BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE
|
|
- Dominika Lipińska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 POLSKIE SIECI ELEKTROENERGETYCZNE SA ELEKTROENERGETYKA NR 1/2005 (52) BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE ANDRZEJ KĄDZIELAWA Politechnika Warszawska Instytut Elektroenergetyki UWARUNKOWANIA RYNKOWE BEZPIECZEŃSTWA ELEKTROENERGETYCZNEGO Realizowana restrukturyzacja krajowego systemu elektroenergetycznego (KSE), jego postępująca prywatyzacja, rozwój poszczególnych segmentów rynku energii, stworzyły nowe uwarunkowania organizacyjno-prawne rozwoju i eksploatacji KSE oraz funkcjonowania rynków energii. Do obszaru elektroenergetyki zostały wprowadzone nowe siły sprawcze i mechanizmy, bardzo intensywnie oddziaływujące na wszystkie procesy związane z jej funkcjonowaniem bieżącym, jak i perspektywicznym. Po pierwszym czteroletnim okresie działania rozwiązań rynkowych widoczne stały się wszystkie ich mocne i słabe strony oraz wpływ na bezpieczeństwo elektroenergetyczne (BEE). W okresie transformacji i zmian warunków funkcjonowania gospodarki, bezpieczeństwo elektroenergetyczne powinno być analizowane i włączone do nowego wymiaru, jakim jest dla niego kontekst wdrażanych mechanizmów rynkowych. Przyjęte regulacje prawne i zasady funkcjonowania sektora energetycznego oraz jego otoczenia, stanowią zbiór stymulatorów, uwarunkowań i ograniczeń, będących dla niego zarówno szansą, jak i zagrożeniem. Problemem dla elektroenergetyki funkcjonującej w warunkach i na zasadach rynkowych jest ewidentny konflikt pomiędzy cechami rynku jego naturalną dynamiką i nieprzewidywalnością, a warunkami niezbędnymi do zachowania BEE wymagającymi stabilizacji i długofalowego planowania. Rynkowy paradygmat przyjęty przez UE i implementowany przez krajową administrację rządową, dla funkcjonowania systemów energetycznych, stał się wzorcem dla działań i ich wielokryterialnej oceny. BEE w kontekście rozwiązań rynkowych stało się pochodną i wypadkową wielu czynników. Między innymi jest ono kształtowane przez: techniczne gwarancje ciągłości i jakości dostaw energii do jej odbiorców-konsumentów, ekonomiczną (biznesową) efektywność przedsiębiorstw sektorowych oraz polityczno-społeczną poprawność przyjętej polityki energetycznej. Interakcja pomiędzy cechami rynku, a warunkami koniecznymi zachowania BEE oraz aspektami indywidualnych potrzeb odbiorców energii, efektami biznesowymi przedsiębiorstw energetycznych oraz ograniczeniami realizowanej polityki energetycznej stała się bazowym punktem odniesienia rozważań nad krajowym czy regionalnym BEE. BEZPIECZEŃSTWO ELEKTROENERGETYCZNE POSTRZEGANE PRZEZ ODBIORCĘ KOŃCOWEGO Z punku widzenia odbiorcy końcowego BEE to przede wszystkim dostępność widziana w dwóch aspektach. W pierwszym, dotyczy ona poziomu cen za energię i jej dostarczenie. Relatywnie wysokie ceny energii, w stosunku do możliwości płatniczych, stają się barierą znacznie ograniczającą jej użytkowanie, a nawet eliminującą z rynku przedsiębiorstwa, w przypadku wysokiej elektrochłonności produkcji. Drugi aspekt, to dostępność do infrastruktury technicznej umożliwiającej ELEKTROENERGETYKA 1
2 jej dostarczenie, zawarta w stosownej umowie z jej dostawcą oraz handlowa gwarancja ciągłości dostawy energii, potwierdzoną stosowną umową. Jednak, gdy dostępność towaru, jakim jest energia i usługa jej dostawy, jest możliwa do uzyskania na zasadach rynkowych, to okazuje się, że BEE może być zagrożone, gdyż mechanizmy rynkowe niejednokrotnie stają się źródłem instrumentalnych zakłóceń i utrudnień w funkcjonowaniu systemu elektroenergetycznego. Oddziaływanie sił rynkowych to dodatkowe komplikacje dotrzymania wymaganych standardów jakościowych energii, realizacji usług energetycznych i operatywnego prowadzenia ruchu systemu elektroenergetycznego. W warunkach gospodarki rynkowej, dla odbiorcy końcowego prawo dostępu do usług sieciowych, wyboru źródła/dostawcy energii, dostępu do informacji rynkowej staje się zabezpieczeniem ciągłości dostaw energii. Od struktury, organizacji, zasad i jakości rozwiązań rynkowych zaczyna zależeć bezpieczeństwo dostaw energii, narażone jednocześnie na ryzyko złych kontraktów, nierzetelności kontrahentów oraz zmienność cen. Ze względu na istniejące współzależności pomiędzy BEE, a jego kosztami należałoby ryzyko jego utraty oszacować, sparametryzować i przenieść do systemu taryfowego, tak aby odbiorca końcowy użytkownik miał możliwość świadomego wyboru standardu bezpieczeństwa. BEZPIECZEŃSTWO ELEKTROENERGETYCZNE W ASPEKCIE OGÓLNOGOSPODARCZYCH MECHANIZMÓW RYNKOWYCH W ściśle technicznym ujęciu bezpieczeństwo elektroenergetyczne jest utożsamiane z zachowaniem niezawodności pracy systemu elektroenergetycznego gwarantującej ciągłość zasilania odbiornikom energii elektrycznej. Jednak ze względu na doniosłość znaczenia dla funkcjonowania gospodarki, wieloaspektowość i szeroki zakres merytoryczny jest ono wyrażane zależnie od analizowanego kontekstu, również jako: stan gospodarki gwarantujący osiągalność ciągłości zasilania energią odbiorców, system celowych bodźców i działań umożliwiających zachowanie ciągłości zasilania, proces zapewniania stabilnych warunków gwarantujących dostępność energii, zdolność do realizacji funkcji dostawy energii mimo występowania zakłóceń, poziom ryzyka wynikający z występowania zagrożeń i braku zabezpieczeń mogących doprowadzić do utraty ciągłości zasilania. Uznaje się, że bazowymi przesłankami gwarantującymi BEE jest: dostępność nośników energii pierwotnej oraz źródeł jej pozyskania, prawidłowa struktura systemu elektroenergetycznego, w tym sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, o parametrach dostosowanych do wymagań odbiorców krajowych i współpracy międzysystemowej, ilościowa rezerwa technicznego potencjału generacyjnego i przesyłowego oraz surowcowego (paliwa energetyczne), wysoka jakość urządzeń i układów technologicznych spełniająca wymagane standardy, gwarantujące odporność i elastyczność reakcji urządzeń na zakłócenia i potencjalne stany kryzysowe, dostępność do usług zewnętrznych w zakresie informatyki, telemetrii, serwisu itp. zdolność przedsiębiorstw elektroenergetycznych do samofinansowania działalności i zachowania płynności finansowej. Generalnie, otoczenie w którym funkcjonuje krajowy sektor energetyczny zaakceptowało rozwiązania rynkowe jako formę organizacji obrotu towarów i usług. Tworzące się rynki paliw i surowców energetycznych, inwestycyjnych usług finansowych, usług informatycznych czy powstający rynek handlu emisjami stanowią nową jakość infrastruktury gospodarczej. Jednak, czy w pełnym zakresie działalności gospodarczej, wszystkie formy rynku konkurencyjnego sprawdzą się w perspektywie długookresowej, pozostaje pytaniem retorycznym. Rzeczywiste rynki w pełni konkurencyjne, o ile ich funkcjonowanie nie jest zewnętrznie zakłócane, charakteryzują się wysoką dynamiką cenową, jednoznacznością decyzji alokacyjnych oraz niską stabilnością własnej struktury. Mechanizmy konkurencji są jednoznaczne, proste i restrykcyjne, gdyż cena równowagi rynkowej jest ich głównym, a najczęściej jedynym parametrem branym pod uwagę przy wy- 2 ELEKTROENERGETYKA
3 znaczaniu parametrów równowagi rynkowej. Uznawane są za efektywny czynnik kształtujący poziom cen, jednak z zagrożeniem obniżenia jakości towaru, czy oferowanej usługi. Poziom osiągniętej równowagi podażowo-popytowej oraz pozostałe parametry umów handlowych stają się sprawą drugorzędną. Jednak rynkowa cena ofertowa, będąc pochodną wielu trudno wymiernych cech procesów produkcji i zarządzania, bardzo często nie przenosi wszystkich kosztów uzasadnionych. W efekcie zniekształcone cenowe sygnały rynkowe prowadzą do zakłóceń nie tylko w funkcjonowaniu rynku, ale także samego systemu elektroenergetycznego. Mechanizm konkurencji cenowej eliminując nieefektywne jednostki, wpływa na skład własnej struktury, skutecznie ingerując w strukturę całego systemu elektroenergetycznego, co z reguły skutkuje zwiększonym ryzykiem utraty BEE. Przy prawidłowo funkcjonującym mechanizmie konkurencji gdzie cena rynkowa pozostaje parametrem zewnętrznym, nie poprawia sytuacji uczestnikom rynku presja redukcji kosztów. Występujący pułap kosztów dopuszczalnych, wielu uczestnikom rynku, w znacznym stopniu ogranicza możliwości modernizacji i perspektywicznego rozwoju, szczególnie w branżach kapitałochłonnych, jakimi są systemy energetyczne. Kolejnym istotnym czynnikiem są niskie możliwości płatnicze odbiorców, również wpływające na poziom osiągniętej równowagi podażowo-popytowej, silnie ograniczające dopływ środków finansowych do sektora. Funkcja lokacyjna rynku kieruje energię do tych i tylko tych odbiorców, którzy regulują należności za jej dostawę. Przy tak szerokim spektrum czynników wpływających na BEE, a nie uwzględnianych bezpośrednio przez mechanizm rynkowy, przy pełnej swobodzie zawierania kontraktów handlowych pojawia się dodatkowy czynnik zagrożenia w wyniku możliwości spekulacji rynkowej, czyli zwiększanie zysku kosztem zwiększonego ryzyka zawieranych transakcji. W celu przeciwdziałania charakterystycznym słabościom rynku konkurencyjnego, poszukuje się rozwiązań, które umożliwiłyby ich wyeliminowanie lub zredukowanie do minimum. Te oczekiwania w stosunku do eliminacji słabości i braków w rozwiązaniach rynkowych zostały ukierunkowane i najczęściej zlokalizowane w ramach administracyjno-prawnego nadzoru regulacyjnego. Generalnie, wprowadzając mechanizmy rynkowe do elektroenergetyki oczekuje się przede wszystkim zwiększenia efektywności w funkcjonowaniu samych firm energetycznych, ale również przedsiębiorstw o dużej energochłonności produkcji. RYNKOWE UJĘCIE WARUNKÓW IECZNYCH ZACHOWANIA BEZPIECZEŃSTWA ELEKTRONERGTYCZNEGO Rynkowe ujęcie bezpieczeństwa koncentruje się na jego cenie oraz indywidualnej użyteczności dla odbiorcy. Jest to niezmiernie istotne ujęcie relatywizujące koszty gwarantowania bezpieczeństwa oraz potencjalne koszty strat ekonomicznych i społecznych, spowodowane ewentualnymi przerwami w dostawach energii elektrycznej lub jej złą jakością. Wyraźnie widoczny jest konflikt między kosztami nie przenoszonymi bezpośrednio przez mechanizm rynkowy, związanymi z wymaganiami zachowania BEE na ustalonym poziomie a koniecznością ich redukcji pod presją mechanizmu rynkowego. Stanowi on istotę trudności dla przedsiębiorstwa elektroenergetycznego funkcjonującego w warunkach rynkowych. Rozwiązaniem konfliktu jest ustalenie na zasadach rynkowych ceny za dany poziom bezpieczeństwa i jej obustronna akceptacja. Logika konkurencyjnego mechanizmu rynkowego, pod presją maksymalizacji zysku i redukcji kosztów, wymaga od przedsiębiorstw energetycznych, uczestniczących w rynku, podporządkowania swoich decyzji zarządczych cenowym sygnałom rynkowym i zmusza je do podejmowania zwiększonego ryzyka. Ryzyko przy występujących ograniczeniach technicznych w pracy systemu elektroenergetycznego ma bezpośredni wpływ na stan jego bezpieczeństwa oraz zagrożenie utraty ciągłości zasilania odbiorców. Przerwy w ciągłości zasilania odbiorcy końcowego mogą wprawdzie wystąpić, ale dopuszczalny czas ich trwania jest ściśle związany z typem odbioru i zasilanego układu. Postulowany poziom gwarancji ciągłości zasilania, wynoszący dla najbardziej wymagających odbiorów 99,999 % wymusza, aby przerwy w zasilaniu nie przekraczały 1s/dobę. Jednak istnieją również odbiory, dla których nawet o rząd wielkości niższe wymagania, nie stanowią zagrożenia wystąpienia strat. Ten fakt indywidualnego zróżnicowania skut- ELEKTROENERGETYKA 3
