne, bezpieczne i stałe dostawy energii. W szczególności stwierdzono, że: inwestycje w szkolnictwo wyższe należy do 2010 r. zwiększyć z 1,28% PKB do 2% PKB, między innymi poprzez usunięcie ograniczeń utrudniających uniwersytetom pozyskiwanie prywatnego finansowania; w marcu 2006 r. wszystkie państwa członkowskie powinny wyraźnie określić planowane do 2010 r. wydatki na badania naukowe i rozwój; na badania naukowe i rozwój powinno się przeznaczać więcej środków pochodzących z dotacji państwa (25%) oraz funduszy strukturalnych; do końca 2007 r. należy powołać Europejski Instytut Technologiczny. Powyższe stanowisko jest egzemplifikacją postulatów przedstawionych w raporcie 2 Creating an Innovative Europe, przygotowanym przez ekspercką grupę wysokiego szczebla pod kierunkiem byłego premiera Finlandii Esko Aho. Poprawa relacji między edukacją, badaniami naukowymi oraz innowacyjnością w szczególności ich wpływem na wzrost gospodarczy, zatrudnienie i spójność społeczną jest jednym z fundamentalnych wyzwań w zwiększeniu konkurencyjności UE. Głębokie przekonanie, że powiązania te w Europie nie są optymalne, doprowadziło Komisję Europejską do sformułowania następującej propozycji na wiosenny szczyt Rady Europejskiej 2005: W celu potwierdzenia podjętego zobowiązania do uznania wiedzy za podstawę wzrostu, Komisja proponuje powołanie Europejskiego Instytutu Technologicz- 1 Komunikat KE IP/06/71, Wzrost i zatrudnienie z 25 stycznia Aho Group Report. «Creating an Innovative Europe». 2

3 nego, który przyciągałby najlepszych naukowców, najlepsze pomysły i firmy z całego świata. 3 Rada Europejska przyjęła ją do wiadomości. w październiku 2005 podczas nieformalnego spotkania w Hampton Court Rada wezwała państwa członkowskie do podjęcia zdecydowanych działań na rzecz promowania doskonałości w badaniach i edukacji na światowym poziomie. Potrzeba działania w celu ulepszania europejskich systemów innowacji oraz utrzymania konkurencyjnej pozycji sygnalizowana jest szerzej w rocznym sprawozdaniu Komisji Europejskiej z postępów w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia 4. Idea utworzenia Europejskiego Instytutu Technologicznego (EIT) na wzór słynnego amerykańskiego Massachusetts Institute of Technology (MIT) została po raz pierwszy przedstawiona rok temu przez Przewodniczącego Komisji Europejskiej Jose Manuela Barroso na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego przy okazji dyskusji na temat SL (midterm review). Celem utworzenia EIT ma być umożliwienie najzdolniejszym młodym Europejczykom kształcenia oraz prowadzenia pracy badawczej na najwyższym światowym poziomie. Od początku dyskusji wskazywano, że EIT miałby charakter rozbudowanej sieci badawczych placówek uniwersyteckich z centrum stanowiącym swoisty rektorat tej placówki. Zgodnie z propozycją KE, opublikowaną 22 lutego , EIT powinno być finansowane zarówno ze środków publicznych (krajowych i unijnych), jak i prywatnych, zaś obszarem aktywności Instytutu powinny być trzy składowe tzw. trójkąta wiedzy (the knowledge triangle): edukacja wyjątkowy model edukacyjny przyciągałby kandydatów na studia magisterskie i doktoranckie oraz zapewniałby im edukację na najwyższym światowym poziomie; badania naukowe działalność badawcza prowadzona byłaby w zakresie badań podstawowych oraz stosowanych, ze szczególnym nastawieniem na wykorzystanie ich wyników w przemyśle; koncentrowano by się na obszarach trans- oraz interdyscyplinarnych o dużym potencjale innowacyjnym; innowacje od samego początku EIT rozwijałby silne związki z biznesem, decydujące o przydatności badań Instytutu dla potrzeb rynku i ukierunkowujące jego działania tak, by były maksymalnie przydatne gospodarce i społeczeństwu. Europejski Instytut Technologiczny ma być jednocześnie instytucją edukacyjną, badawczą i innowacyjną. Jego struktura umożliwi integrację wspomnianych trzech obszarów, które łącznie stanowią klucz do społeczeństwa wiedzy. Struktura EIT będzie dwupoziomowa: I. Rada Zarządzająca z niewielką administracją pomocniczą (centrala EIT); II. tzw. wspólnoty wiedzy w różnych miejscach Europy, prowadzące działalność w strategicznych obszarach interdyscyplinarnych. 3 COM (24) 2005, Wspólne działania na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Nowy początek Strategii Lizbońskiej., punkt , str COM (2006) 30, Time to move up a gear: the new partnership for growth and jobs. 5 COM (2006) 77, Komunikat dot. EIT z 22 lutego

4 Innowacje Badania naukowe EIT Szkolnictwo wyższe Centrala EIT / Rada Zarządzająca EIT Green Energy EIT esoci ety EIT Climate Change Wspólnoty wiedzy Organizacje partnerskie Proponowany przez KE model struktury organizacyjnej EIT EIT będzie działał na zasadzie partnerstwa zawartego z wyższymi uczelniami, ośrodkami badawczymi i przedsiębiorstwami (organizacje partnerskie), tworzącymi wspólnoty wiedzy. Zostaną one wybrane przez Radę Zarządzającą EIT i przed nią będą odpowiadać. Wspólnoty wiedzy jako pełnoprawna część EIT przekażą na rzecz Instytutu pewne zasoby, jak pracowników, infrastrukturę czy wyposażenie. Ten ważny element propozycji Komisji wymaga szczególnej uwagi i doprecyzowania uznany bowiem za formę drenażu mógłby zaważyć na losach idei EIT. Proponowany model funkcjonowania EIT: swymi strukturami i działaniami Instytut objąłby zespoły z różnych uniwersytetów, ośrodków badawczych i przedsiębiorstw; Instytut korzystałby z oddelegowanych (a nie jedynie dostępnych w ramach sieci) zasobów różnych organizacji, które prawnie stanowiłyby część EIT i wspólnie rozwijały zintegrowaną strategię; Instytutem kierowałaby Rada Zarządzająca, w której zasiadaliby przedstawiciele społeczności naukowych i biznesowych najwyższego szczebla; Instytut znosiłby granice i przełamywał przeszkody, które powodują fragmentację wyższej edukacji i badań w Europie. EIT ma pozyskiwać najlepszych, najbardziej uzdolnionych studentów, badaczy i pracowników naukowych z całego świata. Będą oni współdziałali z czołowymi przedsiębiorstwami wykorzystującymi zaawansowaną wiedzę i badania, przyczyniając się jednocześnie do podnoszenia poziomu kompetencji w zarządzaniu badaniami i innowacjami. Integracja zespołów pochodzących ze szkół wyższych, ośrodków badawczych i przedsiębiorstw ma zapewnić Instytutowi przewagę nad zorganizowanymi 4

5 w tradycyjnej formie uniwersytetami lub sieciami. Nowy model działalności EIT powinien przyspieszyć również reformy już istniejących instytucji. Sądzić należy, że opublikowanie 22 lutego 2006 oficjalnego Komunikatu KE powinno przenieść dotychczasową dyskusję o EIT na inną płaszczyznę, m.in. z racji ogromnej determinacji Komisji, o której świadczy ostatni akapit Komunikatu 5 (w szczególności ostatnie zdanie): This Communication offers a model for developing an EIT. The Commission invites the European Council to consider the elements outlined here and to agree on the importance of this initiative. The Commission will develop the next steps on the basis of a full impact assessment extended to include a full examination of the legal and financial implications. This would be a new step for the European Union. The Commission believes, however, that it is a step within Europe s reach, and one that Europe cannot afford to miss [podkreślenie własne] 6. Kontekst propozycji EIT Plus Rozpatrując uwarunkowania zewnętrzne, należy przypomnieć, że pierwotna koncepcja Przewodniczącego Barroso była wyraźnie adresowana do nowych krajów członkowskich Unii (na konferencji prasowej po wystąpieniu w Parlamencie Europejskim Jose M. Barroso stwierdził, że Polska powinna być rozważana jako pierwszy kandydat dla lokalizacji EIT). Wśród nowych państw członkowskich Polska jest nie tylko państwem największym pod względem terytorialnym i ludnościowym, lecz także państwem o największej liczbie studentów (ok. 2 mln), zaś samo szkolnictwo wyższe w Polsce i badania podstawowe plasują się powyżej średniej ligi europejskiej. Odnosząc się natomiast do uwarunkowań wewnętrznych, trzeba podkreślić, że we wszystkich strategicznych dokumentach rządowych sprawa zmiany gospodarki na proinnowacyjną jest stawiana na czołowym miejscu. Mimo bezprecedensowego rozwoju ekonomicznego kraju w ciągu minionej dekady stan zapóźnienia technologicznego w obszarze nowoczesnych technologii zagraża dalszemu rozwojowi państwa, zwłaszcza wobec tendencji globalizacyjnych w światowej, a tym samym i w europejskiej, gospodarce. Biorąc pod uwagę wielkość Polski, bez intensywnych inwestycji w nowe i konkurencyjne technologie nie ma mowy o długofalowym rozwoju państwa. Należy jednak stwierdzić, że samo kierowanie strumienia finansowego o charakterze inwestycyjnym nie gwarantuje zamierzonego efektu. Konieczne jest przede wszystkim zagwarantowanie wykształcenia kadr na najwyższym możliwym poziomie oraz rozwój sektora badawczo-rozwojowego ukierunkowanego na wyniki klasy światowej tak w zakresie badań stosowanych, jak i podstawowych o trudnym do przewidzenia horyzoncie aplikacyjnym. Prosty liniowy model rozwojowy od pomysłu do przemysłu dominujący przez lata w polskim myśleniu o gospodarce innowacyjnej musi być jak najszybciej zastąpiony 6 Tłum. własne: Niniejszy komunikat zawiera model rozwoju EIT. Komisja zwraca się do Rady o rozważenie przedstawionych elementów oraz o uznanie doniosłej wagi inicjatywy. Komisja opracuje kolejne kroki na podstawie studium oddziaływania włącznie ze szczegółową analizą implikacji prawnych i finansowych. W grę wchodzi nowy krok dla Unii Europejskiej. Komisja wierzy jednak, że jest to działanie na miarę możliwości Europy, a co więcej, działanie, na którego zaniechanie Europa nie może sobie pozwolić [podkreślenie własne]. 5

6 podejściem synergicznym, w którym trzy fundamenty przyszłej gospodarki, tzn.: edukacja, badania naukowe i innowacje, są traktowane jako nierozłączna triada (tzw. trójkąt wiedzy the knowledge triangle). i właśnie taka filozofia rozwoju jest podstawą koncepcji EIT. Włączenie się Polski do realizacji koncepcji utworzenia Europejskiego Instytutu technologicznego nie jest podyktowane li tylko chęcią pozyskania dla Polski prestiżowej instytucji europejskiej, ale przede wszystkim bezwzględną koniecznością przyspieszenia kształcenia wysoko kwalifikowanych kadr dla kraju na obecnym etapie rozwojowym. Zrozumienie tej konieczności oraz kluczowego w jej realizacji efektu synergii pomiędzy trzema elementami trójkąta wiedzy znalazło wyraz w propozycji poszerzenia oryginalnego planu ubiegania się o lokowanie na terenie Wrocławia centrum EIT. Aby podkreślić iunctim pierwotnych starań i znacznie poszerzonej wizji rozwojowej, plan ten został nazwany EIT Plus. Mimo, iż ta koncepcja została zarysowana w związku z propozycją Wrocławia, ma ona charakter otwarty i może być implementowana w innych silnych ośrodkach akademicko-przemysłowych kraju i może stanowić oryginalną polską propozycję rozwojową dla innych nowych krajów członkowskich. Powstanie EIT będzie możliwe jedynie w wypadku poważnego zaangażowania finansowego kraju macierzystego. Szanse Polski na pozyskanie EIT są bardzo duże pod warunkiem przeznaczenia na ten cel istotnych unijnych środków pomocowych (fundusze strukturalne i spójnościowe) na lata Wykorzystanie otrzymanych z Unii środków zależeć będzie w dużej mierze od strony polskiej. Stanowisko rządu RP, którego wyrazem jest dokument Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 7 z 14 lutego 2006 stwarza taką możliwość. w oparciu o założenia NSRO lokalizacja EIT w Polsce powinna być powiązana ze strategią rozwoju regionalnego. Realizacja zarysowanej w NSRO strategii rozwojowej umożliwi Polsce odgrywanie w UE i świecie w 2013 r. większej niż obecnie, i bardziej odpowiadającej naszemu potencjałowi, roli gospodarczej i politycznej. Dokument zaznacza jednak, że warunkiem rzeczywistego zwiększenia roli Polski i jej mieszkańców w procesach rozwojowych współczesnego świata jest wdrożenie strategii zwiększania konkurencyjności gospodarki, maksymalnego wykorzystania zasobów pracy oraz możliwie pełne wykorzystanie potencjału endogenicznego wszystkich regionów 8. Ta uwaga jest szczególnie istotna: podkreśla, że kluczem do konkurencyjności jest właściwa ocena i konsekwentne wykorzystanie swoistego bogactwa poszczególnych regionów. W tym świetle dokument NSRO określa swój cel, jakim jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju. Propozycja Wrocławia lokalizacji na terenie miasta Centrali EIT oraz jednego z jego węzłów (wspólnoty wiedzy) wpisuje się w założenia ożywienia Strategii Lizbońskiej 9 w jej wymiarze gospodarczym i uznaje za kluczowy postulat osadzenia działań na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w kontekście społeczeństwa wiedzy. 7 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. MRR luty 2006 r. 8 NSRO, 14 lutego 2006 r. str Working together for growth and jobs. A new start for the Lisbon Strategy. COM (2005) lutego