4 ków przerw w ciągłości zasilania, powinien mieć odzwierciedlenie w cenie za gwarancje ciągłości dostaw energii. A taką możliwość daje ujęcie bezpieczeństwa jako parametru rynkowego. W zależności od potrzeb i możliwości płatniczych odbiorcy, w umowie handlowej pomiędzy dostawcą energii lub świadczącym usługę energetyczną oraz jej odbiorcą, uzgadniany powinien być wymagany poziom bezpieczeństwa dostawy energii. W takim ujęciu gwarantowane umową BEE podlegałoby rynkowej wycenie, a o jego wymiarze decydowałby odbiorca, który sam oceniałby jego użyteczność. Możliwa jest również indywidualna wycena BEE, poprzez bezpośrednie porównanie kosztów strat niedostarczonej energii z kosztami inwestycyjnymi, gwarantującymi BEE na zadanym poziomie. Takie obliczenia były robione dla poszczególnych branż i przedsiębiorstw, z wykorzystaniem rachunku optymalizacyjnego. Koszt Modelowa wycena bezpieczeństwa elektroenergetycznego Rynkowa wycena bezpieczeństwa Optimum funkcji celu 0 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Poziom bezpieczeństwa Koszt pokrycia zapotrzebowania Koszt strat niedostarczonej energii Koszt bezpieczeństwa dostawy Źródło: Opracowanie własne. Rys. 1. Model wyceny BEE na zasadach rynkowych i jako optimum funkcji celu Sprecyzowanie podstawowych czynników warunkujących zachowanie BEE następuje poprzez ustalenie: poziomu popytu na energię - wyrażanego wysokością krajowego zapotrzebowania i dynamiką jego zmian oraz możliwościami eksportowymi, poziomu podaży energii - wyrażany zdolnościami generacji i przesyłu oraz możliwościami importowymi, zasady indywidualnej wyceny użyteczność dostarczanej i kosztów strat niedostarczonej energii. Przestawione czynniki są podstawą rynkowej wyceny BEE i jego indywidualnego poziomu akceptacji przez odbiorcę. CZYNNIKI ZAGROŻEŃ BEZPIECZEŃSTWA ELEKTROENERGETYCZNEGO I ICH ODDZIAŁYWANIE NA KRAJOWY SYSTEM ELEKTROENERGETYCZY (KSE) Istotnymi mankamentami krajowego sektora elektroenergetycznego, warunkującymi poziom bezpieczeństwa w aspekcie techniczno-technologicznym są: dominująca rola źródeł wytwarzania wykorzystujących węgiel kamienny i brunatny, niski poziom zróżnicowania technologii krajowych wytwórców oraz zrównoważenia struktury paliwowej nośników energii, wysoki poziom zamortyzowania majątku przedsiębiorstw wytwórczych i przesyłowych, niedostosowanie struktury KSE od wymagań rynkowego obrotu energią, co generuje dodatkowe koszty funkcjonowania KSE, 4 ELEKTROENERGETYKA
5 niski poziom sprawności, niezawodności i elastyczności ruchowej eksploatowanych urządzeń i układów technologicznych oraz infrastruktury informatycznej, wysoki poziom niepewności w stosunku do dostępności rezerw potencjału technicznego oraz surowcowego (paliw pierwotnych). niski poziom samofinansowania przedsiębiorstw podsektora. W warunkach rynkowych zasad funkcjonowania sektora przedstawione niedomagania są w większości potęgowane, a nie niwelowane, gdyż sam mechanizm rynkowy nie stwarza szans poprawy stanu istniejącego, o ile nie są eliminowane bariery ograniczające ustabilizowanie się równowagi podażowo-popytowej, na poziomie uwzględniającym wymagany standard bezpieczeństwa. Mechanizm rynkowy działający na zasadach cenowej konkurencji uwzględnia przede wszystkim bieżące preferencje cenowe uczestników transakcji rynkowych. Działając w ramach bardzo krótkiej perspektywy czasowej, nie uwzględnia ww. czynników oraz tak ważnych aspektów jak ograniczoności energetycznych zasobów surowcowych, stopnia degradacji środowiska naturalnego, operatywnego bezpieczeństwa ruchu systemu elektroenergetycznego, perspektywicznego rozwoju całej branży elektroenergetycznej, a także aspektu jakości energii jako towaru. Jego prostota i restrykcyjność jest skuteczna w stwarzaniu presji na redukcję kosztów, natomiast nie jest efektywna w kreowaniu decyzji o długookresowym znaczeniu, które są domeną decyzji strategicznych z zakresu polityki energetycznej. Mechanizm rynkowy nie uwzględnia podstawowych cech fizycznych energii elektrycznej, traktując ją jak każdy inny standardowy towar. Fakt niemożności magazynowania energii na skalę przemysłową powoduje, że konieczne jest bieżące utrzymywanie rezerw w obszarze generacji i zdolności przesyłowych. Podstawowym problemem jest brak zdolności bezpośredniego przenoszenia kosztów rezerw przez rynek, który tylko nielicznym jego uczestnikom stwarza szanse zdobycia środków finansowych do ich utrzymania oraz pokrywanie koniecznych kosztów modernizacji potencjału, czy rozwoju. Szczególnie redukowanie środków na utrzymanie rezerw jest groźne dla zachowania BEE, gdyż niższe rezerwy stwarzają wyższe ryzyko awaryjności pracy KSE. Cenowa presja rynku w dłuższej perspektywie skutkuje ograniczeniami środków inwestycyjnych w przedsiębiorstwach energetycznych. Pod presją bieżących potrzeb, szanse rozwoju poprzez budowę nowoczesnych technicznie obiektów znacznie maleją, gdyż nie są w ogóle realizowane lub z wieloletnim opóźnieniem. Skumulowane opóźnienia nowych inwestycji w sektorze stanowią szczególe zagrożenie dla długoterminowego bezpieczeństwa energetycznego, pogłębiając istniejący stan niedoborów i zacofania technologicznego. Alternatywnym rozwiązaniem dla mechanizmu konkurencji rynkowej są działania administracyjno-regulacyjne. Jednak przy nieatrakcyjności dla inwestorów rynkowego poziomu cen energii, trudno oczekiwać, aby środkami administracyjnymi udało się kogokolwiek zmusić do realizacji nieopłacalnej inwestycji na poziomie miliardów złotych. Rozsądnym podejściem wydaje się propozycja włączenia parametru mocy dyspozycyjnej do mechanizmu rynkowego handlu energią. Może to być zrealizowane bezpośrednio, poprzez utworzenie rynku mocy, lub pośrednio za pomocą długoterminowych kontraktów zawieranych na rynkach finansowych. Wprowadzanie rynkowych rozwiązań do energetyki skomplikowało szereg procesów oddziaływujących na bezpieczeństwo systemu elektroenergetycznego oraz stworzyło wiele nowych obszarów zwiększających ryzyko, z drugiej zaś strony uporządkowało procesy związane z obrotem energią i pozwoliło na kontrolę i zarządzanie ryzykiem. Wśród najważniejszych czynników zaliczanych jako składowe ryzyka rynkowego można wymienić: dynamika cen surowców energetycznych i wzrastający ich trend oraz niestabilność kursów walutowych, niekorzystne klauzule surowcowych kontraktów handlowych, paraliżujące dalszy rozwój podsektora wytwarzania, wysokie koszty transformacji tzw. stranded cost będące barierami wzrostu dla nowych inwestycji, występowanie subsydiowania pomiędzy działalnością obrotu energią i jej przesyłu, które generuje błędne sygnały cenowe na rynku energii, niestabilna polityka podatkowa w stosunku do sektora powodująca dezaktualizację wszelkich analiz, z zakresu opłacalności inwestycyjnych i wzrost ryzyka inwestycyjnego. ELEKTROENERGETYKA 5
6 O tym czy krajowa energetyka jest i pozostanie obszarem wysokiego ryzyka będą decydowały w głównej mierze czynniki wzrostu gospodarczego oraz determinacja władz w zakresie tempa transformacji sektora. W nowej strukturze elektroenergetyki nie jest do końca jasne, kto jest odpowiedzialny za długoterminowe bezpieczeństwo elektroenergetyczne, kto ustala standardy i procedury podnoszące niezawodność (KSE), kto powinien egzekwować ich wprowadzanie i jakie obowiązkowe przedsięwzięcia i zobowiązania dotyczące niezawodności muszą być zrealizowane, przez wszystkich uczestników rynku energii. Nie jest faktycznie znany poziom kosztów transformacji sektora i kto, w jakich proporcjach powinien je ponosić. Ustawa Prawo energetyczne i jej akty wykonawcze nie dają w tym zakresie jednoznacznych odpowiedzi. Międzynarodowa współpraca KSE z systemami CENTREL/UCTE, wzrastająca zależność gospodarki kraju od niezawodnych dostaw energii elektrycznej, doświadczenia płynące z wielkich awarii systemów elektroenergetycznych, wprowadzanie zasady (TPA) dostępu do sieci stron trzecich, podnoszą znaczenie problemu zarządzania bezpieczeństwem elektroenergetycznym w hierarchii polityki gospodarczej. Niewątpliwie szansą ograniczenia obszarów ryzyka jest: równoważenie dynamiki wzrostu zapotrzebowania nie tylko istniejącym marginesem rezerw mocy, lecz również prywatnymi nowymi inwestycjami w zakresie energetyki konwencjonalnej i rozproszonej oraz redukcji energochłonności, modernizacja i rozwój potencjału wytwórczego i przesyłowo-dystrybucyjnego, gwarantujące wyższą dyspozycyjność i elastyczność ruchową układów systemowych, unowocześniona własna baza surowcowa uzupełniona prawidłowymi kontraktami handlowymi dywersyfikującymi typ i źródła zasilania energetycznego oraz ich geograficznych kierunków pozyskania, rozwijany sieciowy potencjał połączeń międzynarodowych z systemami elektroenergetycznymi państw europejskich, umożliwiający transferowanie oraz import i eksport energii. W nowych uwarunkowaniach rynkowych, problemy bezpieczeństwa i niezawodności pracy KSE wymagają wzmożonej uwagi, gdyż wzmagająca się konkurencja rynkowa pomiędzy przedsiębiorstwami ma naturalną tendencje ich ignorowania. Generalnie, podejmowanie decyzji ruchowych przez służby dyspozytorskie stało się jeszcze bardziej skomplikowane, Do dotychczasowych zobowiązań zostały dołączone kolejne, wynikające z konieczności realizacji umów handlowych, zawieranych w poszczególnych