7 W swoim duchu propozycja wrocławska stanowi także odpowiedź na sygnały płynące od ekspertów, którzy wskazują na konieczność podjęcia niezwłocznie działań na rzecz budowy konkurencyjnej gospodarki w Europie 10. Celem działań podjętych przez środowisko wrocławskie jest urzeczywistnianie postulatów budowania konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy dzięki optymalnemu wykorzystaniu potencjału trójkąta wiedzy 11. Polski oddział Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu ma stanowić dla innych regionów Polski oraz nowych państw członkowskich UE modelowy przykład funkcjonowania edukacji, badań naukowych i innowacji. Kluczem do optymalnego wykorzystania potencjału trójkąta wiedzy, stanowiącego przestrzeń funkcjonowania EIT, powinny być wytyczne zawarte w dokumencie KE, podsumowującym publiczne konsultacje na temat Instytutu, i jednoczesne odniesienie się do amerykańskiego pierwowzoru Europejskiego Instytutu Technologicznego do Massachusetts Institute of Technology (MIT). Amerykański MIT, wskazany przez przewodniczącego Komisji Europejskiej jako instytucja modelowa dla EIT, jest uniwersytetem, którego badania finansowane są w 80% ze źródeł publicznych, w 20% z prywatnych. w jego skład wchodzi 5 wydziałów (schools), 35 departamentów (departments) i około 50 interdyscyplinarnych jednostek (research centers, laboratories and programs). Liczba noblistów związanych z MIT 59 wzbudza podziw środowisk naukowych na całym świecie. Powszechnie uważa się, że sukces MIT wynika z otwarcia na współpracę środowiska naukowego z przedsiębiorcami inwestującymi w dziedzinie innowacyjnych technologii. Massachusets Institute of Technology jest miejscem, w którym skutecznie rozwinięto ideę parku technologicznego jako miejsca wdrażania innowacyjnych pomysłów do produkcyjnej praktyki, inkubatorów przedsiębiorczości etc. Według danych z 1994 r. absolwenci MIT założyli ponad 4000 firm, które zatrudniały łącznie ponad milion pracowników i przyniosły zyski rzędu 320 mld dolarów. Rozwojowi oryginalnej idei MIT sprzyjała wewnętrzna mobilność ogromnego środowiska naukowego w USA, gdzie kontaktów nie ograniczają bariery językowe, kulturowe ani polityczne. MIT zyskał wsparcie w typowej dla amerykańskiej gospodarki konkurencyjności innowacyjność kreowana w laboratoriach przekłada się szybko na gospodarczy sukces firmy podejmującej ryzyko inwestowania w postęp. Służą temu kontrakty długoterminowe z partnerami takimi jak: Amgen biotechnologia, Merck farmakologia, Ford Motor Co. ochrona środowiska, Nippon Telephone and Telegraph telekomunikacja, Merrill Lynch inżynieria finansowa, DuPont inżynieria materiałowa i biotechnologia, Micrsoft czy Hewlett-Packard technologie informatyczne. Europejskie środowisko naukowe rozwija się w odmiennych warunkach. Podstawową barierą rozwojową jest niedostateczna mobilność: w wymiarze geograficznym (przywiązanie do miejsca), kulturowym (przywiązanie do tradycji), gospodarczym (przywiązanie do własnych zasobów i rozwiązań ekonomicznych). Istnieją trzy zagrożenia, które mogą zaważyć na kształtowaniu idei EIT już od wstępnej fazy planowania Instytutu: 1. przeświadczenie, że budowa nowej instytucji to nie tylko gigantyczne nakłady finansowe, lecz także tworzenie zespołu ludzkiego, co de 10 Raport Grupy Esko Aho: Creating an Innovative Europe. Dostępne: 11 Komunikat Komisji Europejskiej z 22 lutego COM (2006) 77. 7

8 facto trwa dłużej i jest trudniejsze od wybudowania oraz wyposażenia gmachów. Kreowanie nowego ducha paneuropejskiej uczelni, takiej jak EIT, musi być postrzegane jako ciągły proces angażujący zespoły ludzi o różnych doświadczeniach, którzy dopiero w fazie tworzenia EIT będą wspólnie odkrywali możliwości, jakie stwarza taka inicjatywa; 2. historia akademgorodka w Nowosybirsku i podobnych izolowanych ośrodków ostrzega przed złudzeniem, że lokalna koncentracja potencjału intelektualnego i środków finansowych mogłaby stworzyć instytucję na wzór MIT, o automatycznym oddziaływaniu globalnym w skali europejskiej. 150-letnia historia MIT, wskazuje, że siły napędowej dla inicjatywy EIT należy poszukiwać w wielowymiarowej, otwartej współpracy ze sferą gospodarczą. Ta zasada musi być wpisana w budowę idei EIT od samego początku; 3. przekonanie, że EIT może uratować strategię lizbońską można uznać za dosyć śmiałe. Przy obecnych tendencjach pełna realizacja Strategii Lizbońskiej wydaje się mało realna. Jednak przez najbliższe kilka lat inicjatywa EIT ma szanse uzyskać realny kształt, a na podstawie doświadczeń zdobytych przy powstawaniu EIT można stworzyć zarys nowego programu, który stałby się nową strategią dla Europy po roku Okres po rozszerzeniu Unii Europejskiej pokazuje, że obywatele nowej Europy są bardziej niż inni skłonni i zdolni do pokonywania barier i dynamicznego rozwijania kontaktów na arenie europejskiej. Polacy aktywnie korzystają z szans, jakie stwarza przed nimi członkostwo UE. Utworzenie polskiego oddziału Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu jest przykładem wykorzystania takiej szansy. Otwartość na nowe idee, współpracę i wymianę są na Dolnym Śląsku naturalną cechą mieszkańców. Wrocław i region wrocławski od początku transformacji ustrojowych po 1989 roku korzystają z talentów swoich mieszkańców, w szczególności zaś z kreatywności i umiejętność podejmowania ryzyka. Niematerialny potencjał regionu Wrocławia, który przejawia się w dobrze rozwiniętej kulturze przedsiębiorczości jest szczególnie ważny dla powodzenia EIT. w centrum rozważań o misji EIT znajduje się bowiem spostrzeżenie, że sukces EIT zależeć będzie od innowacyjności: Instytut musi cechować się wartościami dodanymi nieistniejącymi gdzie indziej. Strategiczny wymiar propozycji EIT jako element rozwoju regionu wrocławskiego Propozycja utworzenia polskiego oddziału Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu wpisuje się w istniejące oraz aktualnie modyfikowane ramy strategiczne Miasta. w świetle aktualizowanej strategii rozwoju Wrocławia EIT realizuje dwa zasadnicze postulaty: 1. powrót do kultury eksperymentu 12 w kontekście gospodarki opartej na wiedzy i w odniesieniu do edukacji, badań naukowych i innowacji, 2. misję miasta w kontekście nauki, edukacji, badań naukowych i innowacji (Wrocław miastem spotkań idei i ludzi). 12 Sformułowanie pojawiające się w roboczych opracowaniach zaktualizowanej strategii rozwoju Wrocławia. 8

9 Środowisko wrocławskie dostrzega realną możliwość, aby utworzenie polskiego oddziału Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu przyczyniło się do budowy kultury innowacyjności w Polsce. Innowacyjność ściśle związana byłaby z doskonałością. Obie wartości dodane będą rozprzestrzeniać się dzięki mobilności oraz otwartemu charakterowi inicjatywy. Dzięki EIT region Wrocławia może stać się przyczółkiem kultury gospodarczej, która będzie decydować o sukcesie Polski i Europy w najbliższych dekadach. Zaktualizowana strategia rozwoju Wrocławia 13 eksponuje doniosłą rolę innowacyjności, rozumianej jako otwartość na nowości i eksperymenty. Wobec kluczowej wartości wiedzy, kreatywności i przedsiębiorczości w gospodarce opartej na wiedzy tak rozumiana innowacyjność odgrywa szczególną rolę: jest niejako siłą sprawczą wybitnych osiągnięć naukowych i gospodarczych 14. Rola Prezydenta Wrocławia Prezydent Wrocławia od momentu ogłoszenia przez Przewodniczącego Komisji Europejskiej propozycji utworzenia Europejskiego Instytutu Technologicznego przyjął rolę animatora działań środowiska wrocławskiego. Podjął starania o uzyskanie poparcia dla kandydatury Wrocławia w Regionie, które spotkały się z życzliwym odzewem (patrz: Filar Regionalny). Prezydent Wrocławia pełni rolę koordynatora działań środowiska wrocławskiego pracującego nad programem EIT Plus. w skład zespołu ekspertów wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Edukacji i Nauki, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocławskiego Parku Technologicznego, Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Agencji Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej oraz środowisk gospodarczych. Trwające prace doprowadzą do sformułowania programu ujmującego starania o EIT we Wrocławiu w szerszym kontekście rozwoju regionalnego. Pierwsze spotkanie zespołu odbyło się 18 marca Na zaproszenie Prezydenta Wrocławia jego pracami kieruje prof. dr hab. Jerzy Langer (Instytut Fizyki PAN, Warszawa). Władze Wrocławia będą kontynuować działania promujące i informujące o propozycji utworzenia we Wrocławiu Europejskiego Instytutu Technologicznego. Działania te mają z założenia stanowić element debaty społecznej na temat roli edukacji, badań i innowacji w dalszym rozwoju Polski. Zamierzeniem władz Wrocławia jest uwrażliwienie opinii publicznej na problematykę konkurencyjności w globalizującej się gospodarce oraz inicjacja debaty na temat roli nowych państw członkowskich UE w realizacji Paktu na rzecz badań i innowacji 15. Nad szczegółami propozycji utworzenia EIT we Wrocławiu władze Wrocławia współpracują z Rządem Rzeczpospolitej Polskiej. w liście do Ministra Edukacji i Nauki z 27 marca 2006 Prezydent Wrocławia zaproponował utworzenie niewielkiego zespołu roboczego, w którego skład wchodziliby przedstawiciele MEiN, UKiIE oraz Wrocławia. Powołanie takiego zespołu pozwalałoby na efektywną roboczą współpracę zaangażowanych resortów ministerialnych oraz środowiska wrocławskiego. 13 Istniejąca strategia rozwoju Wrocławia Wrocław 2000 Plus przyjęta została przez Radę Miejską Wrocławia w czerwcu 1998 r. 14 Te aspekty brane są pod uwagę w toku prac nad aktualizacją strategii rozwoju Wrocławia. Wspieranie aktywnych i przedsiębiorczych postaw jest we Wrocławiu elementem konsekwentnej polityki. 15 Końcowa propozycja Raportu Grupy Esko Aho: Creating an Innovative Europe. Dostępne: 9

10 Pierwszym wymiernym efektem aktywności Wrocławia w debacie publicznej na temat roli nauki i badań w nowoczesnej gospodarce w ogóle, a EIT w szczególności, był bardzo wysoki odsetek odpowiedzi z Polski (zwłaszcza środowiska wrocławskiego) w publicznych konsultacjach Komisji Europejskiej w sprawie utworzenia EIT SEC (2006) marca Dostępne nas stronie: 10

11 SZEŚĆ FILARÓW PROGRAMU EIT PLUS Środowisko wrocławskie uznaje, że sukces programu EIT Plus zależeć będzie w znacznej mierze od właściwego określenia potencjału naukowego, edukacyjnego, innowacyjnego i gospodarczego regionu wrocławskiego. Dlatego punktem wyjścia do podjęcia prac nad szczegółowym programem EIT Plus jest analiza zasobów materialnych i niematerialnych Wrocławia i regionu. Obecna infrastruktura naukowo-badawcza Wrocławia i regionu wrocławskiego może z powodzeniem stanowić zrąb polskiego oddziału EIT we Wrocławiu. Istniejące ośrodki i sieci kwalifikują się do projektu EIT ze względu na swoje osiągnięcia (kompetencja), różnorodność (synergia) oraz spójność (masa krytyczna), tendencje rozwojowe zaś (wzrost gospodarczy) oraz wartości niematerialne (kultura przedsiębiorczości) stanowią wartość dodaną propozycji Wrocławia. W wyniku wewnętrznych konsultacji środowisko wrocławskie wyodrębniło sześć obszarów, których potencjał będzie kluczowy dla opracowania programu EIT Plus. Obszary te odpowiadają zakresowi działalności Europejskiego Instytutu Technologicznego, to jest edukacji, badaniom i innowacji w kontekście gospodarki opartej na wiedzy, ale zaliczają się do nich również swoiste cechy Wrocławia i regionu wrocławskiego (w tym także niematerialne). Wyodrębnione obszary nazwano filarami programu EIT Plus. Są to: 1. filar edukacyjny, 2. filar naukowo-badawczy, 3. filar biznesowy, 4. filar samorządowy, 5. filar regionalny, 6. filar wzrostu. Opisy poszczególnych obszarów odnoszą się do istniejącej bazy naukowo-badawczej i biznesowej Wrocławia oraz do innych walorów miasta. Jednocześnie odnoszą się do idei utworzenia EIT oraz sugerują kierunek dalszych działań w ramach prac nad szczegółowym programem merytorycznym EIT Plus. 11

12 FILAR EDUKACYJNY Instytut stanie się magnesem przyciągającym najzdolniejszą młodzież, jeśli będzie jej oferował kontakt z kadrą akademicką, której kwalifikacje oraz specjalizacja wyróżniają ją spośród innych. Do pozyskania najlepszej kadry zaś konieczne jest utrzymanie wysokiego poziomu przyjmowanych kandydatów stworzenie przestrzeni dla spotkania najwybitniejszych studentów i naukowców może zaowocować nową jakością nauczania akademickiego. EIT jako zaawansowana instytucja edukacyjna EIT powinien być elitarnym uniwersytetem dla wyselekcjonowanych studentów. Jego zadaniem miałoby być przygotowywanie kadr w zakresie nauk podstawowych i technologii dla wyzwań XXI wieku. Językiem urzędowym oraz wykładowym w EIT powinien być język angielski. EIT będzie dostarczał szerokiego i praktycznego wykształcenia pozwalającego studentom odkrywać i wykorzystywać najnowszą wiedzę dla dobra społeczeństwa. EIT będzie współpracował z innymi uniwersytetami i instytucjami badawczymi w regionie oraz w całej Europie na zasadzie partnerstwa stowarzyszonych jednostek (wspólnot wiedzy). Pozwoli to na wykorzystanie zaplecza laboratoryjnego i kadrowego stowarzyszonych instytucji. Współpraca EIT z wiodącymi firmami przemysłowymi, traktowana jako priorytet, zapewni laboratoriom i systemowi kształcenia bezpośredni kontakt ze współczesnymi technologiami oraz możliwość zmierzenia się z wyzwaniami z zakresu zarządzania. Dzięki temu zarówno kadra, jak i studenci będą przygotowani do twórczego rozwiązywania nowych problemów. Instytut powinien obejmować szerokie spektrum dziedzin i dyscyplin naukowych, których rozwój jest dziś siłą napędową działań gospodarczych. Organizacja EIT musi zapobiegać typowej dla jednostek naukowych izolacji dziedzin i stwarzać oczywiste możliwości wzajemnego oddziaływania między przedstawicielami różnych dyscyplin. Można wyróżnić kilka zasadniczych obszarów działania, w których EIT jednoczący wysiłki wielu dziedzin może stworzyć wyjątkową szansę wprowadzania innowacji i postępu w praktyce gospodarczej: obszar biologiczno-chemiczny: chemia, farmacja, biotechnologia, ekologia; obszar fizyczno-materiałowy: materiały zaawansowane, nanotechnologia, nadprzewodnictwo, elektronika mikrosystemów i fotonika; obszar inżyniersko-medyczny: technika w medycynie, inżynieria biomedyczna, mechatronika; obszar informatyczno-telekomunikacyjny: utylitarne techniki cyfrowe oraz IT; obszar mechaniki i automatyzacji: robotyka, energetyka, geotechnika; obszar konstrukcyjno-przestrzenny: planowanie przestrzeni, budownictwo i architektura, inżynieria lądowa; obszar ekonomiczno-prawny: ekonomia, prawo, zarządzanie, inżynieria finansowa. Sprawą otwartą jest poziom kształcenia w EIT. w pierwotnej wersji miałyby to być w zasadzie studia III stopnia (doktoranckie). Rozważana jest obecnie opcja studiów zarówno doktoranckich, jak i policencjackich (II stopnia), przy czym jej ewentualne 12

13 wdrożenie będzie najprawdopodobniej możliwe w późniejszym etapie działalności Europejskiego Instytutu Technologicznego. Taki profil edukacyjny powinien silnie wpłynąć na filar edukacyjny programu EIT Plus, co oznacza konieczność i szansę istotnej modernizacji wszystkich poziomów kształcenia na poziomie regionalnym (Wrocław i Region Dolnośląski). Szkoła Talentów EIT Właściwe funkcjonowanie Europejskiego Instytutu Technologicznego zależeć będzie w znacznej mierze od sukcesu w przyciąganiu i wspieraniu młodych talentów. Dlatego środowisko naukowo-badawcze proponuje wykorzystać istniejące we Wrocławiu możliwości popularyzowania szeroko rozumianej kultury eksperymentu i innowacji. Wrocławskie uczelnie zyskały spore doświadczenie, które pozwala na wystąpienie z nową, kompleksową inicjatywą: stworzeniem oryginalnego systemu wyłaniania talentów z Europy Wschodniej i Centralnej tzw. Szkoły Talentów EIT. System taki opierałby się na doświadczeniach środowiska wrocławskiego i zakładałby: Studium Generalne (kształcenie podstawowe) z nauk podstawowych (matematyka, fizyka, chemia, biologia, informatyka) we Wrocławiu (2 4 semestry). Zaliczenie Studium Generale umożliwiałoby szybką ścieżkę kariery poprzez możliwość uzyskiwania stopnia Ph.D. z pominięciem stopnia Master (wzorem praktyki stosowanej w USA), Studium Talent dla utalentowanej młodzieży szkolnej (w kilku miastach), wakacyjne obozy szkoleniowe dla młodzieży z małych miejscowości, internetowy system odkrywania talentów w szkołach średnich. Środowisko wrocławskie proponuje, aby przy opracowywaniu koncepcji Szkoły Talentów EIT oprzeć się na doświadczeniach środowiska akademickiego w kontaktach z kadrą pedagogiczną, w szczególności zaś z młodzieżą szkolną. Szkoła Talentów EIT może przy tym wykorzystać istniejącą we Wrocławiu twardą i miękką infrastrukturę (obiekty i instytucje oraz imprezy cykliczne). Opis wybranych przykładów inicjatyw wpisujących się w profil działalności Szkoły Talentów EIT znajduje się w dalszej części dokumentu. Kadry średniego szczebla Zagadnieniem nie mniej istotnym od pozyskania najlepszej kadry naukowej i najwybitniejszych studentów jest zapewnienie laboratoriom i instytutom badawczym również doskonale wykształconej kadry średniego szczebla, tj. laborantów, analityków, techników etc. Konieczne jest także zagwarantowanie odpowiedniej kadry technicznej dla przemysłu oraz biznesu. W tym celu należy przywrócić wysoką rangę średniemu szkolnictwu zawodowemu: liceom profilowanym liceom zawodowym technikom. 13

14 Nowe wyzwania edukacyjne Do najważniejszych zadań, jakie współczesność stawia przed nowoczesnym systemem edukacyjnym (poza rozbudzeniem i zaspokajaniem głodu wiedzy) jest rozwinięcie u studentów instynktu przedsiębiorczości. Absolwent EIT, podobnie jak jego amerykański kolega, będzie więc nie tylko doskonale wykształcony w zakresie nauk podstawowych i technologii XXI wieku, ale co znacznie cenniejsze będzie również wiedział, jak tę wiedzę wykorzystać w praktyce. Takie podejście do zagadnienia doskonałej i wszechstronnej edukacji przyszłych kadr dla gospodarki europejskiej świadczy jednocześnie o dojrzałości i nowoczesnym charakterze Wrocławia. 14

15 FILAR NAUKOWO-BADAWCZY Wrocław cieszy się długą tradycją owocnej współpracy pomiędzy swoimi 11 państwowymi uczelniami wyższymi. Nową inicjatywą środowiskową jest Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii (DCZT), nastawione na kojarzenie partnerów z obszaru nauki i gospodarki. Jak wspomniano wcześniej, środowisko wrocławskie uznaje, że istniejąca infrastruktura naukowo-badawcza może z powodzeniem stanowić podwaliny polskiego oddziału EIT we Wrocławiu: istniejące ośrodki i sieci kwalifikują się do projektu EIT ze względu na swoje osiągnięcia (kompetencja), różnorodność (synergia) oraz spójność (masa krytyczna). Baza naukowo-badawcza przedstawiona w niniejszej części propozycji Wrocławia uporządkowana została w szereg pól tematycznych związanych z jednostką lub jednostkami naukowo-badawczymi, dyscyplinami naukowymi lub projektami naukowobadawczymi, które mogą po stosownym doinwestowaniu być wkładem naukowobadawczym środowiska wrocławskiego do EIT: Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii Pole tematyczne: Informatyka Pole tematyczne: Biotechnologia i zaawansowane technologie medyczne Pole tematyczne: Energetyka Pole tematyczne: Materiały zaawansowane i nanotechnologia Pole badawcze: Niskie temperatury i badania strukturalne Pole tematyczne: Chemia Pole tematyczne: Fizyka Pole tematyczne: Matematyka. Modelowanie matematyczne Pole tematyczne: Nauki o Ziemi Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii (DCZT) DCZT stanowi konsorcjum uczelni, instytutów naukowych oraz podmiotów gospodarczych regionu. Koordynatorem DCZT jest Politechnika Wrocławska. Status Centrum Zaawansowanych Technologii nadał dolnośląskiemu konsorcjum Minister Nauki i Informatyzacji w 2004 r. w skład DCZT wchodzi aktualnie 31 podmiotów, w tym 6 uczelni: Akademia Ekonomiczna, Akademia Medyczna, Akademia Rolnicza, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Wrocławski oraz Uniwersytet w Zielonej Górze, dwa instytuty PAN oraz podmioty gospodarcze, zarówno wiodące w regionie (Elektrownia Turów, KGHM, Dolnośląska Spółka Gazownictwa, Polifarb, Hasco-lek, Prokom, Computerland i inne) jak też innowacyjne przedsiębiorstwa Dolnego Śląska z grupy MŚP. Konsorcjum ma charakter. Misję i program DCZT sformułowano na przełomie 2003/2004 na etapie starań o przyznanie statusu CZT. Formułę regionalną i prawno-organizacyjną DCZT (otwarte konsorcjum jednostek naukowych i innowacyjnych podmiotów gospodar- 15

16 czych) oraz jego multidyscyplinarny charakter uzgodniono w gronie inicjatorów DCZT, wśród których były wymienione wyżej wrocławskie uczelnie. Główne cele programowe DCZT to: integracja potencjału naukowo-gospodarczego regionu w zakresie kreowania i wdrażania nowych technologii i innowacji (tworzenie środowiskowych zespołów naukowych, regionalnych sieci naukowo-gospodarczych, itp.), opracowywanie i realizacja regionalnych programów rozwoju innowacyjnych dziedzin gospodarki, komercjalizacja opracowań naukowych, optymalne i skoordynowane wykorzystanie funduszy strukturalnych i innych środków przeznaczonych na wzrost konkurencyjności regionu, transfer technologii oraz wzrost innowacyjności gospodarki, regionalny foresight technologiczny, naukowo-gospodarcza współpraca ponadregionalna (w szczególności z Saksonią i północnymi Czechami). Należy podkreślić, że DCZT w swoich założeniach nie powiela zadań ani nie konkuruje z podmiotami już istniejącymi w regionie, lecz działa w obszarach jeszcze niezagospodarowanych, wykorzystując istniejący potencjał i współpracując z takimi instytucjami, jak Wrocławski Park Technologiczny, Wrocławski Park Przemysłowy i Wrocławskie Centrum Transferu Technologii. Priorytetami programu naukowo-badawczego są: projektowanie, wytwarzanie i zastosowanie materiałów zaawansowanych, technologie informacyjne, odnawialne i alternatywne źródła energii, nauka i technologie na rzecz poprawy jakości życia (technologie wytwarzania zdrowej żywności, biotechnologia i farmaceutyki, technologie ochrony środowiska). Finansowanie DCZT W pierwszym okresie działalności (od kwietnia 2004 do lipca 2005) DCZT finansowano z przyznanej jednorazowo dotacji KBN w wysokości 100 tys. PLN. Aktualnie DCZT utrzymuje się wyłącznie z uzyskanych zewnętrznych, pozabudżetowych środków. DCZT nie pobiera opłat od wchodzących w jego skład podmiotów i świadczy usługi na ich rzecz bezpłatnie. Dotychczasowe działania DCZT Od momentu podjęcia działań zmierzających do utworzenia DCZT, tj. od początku 2004, pozyskano do współpracy ponad 80 profesorów wrocławskich uczelni i instytutów naukowych, reprezentujących cztery wiodące obszary naukowe w regionie, określone w programie badawczym DCZT oraz w Regionalnej Strategii Innowacji. Opracowano karty tematyczne ok. 100 przedsięwzięć, które w obecnej formie lub w wyniku ich modyfikacji mogą stanowić tematy grantów badawczych, 16