segmentach rynku energii, w ramach transakcji krajowych i międzynarodowych. Podejmując decyzję o wprowadzeniu rozwiązań rynkowych, nie podjęto równocześnie starań o dostosowanie struktury systemowej do nowych zasad obrotu energią. Zupełnie zignorowano możliwości techniczne krajowego systemu elektroenergetycznego, nie podejmując niezbędnych wysiłków inwestycyjnych, z zakresu dostosowania struktury i wyposażenia. Wymagania rynkowe to takie kształtowanie konfiguracji sieci przesyłowej, aby możliwe było zawieranie transakcji na rynku, bez pogarszania parametrów ciągłości i stabilności pracy systemu elektroenergetycznego. Aby sprostać tym wymaganiom konieczne jest stworzenie sieci szkieletowej, wielokrotnie zamkniętej, cechującej się odpornością na dynamicznie zachodzące zmiany obciążeniowe (wielkości i kierunków przesyłów) oraz umożliwiającej wzajemne rezerwowanie się elementów sieciowych w stanach awaryjnych. Pod wpływem przeprowadzonych zmian w zasadach funkcjonowania KSE, poprzez wprowadzenie nowych procedur ruchowych zostały zmienione fizyczne rozpływy mocy zmuszając niejednokrotnie służby dyspozytorskie do prowadzenia eksploatacji systemu w skrajnych warunkach obciążalności i jego stabilności, co powoduje stany zagrożeń bezpieczeństwa. Godzinowy cykl rozliczeń energii wymusił nowy tryb operatywnego planowania pracy oraz potrzebę maksymalnie szybkiego dostosowywania parametrów systemu do zmieniających się warunków pracy systemu. Obecnie, w każdej godzinie wymagana jest maksymalna koncentracja służb dyspozytorskich na wszystkich szczeblach sterowania KSE, gdyż ustalenia poziomów rozpływów mocy na podstawie obowiązujących sygnałów rynkowych aktywizują ograniczenia przesyłowe. Często pod presją decyzji rynkowych, dyspozytorzy, aby wywiązać się z obowiązującego kontraktu, są zmuszeni do podejmowania dodatkowego ryzyka, co zawsze osłabia gwarancje ciągłości dostaw energii. 6 ELEKTROENERGETYKA
7 Ze względu na fakt ograniczenia dynamiki wzrostu zapotrzebowania mocy w ostatnich latach, nie nastąpiła konieczność wprowadzenia planowanych ograniczeń mocy. Jednak długotrwała stagnacja w rozwoju KSE (ostatni projekt nowej elektrowni systemowej został zaniechany 15 lat temu!), uaktywni wszelkie zagrożenia. Nowe inwestycje, w ostatniej dekadzie, w podsektorze wytwarzania są wręcz znikome. Jedynie modernizacje realizowane w ramach kontraktów długoterminowych (KDT) należy uznać za działania zapewniające restytucje istniejących mocy z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska. Jednak problemem w modernizowanych jednostkach jest niedostatecznie uwzględnienie parametrów efektywnościowych. Cały czas dla krajowej elektroenergetyki bariera 37% sprawności wytwarzania okazuje się nie do przekroczenia, poza nielicznymi wyjątkami. Gdy tymczasem w większości państw UE została przekroczona bariera 44% i zaczyna dochodzić do poziomu 48%. Wiek krajowych elektrowni, ich technologia oparta na wykorzystaniu paliw stałych, nie może stanowić pełnej gwarancji bezpieczeństwa elektroenergetycznego w warunkach konkurencji rynkowej, gdy cena sprzedaży energii staje się parametrem zewnętrznym w stosunku do każdego uczestnika rynku. W efekcie część wytwórców jest zmuszona do przyjmowania strategii przetrwania, aby w ogóle pozostać na rynku, co bezpośrednio wpływa na ich liczbę i jakość świadczonych usług, od których zależy bezpieczeństwo. Nie łagodzi problemu rozwój nowych tzw. rozproszonych źródeł generacyjnych, mimo wysokiej dynamiki ich rozwoju, wykorzystujących odnawialne nośniki energii lub paliwa gazowe. Dywersyfikacja nośników energii pierwotnej i ich źródeł pozyskania postępuje bardzo powoli, wobec opóźnień w restrukturyzacji krajowego górnictwa i utrzymywaniu administracyjnych cen na węgiel energetyczny. Efektem istniejącego stanu i warunków zewnętrznych funkcjonowania przedsiębiorstw jest stagnacja w strukturze i brak szans na sprostanie konkurencyjności w skali międzynarodowej. CZYNNIKI WARUNKUJĄCE AKTUALNY POZIOM KRAJOWEGO BEZPIECZEŃSTWA ELEKTROENERGETYCZNEGO Poziom zapotrzebowania mocy i energii elektrycznej W ostatniej dekadzie maksymalne zapotrzebowanie mocy w KSE kształtuje się na poziomie 21,5 24 tys. MW Jego podstawą jest struktura oraz typ odbiorów, ich charakterystyki i jednoczesności pracy. Jednak czynnikami o największej dynamice oddziaływania i niepewności są czynniki meteorologiczne, a w szczególności temperatura zewnętrzna. W ostatnich latach czułość zapotrzebowania mocy, ze względu na zmiany temperatury waha się od 30 do 80 MW na 1 o C i jest zależnością nieliniową, szybko wzrastającą przy niskich temperaturach zewnętrznych. Uwzględniając przebiegi zużycia globalnego energii elektrycznej w latach oraz zapotrzebowania na moc szczytową w różnych stanach temperaturowych można oszacować wielkość korekty mocy szczytowej z uwzględnieniem potencjalnie możliwych i jednoczenie maksymalnie niekorzystnych temperatur zewnętrznych na poziomie -25 o C. W kontekście BEE skorygowane zapotrzebowanie szczytowe redukuje nam margines mocy rezerwowej o około 1000 MW w okresie zimowym. Przy analizowaniu warunków BEE, parametrem wiążącym zapotrzebowanie na energię elektryczną z poziomem mocy szczytowej w danym roku jest czas użytkowania mocy szczytowej w KSE, który wspólnie z wynikami badań nad zakresem i dynamiką zmiennością mocy pobieranej przez grupy odbiorców, pozwala na dokładniejsze oszacowanie mocy z uwzględnieniem występującej sezonowości i cykliczności, związanej z procesami produkcyjnymi i trybem życia ludności. Obecnie rejestrowane są zmiany zapotrzebowania w odstępach 15-minutowych, które archiwizowane stanowią bazę dla badań modelowych. Tak duża zmienność rocznego czasu wykorzystania mocy szczytowej świadczy o wysokim jej uzależnieniu od trudno przewidywalnych zdarzeń meteorologicznych i związanych z nimi ryzykiem błędów prognostycznych. Przekształcenia strukturalne w polskiej gospodarce w ostatnich piętnastu latach spowodowały znaczne zmiany w strukturze tworzenia wartości dodanej brutto i PKB, co ma wyraźne odzwierciedlenie w zmianach struktury popytu na energię elektryczną i jej zużycia przez poszczególne grupy odbiorców. Znacznemu zmniejszeniu uległy udziały rolnictwa, przemysłu ciężkiego i budownictwa. ELEKTROENERGETYKA 7
8 Energia elektryczna TWh BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE Zużycie energii elektrycznej Zapotrzebowanie szczytowe na moc Zapotrzebowanie szczytowe na moc w odniesieniu do t = -25 o C Rok Źródło: ARE SA [4] i PSE SA Rys. 2. Historyczne przebiegi zużycia globalnego energii elektrycznej i zapotrzebowania szczytowego na moc w kraju w latach Najwyższy wzrost zapotrzebowania wystąpił w sektorze usług, którego udział w tworzeniu dochodu narodowego także systematycznie wzrasta. W ostatnim okresie znacznie zmniejszył się udział w zużyciu energii elektrycznej odbiorców przyłączonych do sieci wysokiego napięcia, na korzyść odbiorców przyłączonych do sieci średnich i niskich napięć. Spowodowane jest to wzrostem liczby małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwojem wyposażenia gospodarstw domowych w urządzenia elektryczne i sprzęt komputerowo-informatyczny. Wraz ze zmianą struktury odbiorów zauważa się rosnące oczekiwania użytkowników, co do jakości energii elektrycznej i ciągłości jej dostawy. godz./rok Rok Źródło: ARE SA [4] i PSE SA Rys. 3. Roczny przeliczeniowy czas wykorzystania mocy szczytowej w latach Po okresie kilkuletniej stagnacji popytu na energię elektryczną, gdzie jego zmienność i dynamika kształtowały się na poziomie 0,5-1,5 %, wyniki z ostatniego roku wskazują na początek nowego cyklu koniunkturalnego. W ubiegłym roku zużycie energii wzrosło o 3,33%. Również znacznie wzrósł eksport energii osiągając pułap ~8% energii wprowadzonej do sieci NN/WN. Roczny bilans energii przedstawiono poniżej. W okresie ostatnich dwóch dekad znacznie zmalała elektrochłonność PKB. Liczona w cenach stałych z 1990 roku o ~ 33 %, co jest potwierdzeniem głębokich zmian strukturalnych, głównie w sektorach przemysłu i budownictwa. Natomiast pozostał niemal na tym samym poziomie ~3555 kwh/ma wskaźnik zużycia energii elektrycznej, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, co z kolei świadczy Moc szczytowa MW ELEKTROENERGETYKA
9 TWh Zużycie energii elektrycznej 120 PKB Źródło: ARE SA i PSE SA Rys. 4. Zużycie energii elektrycznej i produkt krajowy wytworzony brutto w latach Rok o wewnętrznym charakterze zmian, bez istotnego czynnika wzrostowego. Oczekuje się, że dostosowanie warunków funkcjonowania gospodarki do standardów państw Europy Zachodniej, będzie impulsem do dynamicznego wewnętrznego wzrostu zużycia energii. Uwzględniając prognozy zmian struktury zapotrzebowania energii i jej dynamiki należy oczekiwać bardzo nieregularnych przyrostów zapotrzebowania, co zmusza do weryfikacji długoterminowych planów rozwoju systemu przesyłowego. Energochłonność gospodarki w 2002 r. 600 SK CZ PL 500 SE FIN NO HU 400 SI GR BE 300 ES FR LU 200 IT NL AT 100 DE CH PT 0 DK 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,2 KWh/$ PKB Niemcy Francja W.Brytania Włochy mld zł '90 Zużycie energii [TWh] 2003 r. Hiszpania Szwecja Polska Holandia Finlandia Grecja Portugalia Dania Irlandia Luksemburg Źródło: UCTE Statistical Yearbook 2002, NORDEL Annual Statitic 2002, World Development Indicators Database, July Rys. 5. Energochłonność gospodarek europejskich i zużycie energii w latach TECHNICZNY STAN PRZYGOTOWANIA PODSYSTEMU WYTWÓRCZEGO I PRZESYŁOWEGO DO FUNKCJOWANIA W WARUNKACH RYNKU KURENCYJNEGO Obecnie krajowy system elektroenergetyczny dysponuje znaczną rezerwą mocy. W 2003 r. moc zainstalowana elektrowni wynosiła 34,6 GW, moc osiągalna 33,4 GW, a szczytowe zapotrzebowanie 22,3 GW. Różnica pomiędzy mocą osiągalną i szczytowym zapotrzebowaniem świadczy o znacznej re- ELEKTROENERGETYKA 9