17 projektów celowych, projektów międzynarodowych, wdrożeń, itp. Inicjatywy DCZT przyczyniły się do wzrostu zainteresowania podmiotów gospodarczych oraz władz państwowych i samorządowych zagadnieniami nauki, nowych technologii i innowacji oraz ich rolą w rozwoju regionu. Na uwagę zasługują nawiązane przez DCZT kontakty ponadregionalne, przede wszystkim z Saksonią. Kontakty te zaowocowały już konkretnymi przedsięwzięciami, a w najbliższej perspektywie stworzą możliwość skutecznego włączania się Dolnego Śląska do projektów UE w rezultacie wykorzystania efektów synergii z niemieckim krajem związkowym, sąsiadującym z naszym regionem. Działania DCZT w pierwszej fazie istnienia można podzielić na działania organizacyjne (biuro, logo, strona www), prawno-statutowe (umowy, statut, regulamin), oraz merytoryczne (program badawczy, zespoły eksperckie, projekty). Wśród tych ostatnich wymienić należy: monitorowanie możliwych źródeł finansowania dla przedsięwzięć realizowanych w ramach DCZT, przegląd uruchamianych działań w ramach funduszy strukturalnych, Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG; spotkania informacyjne, udział w szkoleniach, przygotowywanie projektów pilotowych, zorganizowanie cyklu spotkań z przedsiębiorstwami proinnowacyjnymi regionu, na których przedstawiono przykłady projektów na styku naukagospodarka, które mogą być finansowane z funduszy strukturalnych, współorganizacja spotkania nt. współpracy PWr z KGHM Polska Miedź, opracowanie koncepcji i uregulowań organizacyjno-finansowych środowiskowego Laboratorium Badań Strukturalnych DCZT (AR, UWr, PWr), udział w przygotowaniu Regionalnej Strategii Innowacji dla Dolnego Śląska (opracowano treść rozdziału 7 pt. Wzmacnianie powiązań nauki i gospodarki regionu ), nawiązanie kontaktów z potencjalnymi partnerami inicjatyw ponadregionalnych z Saksonii, zorganizowanie trzech branżowych grup naukowo-gospodarczych regionu: 1. biotechnologia i zaawansowane technologie medyczne, 2. alternatywne i odnawialne źródła energii, 3. technologie teleinformatyczne w służbie zdrowia, przygotowanie pilotowych wniosków o dofinansowanie projektów z funduszy strukturalnych. Propozycja nowej formuły organizacyjno-prawnej DCZT powiązania z EIT Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że celowe jest stopniowe przekształcanie konsorcjum DCZT w wydzieloną jednostkę o osobowości prawnej ściśle związaną z wrocławskim środowiskiem naukowym (np. jako forpoczta EIT). Dogodną formułą prawną byłaby grupa fundacji z fundacją wiodącą o nazwie Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii. Organizowane obecnie przez DCZT sieci naukowo-gospodarcze przekształciłyby się natomiast w branżowe fundacje stowarzyszone z DCZT o nazwach: Dolnośląska Sieć e-zdrowie, Dolnośląska Sieć Biotech, Dolnośląska Sieć Energia, Dolnośląska Sieć Środowisko itp. w radach fun- 17

18 dacji zagwarantowano by statutowo ponad 50% reprezentację środowiska naukowego. Fundacje miałyby prawo powoływania innych podmiotów stowarzyszonych z Fundacją DCZT, w których partnerami byłyby dolnośląskie uczelnie wyższe, jednostki samorządowe oraz podmioty gospodarcze i inne przedsiębiorstwa. Działania Fundacji DCZT i instytucji stowarzyszonych służyłyby realizacji idei tworzenia Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu. Fundacja stanowiłaby platformę współpracy tej instytucji z innowacyjnymi i zaawansowanymi technologicznie partnerami gospodarczymi. POLE TEMATYCZNE: Informatyka Jednym z kluczowych ograniczeń w rozwoju elektronizacji obiegu informacji jest niedostosowanie obowiązującego systemu obrotu informacyjnego do możliwości i wymagań technologii. Zadanie to ma kluczowe znaczenie dla Europy, gdyż wdrożenie takich technologii niesie za sobą olbrzymi wzrost konkurencyjności i efektywności działania. Obejmuje to zarówno sferę gospodarczą, jak i całą infrastrukturę służącą gospodarce (jak na przykład elektronizacja sądownictwa). Dotychczasowe doświadczenia w zakresie rozwoju e-gospodarki wskazują na potrzebę opracowania nowoczesnych koncepcji działania. Znaczne potrzeby i niesatysfakcjonujący stan obecny informatyki pozwalają przypuszczać, że informatyka będzie przez najbliższe lata intensywnie rozwijającą się dziedziną. Zapotrzebowanie na nowe rozwiązania informatyczne w gospodarce jest na całym świecie bardzo duże. Ponadto poziom informatyzacji w Polsce jest bardzo niski w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej. Tym samym zapotrzebowanie na dobrze wykwalifikowaną kadrę informatyczną będzie w Polsce ogromne. Korzystne dla Polski będzie ponadto nikłe zainteresowanie młodzieży w krajach rozwiniętych wyborem trudnych studiów w dziedzinie nauk ścisłych wielkie firmy informatyczne zainteresowane są zakładaniem centrów badawczych i rozwojowych w Polsce. Poziom informatyki akademickiej w Europie jest w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi bardzo niski. Dodatkowo tematyka prowadzonych w Europie badań naukowych nie bardzo przystaje do potrzeb gospodarki. W Polsce, w odróżnieniu od większości krajów rozwiniętych, zainteresowanie studiami informatycznymi jest wciąż bardzo duże i nie maleje. Uniwersytety prowadzą intensywną współpracę ze szkołami, co powoduje, że młodzież odnosi sukcesy w międzynarodowych olimpiadach i zawodach programistycznych. Studenci wrocławscy mogą poszczycić się ogromnymi sukcesami w międzynarodowej rywalizacji, np. wysokimi notowaniami w zespołowych programistycznych mistrzostwach świata (ACM International Collegiate Programming Contest), w internetowej rywalizacji programistów (TopCoder) i w zawodach w budowaniu aplikacji (Microsoft Imagine Cup). Entuzjazm i talent młodzieży stanowią bezcenną wartość, wymagającą zdecydowanego wsparcia. Wrocławskie środowisko naukowo-badawcze dostrzega wielką szansę związaną z utworzeniem we Wrocławiu departamentu informatycznego w strukturach EIT. Pozwoliłoby to na uzyskanie odpowiedniej masy krytycznej i kształcenie kadr dla gospodarki i innych ośrodków akademickich. 18

19 Zakres i tematyka Wrocław był jednym z pierwszych informatycznych ośrodków akademickich w Polsce. Od pewnego czasu ośrodek ten bardzo dynamicznie się rozwija. Bazą dla rozwoju badań informatycznych w strukturach EIT we Wrocławiu mogą z powodzeniem być istniejące struktury Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Wrocławskiego. Informatyka w ramach wrocławskiego EIT skupiałaby się na problemach e-gospodarki (doświadczenia Politechniki Wrocławskiej): technologie ochrony prywatności, technologie długoterminowego uwierzytelniania danych cyfrowych, technologie e-votingu, metody ochrony przed atakami na systemy informatyczne. Działalność naukowo-badawcza z zakresu informatyki opierałaby się na potencjale kadrowym i doświadczeniu wrocławskich placówek. o wysokim poziomie badań naukowych prowadzonym Instytucie Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego świadczy między innymi lista uczelni, z którymi współpracują pracownicy Instytutu: Cambridge, Paryż, Berkeley, Monachium, Princeton, Stanford, Cornell, Carnegie- Mellon oraz centra naukowe Microsoft Research w Redmond i Cambridge. POLE TEMATYCZNE: Biotechnologia i zaawansowane technologie medyczne Biotechnologia jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się dziedzin nauki i gospodarki w Europie i świecie. Prognozy zapotrzebowania na specjalistów w najbliższych latach przewidują, że biotechnolodzy obok informatyków i absolwentów medycyny będą najbardziej poszukiwaną grupą zawodową. Wrocław ze swymi 5 uczelniami, kształcącymi biotechnologów różnych specjalności (Uniwersytet, Politechnika, Akademia Rolnicza, Akademia Medyczna, Akademia Ekonomiczna), jest prężnym ośrodkiem o ugruntowanej tradycji akademickiej i dobrze rozwiniętej współpracy jednostek badawczych, których potencjał znakomicie wzmacnia Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN. Odpowiadające standardom światowym osiągnięcia naukowe ośrodków regionu są gwarantem efektywności transferu wiedzy ze sfery B+R do gospodarki, tworząc równocześnie warunki do rozwoju badań o charakterze aplikacyjnym. Prace badawczo-aplikacyjne w dziedzinie biotechnologii prowadzone są w następujących grupach tematycznych: biotechnologiczne metody wytwarzania leków i ich postaci, centrum diagnostyczne, biotechnologia żywności i pasz, agrobiotechnologia, biotechnologia w ochronie środowiska. Strategiczne kierunki działania w zakresie biotechnologii koncentrują się wokół problemów zdrowotności oraz komfortu życia i wykorzystują tematykę badawczą, którą 19

20 rozwinęli w środowisku wybitni uczeni, legitymujący się dorobkiem powszechnie znanym w literaturze światowej. Transfer osiągnięć ze sfery badań naukowych do sfery produkcyjnej wymaga zaprojektowania oryginalnych rozwiązań technologicznych. Specyfika funkcjonowania EIT wymusi zmianę mentalności środowiska naukowego, czego efektem będzie prowadzenie prac badawczych pod kątem wykorzystania wyników badań naukowych w gospodarce. POLE TEMATYCZNE: Energetyka Energetyka to dziedzina, której rozwój jest warunkiem utrzymania wzrostu gospodarczego i poprawy warunków życia w Polsce i Europie. Bezpieczeństwo energetyczne wymaga opracowania koncepcji zapewnienia dostaw energii w razie odcięcia od surowców dostarczanych spoza kontynentu, w szczególności ropy naftowej i gazu ziemnego. W krajach Unii Europejskiej nie ma bogatych złóż paliw pierwotnych, za wyjątkiem pokładów węgla zlokalizowanych w Polsce. Stąd kraj nasz w naturalny sposób predestynowany jest do pełnienia kluczowej roli w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego oraz do definiowania podstaw polityki bezpieczeństwa energetycznego Unii. Oznacza to przez najbliższe 25 lat konieczność ogromnych inwestycji w energetykę największych w porównaniu z innymi krajami UE. Mając na uwadze wiek polskich elektrowni oraz konieczność zwiększenia dostaw energii elektrycznej, wynikającą ze wzrostu gospodarczego, można przewidywać konieczność zainstalowania nowych mocy elektrycznych praktycznie podwajających obecnie zainstalowaną moc w energetyce zawodowej, wynoszącą około MW. Szacuje się, że w starych krajach Unii Europejskiej wzrost ten wyniesie jedynie około 15%. Zwłaszcza w Polsce konieczny będzie rozwój nowych technologii, wynikających z kilku czynników: wymogów ochrony środowiska (np. dyrektywa LCP UE), zapewnienia odpowiedniego udziału energii ze źródeł odnawialnych, praktycznie przesądzonego powrotu do energetyki jądrowej. Inwestycje w energetyce będą liczone w dziesiątkach miliardów euro, a niezbędne nakłady na prace badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe będą stanowiły co najmniej kilka procent tej sumy. Jednym z głównych inwestorów strategicznych w polskiej energetyce jest koncern Electricite de France, posiadający w Polsce około 15% zainstalowanej mocy. w roku 2005 została podpisana umowa pomiędzy konsorcjum polskich uczelni, grupą EDF Polska oraz EDF R&D mająca na celu prowadzenie w Polsce prac badawczorozwojowych na rzecz koncernu. Do konsorcjum uczelni należą Akademia Górniczo- Hutnicza, Politechnika Gdańska, Politechnika Krakowska, Uniwersytet Zielonogórski oraz pełniąca rolę koordynatora konsorcjum Politechnika Wrocławska. Dotychczasowa współpraca Konsorcjum z EDF potwierdziła zdolność do współpracy zorganizowanego wokół Politechniki Wrocławskiej środowiska naukowego z dużym koncernem europejskim oraz wysoki poziom reprezentowany przez polskie uczelnie w tej kluczowej dla Europy dziedzinie. Warto też podkreślić fakt, że średnia sprawność elektrowni polskich jest o około 4% wyższa od przeciętnej sprawności elektrowni w Unii Europejskiej. Stworzenie w Europejskim Instytucie Technologicznym we Wrocławiu silnego filaru specjalizującego się w technologiach związanych 20

21 z energetyką pozwoli Polsce oraz Europie na zwiększenie konkurencyjności w tej dziedzinie, obecnie intensywnie rozwijającej się w takich krajach jak Chiny i Indie. Energetyka w regionie: Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego Polski Południowo-Zachodniej Zgodnie z przyjętą przez Rząd RP doktryną bezpieczeństwa energetycznego przyjmuje się, że państwo odpowiada za długookresowe zapewnienie bilansu paliw na potrzeby elektroenergetyki oraz niezbędną infrastrukturę techniczną dla wytwarzania oraz przesyłu energii. Wiadomo, że z bilansem paliw związane są w znacznej mierze poczucie bezpieczeństwa społecznego, komfortu życia oraz możliwość prowadzenia działalności gospodarczej. Kluczową wartością jest tutaj niezawodność zasilania w horyzoncie minutowym i godzinowym. Niezawodność taka może stać się faktem przy wykorzystaniu infrastruktury państwowej, a wspierana jest także rozwiązaniami wynikającymi z prawodawstwa Unii Europejskiej. Potrzebę utworzenia Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego Polski Południowo- Zachodniej sformułowano we wniosku końcowym Dolnośląskiego Forum Politycznego i Gospodarczego w Krzyżowej w 2004 r. Wniosek ten opracowali między innymi przedstawiciele firm energetycznych regionu, zmotywowani brakiem efektywnych działań na szczeblu ogólnokrajowym. Przedsiębiorstwa energetyczne, działając jako spółki prawa handlowego, nie podejmują wystarczająco intensywnych działań dla poprawienia niezawodności zasilania. Ważną rolę odgrywają tu decyzje, często krytykowane, podejmowane przez Urząd Regulacji Energetyki, zwłaszcza przy ustalaniu taryf za niedostarczoną energię elektryczną. Brak jest dostatecznej motywacji ekonomicznej dla podnoszenia niezawodności zasilania. Tymczasem Unia Europejska, uznając energię elektryczną za dobro publiczne, wskazała na organy samorządowe jako zobowiązane do działań w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. w ujęciu tym potrzeby regionalne współtworzą i wpisują się w politykę globalną. POLE TEMATYCZNE: Materiały Zaawansowane i Nanotechnologia Fizyka i fizykochemia materiałów jest przedmiotem badań wrocławskich naukowców od niemal sześćdziesięciu lat. Wyniki ich prac spotkały się z uznaniem środowisk naukowych w kraju i za granicą. Dominującą rolę w tej dziedzinie odgrywają Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Wrocławska oraz Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN. Na PWr badania te koordynuje Centrum Materiałów Zaawansowanych i Nanotechnologii. Badania podstawowe, rozszerzane przez prace aplikacyjne, prowadzi głównie PWr. Badania materiałowe, w dużej mierze doświadczalne, prowadzone są w grupach badawczych, zajmujących się fizyką teoretyczną i chemią teoretyczną. Najważniejsze zagadnienia, nad którymi pracuje środowisko wrocławskie: teoria magnetyków, teoria niskowymiarowych układów półprzewodnikowych, teoria niskowymiarowych (kwantowych) struktur, w tym nanokryształów i kropek kwantowych (na lasery nowej generacji), teoria układów przeznaczonych do kryptografii oraz informatyki kwantowej, 21