10 zerwie mocy w systemie. Jednak rezerwa ta jest odniesiona do mocy dyspozycyjnej kształtuje się na znacznie niższym poziomie i nie przekracza 25 %. Jednak nie sam poziom rezerwy budzi zastrzeżenia. Znacznie poważniejszym problem jest pułapka wiekowa. Podstawowe bloki przekroczyły wiek projektowy i powinny być wyłączone z eksploatacji lub poddane rewitalizacji, w tym: ~ 3 GW to układy z jednostkami kolektorowymi, ~ 5 GW to elektrownie z blokami 120 MW, które średnio osiągnęły wiek 40 lat. W najbliższym okresie kilku lat dla pokrycia wzrastającego zapotrzebowania mocy niezbędny będzie przyrost nowych mocy generacyjnych, aby sprostać przewidywanym prognozom zużycia energii na poziomie ~50 GW, w perspektywie 20 lat. Dlatego niezbędna będzie: realizacja programu rewitalizacji na poziomie GW, obejmująca bloki 120 MW i 200 MW, których średni wiek przekracza lat, budowa całkowicie nowych elektrowni o mocy około 30 GW. rozwój generacji rozproszonej. przygotowanie sieci przesyłowej do importu energii. Problemem otwartym jest, jakie będą to elektrownie i o jakiej strukturze paliwowej? Ze wstępnych rozważań wynika, że powinny to być: elektrownie na węgiel kamienny wykorzystujące jako paliwo węgiel z dodatkiem biomasy, elektrownie opalane gazem, tj. elektrownie z blokami gazowo-parowymi oraz blokami gazowymi dla pokrycia obciążeń szczytowych, elektrownie jądrowe. Generalnie elektroenergetyka, aby sprostać wymaganiom powinna inwestować ~1 mld $/rok, w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu lat, co wydaje się mało realne. W takiej sytuacji realne staje się zagrożenie BEE w dłuższym horyzoncie czasowym. Mankamentem KSE jest nie tylko wysoki poziom zamortyzowania majątku przedsiębiorstw wytwórczych, ale również niski poziom sprawności, niezawodności i elastyczności ruchowej eksploatowanych urządzeń i układów technologicznych oraz infrastruktury informatycznej. Ocenia się, że techniczne zużycie urządzeń generacyjnych będzie wymagało do roku 2010 wycofana lub głębokiej modernizacji ~2200 MW e w elektrowniach oraz 620 MW e w elektrociepłowniach zawodowych. Wycofania dotyczą źródeł w przedziale wiekowym lat i starszych. Modernizowane są głównie źródła letnie, z których ponad MW e będzie eksploatowane przez kolejne lat i wycofywane w latach Problemem pozostają parametry eksploatacyjne krajowych elektrowni. W państwach unii europejskiej [4] średnia sprawność urządzeń ,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Szwecja Finlandia Luksemburg Moc instalowana na 1 mieszkańca [GW] r. Dania Francja Niemcy W.Brytania Holandia Hiszpania Irlandia Włochy Grecja Portugalia Źródło: URE Źródło: PSE Rys. 7. Moc instalowana w SEE państw UE Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% I Obciążenie Rezerwy Rozkład rezerwowy mocy w KSE r. II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Remonty kapitalne i średnie Remont awaryjny Źródło: URE Źródło: PSE Rys. 8. Rozkład rezerw mocy w KSE ELEKTROENERGETYKA
11 Struktura źródeł generacji w sektorze Uruchomienia bloków: do 1960 r po 1990 r. Lata eksploatacji 40 lat lat lat lat 10 lat Moc instalowana [MW t] [MW t] [MW t] [MW t] [MW t] Elektrownie zawodowe EC zawodowe Energetyka przemysłowa Struktura [%] Tabela 1 generacyjnych przekroczyła poziom 45,5% w porównywalnych układach konwencjonalnych. Średnia sprawność krajowych bloków energetycznych nie przekroczyła 37%. Ta ponad ośmiopunktowa przewaga świadczy o pogłębiającej się przewadze technologicznej i w przyszłości przełoży się na ~20% zwiększenie kosztów generacji i brak konkurencyjności krajowych wytwórców. Przeprowadzane modernizacje w latach 90. z potrzeb technologicznych i budowy urządzeń ochrony środowiska, odbywa się głównie na bazie kontraktów długoterminowych (KDT), w ramach których inwestycje technologiczne i środowiskowe w wybranych obiektach są w sposób pośredni finansowane przez cały sektor. Pozwoliło to na stopniowe przystosowanie krajowej elektroenergetyki do obowiązujących krajowych i międzynarodowych wymagań ochrony środowiska. Kontraktami na zakup mocy i energii elektrycznej objęto MW e, co stanowi ~ 57 % mocy zainstalowanej całego systemu w 2003 r. Zakończenie przedsięwzięć inwestycyjnych objętych KDT przewiduje się w 2004 r. Wartość nakładów inwestycyjnych brutto obejmujących realizowane KDT wynosi w cenach bieżących ~30 mld PLN, z czego łącznie wydatkowano ~ 70 %. Inwestycje objęte kontraktami będą spłacane do 2025 r. Ocena stanu technicznego aktualnie eksploatowanych urządzeń i układów technologicznych nie jest jednoznaczna. Są spełniane wymagane międzynarodowe standardy, gwarantujące odporność i elastyczność reakcji na zakłócenia i potencjalne stany kryzysowe. Zarówno parametry niezawodnościowe urządzeń generacyjnych, jak i układów przesyłowych mieszczą się w dopuszczalnej tolerancji zakłóceń. Analizując okres ostatniej dekady liczba wyłączeń elementów generacyjnych oraz czasy ich trwania charakteryzują się względną stabilnością i wykazują tendencję spadkową. Jednak największe obawy budzi brak nowych inwestycji, spowodowany brakiem środków własnych i ograniczonym dostępem do kredytów bankowych. mln zł Amortyzacja wyniki Nakłady inwestycyjne wstępne Źródło: PSE SA Rys. 9. Nakłady inwestycyjne i amortyzacja w latach (ceny bieżące w mln zł) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% wyłączniki wyłączniki wyłączniki 400 kv 220 kv 110 kv 19 lat lat lat linie 400 kv transformatory linie 220 kv lat powyżej 40 lat Źródło: PSE SA Rys. 10. Struktura wieku linii i aparatury na koniec 2003 roku ELEKTROENERGETYKA 11
12 Szwecja SLK ZRC Szwecja SLK ZRC GDA GDA DUN GBL DUN GBL ZYD ELK ZYD ELK OLM OLS OLM OLS PLC GLN MON KRA PKW JAS BYD TEL GRU OST BIA NAR ROS PLC GLN MON KRA PKW JAS BYD TEL GRU OST BIA NAR ROS GOR LSN ZUK CZE PLE PPD LES PAT WLA PLO PDE MSK SPC MORWTO MIL PIA ZGI PABJAN GOR LSN ZUK CZE PLE PPD LES PAT WLA PLO PDE MSK SPC MORWTO MIL PIA ZGI PABJAN MIK HAG CPC POL CRN SWI BOG KLE HUN ZBK PAS TRE ROG BEK DBN ANI KIE HCZ WRZ JOA GRO TCNLOS ROK BLA KAT KED HAL JAM LAG KHK KOP WIE BYC SIE LUA MOS SKAWAN KOMCZT ALB BUJ NOS LIS ZAR Sieć 220 kv Sieć 400 kv Sieć 750 kv Stacje elektroenergetyczne KAT Kody stacji Obszar z ograniczniami w sieci NN KPK RAD PEL KLAATA TAW Źródło: PSE SA Rys. 11. Ograniczenia przesyłowe w KSP w 2003 roku PIO ROZ OSC PUL STW CHM RZE BGC KRI LBM LSY ABR CHS MKR ZAM CHA DOE MIK HAG CPC POL CRN SWI BOG KLE HUN ZBK PAS TRE ROG BEK PIO DBN ANI KIE HCZ WRZ JOA GRO TCNLOS ROK BLA KAT KED HAL JAM LAG KHK KOP WIE BYC SIE LUA MOS SKAWAN KOMCZT ALB BUJ NOS LIS ZAR KPK RAD ROZ PEL KLAATA TAW Sieć 220 kv Sieć 400 kv Sieć 750 kv Stacje elektroenergetyczne KAT Kody stacji Obszar z ograniczniami w sieci NN OSC PUL STW CHM RZE BGC Źródło: PSE SA Rys. 12. Ograniczenia przesyłowe w KSP w 2008 roku KRI LBM LSY ABR CHS MKR ZAM CHA DOE Krajowa sieć przesyłowa o napięciu 220/400/750 kv składa się z 240 linii o łącznej długości km oraz 93 stacji, z sumaryczną mocą zainstalowanych transformatorów ~ MVA. Głównym problemem operatora sieci przesyłowej OSP są zredukowane plany inwestycyjne, w stosunku do wymaganej amortyzacji i ich opóźnienia realizacyjne. Szczególnie okresy remontowe stwarzają trudne sytuacje dla służb dyspozytorskich. Przy temperaturach otoczenia powyżej 25 C obciążenia części linii elektroenergetycznych są zbliżone do wartości granicznych, wynikających z dopuszczalnych wielkości zwisów. Dotyczy to wielu ciągów linii 220 i 400 kv. Ponadto w sieci 400 kv występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów napięć, w okresach niskich obciążeń, co wymusza załączanie dławików lub wzrost generacji wymuszonej względami sieciowymi w elektrowniach, które ze swoimi ofertami rynkowymi, nie zostały zakwalifikowane do pracy. Problem ten szczególnie ostro występuje w dniach wolnych od pracy oraz w dolinach nocnych. Gdy wyczerpane zostają możliwości regulacyjne, dla obniżenia napięć, w czasie upałów dochodzi do zagrożeń przekroczenia dopuszczalnych zwisów przewodów linii NN/WN istotnie komplikując organizację planowych prac remontowych. Szczególnie uciążliwe są ograniczenia przesyłowe w rejonie centralnym i północnym KSE. Planowane inwestycje, w najbliższych latach, powinny poprawić istniejący stan. Do przyczyn występowania podstawowych technicznych ograniczeń przesyłowych zalicza się: niedostateczne obciążalności termiczne przewodów linii oraz przekroczenia dopuszczalnych zwisów i odległości pionowych, przekroczenia dopuszczalnych poziomów napięcia, przekroczenia wytrzymałości zwarciowej elementów sieciowych, przekroczenia znamionowych parametrów aparatury łączeniowej, niedostateczne zapasy równowagi statycznej i dynamicznej w niektórych elektrowniach systemowych, wymuszające konieczność stosowania w nich automatyk przeciw kołysaniowo-odciążających (APKO), Najpoważniejszymi skutkami ograniczeń przesyłowych są koszty tzw. generacji wymuszonej względami sieciowymi. To jest wytwarzania energii elektrycznej wymuszonego jakością i niezawodnością pracy KSE, a nie względami ekonomicznymi. Często dotyczy to jednostek wytwórczych, które nie posiadają przypisanych im umów sprzedaży energii. Liczba i moc bloków, pozostających w pracy wymuszonej jest dobierana, zgodnie z kryterium N-1, uwzględniając przeciążenia, warunki 12 ELEKTROENERGETYKA
13 napięciowe, moce zwarciowe oraz równowagę statyczną i dynamiczną systemu. Ograniczanie fizycznej realizacji umów sprzedaży w związku z przekroczeniem maksymalnie dopuszczalnego poziomu generacji dla jednostek wytwórczych jest skutkiem mniej groźnym dla pracy sieci przesyłowej i praktycznie dotyczy ono głównie krótkich okresów wykonywania serwisowych prac sieciowych. Występujące przypadki generacji wymuszonej (GWS), to głównie skutki rynkowo-ekonomiczne. Obecnie zawierane kontrakty GWS to ponad 90 mln zł/a. OSP będąc odpowiedzialnym za uwzględnianie aktualnych ograniczeń sieciowych, w procesie bilansowania KSE, realizuje to zadanie kupując energię na Rynku Bilansującym (RB). Ponoszone koszty są rynkową wyceną istniejących ograniczeń i przekraczają nawet 1mln/dobę. Dla bezpieczeństwa elektroenergetycznego są również istotne techniczne ograniczenia współpracy z systemami sąsiednimi. Potencjalne możliwości wymiany energii w ramach systemu CEN- TREL oraz z systemami UCTE są wystarczające dla potrzeb operacyjno-ruchowych, jednak wyraźnie niewystarczające dla potrzeb handlu energią. Ich wartość jest ustalona na poziomie ~ 2000 MW. Jednak przepustowości poszczególnych połączeń są ograniczane względami sieciowymi do poziomu MW, zależnie od kierunku przepływu mocy. Według planu koordynacyjnego rocznego (PKR), import energii poprzez sieć NN/WN jest możliwy na poziomie ~1200 MW, eksport w granicach MW, zależnie od okresu. Połączenia kablowe prądu stałego umożliwiają eksport do 800 MW, a import do 600 MW. Jednak generalnie jakość i ilość połączeń sieciowych z systemami sąsiednimi wymaga odbudowy, przynajmniej do stanu zamieszczonego na str. 14. Z chwilą akcesji Polski do