22 teoria układów wykorzystujących spin w spintronice, teoria zjawisk powierzchniowych oraz ultracienkich warstw, zastosowanie metod chemii teoretycznej do modelowania materiałów molekularnych, leków, pestycydów, katalizy enzymatycznej, spektroskopii molekularnej. Najbardziej znaczące dla dalszego rozwoju nauki i technologii są prace badawcze prowadzone w zakresie: materiałów molekularnych (np. ciekłe kryształy i polimery) stosowanych w elektronice i fotonice jako elementy układów optyki nieliniowej (w tym pamięci holograficzne), wyświetlacze, diody elektroluminescencyjne, ogniwa słoneczne itp., organicznych i metaloorganicznych materiałów luminizujących, znajdujących już obecnie zastosowanie w elementach wyświetlających, materiałów węglowych, w tym nanorurek, badanych pod kątem ich zastosowania w układach magazynujących energię, materiałów półprzewodnikowych, głównie związków III V, oraz otrzymywanych z tych związków: heterostruktur studni i kropek kwantowych przeznaczonych na tranzystory nowej generacji (wysokotemperaturowa elektronika, elektronika bardzo wysokich częstości), oraz przyrządów fotonicznych laserów, diod, wzmacniaczy optycznych, czujników (np. podczerwieni); urządzenia te znajdą zastosowanie w telekomunikacji, kryptografii, informatyce kwantowej, medycynie i ochronie środowiska, materiałów na światłowody, wzmacniacze światłowodowe i światłowodowe czujniki nowej generacji, układów optoelektroniki zintegrowanej, materiałów i struktur hybrydowych do zastosowań elektronicznych i fotonicznych oraz do diagnostyki medyczno-biologicznej ( detektory genów ), kryształów fotonicznych do zastosowań telekomunikacyjnych, nowych nadprzewodników wysokotemperaturowych i ich zastosowań, nowych materiałów dielektrycznych, przeznaczonych do układów pamięci i nowej generacji przyrządów półprzewodnikowych, materiałów i struktur wykorzystujących spin elektronu zamiast ładunku spintronika, stałych materiałów jonowych, znajdujących zastosowanie jako elementy nowoczesnych ogniw elektrochemicznych, materiałów absorbujących promieniowanie elektromagnetyczne w szerokim zakresie częstości, stosowanych jako pokrycia chroniące przed promieniowaniem, materiałów otrzymywanych techniką zol-żel, o szerokiej gamie zastosowań, od pokryć antykorozyjnych do matryc dla nowoczesnych materiałów fotonicznych, 22

23 materiałów nanokrystalicznych przeznaczonych do rozmaitych zastosowań optoelektronicznych, biologicznych, medycznych, zabezpieczania dokumentów i papierów wartościowych oraz jako źródła światła białego zastępujące żarówki, nanomagnetyzmu i jego zastosowania w układach pamięci i urządzeniach mechanicznych, rozwoju i zastosowania technik bliskiego pola do diagnostyki powierzchni inżynierii powierzchni oraz wytwarzania nanostruktur atomowych. POLE TEMATYCZNE: Niskie Temperatury i Badania Strukturalne Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN im. W. Trzebiatowskiego stanowi, obok politechniki i uniwersytetu, jedno z ogniw powszechnie znanej i cieszącej się międzynarodowym uznaniem Wrocławskiej Szkoły Fizykochemii Ciała Stałego. Tematyka badawcza Instytutu obejmuje wszechstronne badania fizykochemiczne ciał stałych ze szczególnym naciskiem położonym na badania w niskich temperaturach. Laboratoria Instytutu zajmują się syntezą nowych materiałów, przede wszystkim magnetyków, nadprzewodników i dielektryków, wyznaczaniem struktury krystalograficznej, elektronowej i magnetycznej tych materiałów oraz określaniem wpływu struktury na ich własności fizyczne, chemiczne i spektroskopowe. Prace o charakterze teoriopoznawczym dotyczą przede wszystkim: układów silnie skorelowanych elektronów (nadprzewodników i magnetyków) niskowymiarowych układów spinowych, struktury elektronowej metali i związków międzymetalicznych, przejść fazowych. Działalność instytutu skoncentrowana jest na badaniach materiałowych i opracowaniu nowych technologii. Wiedza i doświadczenie pracowników INTiBS oraz posiadane wyposażenie pozwalają na prowadzenie szczególnie interesujących badań w warunkach ekstremalnych (niskie temperatury, wysokie pola magnetyczne i wysokie ciśnienia). Opanowanie techniki badań w takich warunkach stwarza nie tylko możliwości dokonywania odkryć mających znaczenie dla fizyki i chemii ciała stałego, co jest głównym obszarem działalności INTiBS, ale również opracowywania metod otrzymywania nowych materiałów o unikalnych właściwościach, a nawet konstruowania urządzeń wykorzystujących te materiały. Osiągnięcia INTiBS w takich dziedzinach jak magnetyzm, zwłaszcza układów 5fi 4f-elektronowych, badania niskotemperaturowe, przede wszystkim nadprzewodników, kriogenika, spektroskopia optyczna czy fizyka przejść fazowych przyczyniły się do uznania tych dziedzin za wrocławską specjalność, a instytut za europejskie centrum tego typu badań. Wyrazem uznania dla fizykochemii wrocławskiej jest nie tylko udział wielu zespołów naukowych w realizacji międzynarodowych projektów badawczych, ale również zaproszenie INTiBS do wspólnego prowadzenia (z instytutami Maxa Plancka w Dreźnie oraz Politechniką Drezdeńską) Międzynarodowych Studiów Doktoranckich (International Max Planck Research School), których celem jest kształcenie wysoko specjalizowanej kadry dla UE. 23

24 POLE TEMATYCZNE: Chemia Od szeregu lat Wydział Chemii UWr jest jednym z najlepszych w Polsce. Świadczy o tym najwyższa kategoria A+, przyznana Wydziałowi przez MEN. Silną pozycję Wydziału Chemii ugruntowały prace zespołów badawczych, szczególnie w zakresie chemii i fizyki nowych materiałów. Najważniejsze kierunki badań Na Wydziale Chemii UWr prowadzone są głównie badania podstawowe, których celem jest zrozumienie struktury i właściwości związków chemicznych oraz mechanizmów reakcji. w znacznym stopniu badania te dotyczą nowych materiałów i procesów, także o znaczeniu i zastosowaniach praktycznych. w ostatnich latach nastąpił bardzo intensywny rozwój prac, których efektem jest otrzymanie nowych materiałów, w tym, zgodnie z najnowszymi trendami, nanomateriałów. Tę nowoczesną tematykę dokładniej precyzują dwa obszary: Chemia i Fizyka Nowych Materiałów koncentruje się na badaniu materiałów o szczególnych właściwościach. Są to: ciekłe kryształy, katalizatory molekularne i nanocząstkowe, luminofory nanostrukturalne, materiały laserowe i materiały dla optyki nieliniowej, nanomagnetyki heterobimetaliczne, przewodniki i półprzewodniki, druty molekularne, związki chemiczne o specjalnych właściwościach magnetycznych i elektrycznych: ferro-, ferri- i metamagnetyki molekularne, ferroelektryki i ferroelastyki. Chemia Stosowana obejmuje badania skierowane na uzyskanie efektów praktycznych: opracowanie materiałów absorbujących promieniowanie elektromagnetyczne (patent), technologie produkcji biopaliw (udział w Platformie Paliwowej), opracowanie leków przeciwnowotworowych na bazie kompleksów metali (patenty), opracowanie procesu eliminacji NO x i SO 2 z gazów odlotowych (wdrożony patent). POLE TEMATYCZNE: Fizyka Ze względu na potencjał i kontakty zewnętrzne ośrodka wrocławskiego, pole tematyczne Fizyka łączy się z problematyką inżynierii kwantowej, na którą składać się mogą: 1. informatyka i kryptografia kwantowa, 2. nanotechnologia, 24

25 3. spintronika, 4. nanomodyfikowane materiały wielofunkcyjne (smart materials). Każdy z tych obszarów ma następujące walory: zaawansowany kierunek badań podstawowych prowadzonych już w jakimś stopniu we Wrocławiu przy zorganizowanej silnej współpracy krajowej i międzynarodowej, możliwość włączenia wielu różnych grup z PWr i z innych instytucji naukowych Wrocławia, duże przełożenie na obszar aplikacyjny innowacyjny charakter badań o zróżnicowanej perspektywie czasowej (od krótkiej do bardziej odległej), zgodność z priorytetami UE (podobnie zarysowanymi w programach ramowych UE), zgodność z ministerialnymi programami ramowymi (ostatnio sformułowanymi), wyraźnie interdyscyplinarny charakter łączący fizykę, chemię, matematykę, informatykę i elektronikę (wszystko dziedziny mocno reprezentowane we Wrocławiu), silna korelacja z kształceniem na poziomie MSc i PhD, możliwość działań typu spin-off przy wsparciu regionalnym i ze środków strukturalnych (w zakresie innowacyjności), możliwość ulokowania we Wrocławiu centrum/centrów skupiających się na wybranych problemach przy wsparciu LFPPI (Laboratorium Fizycznych Podstaw Przetwarzania Informacji sieć krajowa), wykorzystaniu istniejących już centrów (w tym MZiN, CTT, CZol-Gel), porozumienia środkowoeuropejskiego (np. Austria, Czechy, Słowacja, Niemcy, Ukraina, Litwa, Szwecja, Szwajcaria), lokowanie projektów UE, projektów zamawianych ministerstwa i innych (indywidualnych, międzynarodowych kilka w realizacji). Środowisko wrocławskie dysponuje dobrą bazą dydaktyczną (Instytut Fizyki Teoretycznej), która mogłaby stanowić zaplecze teoretyczne dla projektów typowo technologicznych, jak np. Inżynieria Kwantowa. Instytut Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego prowadzi na dobrym poziomie badania podstawowe dotyczące aktualnych zagadnień mechaniki kwantowej, fizyki statystycznej, w tym przejść fazowych, oraz teorii cząstek elementarnych. Innym istotnym aspektem badań jest analiza układów złożonych zarówno fizycznych, jak i typowych dla innych nauk przyrodniczych, metodami analitycznymi, numerycznymi i symulacjami komputerowymi. 25

26 POLE TEMATYCZNE: Matematyka. Modelowanie matematyczne Matematyka jest tradycyjnie teoretyczną dziedziną nauki. Jednak zastosowania matematyki w innych dziedzinach wiedzy i technologii są coraz liczniejsze. Środowisko wrocławskie ma znaczny udział w tym względzie. W ostatnich 20 latach zdano sobie sprawę z ogromnej roli zastosowania matematyki w nowych obszarach wiedzy: informatyka matematyczna, matematyka aktuarialna, inżynieria finansowa, zarządzanie ryzykiem, statystyka obliczeniowa. Spowodowało to wzrost ofert pracy dla absolwentów kierunku matematyka nie tylko z zaplecza badawczego przemysłu, jednostek badawczo-rozwojowych, ale także bezpośrednio z sektora finansowego (BZ WBK, Lukas Bank, EFL. EuroBank, PTF Bank, AIG Credit, TU Europa, Getin Holding, Kaczmarski Inkaso, Kruk Inkaso, centrum rozliczeniowe Hewlett-Packard), czy przemysłu (holdingi BOT, KGHM, centra projektowania software u światowych koncernów: Capgemini, Siemens, Volvo). Należy oczekiwać, że nowe firmy inwestujące we Wrocławiu i okolicy zwiększą popyt na tego typu specjalistów oraz na usługi konsultacyjne z tego zakresu. Firmy obecne na wrocławskim rynku poszukują dobrze i wszechstronnie przygotowanych specjalistów typu analityk bankowy, aktuariusz, trader czy risk-manager. Chętnie zatrudniają też wybitnie uzdolnionych absolwentów nawet specjalności teoretycznych (szczególnie metody stochastyczne, statystyka matematyczna, informatyka matematyczna) i dokształcają ich zależnie od swych specyficznych potrzeb. w matematyce finansowej w ostatnim okresie szczególnym powodzeniem cieszą się szkolenia z zakresu zarządzania ryzykiem dla sektora energetycznego. Sektor ten nie tylko w Polsce podlega gwałtownym zmianom (liberalizacja, prywatyzacja, konsolidacje, powstanie holdingów typu BOT, PKE, giełdy energii, elektroniczne platformy obrotu energią elektryczną, powstaje Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego Dolnego Śląska, etc.) związanym również z prawodawstwem Unii Europejskiej. Efektem zmian i procesów rynkowych jest zapotrzebowanie na matematyków do obsady stanowisk tradycyjnie zajmowanych przez absolwentów wydziałów elektrycznych czy energetycznych. Uczelnie wrocławskie jak i środowiskowe instytucje towarzyszące, typu Centrum Metod Stochastycznych im. Hugona Steinhausa działające we Wrocławiu od 1990 r., są w stanie przygotować absolwentów gotowych do podejmowania nowych wyzwań związanych z poszukiwaniem rozwiązań analitycznych (dokładnych) jak i przybliżonych. POLE TEMATYCZNE: Nauki o Ziemi Centrum GEO Powstające przy Politechnice Wrocławskiej Centrum GEO centrum badawczodydaktyczne jest odpowiedzią na potrzeby integracji środowiska naukowo badawczego i edukacyjnego. Jego celem jest zintensyfikowanie działań na rzecz rozwoju innowacyjności i wspomagania technologii i technik ważnych dla gospodarki regionalnej Dolnego Śląska w gałęziach przemysłu związanych z szeroko rozumianymi naukami o Ziemi (przemysł surowcowy, budownictwo, inżynieria lądowa, inżynieria środowiska). Bardzo ważnym aspektem Centrum GEO będzie koncentracja potencjału badawczego wokół budowanych i rozbudowywanych wspólnych laboratoriów dla dużych zespołów badawczych. Zespoły takie będą w stanie podjąć trudne kompleksowe badania obecnie rozproszone, przez co mniej efektywne. Centrum 26