UE i automatycznym rozszerzeniem obszaru rynku energii, wyraźnie daje się zauważyć marginalizacja KSE. Słabość połączeń sieciowych z byłymi państwami WNT spowodowała, że krajowy system pozostał bez szans na tranzyt energii na linii wschód zachód. Odbudowa połączeń jest jednym z podstawowych warunków zachowania BEE w dłuższym okresie czasu. Natomiast budowa nowych ciągów sieciowych wymaga zwiększenia dynamiki inwestycyjnej, jednak problemem pozostają niewłaściwe sygnały rynkowe. UWARUNKOWANIA WSPÓŁPRACY I KURENCYJNOŚCI KRAJOWEJ ELEKTROENERGETYKI W STRUKTURACH UNII EUROPEJSKIEJ Generalnie należy uznać, że krajowa elektroenergetyka jest słabo przygotowana do międzynarodowej konkurencji w ramach europejskiego rynku energii. Dominująca rola źródeł wytwarzania wykorzystujących węgiel kamienny i brunatny, niski poziom zróżnicowania technologii krajowych wytwórców oraz zrównoważenia struktury paliwowej nośników energii, wysoki poziom zamortyzowania majątku przedsiębiorstw, niski poziom sprawności, niezawodności i elastyczności ruchowej eksploatowanych urządzeń i układów technologicznych, to podstawowe słabości krajowych wytwórców. KSE posiada bardzo nietypową strukturę generacji, gdyż udział paliw stałych w produkcji energii elektrycznej wynosi ponad 97 %. Jest to skutkiem wykorzystywania głównie własnych paliw, dzięki którym współczynnik samowystarczalności energetycznej, mimo postępującej redukcji, cały czas pozostaje relatywnie wysoki. Jednak świadczy on również o bardzo niskim poziomie dywersyfikacji źródeł surowcowych oraz monotechnologii wytwarzania. Postulowana przez Komisję Europejską dywersyfikacja nośników energii pierwotnej oraz źródeł jej pozyskania jest w dużej mierze kontrowersyjna w stosunku do krajowej elektroenergetyki. Przy obecnym poziomie rozwoju technologii, liczy się jedynie gaz, jako nośnik energii pierwotnej, który w ~ 65 % jest importowany od jednego dostawcy. Ewidentnym zagrożeniem dla krajowego BEE jest potencjalne wykorzystywanie gospodarczych powiązań dostawcy do celów geopolitycznych, z czym krajowa energetyka musi się liczyć po incydencie w marcu 2003 r. O tym, czy w znacznym stopniu uda się ograniczyć składowe ryzyka utraty BEE będzie zależało od skuteczności realizacji polityki energetycznej i jakości zawieranych kontraktów handlowych. Technicznie i organizacyjnie jesteśmy dobrze przygotowani do współpracy międzystemowej, jednak potencjał jakim dysponuje krajowa elektroenergetyka, jego kondycja, w tym finansowa, budzi wiele zastrzeżeń. Podobnie jak w podsektorze wytwarzania niezbędne są inwestycje w nowe układy i urządzenia ELEKTROENERGETYKA 13
14 Szwecja SLK ZRC rozwojowe wymagające dalszych analiz GDA DUN GBL ZYD ELK OLM OLS PLC GLN KRA MON PKW BYD JAS TEL GRU OST BIA NAR ROS GOR WLA PLO PLE CZE PPD PAT PDE SPC MSK MIL MOR WTO LSN PIA LES ZGI ZUK PAB JAN LINIE istniejące planowane czasowo pracujące na STACJE rozdzielcze w budowie HAG REPUBLIKA 750 KV 220 kv 110 kv MIK CPC 450 KV 220 KV POL 110 KV CRN SWI BOG KLE HUN ZBK PAS DBN km TRE ANI HCZ WRZ ROG BEK JOA PIO KPK RAD GRO PEL TCN LOS ROK BLA KAT LAG JAM KED HAL KHK SIE KOP WIE BYC LUA MOS SKA WAN KLA ATA KOM CZT TAW ALB BUJ NOS LIS ZAR KIE ROZ OSC PUL CHM RZE STW BGC KRI LSY ABR CHS MKR ZAM CHA DOE ELEKTROWNIE rozważana linia 400 kv cieplne wodne rozważana linia 220 kv LBM TRANSFORMATORY 400/110 kv 400/110 kv 400/220/110 kv 220/SN i 220/110 kv Źródło: PSE SA Rys. 13. Projekt rozwoju sieci przesyłowej sieciowe. Ze swoimi parametrami sieci przesyłowych jesteśmy na średnim europejskim poziomie. Jednak perspektywy, mimo bardzo dogodnej lokalizacji, nie są budujące, gdyż rozwój systemu przesyłowego wymaga olbrzymich nakładów, minimum na poziomie 750 mln zł/rok. Jednak nie tylko środki finansowania inwestycji są problemem. Również jest nim brak niezbędnej informacji o kształcie przyszłej energetyki, co w znaczy sposób utrudnia podejmowanie decyzji i zwiększa ryzyko potencjalnych błędów. Średnia zdolność przesyłowa połączeń międzynarodowych pracujących [MVA] na napięciu 380 kv EON Netz RWE TN EnBW TN TenneT ELIA RTE Verbound APG GRTN REE REN CEPS SEPS PSE Statnett Fingrid [km/mw] 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 ELIA TenneT Długość linii NN w stosunku do mocy zainstalowanej Statnett GRTN CEPS SEPS Etrans Fingrid PSE RTE Austria REE Niemcy Źródło: PSE SA, Euroelectric Rys. 14. Porównanie krajowych zdolności przesyłowych z systemami państw UW 14 ELEKTROENERGETYKA
15 Poziom inwestycji w krajowej elektroenergetyce, charakteryzowany wskaźnikami: intensywności inwestycji (nakłady inwestycyjne/przychody) jest na poziomie ~9 % oraz finansowania (nakłady inwestycyjne/nadwyżka finansowa) ~103 % najbardziej zróżnicuje przedsiębiorstwa sektora. Utrzymuje się bardzo wysoka dysproporcja pomiędzy poziomem inwestycji wytwórców i przedsiębiorstw sieciowych. Program inwestycyjny w podsektorze wytwarzania został zdominowany przez inwestycje modernizacyjne i odtworzeniowe, z pominięciem nowych źródeł, ze znacznie efektywniejszymi technologiami. Duża część elektrowni systemowych i elektrociepłowni zawodowych jest obciążona spłacaniem kredytów zaciągniętych na sfinansowanie przedsięwzięć modernizacyjno-proekologicznych, na które ponoszone nakłady wynoszą ~3 mld zł/a. Obsługa zaciągniętych kredytów powoduje utrzymywanie się wskaźnika bezpieczeństwa finansowego na stosunkowo niskim poziomie poniżej jedności, a koszty finansowe sięgają w elektrowniach i elektrociepłowniach 9 % kosztów produkcji energii elektrycznej. Trudności związane z utrzymaniem płynności finansowej przedsiębiorstw wytwórczych zostały pogłębione wprowadzonym podatkiem od majątku płaconym na rzecz gmin, a przede wszystkim akcyzą, które łącznie z podatkiem VAT stanowią duże obciążenia dla firm wytwórczych. Mankamentem są narastające w ramach całego sektora problemy z windykacją należności za energię dostarczoną odbiorcom końcowym, co powoduje dalsze zwiększenie kosztów finansowych przedsiębiorstw. Skutkiem występujących uwarunkowań zewnętrznych i niskiego zaangażowania przedsiębiorstw w wewnętrzną ich restrukturyzację, redukującą koszty operacyjne, jest brak możliwości samofinansowania przedsiębiorstw. Stan ten w dalszej perspektywie czasowej jest potencjalnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa dostaw energii, gdyż ograniczone środki na rozwój, z czasem będą skutkowały zwiększoną awaryjnością pracy układów technologicznych. PODSUMOWANIE Krajowa elektroenergetyka pozostaje w okresie transformacji, a mechanizmy rynkowe są dopiero w początkowej fazie wdrożeniowej, co komplikuje jednoznaczność ocen. Sieciowe przedsiębiorstwa infrastrukturalne, do których zalicza się spółki dystrybucyjne i PSE, są objęte procedurami regulacji administracyjnej opartej na kosztach uzasadnionych. Przedsiębiorstwa wytwórcze oraz obrotu energią działają na zasadach rozwijającej się konkurencji. Jednak wytwórcy, mimo formalnej deregulacji, w niewielkim stopniu odczuwają jej presję, gdyż kontrakty długoterminowe gwarantują przychody, bez rynkowej presji redukcji kosztów i poprawy efektywności. Bezwzględna redukcja nieefektywnych podmiotów rynkowych powinna być rekompensowana atrakcyjnością nowych inwestycji, w celu zachowania perspektywicznych możliwości bilansowania zapotrzebowania na energię. Zapewnienie bezpieczeństwa w warunkach rynkowych wymaga stałej troski i dbałości o zachowanie niezawodności systemu elektroenergetycznego. W koncepcji rynkowej BEE powinno być przede wszystkim dostrzegane z punktu widzenia odbiorców i użytkowników energii, który ma prawo do wyboru jego poziomu. Wtórnie BEE może być rozpatrywane ze względu na system elektroenergetyczny oraz problematykę środowiska. Krajowe i zagraniczne doświadczenia z zastosowania mechanizmów rynkowych w elektroenergetyce wskazują na powstawanie sytuacji nieprzewidywanych, zagrażających bezpieczeństwu pracy systemu, którym nie udaje przeciwdziałać za pośrednictwem rynku, ani wyeliminować poprzez regulacje formalnoprawne. Konieczne staje się opracowanie nowych zasad monitoringu i koordynacji działań gwarantujących BEE w dłuższym horyzoncie czsowym. Podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju ma zachowanie większościowego udziału państwa we własności głównych obiektów sieciowej infrastruktury systemowej o znaczeniu strategicznym. Niezbędne jest zapewnienie koordynacji w rozbudowie sieci przesyłowych i dystrybucyjnych co wymaga zmian zapisów w Ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Obecnie techniczny stan bezpieczeństwa elektroenergetycznego nie jest bezpośrednio zagrożony w perspektywie zrównoważonego rozwoju gospodarczego najbliższych kilku lat. Ale nie jest to BEE długoterminowe. Jego pośrednim zagrożeniem są: niskie możliwości płatnicze odbiorców, wiek urządzeń generacyjnych i wysoki poziom zamortyzowania majątku sektora, relatywnie wysokie koszty surowców energetycznych, wytwarzania i dostawy energii, brak efektu rynkowego w postaci redukcji cen, niska konkurencyjność krajowych cen energii w układzie międzynarodowym, występowanie stranded cost na fak- ELEKTROENERGETYKA 15
Wyzwania w zakresie przyłączania morskich farm wiatrowych do Krajowego Systemu Przesyłowego
Wyzwania w zakresie przyłączania morskich farm wiatrowych do Krajowego Systemu Przesyłowego Gdańsk, 3-5 września 2013 r. XVII Międzynarodowe Targi Morskie i Konferencja BALTEXPO 2013 Przemysław Ciszewski,
Bardziej szczegółowoWyzwania dla systemu przesyłowego związane z rozwojem energetyki rozproszonej
Wyzwania dla systemu przesyłowego związane z rozwojem energetyki rozproszonej Konferencja Green Power Warszawa, 23-24 września 2014 r. Prognoza rozwoju OZE zamieszczona w projekcie Polityki energetycznej
Bardziej szczegółowoTomasz Tomczykiewicz Sekretarz Stanu Ministerstwo Gospodarki
Wpływ nowych/proponowanych regulacji w Prawie Energetycznym, OZE, Prawie Gazowym na osiągnięcie celów ekologicznych i efektywnościowych dotyczących ciepłownictwa, energii elektrycznej i gazu Tomasz Tomczykiewicz
Bardziej szczegółowoZadania remontowe w obszarze majątku sieciowego zaplanowane do realizacji w latach
Zadania remontowe w obszarze majątku sieciowego zaplanowane do realizacji w latach 2019-2023 Departament Eksploatacji 1. OSP publikuje plan remontów zgodnie z postanowieniami Ustawy z dnia 10 kwietnia
Bardziej szczegółowoStrategiczne uwarunkowania rozwoju infrastruktury przesyłowej. Chorzów 27 lutego 2018 r.
Strategiczne uwarunkowania rozwoju infrastruktury przesyłowej Chorzów 27 lutego 2018 r. Kim jesteśmy Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (PSE) są spółką należącą do Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej. 10 marca 2014 r.
Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej 10 marca 2014 r. 2 Sposoby pokrycia zapotrzebowania na energię Nowe moce wytwórcze (odbudowa mocy, zróżnicowanie energy mix) Przedłużenie pracy starszych bloków
Bardziej szczegółowoZagadnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej
Zagadnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej Stabilizacja sieci - bezpieczeństwo energetyczne metropolii - debata Redakcja Polityki, ul. Słupecka 6, Warszawa 29.09.2011r. 2 Zagadnienia bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoPrognoza pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach Materiał informacyjny opracowany w Departamencie Rozwoju Systemu PSE S.A.
Prognoza pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach 216 235 Materiał informacyjny opracowany w Departamencie Rozwoju Systemu PSE S.A. Konstancin-Jeziorna, 2 maja 216 r. Polskie Sieci Elektroenergetyczne
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dostaw gazu
HES II Bezpieczeństwo dostaw gazu Marek Foltynowicz Listopad 2006 1 Bezpieczeństwo energetyczne Bezpieczeństwo energetyczne stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Andrzej Patrycy* WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH 1. Węgiel
Bardziej szczegółowoRynek mocy a nowa Polityka energetyczna Polski do 2050 roku. Konferencja Rynek Mocy - Rozwiązanie dla Polski?, 29 października 2014 r.
Rynek mocy a nowa Polityka energetyczna Polski do 2050 roku Konferencja Rynek Mocy - Rozwiązanie dla Polski?, 29 października 2014 r. 2 Cel główny Polityki energetycznej Polski do 2050 r. Tworzenie warunków
Bardziej szczegółowoZwiększenie przepustowości polskich sieci elektroenergetycznych i magazynowanie energii
Zwiększenie przepustowości polskich sieci elektroenergetycznych i magazynowanie energii Seminarium eksperckie Kancelarii Prezydenta RP Rozwój rozproszonych źródeł energii Henryk Majchrzak Prezes Zarządu
Bardziej szczegółowoRozbudowa sieci elektroenergetycznych a wsparcie finansowe dla poszczególnych sektorów energii
Rozbudowa sieci elektroenergetycznych a wsparcie finansowe dla poszczególnych sektorów energii Seminarium eksperckie w Kancelarii Prezydenta RP: Finansowanie projektów sektora energii w nowej perspektywie
Bardziej szczegółowoStabilność pracy systemu przesyłowego
Stabilność pracy systemu przesyłowego Marek Kornicki Departament Zarządzania Systemem Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec świat energii jutra Sulechów, 20 października 2017 Średnie tygodniowe wartości
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w horyzoncie długoterminowym
Urząd Regulacji Energetyki Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w horyzoncie długoterminowym Adres: ul. Chłodna 64, 00-872 Warszawa e mail: ure@ure.gov.pl tel. (+48 22) 661 63 02, fax (+48 22) 661
Bardziej szczegółowoINTEGRATOR MIKROINSTALACJI ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ZYGMUNT MACIEJEWSKI. Wiejskie sieci energetyczne i mikrosieci. Warszawa, Olsztyn 2014
INTEGRATOR MIKROINSTALACJI ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII w ramach projektu OZERISE Odnawialne źródła energii w gospodarstwach rolnych ZYGMUNT MACIEJEWSKI Wiejskie sieci energetyczne i mikrosieci Warszawa,
Bardziej szczegółowoKierunki działań zwiększające elastyczność KSE
Kierunki działań zwiększające elastyczność KSE Krzysztof Madajewski Instytut Energetyki Oddział Gdańsk Elastyczność KSE. Zmiany na rynku energii. Konferencja 6.06.2018 r. Plan prezentacji Elastyczność
Bardziej szczegółowoWybrane aspekty bezpieczeństwa energetycznego w projekcie nowej polityki energetycznej państwa. Lublin, 23 maja 2013 r.
Wybrane aspekty bezpieczeństwa energetycznego w projekcie nowej polityki energetycznej państwa Lublin, 23 maja 2013 r. O czym będzie mowa Projekt nowej polityki energetycznej Polski (NPE) Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoNowe zadania i nowe wyzwania w warunkach deficytu mocy i niedoboru uprawnień do emisji CO2 Jan Noworyta Doradca Zarządu
Rola giełdy na rynku energii elektrycznej. Nowe zadania i nowe wyzwania w warunkach deficytu mocy i niedoboru uprawnień do emisji CO2 Jan Noworyta Doradca Zarządu Warszawa, 25 kwietnia 2008 Międzynarodowa
Bardziej szczegółowoKONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA
KONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA SYMPOZJUM NAUKOWO-TECHNICZNE Sulechów 2012 Kluczowe wyzwania rozwoju elektroenergetyki
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
27.12.217 Polska energetyka 25 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Cel analizy Ekonomiczne, społeczne i środowiskowe skutki realizacji 4 różnych scenariuszy rozwoju polskiej energetyki. Wpływ na bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoZapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r.
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Zapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r. Ogólnopolska Konferencja
Bardziej szczegółowoRedukcja zapotrzebowania mocy na polecenie OSP Mechanizmy funkcjonowania procesu DSR r.
Redukcja zapotrzebowania mocy na polecenie OSP Mechanizmy funkcjonowania procesu DSR 20.04.2017 r. Rynek redukcji mocy - DSR Agenda: 1. Operatorskie środki zaradcze zapewnienie bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Paweł Bućko Konferencja Rynek Gazu 2015, Nałęczów, 22-24 czerwca 2015 r. Plan prezentacji KATEDRA ELEKTROENERGETYKI Stan
Bardziej szczegółowoWykorzystanie potencjału źródeł kogeneracyjnych w bilansie energetycznym i w podniesieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski
Wykorzystanie potencjału źródeł kogeneracyjnych w bilansie energetycznym i w podniesieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski dr inż. Janusz Ryk Podkomisja stała do spraw energetyki Sejm RP Warszawa,
Bardziej szczegółowoZamierzenia inwestycyjne PSE Operator planowane do roku 2025 w celu zaspokojenia
Zamierzenia inwestycyjne PSE Operator planowane do roku 2025 w celu zaspokojenia szczytowego zapotrzebowania na moc czynną D r H e n r y k M a j c h r z a k Dr Cezary Szwed Tomasz Tarwacki Rynek energetyczny
Bardziej szczegółowoWzrost kompetencji project managerów a budowanie kultury zarządzania projektami w PSE S.A.