27 pozwoli na integrację potencjału całego środowiska naukowego regionu, w szczególności Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego i Akademii Rolniczej. Misja Centrum GEO realizowana będzie w czterech wymiarach: 1. naukowym, 2. edukacyjnym, 3. gospodarczym, 4. kulturowym. Centrum GEO będą stanowiły obiekty kubaturowe z zapleczem poligonowym i logistycznym. Kompleks będzie pełnił funkcje badawcze oraz dydaktyczne dla czterech wydziałów Politechniki Wrocławskiej tj. Budownictwa Lądowego i Wodnego, Geoinżynierii, Górnictwa, i Geologii, Inżynierii Środowiska oraz Mechaniczno- Energetycznego. Zakres działalności Centrum GEO: prowadzenie badań konstrukcji budowli infrastruktury transportowej drogi, lotniska, mosty, tunele, koleje, torowiska tramwajowe, obiekty infrastruktury podziemnej miast, prowadzenie badań związanych z eksploatacją kopalin na Dolnym Śląsku (badania geologiczne i hydrologiczne, geofizyczne oraz modelowe dotyczące górotworu, projektowania kopalń), prowadzenie badań dotyczących hydrauliki, hydrologii i budownictwa wodnego, prowadzenie badań dotyczących procesów spalania w obszarze czystej energetyki węglowej oraz badań modelowych, pilotowych systemów i urządzeń energetyki odnawialnej. Centrum GEO pozwoli na utworzenie makrokierunków studiów, zwiększy konkurencyjność absolwentów ww. wydziałów na rynku pracy dzięki lepszemu przygotowaniu ich do rozwiązywania problemów związanych ze zrównoważonym rozwojem regionu, co wymaga interdyscyplinarnej wiedzy inżynierów i decydentów. Wybudowanie kompleksu pozwoli na rozpoczęcie zupełnie nowych prac badawczych, o znacznie szerszym zakresie, i umożliwi poprzez badania poligonowe transfer wiedzy do gospodarki. Wzmocni to atrakcyjność i konkurencyjność regionu zarówno w obszarze edukacji, prac badawczych jak i mechanizmów wdrażania wyników do gospodarki. Na decyzję o potrzebie utworzenia badawczo-dydaktycznego Centrum GEO wpłynęły również następujące fakty: region Dolnego Śląska posiada bardzo bogatą bazę surowcową tutaj, i na bliskim Śląsku Opolskim, występują wszystkie najważniejsze surowce mineralne, a region południowo-zachodni zajmuje pierwsze miejscu w kraju pod względem zasobności w bogactwa mineralne. Regionalny przemysł mineralny jest trzecim pod względem wielkości źródłem dochodów regionu dolnośląskiego; 27

28 Wrocław jest położony centralnie w stosunku do wszystkich kopalń węgla brunatnego w kraju, a w rejonie Legnicy znajduje się największe krajowe perspektywiczne złoże węgla brunatnego, na którym ma powstać kompleks energetyczny kopalni i elektrowni Legnica ; rozwiązania naukowe i projektowe dla tego kompleksu powinno realizować Centrum GEO; Wrocław jest od lat silnym ośrodkiem naukowym w zakresie przemysłu surowcowego. We Wrocławiu znajdują się placówki naukowo-badawcze, pracujące dla przemysłu surowcowego między innymi: KGHM Cuprum sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe, Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor- Instytut", Oddział Dolnośląski Państwowego Instytutu Geologicznego. Również na Uniwersytecie Wrocławskim i na Akademii Rolniczej prowadzone są badania dla potrzeb tego przemysłu. Placówki te złożyły deklarację współpracy naukowo-badawczej w ramach przyszłego Centrum GEO, co pozwoli na integrację środowiska i na realizację wspólnych dużych projektów badawczych; przemysł surowcowy generuje spore potrzeby kadrowe, edukacyjne, naukowe i usługowe, zwłaszcza jeśli chodzi o kadry inżynierskie w ogólnie rozumianej gospodarce zasobami ziemi. 28

29 FILAR BIZNESOWY Starania o ustanowienie polskiego oddziału Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu są inicjatywą środowiska wrocławskiego. Od momentu sformułowania założeń programu EIT Plus (marzec 2006) w starania o ustanowienie polskiego oddziału EIT we Wrocławiu włączyli się przedstawiciele świata biznesu i instytucji finansowych. Szczególną rolę w zaangażowaniu świata biznesowego w inicjatywę powinny odegrać podmioty mające duże doświadczenie w kontaktach na styku nauka-biznes oraz podmioty realizujące politykę rozwoju regionu wrocławskiego i aglomeracji wrocławskiej. Są to odpowiednio: Wrocławski Park Technologiczny Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny (powstający) Dolnośląskie Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego (powstające) Dolnośląski Park Innowacji i Biznesu (powstający) Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej. Zadania poszczególnych podmiotów w staraniach o pozyskanie polskiego oddziału EIT we Wrocławiu, wynikające z ich doświadczenia i kompetencji: wykorzystanie istniejących we Wrocławiu modeli współpracy świata nauki i biznesu, wykorzystanie oraz modyfikacja istniejących modeli rozwoju regionalnego, przybliżenie inwestorom potencjału współpracy w ramach EIT Plus, wykorzystując ich widoczną tendencję do dalszego wspierania i kształtowania modelu gospodarki opartej na wiedzy w aglomeracji wrocławskiej, systematyczne włączanie nowo powstałych inicjatyw (wdrażanych lub w fazie planowania) w starania o EIT we Wrocławiu (EIT Plus), wspieranie szeroko rozumianej kultury innowacyjności i przedsiębiorczości wśród ludzi młodych (biznesowe skrzydło proponowanej Szkoły Talentów EIT) Istotą działań na tym obszarze jest koordynacja istniejących cząstkowych inicjatyw w ramach szerszej strategii ( EIT Plus ), co doprowadzi do efektu synergii i pozwoli połączyć kształtującą się współpracę biznesu i uczelni wyższych z istniejącymi inicjatywami. Kluczowe działania będą dotyczyły: koordynacji, przepływu informacji, ułatwiania kontaktów oraz partnerstwa, które znajdują się w centrum powstającej inicjatywy EIT Plus, zarówno w odniesieniu do ugruntowanych, jak i nowych inicjatyw. Wrocławski Park Technologiczny SA jako element EIT We współczesnych wysoko rozwiniętych gospodarkach parki technologiczne stanowią narzędzie zachęcania inwestorów do tworzenia nowych miejsc pracy w dziedzinach zaawansowanych technologicznie, nazywanych często nową ekonomią. Parki technologiczne oferują działki do lokalizacji nowych przedsiębiorstw 29

30 high-tech, wynajmują powierzchnie biurowe, warsztatowe i laboratoryjne wraz z wyposażeniem, zapewniają dobre skomunikowanie z otoczeniem bliskim i dalekim, pośredniczą w dostępie do kapitału typu venture-capital, a także oferują usługi doradcze związane z uruchomieniem i prowadzeniem interesów. Ponadto parki technologiczne prowadzą też często inkubatory przedsiębiorczości, które pozwalają na obniżenie progu ryzyka utworzenia własnej firmy przez absolwentów oraz pracowników wyższych uczelni. z doświadczeń parków technologicznych powstałych w USA, Europie oraz Izraelu wynika jednak, że samo administracyjne powołanie parku nie jest gwarancją jego sukcesu i aby ośrodek taki stał się miejscem dynamicznego rozwoju, powinny zostać spełnione przynajmniej dwa z trzech warunków: 1. firmy zlokalizowane w parku powinny mieć lokalny rynek na swoje produkty i usługi, w USA czy Europie rynek taki tworzą np. duże projekty badawcze czy też laboratoria fizyki cząstek elementarnych wydające rocznie na nowe technologie setki milionów dolarów; 2. w otoczeniu parku musi być dostępna wysoko wykwalifikowana kadra tradycyjnie uważa się, że ten warunek spełniają silne ośrodki akademickie; 3. szeroko rozumiane otoczenie parku władze państwowe i samorządowe sprzyjają tej inicjatywie, chociażby przez dbałość o rozwój odpowiedniej infrastruktury parku i jego sąsiedztwa, stabilność przepisów podatkowych, system ulg i preferencji. Do spełnienia powyższych warunków konieczna jest współpraca lokalnego środowiska akademickiego, władz państwowych i samorządowych oraz instytucji finansowych i gospodarczych. Wrocławski Park Technologiczny SA zarejestrowany w Rejestrze Spółek Handlowych w 1998 r., jest spółką, której akcjonariusze reprezentują wszystkie wymienione powyżej grupy. Akcjonariuszami Wrocławskiego Parku Technologicznego SA są: wrocławskie uczelnie (Uniwersytet, Politechnika wraz z Fundacją Rozwoju Politechniki Wrocławskiej oraz Akademia Rolnicza), władze państwowe i lokalne (Skarb Państwa, Agencja Rozwoju Przemysłu oraz Gmina Wrocław która wniosła do spółki aport w postaci nieruchomości gruntowej [tabela 1]), instytucje finansowe i gospodarcze (BZ WBK INWESTYCJE SA, Dolnośląska Izba Gospodarcza). W roku 2004 w Parku został oddany do użytku Dolnośląski Inkubator Naukowo- Technologiczny, pierwszy własny obiekt Wrocławskiego Parku Technologicznego. w inkubatorze obecnie działa ponad 30 firm, które utworzyły ponad 300 miejsc pracy, zatrudniających informatyków, automatyków, biotechnologów, elektroników, kriogeników oraz wysoko kwalifikowanych inżynierów innych specjalności (często ze stopniem doktora). w styczniu 2006 został oddany do użytku kolejny obiekt Wrocławskiego Parku Technologicznego Inkubator Centrum Technologii wraz z wyposażonymi laboratoriami i prototypowniami. w Inkubatorze Centrum Technologii zostanie umiejscowiony Wrocławski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przeznaczony dla nowych firm wywodzących się z Uniwersytetu Wrocławskiego, Politechniki Wrocławskiej i Akademii Rolniczej. Budowa Inkubatora Centrum Technologii uzyskała dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej w wysokości około 18 mln PLN przy całkowitej wartości inwestycji wynoszącej 25 mln PLN. 30

31 Wrocławski Park Technologiczny to udany przykład współpracy środowiska naukowego z przedsiębiorcami i instytucjami finansowymi. Efektem tej współpracy jest utworzenie kompleksu nieruchomości, stanowiącego nową jakościowo ofertę dla firm technologicznych, których działalność wymaga użytkowania biur, laboratoriów, sal konferencyjnych oraz infrastruktury informatycznej. Firmy ulokowane w Parku wytworzyły środowisko, które w warunkach konkurencji rynkowej współpracuje ze sobą i uzupełnia się technologicznie. We Wrocławskim Parku Technologicznym zaistniały warunki, które są charakterystyczne dla skupisk firm technologicznych w Stanach Zjednoczonych oraz Europie Zachodniej. Wrocławski Park Technologiczny może być postrzegany jako jeden z gwarantów powodzenia Europejskiego Instytutu Technologicznego w razie ulokowania tej instytucji we Wrocławiu. Akcjonariusze WPT SA Wartość akcji (PLN) Udział w kapitale (%) Miasto Wrocław ,17 BZ WBK INWESTYCJE SA ,19 Politechnika Wrocławska ,61 Agencja Rozwoju Przemysłu SA ,55 Uniwersytet Wrocławski ,12 Akademia Rolnicza we Wrocławiu ,12 Fundacja Rozwoju Politechniki Wrocławskiej ,11 Dolnośląska Izba Gospodarcza ,06 Skarb Państwa ,06 Łącznie ,00 Dolnośląski Inkubator Przedsiębiorczości przy WPT Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości (DAIP) przy Wrocławskim Parku Technologicznym tworzą: Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Wrocławska i Akademia Rolnicza. Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości będzie realizować projekty badawczo-wdrożeniowe, wykorzystując infrastrukturę laboratoryjną Wrocławskiego Parku Technologicznego. w WPT uruchamiane są obecnie laboratoria techniki próżniowej oraz prototypowa pracownia obwodów drukowanych i płytek elektrycznych, a w bliskiej przyszłości (4 6 miesięcy) mają ruszyć laboratoria biochemiczne, niskich temperatur oraz technik multimedialnych. Obok wsparcia technologicznego inkubator ten zapewnia także wsparcie w zakresie: doradztwa (coaching) i szkoleń w zakresie rozpoczynania i prowadzenia firmy, w tym doradztwo prawne i finansowe oraz pomoc w pozyskaniu finansowania, udostępniania adresu i powierzchni biurowej, pomocy przy badaniach rynkowych, promocji i reklamie, 31