Wzrost kompetencji project managerów a budowanie kultury zarządzania projektami w PSE S.A. Wojciech Jarosz Dyrektor Biura Strategii i Organizacji Warszawa, 24 października 2013r. Agenda PSE S.A. Zarządzanie
Bardziej szczegółowoGłówne problemy kierowania procesami produkcyjnymi produkcji energii elektrycznej pod kątem współpracy jednostek wytwórczych z systemem
Główne problemy kierowania procesami produkcyjnymi produkcji energii elektrycznej pod kątem współpracy jednostek wytwórczych z systemem elektroenergetycznym dotyczą regulacji mocy i częstotliwości z uwzględnieniem
Bardziej szczegółowoWojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski, Grzegorz Wielgus
SIEĆ DYSTRYBUCYJNA OGNIWEM STRATEGICZNEJ ROZBUDOWY SYSTEMU GAZOWEGO ZWIĘKSZAJĄCEGO BEZPIECZEŃSTWO DOSTAW GAZU ZIEMNEGO ORAZ STOPIEŃ DOSTĘPU SPOŁECZEŃSTWA DO SIECI Wojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski,
Bardziej szczegółowoRozdział 4. Bilans potrzeb grzewczych
ZZAAŁŁO ŻŻEENNIIAA DDO PPLLAANNUU ZZAAO PPAATTRRZZEENNIIAA W CCIIEEPPŁŁO,,, EENNEERRGIIĘĘ EELLEEKTTRRYYCCZZNNĄĄ II PPAALLIIWAA GAAZZOWEE MIIAASSTTAA ŻŻAAGAAŃŃ Rozdział 4 Bilans potrzeb grzewczych W-588.04
Bardziej szczegółowoSpis treści. Słownik pojęć i skrótów Wprowadzenie Tło zagadnienia Zakres monografii 15
Planowanie rozwoju sieciowej infrastruktury elektroenergetycznej w aspekcie bezpieczeństwa dostaw energii i bezpieczeństwa ekologicznego / Waldemar Dołęga. Wrocław, 2013 Spis treści Słownik pojęć i skrótów
Bardziej szczegółowoRozbudowa stacji 400/220/110 kv Wielopole dla przyłączenia transformatora 400/110 kv. Inwestycja stacyjna
Rozbudowa stacji 400/220/110 kv Wielopole dla przyłączenia transformatora 400/110 kv Inwestycja stacyjna Inwestor Wykonawca Kto jest kim w inwestycji? Inwestor Wykonawca Polskie Sieci Elektroenergetyczne
Bardziej szczegółowoMonitoring rynku energii elektrycznej
Monitoring rynku energii elektrycznej Opracowano w Departamencie Promowania Konkurencji URE (Biuletyn URE 6/2001) Proces przekształceń rynkowych, jaki przechodzi obecnie sektor elektroenergetyczny w Polsce
Bardziej szczegółowoElektroenergetyka polska Wybrane wyniki i wstępne porównania wyników podmiotów gospodarczych elektroenergetyki za 2009 rok1)
Elektroenergetyka polska 2010. Wybrane wyniki i wstępne porównania wyników podmiotów gospodarczych elektroenergetyki za 2009 rok1) Autor: Herbert Leopold Gabryś ( Energetyka kwiecień 2010) Wprawdzie pełnej
Bardziej szczegółowoRestytucja źródeł a bezpieczeństwo energetyczne Finansowanie inwestycji energetycznych
VI Międzynarodowa Konferencja NEUF 2010 Konsultacje publiczne map drogowych Narodowego Programu Redukcji Emisji Restytucja źródeł a bezpieczeństwo energetyczne Finansowanie inwestycji energetycznych Stanisław
Bardziej szczegółowoBAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie
BAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie Janusz Moroz Członek Zarządu RWE Polska 17. listopada 2011 RWE company name 17.11.2011 PAGE 1 Barometr Rynku Energii RWE narzędzie
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku rola sektora ciepłownictwa i kogeneracji
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku rola sektora ciepłownictwa i kogeneracji Tomasz Dąbrowski Dyrektor Departamentu Energetyki Warszawa, 22 października 2015 r. 2 Polityka energetyczna Polski elementy
Bardziej szczegółowoTrendy i uwarunkowania rynku energii. tauron.pl
Trendy i uwarunkowania rynku energii Plan sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć źródło: PSE Porównanie wycofań JWCD [MW] dla scenariuszy optymistycznego i pesymistycznego w przedziałach pięcioletnich
Bardziej szczegółowoKLASTRY ENERGII Jan Popczyk
Politechnika Śląska CEP Klaster energii Żywiecka Energia Przyszłości KLASTRY ENERGII Jan Popczyk Żywiec, 1 marca 2017 ROZLEGŁE UWARUNKOWANIA 2020: Pakiet 3x20 CO 2 OZE efektywność 2030: Pakiet Zimowy efektywność
Bardziej szczegółowoRola gazu w gospodarce niskoemisyjnej
Rola gazu w gospodarce niskoemisyjnej Andrzej Modzelewski RWE Polska SA 18 listopada 2010 r. RWE Polska 2010-11-17 STRONA 1 W odniesieniu do innych krajów UE w Polsce opłaca się najbardziej inwestować
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 30 lipca 2018 r. Poz. 1455 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII 1) z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie wykonania obowiązku mocowego, jego rozliczania i
Bardziej szczegółowoPodsumowanie i wnioski
AKTUALIZACJA ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA OBSZARU MIASTA POZNANIA Część 13 Podsumowanie i wnioski W 755.13 2/7 I. Podstawowe zadania Aktualizacji założeń
Bardziej szczegółowoJak zintegrować elektrownię jądrową w polskim systemie elektroenergetycznym? Zbigniew Uszyński Departament Rozwoju Systemu 15 listopada 2017 r.
Jak zintegrować elektrownię jądrową w polskim systemie elektroenergetycznym? Zbigniew Uszyński Departament Rozwoju Systemu 15 listopada 2017 r. Integracja elektrowni jądrowej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym
Bardziej szczegółowoZapotrzebowanie na moc i potrzeby regulacyjne KSE. Maciej Przybylski 6 grudnia 2016 r.
Zapotrzebowanie na moc i potrzeby regulacyjne KSE Maciej Przybylski 6 grudnia 2016 r. Agenda Historyczne zapotrzebowanie na energię i moc Historyczne zapotrzebowanie pokrywane przez jednostki JWCD oraz
Bardziej szczegółowoOgraniczenia sieciowe maj 2018 r.
Ostrołeka B 220 kv 2 2 ## /0 ## /0 ## /0 9-20 25 postój bl. 5,,7,8 el. Dolna Odra wył. GRU-GBL wył. NAR-STN wył. MIL-OST wył. MIL-KOZ bl. postój 2 0 kv Bełchatów 400 kv 2 2 bl.2 postój bl.8 postój bl.7
Bardziej szczegółowo51 Informacja przeznaczona wyłącznie na użytek wewnętrzny PG
51 DO 2020 DO 2050 Obniżenie emisji CO2 (w stosunku do roku bazowego 1990) Obniżenie pierwotnego zużycia energii (w stosunku do roku bazowego 2008) Obniżenie zużycia energii elektrycznej (w stosunku do
Bardziej szczegółowoRozwój kogeneracji wyzwania dla inwestora
REC 2013 Rozwój kogeneracji wyzwania dla inwestora PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Departament Inwestycji Biuro ds. Energetyki Rozproszonej i Ciepłownictwa PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna
Bardziej szczegółowoSzanse i zagrożenia dla górnictwa węgla kamiennego w Polsce
Dr hab. in. Lidia Gawlik Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Szanse i zagrożenia dla górnictwa węgla kamiennego w Polsce II Ogólnopolska Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE
Bardziej szczegółowoPOLSKA ENERGETYKA STAN NA 2015 r. i CO DALEJ?
POLSKA ENERGETYKA STAN NA 2015 r. i CO DALEJ? dr Zbigniew Mirkowski Katowice, 29.09.15 Zużycie energii pierwotnej - świat 98 bln $ [10 15 Btu] 49 bln $ 13 bln $ 27 bln $ 7,02 mld 6,12 mld 4,45 mld 5,30
Bardziej szczegółowoPRAKTYKA I KNOW HOW (powstające klastry energii i opracowywana monografia X )
C Politechnika Śląska CEP Konwersatorium Inteligentna Energetyka Temat przewodni Transformacja energetyki: nowy rynek energii, klastry energii PRAKTYKA I KNOW HOW (powstające klastry energii i opracowywana
Bardziej szczegółowoZadania oraz rola OIP w nowym modelu funkcjonowania elektroenergetyki dr inż. Tomasz Kowalak, Dyrektor Departamentu Taryf
Zadania oraz rola OIP w nowym modelu funkcjonowania elektroenergetyki dr inż. Tomasz Kowalak, Dyrektor Departamentu Taryf XVIII Forum Teleinformatyki, Miedzeszyn, 27 września 2012 r. Agenda: 1. Przesłanki
Bardziej szczegółowoG-10.4(P)k. Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego
MINISTERSTWO ENERGII Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej G-10.4(P)k Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego www.me.gov.pl Agencja Rynku Energii S.A. Portal sprawozdawczy
Bardziej szczegółowo8 sposobów integracji OZE Joanna Maćkowiak Pandera Lewiatan,
8 sposobów integracji OZE Joanna Maćkowiak Pandera Lewiatan, 19.12.2017 O nas Forum Energii to think tank zajmujący się energetyką Wspieramy transformację energetyczną Naszą misją jest tworzenie fundamentów
Bardziej szczegółowoBADANIE RYNKU KONSTRUKCJI STALOWYCH W POLSCE
INSTYTUT INFORMACJI RYNKOWEJ DPCONSULTING WWW.IIR-DPC.PL BADANIE RYNKU KONSTRUKCJI STALOWYCH W POLSCE Dla POLSKIEJ IZBY KONSTRUKCJI STALOWYCH lipiec - sierpień 2015 METODOLOGIA Badanie przeprowadzono techniką
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2030 roku. Henryk Majchrzak Dyrektor Departamentu Energetyki Ministerstwo Gospodarki
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Henryk Majchrzak Dyrektor Departamentu Energetyki Ministerstwo Gospodarki Uwarunkowania PEP do 2030 Polityka energetyczna Unii Europejskiej: Pakiet klimatyczny-
Bardziej szczegółowoPerspektywy rozwoju OZE w Polsce
Perspektywy rozwoju OZE w Polsce Beata Wiszniewska Polska Izba Gospodarcza Energetyki Odnawialnej i Rozproszonej Warszawa, 15 października 2015r. Polityka klimatyczno-energetyczna Unii Europejskiej Pakiet
Bardziej szczegółowoNowe otwarcie przedsiębiorstw sektora gazownictwa warunki funkcjonowania w jednolitym wewnętrznym rynku gazu ziemnego Unii Europejskiej
Nowe otwarcie przedsiębiorstw sektora gazownictwa warunki funkcjonowania w jednolitym wewnętrznym rynku gazu ziemnego Unii Europejskiej HES II Marek Foltynowicz Kluczowe czynniki kształtujące rynek Członkostwo
Bardziej szczegółowoG-10.4(P)k. Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego
MINISTERSTWO ENERGII Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej G-10.4(P)k Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego www.me.gov.pl Agencja Rynku Energii S.A. Portal sprawozdawczy
Bardziej szczegółowoZrównoważony rozwój regionów w oparciu o węgiel brunatny 2014-11-19
Zrównoważony rozwój regionów w oparciu o węgiel brunatny 2014-11-19 Rola węgla brunatnego w gospodarce Polski 180 160 140 120 100 80 60 40 20 Struktura produkcji en. elektrycznej w elektrowniach krajowych
Bardziej szczegółowoMegaprojekty w PSE Operator S.A.
Megaprojekty w PSE Operator S.A. Henryk Majchrzak Prezes Zarządu PSE Operator S.A. Konferencja MEGA PROJEKTY 2011 28 Listopada 2011r. 1 PSE Operator S.A. w KSE Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne Zarządzanie
Bardziej szczegółowoG (P) k. Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny REGON G - 10.4 (P) k Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego
Bardziej szczegółowoZałącznik 1: Wybrane założenia liczbowe do obliczeń modelowych
RAPORT 2030 Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości
Bardziej szczegółowoDOKTRYNA PALIWOWO-ENERGETYCZNA POLSKI vs SUWERENNNOŚĆ ENERGETYCZNA POLSKI Synteza. Waldemar Kamrat Krajowa Izba Gospodarcza KEiPK/Politechnika Gdańska
DOKTRYNA PALIWOWO-ENERGETYCZNA POLSKI vs SUWERENNNOŚĆ ENERGETYCZNA POLSKI Synteza Waldemar Kamrat Krajowa Izba Gospodarcza KEiPK/Politechnika Gdańska POLITYKA KLIMATYCZNO-ENERGETYCZNA UE DO WSPÓLNYCH CELÓW
Bardziej szczegółowoG (P) k. Sprawozdanie o działalności przesyłowej i obrocie energią elektryczną za kwartał r a) za rok 2005 a)
MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY pl. Trzech Krzyży 3/5, 00-5 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Agencja Rynku Energii S.A. 00-950 Warszawa 1, skr. poczt. 143 G - 10.4 (P) k Numer identyfikacyjny
Bardziej szczegółowoJWCD czy njwcd - miejsce kogeneracji w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym
JWCD czy njwcd - miejsce kogeneracji w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym Witold Smolik 22 października 2015 Wymagania IRiESP - ogólne (1) 2.2.3.3.1. Podstawowe wymagania i zalecenia techniczne dla
Bardziej szczegółowoWyzwania stojące przed KSE i jednostkami wytwórczymi centralnie dysponowanymi. Maciej Przybylski 28 marca 2017 r.