32 moderowania wymiany doświadczeń pomiędzy założycielami nowych firm i doświadczonymi przedsiębiorcami. Ponieważ Wrocławski Park Technologiczny jest wspólnym przedsięwzięciem m.in. trzech wyższych uczelni (Akademii Rolniczej, Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Wrocławskiego), utworzony w parku inkubator będzie działał na bazie oddzielnej umowy konsorcjum. Dolnośląski Park Innowacji i Biznesu Utworzenie Dolnośląskiego Parku Innowacji i Biznesu (DPIB) jest wspólną inicjatywą władz miasta Wrocławia, władz samorządowych województwa dolnośląskiego, Politechniki Wrocławskiej, Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) oraz dwóch agencji rozwoju regionalnego: Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego (WARR) i Agencji Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej (ARAW). Wolę uruchomienia DPIB na wyodrębnionych w tym celu nieruchomościach należących do MPWiK został wyrażony w formie listu intencyjnego z 25 stycznia 2006, podpisanego przez partnerów przedsięwzięcia w Urzędzie Miejskim Wrocławia pod patronatem Ambasady Brytyjskiej. Idea utworzenia DPIB została również wsparta ze strony GOWM (Government Office of West Midlands). Wsparcie przedsięwzięcia przez stronę brytyjską przejawia się również w środkach finansowych na przygotowanie biznesplanu projektu, którego opracowanie zostało zlecone Coventry University Enterprises Ltd. Celem działalności Dolnośląskiego Parku Innowacji i Biznesu ma być stworzenie sprzyjających warunków dla powstawania i rozwoju firm komercjalizujących osiągnięcia naukowe dolnośląskich uczelni, adaptujących wyniki prac laboratoryjnych i przyciągających kapitał inwestycyjny. Planuje się, że DPIB będzie docelowo wiodącą jednostką ponadregionalną w rozwoju innowacji technologicznych, nowych działań biznesowych, zaawansowanych badań i aplikacji przemysłowych oraz produkcji jednostkowej nowych wyrobów rynkowych. Prace wdrożeniowe i B+R w przedsiębiorstwach będą prowadzone w oparciu o potencjał badawczy Politechniki Wrocławskiej, a rozwój nowych produktów i technologii umożliwi podniesienie ich innowacyjności i konkurencyjności. Głównymi beneficjentami funkcjonowania DPIB będą więc społeczeństwo, nauka i gospodarka regionu. DPIB jako jednostka B+R dla MŚP regionu w przyszłości włączona do Narodowego Centrum Badawczego będzie również pełnić rolę integrującą region z innymi tego typu jednostkami w kraju i za granicą, realizować duże innowacyjne projekty międzynarodowe i będzie też stanowić bazę szkoleniowo-konsultacyjną dla MŚP. Wzorce organizacyjne DPIB będą przejęte z doświadczeń amerykańskich i europejskich, w szczególności brytyjskich z regionu West Midlands. Zainteresowane współpracą z inkubatorem sygnalizują liczne organizacje naukowo-badawcze, przemysłowe i rozwojowe, działające komercyjnie. Zakłada się, iż uruchomienie DPIB będzie przebiegało w następujących etapach: powołanie od podstaw jednostki innowacyjnej; wyposażenie jej w podstawowe urządzenia i sprzęt B+R; prowadzenie aktywnej działalności rozwojowo-wdrożeniowej i pozyskiwanie środków z UE, przemysłu oraz środków prywatnych; 32

33 powołanie Stowarzyszenia Innowacyjnych MŚP przy współudziale samorządów lokalnych, Izb Gospodarczych, Agencji Rozwoju Regionalnego i Platform Technologicznych; powołanie giełdy pomysłów, patentów oraz opracowanie i sprzedaż licencji nowych krajowych technologii produktów; badania rynków w zakresie innowacyjnych technologii i produktów; wykonywanie usług w zakresie innowacyjnych technologii; współpraca i realizacja wspólnych projektów z ośrodkami uczelnianymi oraz międzynarodowymi instytucjami badawczymi; upowszechnianie nowych technologii i kształcenie wysokospecjalistyczne. Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o. został utworzony z inicjatywy Akademii Medycznej we Wrocławiu w październiku 2005 jako pierwszy w Polsce medyczny park naukowo-technologiczny. Udziałowcami spółki są: Akademia Medyczna (65%) oraz Instytut Zarządzania i Samorządności (35%). Kapitał zakładowy spółki wynosi PLN, z czego PLN w postaci aportu, PLN zaś w postaci wkładu finansowego. Do głównych zadań WMPNT należy: transfer wiedzy i technologii do przemysłu medycznego, powołanie Technologicznego Inkubatora Medycznego, prowadzenie Medycznego Centrum Transferu Technologii, prowadzenie Medycznego Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości, promocja innowacji i nowych technologii w obszarze medycyny, współpraca z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami naukowo-badawczymi, rozwój współpracy Akademii Medycznej we Wrocławiu z przemysłem medycznym na terenie Dolnego Śląska, doradztwo i programy doskonalenia dla sektora i jednostek służby zdrowia. Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny zamierza w 2007 r. ubiegać się o środki unijne z programu SPO WKP działanie 1.3. na poprawę i rozbudowę infrastruktury. w chwili obecnej przystępuje do opracowania dokumentacji technicznej. Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego Polski Południowo-Zachodniej Władze samorządowe w południowo-zachodnim regionie Polski stanęły przed poważnymi wyzwaniami. Obecnie zasilanie tego regionu Polski w energię elektryczną zależy od niezawodności krajowego systemu elektroenergetycznego. w przypadku awarii systemowej konieczne będzie wyłączenie znajdujących się tu elektrowni i elektrociepłowni. Oczywiście w tej sytuacji odbiorcy pozbawieni zostaną energii elektrycznej i ciepła. Centralny Plan Obrony zakłada, że podmiotem inicjującym 33

34 procedury ruchowe jest Okręgowa Dyspozycja Mocy w Poznaniu. Tym samym region nie ma bezpośredniego wpływu na zapewnianie własnego bezpieczeństwa. W tej sytuacji uzasadnione jest podjęcie intensywnych działań zmierzających do stworzenia Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego Polski Południowo-Zachodniej. Zainteresowane stworzeniem CBE są przedsiębiorstwa sektora, samorządy miast i gmin, wybrane przedsiębiorstwa (zwłaszcza te, dla których ciągłość dostaw energii ma szczególne znaczenie), Politechnika Wrocławska, wybrane banki. Cele Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego: prowadzenie badań i prac wdrożeniowych z zakresu zapewnienia bezpieczeństwa systemów wytwarzania i zaopatrzenia w energię, prowadzenie stałego monitorowania pracy systemów energetycznych i realizacji inicjatyw energetycznych, formułowanie zaleceń, wniosków i rekomendacji dla podmiotów gospodarczych, władz samorządowych i administracji państwowej w celu realizacji przedsięwzięć zwiększających bezpieczeństwo energetyczne, opracowywanie i wdrażanie systemów sterowania systemami energetycznymi, prowadzenie szkoleń i warsztatów z zakresu technicznych, ekonomicznofinansowych i organizacyjnych zagadnień planowania i eksploatacji systemów energetycznych. Źródła finansowania CBE: podmioty sektora (być może banki), fundusze strukturalne, prywatni inwestorzy w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Forma prawna CBE: organizacja non profit, spółka kapitałowa (sp. z o.o. lub akcyjna), spółka osobowa, np. komandytowo-akcyjna. Dodatkowe przesłanki utworzenia CBE: w regionie południowo-zachodniej Polski funkcjonują dwie duże elektrownie (BOT-Turów i BOT-Opole oraz Kogeneracja we Wrocławiu); warto uwzględnić ważną z gospodarczego punktu widzenia koncepcję budowy elektrowni szczytowo-pompowej w Młotach koło Bystrzycy Kłodzkiej. zobowiązania międzynarodowe sugerują włączenie w działalność problematyki energetyki związanej z odnawialnymi źródłami energii. Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego (WARR) Ideą tworzenia w Polsce agencji rozwoju regionalnego było skuteczne pozyskanie dla realizacji polityki regionalnej państwa partnerów społecznych. Ten element jest w pełni widoczny w działalności Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, która 34

35 została założona jako spółka akcyjna w 1997 r. przez 23 podmioty, w tym Skarb Państwa (reprezentowany przez Wojewodę Wrocławskiego), gminy, banki i instytucje finansowe, przedsiębiorców prywatnych oraz Dolnośląską Izbę Gospodarczą. w 2000 r. Skarb Państwa przekazał swoje udziały samorządowi województwa dolnośląskiego, a dominacja w spółce (97,7%) kapitału publicznego gwarantuje realizację przez WARR zadań kluczowych dla rozwoju regionu. Atutami WARR są młoda i dobrze wykształcona kadra, doskonała znajomość specyfiki regionu, ścisła współpraca z administracją rządowa, samorządową oraz środowiskami naukowymi, a także duże doświadczenie w realizacji różnego typu projektów. Obszarem działania WARR jest zasadniczo teren Dolnego Śląska. Zmienne otoczenie i pojawiające się nowe wyzwania spowodowały jednak, że Agencja zrealizowała również wiele projektów o zasięgu ogólnokrajowym, ze szczególnym uwzględnieniem terenu dorzecza Odry (ze względu na udział w tworzeniu i realizacji Programu dla Odry 2006, który jest dokumentem strategicznym, traktującym całościowo ten obszar). Misją WARR jest wspieranie samorządów lokalnych i podmiotów gospodarczych w działaniach na rzecz rozwoju Dolnego Śląska i regionu odrzańskiego. Zadania i wynikające z nich obszary zainteresowań WARR obejmują: rozwój województwa, wsparcie MŚP (doradztwo, szkolenia, kojarzenie partnerów gospodarczych, obsługa dotacji), promocja regionu, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywne poszukiwanie i kompleksowa obsługa inwestorów zagranicznych, realizacja lub współrealizacja koncepcji i lokalnych planów rozwoju, programowanie rozwoju w obszarze dorzecza Odry, inicjatywy na rzecz samorządów lokalnych. Struktura organizacyjna WARR została dostosowana do charakteru realizowanych działań. Pewne zadania realizowane są w klasycznym układzie stałych pionów, inne za pośrednictwem wyspecjalizowanych firm zewnętrznych, jako klasyczny outsourcing lub w systemie projektowym. Przy realizacji dużych multidyscyplinarnych projektów WARR zatrudnia też wysokiej klasy ekspertów renomowanych wyższych uczelni Wrocławia oraz wrocławskich firm specjalistycznych. WARR kładzie duży nacisk na współpracę samorządów z naukowcami i przemysłem. Agencja bezpośrednio korzysta z usług ekspertów i naukowców, współpracuje z placówkami naukowymi i sama tworzy platformy wymiany wiedzy, m.in. organizując szkolenia i konferencje. Od 2001 r. pełni na Dolnym Śląsku rolę Regionalnej Instytucji Finansującej (RIF). Podstawowym zadaniem RIF jest zarządzanie funduszem dotacji, początkowo pochodzących ze środków funduszy przedakcesyjnych, a obecnie z funduszy strukturalnych UE. 35

36 Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej (ARAW) została powołana na początku 2006 r. jako partnerskie przedsięwzięcie 8 gmin aglomeracji wrocławskiej, z założeniem, że granice administracyjne nie są kluczowymi wyznacznikami podtrzymywania rozwoju i dobrobytu naszego regionu. Celem agencji jest aktywizacja gospodarcza i stymulowanie przedsiębiorczości poprzez przyciąganie do regionu nowoczesnych technologii i inwestycji. ARAW ma za zadanie kreowanie działań zapewniających tworzenie nowych miejsc pracy, wzrost innowacyjności i ułatwienie dyfuzji wiedzy oraz prowadzenie takiej polityki informacyjnej i szkoleniowej, aby podmioty z terenu aglomeracji były konkurencyjne na rynku europejskim. ARAW służy inwestorom pełną pomocą (one-stop-shop). Agencja pomaga przy poszukiwaniu odpowiednich terenów inwestycyjnych, zapewnia ekspertyzy i wsparcie, ułatwiając inwestorom prowadzenie i rozwój działalności w regionie. Wrocławskie Centrum Transferu Technologii (WCTT) Wrocławskie Centrum Transferu Technologii (WCTT) powstało w 1995 r. w ramach realizacji unijnego projektu Bridging the Gap Between University and Industry. Jest samofinansującą się jednostką Politechniki Wrocławskiej. Misją Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii jest podniesienie efektywności i konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez innowacje. WCTT kieruje swoją ofertę zarówno do przedsiębiorców, jak i do uczelni wyższych, instytutów badawczych oraz jednostek administracji publicznej. Rocznie z usług WCTT korzysta ponad 1000 firm i jednostek naukowych. Wrocławskie Centrum Transferu Technologii pełni rolę koordynatora IRC West Poland ośrodka zrzeszonego w największej na świecie sieci ośrodków przekazu innowacji Innovation Relay Centres Network. Zadaniem sieci IRC jest wspieranie międzynarodowego transferu technologii. Ośrodki IRC pomagają lokalnym firmom innowacyjnym i organizacjom zajmującym się technologiami (jak uczelnie czy instytuty badawcze) w wymianie technologicznej z zagranicznymi partnerami. Obecnie w 31 krajach Europy działa około 250 organizacji skupionych w 68 IRC, które obsługują ponad 100 tysięcy firm europejskich. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości Obecnie we Wrocławiu działają dwa Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości (AIP): AIP przy Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu oraz AIP przy Uniwersytecie Wrocławskim (niedawna inicjatywa). W ramach działań związanych z tworzeniem AIP na Uniwersytecie Wrocławskim realizowany jest projekt Do startu po własną firmę od marzeń do zysków, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Działanie 2.5 ZPORR Promocja Przedsiębiorczości. Całkowita wartość tego projektu to kwota PLN. Działania podejmowane w ramach tego pro- 36

37 jektu obejmują: szkolenia biznesowe, indywidualne doradztwo biznesowe, spotkania z praktykami i młodymi biznesmenami, bezzwrotne dotacje finansowe. Do tej pory zorganizowano 11 spotkań informacyjnych, w których wzięło udział 161 osób. Złożono 138 wniosków o przyjęcie do projektu, z czego do uczestnictwa zakwalifikowano 32 osoby. w okresie luty marzec 2006 uczestniczyły one w szkoleniach w zakresie tzw. projektów miękkich, m.in.: pozyskiwanie i profesjonalna obsługa klienta, negocjacje biznesowo-handlowe, zarządzanie czasem. W połowie kwietnia 2006 do profesjonalnego szkolenia biznesowego przystępuje 16 osób. Tematyka zajęć koncentrować się będzie wokół następujących kwestii: jak zorganizować małą firmę, procedura zakładania własnej firmy, marketing i jego rola w procesie sprzedaży, biznesplan, programy i dotacje Unii Europejskiej, rachunkowość. Szkolenia potrwają do końca czerwca, tak by na początku lipca uczestnicy projektu mogli przystąpić do zakładania własnych firm i ubiegać się o dotacje finansowe. Z kolei inkubator przy Akademii Ekonomicznej po pierwszym roku działalności, może poszczycić się kilkoma osiągnięciami: w konkursie organizowanym przez Fundację Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości otrzymał i miejsce jako najbardziej prężny i najlepiej rozwijający się inkubator w Polsce, dzięki wrocławskiemu inkubatorowi powstało 20 nowych firm, w tym: 13 działa w inkubatorze, a 7 rozpoczęło samodzielne funkcjonowanie na rynku. Branża IT Na długo przed rokiem 1989 wrocławskie zakłady elektroniczne pod względem zaawansowania technologicznego były jednym z najmocniejszych punktów na mapie całego Bloku Wschodniego. Ta tradycja żyje do dziś. Firmy informatyczne z regionu Wrocławia zdominowały polski rynek i przekształciły południowo-zachodnią Polskę w polską dolinę krzemową. w regionie działa wiele firm specjalizujących się w zaawansowanym oprogramowaniu. Potencjał wrocławskiego rynku IT znalazł uznanie w oczach takich światowych liderów, jak Capgemini, Siemens i Volvo, którzy wybrali Wrocław na siedzibę swych ośrodków rozwoju najnowszego oprogramowania. Przodujące na rynku polskie firmy, takie jak Winuel, Teta czy Yuma, cieszą się rosnącym uznaniem na arenie międzynarodowej. Pod koniec 2005 r. aglomeracja wrocławska trafiła na nagłówki największych gazet, gdy LG Philips LCD wraz z poddostawcami ogłosili, że do roku 2011 zainwestują 780 milionów dolarów w wielki nowoczesny kompleks produkcyjny na południu Wrocławia. Koreańczycy wybrali Dolny Śląsk jako miejsce dla swoich zakładów produkujących duże moduły TFT-LCD. Należy podkreślić, że aktualnie Wrocław jest jedynym miastem w Europie, gdzie tego typu technologia jest obecna. Wybór dokonany 37

38 przez LG Philips LCD może z dużym prawdopodobieństwem spowodować powstanie klustra LCD w okolicach Wrocławia. 3M, dostawca LG, ogłosił właśnie podobne plany inwestowania we Wrocławiu. Nowy zakład 3M będzie produkował folie optyczne do ekranów LCD. Współpraca z uczelniami nowy trend Firmy, które ulokowały swoją biznesową działalność w aglomeracji wrocławskiej są bardzo zadowolone z wysokiej jakości kadry pracowniczej. Wynika to głównie z szerokiej gamy kierunków i z wysokiego poziomu studiów oferowanych przez wrocławskie uczelnie. Duża część firm (Siemens, Fagor, Electricite de France, Volvo, Macopharma, Philips Lighting, Fagor, HP, Master Foods, Whirlpool) podpisała z uczelniami wieloletnie umowy, które gwarantują im dostęp do najwyższej klasy specjalistów lub przewidują prowadzenie skomplikowanych prac badawczych. Znamienne dla firm ulokowanych w aglomeracji wrocławskiej jest poszerzanie działalności po pierwotnych inwestycjach w produkcję i podstawowe działy projektowe o całe działy badawczo-rozwojowe (Volvo, Fagor, Wabco, Whirlpool, Remy International). Obecna reputacja Wrocławia jako centrum wiedzy osiągnęła już poziom pozwalający bez ryzyka lokować w mieście samodzielne centra badawczo-rozwojowe (Siemens, BenQ, Capgemini i inne mniejsze firmy). 38

39 FILAR SAMORZĄDOWY Stanowisko władz miasta Prezydent Wrocławia przyjął aktywną postawę w staraniach o ustanowienie polskiego oddziału Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu (patrz: Załącznik Chronologia aktywności Wrocławia ). Starania o EIT we Wrocławiu stanowią priorytet władz samorządowych. 4 października 2005 Prezydent Wrocławia przedstawił tę inicjatywę jako niezmiernie ważną posłom do sejmu V kadencji z regionu wrocławskiego. w budżecie Wrocławia na rok 2006 zarezerwowano środki na działania związane ze staraniami o EIT. Prezydent Wrocławia zapewni dalsze środki na pokrycie kosztów działań merytorycznych (praca nad programem EIT Plus ), promocyjnych i informacyjnych. Oferta władz Miasta Wrocław zapewni Europejskiemu Instytutowi Technologicznemu: teren pod Instytut, mieszkania dla pracowników, pełną infrastrukturę, wsparcie organizacyjne na wszystkich etapach inwestycji i późniejszego działania, wsparcie związane z rozwojem systemu komunikacyjnego (teleinformatycznego, drogowego i powietrznego). Miasto proponuje siedem lokalizacji EIT o różnych charakterystykach: 1. Pracze Odrzańskie 2. Kępa Mieszczańska 3. Żerniki teren EXPO 4. ul. Mokronoska 5. Niskie Łąki 6. Dworzec Świebodzki 7. Leśnica 39

40 40

41 1. Pracze Odrzańskie 2. Kępa Mieszczańska 41

42 3. Teren Expo Żerniki 4. ul. Mokronoska 42

43 5. Niskie Łąki 6. Dworzec Świebodzki 43

44 7. Leśnica Obecnie, na tak ogólnym poziomie koncepcji utworzenia EIT, niezwykle trudno jest oszacować koszty niezbędnych inwestycji, wyposażenia, czy bieżącej działalności. Ostateczny koszt zależeć będzie od końcowego kształtu propozycji organizacyjnych Komisji Europejskiej. Koszty będą znacznie różnić się od siebie pod względem charakteru i wielkości zależnie od tego, czy we Wrocławiu powstanie oddział czy centrum administracyjne EIT (Governing Board 17 ) Przy obecnym stanie wiedzy można stwierdzić, że ze względu na rangę takiej instytucji niezbędne będzie zagwarantowanie najwyższego standardu i najnowocześniejszego wyposażenia, dobrej jakości łączy oraz zapewnienie optymalnych warunków do pracy i życia najwybitniejszym naukowcom Europy i świata. Ograniczeniem możliwości spełnienia tych oczekiwań może być budżet przewidziany na realizację projektu. Wstępnie Miasto Wrocław wskazuje na dwie (spośród proponowanych siedmiu) dogodne lokalizacje siedziby EIT. Pierwszą z nich jest kompleks budynków Zespołu Szkół Ochrony Środowiska na Praczach Odrzańskich dzielnicy położonej w zachodniej części Wrocławia obok linii kolejowej Wrocław Zielona Góra (tuż przy stacji kolejowej Wrocław-Pracze) i w pobliżu planowanej obwodnicy autostradowej miasta. Teren i obiekty są własnością Gminy Wrocław i stanowią wydzielony kompleks o powierzchni 29,4 ha i łącznej powierzchni użytkowej budynków ok. 26 tys. m Komunikat Komisji Europejskiej z 22 lutego

45 Jako drugą lokalizację rekomenduje się tereny Skarbu Państwa (Agencja Mienia Wojskowego) na Kępie Mieszczańskiej, położone w ścisłym centrum miasta w rozwidleniu kanałów Odry Północnej i Południowej. Kompleks ten znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie najważniejszych wrocławskich uczelni i blisko nowo budowanej nowoczesnej biblioteki uniwersyteckiej. Powierzchnia gruntu wynosi 12,3 ha, a na niej znajdują się 53 budynki (głównie warsztatowo-magazynowe) o powierzchni użytkowej 24 tys. m 2. Oba te tereny mają swoje atuty jako potencjalna siedziba EIT. Po uszczegółowieniu projektu EIT możliwe byłoby również opracowanie planu wykorzystania obu tych lokalizacji łącznie, ewentualnie wskazanie zupełnie innych terenów. 45

46 FILAR REGIONALNY Od początku starań Wrocławia o ustanowienie polskiego oddziału Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocławiu władze miasta zabiegały o poparcie regionów sąsiednich. Informacja Prezydenta Wrocławia o tej inicjatywie spotkała się z pozytywnym odzewem. Kandydatura Wrocławia uzyskała poparcie: Pragi Hradca Králové Regionu Hradec Králové Berlina Regionu Berlin Lipska Aragonii Kowna Azorów Aradu Regionu Lwów Lwowa Drezna Dalsze kontakty Władz Wrocławia oraz wrocławskiego środowiska potwierdzają wolę współpracy ze strony partnerów w Niemczech i Czechach. Podkreślana jest przy tym konieczność skonkretyzowania formuły uczestnictwa partnerów zagranicznych. Środowisko wrocławskie wyraża przekonanie, że wola partnerów, którzy wsparli inicjatywę Wrocławia świadczy o realnych perspektywach współpracy. Jednocześnie środowisko zauważa, że wpisanie polskiej propozycji utworzenia EIT we Wrocławiu w kontekst współpracy transgranicznej w regionie może stanowić istotną wartość dodaną. Nie bez znaczenia jest tutaj także przychylne stanowisko środowisk naukowych kraju, który nie jest członkiem UE (Miasto i Region Lwów, Politechnika Lwowska). Dlatego środowisko wrocławskie proponuje, aby od samego początku opracowywania polskiej propozycji EIT uwzględniać transgraniczny wymiar współpracy. Przemawiają za tym argumenty merytoryczne (pełniejsza synergia) oraz polityczne (realizacja postulatów politycznych UE). Transgraniczny i regionalny aspekt działalności EIT we Wrocławiu będzie stanowić naturalne (wynikające z uwarunkowań geograficznych) dopełnienie polskiej propozycji i zaowocuje wzmożeniem kontaktów naukowo-gospodarczych z pożytkiem dla kraju i regionu. Środowisko wrocławskie proponuje uwzględnić w kształtowaniu polskiej propozycji utworzenia EIT we Wrocławiu następujących partnerów zagranicznych: Politechnika Drezdeńska Uniwersytet Humboldta w Berlinie Politechnika Lwowska. 46

47 FILAR WZROSTU Od 1989 r. Wrocław dokonał ogromnego skoku rozwojowego. w ostatnich latach zyskał pozycję lidera biznesowego. Jest najszybciej rozwijającym się miastem w Polsce. Dlatego ostatnim elementem, na którym opiera się propozycja Wrocławia jest potencjał w bliskiej perspektywie czynnik ten może stać się istotny dla pomyślności funkcjonowania nowoczesnego modelu trójkąta wiedzy w regionie wrocławskim. Potencjał ten związany jest z gwałtownym wzrostem miasta i został nazwany w kontekście propozycji ustanowienia polskiego oddziału EIT we Wrocławiu Filarem Wzrostu. Składają się nań atuty Wrocławia, które nie zostały do tej pory odrębnie omówione: korzystna lokalizacja klimat biznesowy aspiracje miasta. 47

48 Dostępność Wrocławia Wrocław leży na skrzyżowaniu szlaków handlowych z północy na południe i ze wschodu na zachód miasto zawsze czerpało korzyści ze swojego położenia. To istota jego bogactwa zarówno w sensie gospodarczym, jak i duchowym. Już wkrótce Wrocław będzie pierwszym polskim miastem wpiętym w europejski system autostrad. Linie kolejowe przechodzące przez Wrocław stanowią oś paneuropejskiego korytarza transportowego od Norymbergii przez Drezno, Berlin do Kijowa. Połączenia wodne przez Odrę, nad którą leży Wrocław, pozwalają dotrzeć do Rotterdamu i Marsylii. Międzynarodowe lotnisko wrocławskie rozwija się dynamicznie wraz z miastem, przybywa połączeń pasażerskich i transportowych. Położenie Wrocławia, bliskość stolic państw Europy Środkowej sprawia, że miasto jest łatwo osiągalne. Połączenia lotnicze ze stolicy Dolnego Śląska 48