Wyzwania stojące przed KSE i jednostkami wytwórczymi centralnie dysponowanymi Maciej Przybylski 28 marca 2017 r. Agenda 1 Aktualne zapotrzebowanie na energię i moc 7 Kierunki zmian organizacji rynku 2
Bardziej szczegółowoG (P) k. Sprawozdanie o działalności przesyłowej i obrocie energią elektryczną za kwartał r a) za rok 2006 a)
MINISTERSTWO GOSPODARKI pl. Trzech Krzyży 3/5, 00-5 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON a) Niepotrzebne skreślić Dział 1. Sprzedaż energii elektrycznej G - 10.4
Bardziej szczegółowoPolskie ciepłownictwo systemowe ad 2013
Polskie ciepłownictwo systemowe ad 2013 Stabilne podwaliny dla przyszłego porządku ciepłowniczego Bogusław Regulski Wiceprezes Zarządu IGCP Debata : Narodowa Mapa Ciepła - Warszawa 22 listopada 2013 Struktura
Bardziej szczegółowoZakłady Chemiczne "POLICE" S.A.
Strona / stron 1 /7 Spis treści: A. POSTANOWIENIA OGÓLNE 2 B. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA IRiESD 4 C. ZAKRES PRZEDMIOTOWY I PODMIOTOWY IRiESD ORAZ STRUKTURA IRiESD 5 D. WEJŚCIE W ŻYCIE IRiESD ORAZ TRYB
Bardziej szczegółowoBilansowanie mocy w systemie dystrybucyjnym czynnikiem wspierającym rozwój usług systemowych
Bilansowanie mocy w systemie dystrybucyjnym czynnikiem wspierającym rozwój usług systemowych Autorzy: Adam Olszewski, Mieczysław Wrocławski - Energa-Operator ("Energia Elektryczna" - 3/2016) Funkcjonujący
Bardziej szczegółowoMINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, Warszawa G-10.4(P)k
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa www.mg.gov.pl Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny REGON G-10.4(P)k Sprawozdanie o działalności operatora systemu
Bardziej szczegółowoTendencje związane z rozwojem sektora energetyki w Polsce wspieranego z funduszy UE rok 2015 i co dalej?
Miasto 2010 efektywność energetyczna w miastach Tendencje związane z rozwojem sektora energetyki w Polsce wspieranego z funduszy UE rok 2015 i co dalej? Elżbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego
Bardziej szczegółowoZarządca Rozliczeń S.A. Konsekwencje rozwiązania kontraktów długoterminowych (KDT)
Zarządca Rozliczeń S.A. Konsekwencje rozwiązania kontraktów długoterminowych (KDT) Krzysztof Szczęsny, Maciej Chrost, Jan Bogolubow 1 Czym były KDT-y? Zawarte w latach 90-tych przez wytwórców energii elektrycznej
Bardziej szczegółowoElektroenergetyka polska wybrane zagadnienia
Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki Konwersatorium Elektroenergetyka polska wybrane zagadnienia Maksymilian Przygrodzki Katowice, 18.03.2015 r Zakres tematyczny System elektroenergetyczny Zapotrzebowanie
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
Warszawa 10.10.2017 Polska energetyka 2050 4 scenariusze Dr Joanna Maćkowiak Pandera O nas Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej,
Bardziej szczegółowoG (P) k. Sprawozdanie o działalności przesyłowej i obrocie energią elektryczną. za kwartał r a) za rok 2003 a)
MINISTERSTWO GOSPODARKI Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON a) Niepotrzebne skreślić pl. Trzech Krzyży 5, 00-507 Warszawa G - 10.4 (P) k Sprawozdanie o działalności przesyłowej
Bardziej szczegółowoRola magazynowania energii. Operatora Systemu Przesyłowego
Rola magazynowania energii z perspektywy Operatora Systemu Przesyłowego Wojciech Lubczyński Dyrektor Projektu Smart Grid PSE Operator S.A. Energia Efekt - Środowisko Warszawa, 25 listopad 2011 Obszary
Bardziej szczegółowoStrategia Rozwoju ENERGOPROJEKT-KATOWICE SA NA LATA Aktualizacja na dzień: e p k. c o m. p l
Strategia Rozwoju ENERGOPROJEKT-KATOWICE SA NA LATA 2017 2020 Aktualizacja na dzień: 18.10.2016 SPIS ZAWARTOŚCI Misja i Wizja Aktualna struktura sprzedaży w EPK Otoczenie EPK Analiza SWOT / Szanse i zagrożenia
Bardziej szczegółowoG (P) k. Sprawozdanie o działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego. za kwartał r 1) za rok )
MINISTERSTWO GOSPODARKI, pl. Trzech KrzyŜy 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON 1) Niepotrzebne skreślić Dział 1. SprzedaŜ usług przesyłania G - 10.4
Bardziej szczegółowoz dnia Na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. z 2018 r. poz. 9) zarządza się, co następuje: Rozdział 1
Projekt z dnia 10 maja 2018 r. R O Z P O R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A E N E R G I I 1) z dnia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu wykonania obowiązku mocowego, jego rozliczania i demonstrowania
Bardziej szczegółowoSieci energetyczne pięciu największych operatorów
Sieci energetyczne pięciu największych operatorów Autor: Jarosław Tomczykowski - Biuro PTPiREE ("Energia Elektryczna" - nr 5/2015) W Polsce mamy prawie 200 operatorów systemu dystrybucyjnego (OSD), przy
Bardziej szczegółowoPrawo Energetyczne I Inne Ustawy Dotyczące Energetyki Kogeneracja Skuteczność Nowelizacji I Konieczność
Prawo Energetyczne I Inne Ustawy Dotyczące Energetyki Kogeneracja Skuteczność Nowelizacji I Konieczność dr inż. Janusz Ryk Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych II Ogólnopolska Konferencja Polska
Bardziej szczegółowoOPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO. Karta aktualizacji nr CB/3/2012 IRiESP - Bilansowanie systemu i zarządzanie ograniczeniami systemowymi
regulacyjnych usług systemowych w zakresie rezerwy interwencyjnej, o dodatkową usługę pod nazwą Interwencyjna rezerwa zimna, zapewniającą OSP dostęp do jednostek wytwórczych utrzymywanych w gotowości do
Bardziej szczegółowoWpływ rozwoju sieci przesyłowej na bezpieczeństwo i niezawodność pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego
Wpływ rozwoju sieci przesyłowej na bezpieczeństwo i niezawodność pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego Autor: Waldemar Skomudek - Wiceprezes Zarządu Spółki PSE Operator SA ( Energetyka sierpień
Bardziej szczegółowoInteligentna Energetyka na podstawie strategii GK PGE
1 Inteligentna Energetyka na podstawie strategii GK PGE Nowoczesna energetyka konwencjonalna Elastyczność i efektywność Nowe technologie i modele biznesowe Redefinicja misji GK PGE konieczne zmiany Nowa
Bardziej szczegółowoAgencja Rynku Energii S.A Warszawa 1, skr. poczt. 143
MINISTERSTWO GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej G - 10.4 (P) k Sprawozdanie o działalności przesyłowej i obrocie energią elektryczną pl. Trzech Krzyży 3/5, 00-507
Bardziej szczegółowoPrognoza kosztów energii elektrycznej w perspektywie 2030 i opłacalność inwestycji w paliwa kopalne i w OZE
Debata Scenariusz cen energii elektrycznej do 2030 roku - wpływ wzrostu cen i taryf energii elektrycznej na opłacalność inwestycji w OZE Targi RE-energy Expo, Warszawa, 11 października 2018 roku Prognoza
Bardziej szczegółowoCeny sprzedaży energii elektrycznej objęte zostały wnioskiem o niepublikowanie.
Autopoprawka nr 1 Rozdział V Dane o działalności Emitenta Strony o numerach od 110 do 115 - było: 10.3 Umowa sprzedaży energii elektrycznej czynnej Data zawarcia umowy: 15 listopada 2004 r. Okres obowiązywania
Bardziej szczegółowoGaz szansa i wyzwanie dla Polskiej elektroenergetyki
SPOŁECZNA RADA NARODOWEGO PROGRAMU REDUKCJI EMISJI Gaz szansa i wyzwanie dla Polskiej elektroenergetyki Prof. Krzysztof Żmijewski Sekretarz Generalny KOHABITACJA. ROLA GAZU W ROZWOJU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ
Bardziej szczegółowoSulechów, 18 Listopad 2011 r. Podłączenie do sieci elektroenergetycznych jako główna bariera w rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce
Podłączenie do sieci elektroenergetycznych jako główna bariera w rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce Pełnomocnik Wojewody Zachodniopomorskiego ds. Bezpieczeństwa Energetycznego Witold KĘPA 2020
Bardziej szczegółowoEnergetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na
Bardziej szczegółowoWspółpraca energetyki konwencjonalnej z energetyką obywatelską. Perspektywa Operatora Systemu Dystrybucyjnego
Współpraca energetyki konwencjonalnej z energetyką obywatelską Perspektywa Operatora Systemu Dystrybucyjnego 13 listopada 2014 Rozwój źródeł rozproszonych zmienia model funkcjonowania systemu elektroenergetycznego
Bardziej szczegółowoBudowa dwutorowej linii elektroenergetycznej 400 kv Kozienice Ołtarzew Spotkanie z Władzami Samorządowymi oraz Przedstawicielami Mieszkańców
Budowa dwutorowej linii elektroenergetycznej 400 kv Kozienice Ołtarzew Spotkanie z Władzami Samorządowymi oraz Przedstawicielami Mieszkańców Konstancin-Jeziorna, 15 czerwca 2015 r. Plan rozwoju Krajowego
Bardziej szczegółowoDEBATA Inteligentna dystrybucja - wsparcie dla rynku
Warszawa luty 2006 DEBATA Inteligentna dystrybucja - wsparcie dla rynku Krzysztof Żmijewski Politechnika Warszawska Społeczna Rada Konsultacyjna Energetyki Warszawa luty 2006 Rynek usług elektroenergetycznych
Bardziej szczegółowoW odpowiedzi na artykuł Władysława Mielczarskiego Bezpieczeństwo bez przygotowania 1 (Rzeczpospolita, 2/3 października 2004)
dr inż. Andrzej Kerner Warszawa, 05.10.2004 Ekspert ARE S.A. W odpowiedzi na artykuł Władysława Mielczarskiego Bezpieczeństwo bez przygotowania 1 (Rzeczpospolita, 2/3 października 2004) 1. Użyte metody
Bardziej szczegółowoBilans potrzeb grzewczych
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY OPALENICA Część 04 Bilans potrzeb grzewczych W 854.04 2/9 SPIS TREŚCI 4.1 Bilans potrzeb grzewczych
Bardziej szczegółowoRYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE - stan na 31 marca 2012 r. Raport TOE
RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE - stan na 31 marca 2012 r. Raport TOE Prezentacja TOE na posiedzenie Podkomisji ds. Energetyki Warszawa, 24.05.2012 r. ZAKRES RAPORTU TOE 2012. SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoMoce interwencyjne we współczesnym systemie elektroenergetycznym Wojciech Włodarczak Wartsila Polska Sp. z o.o.
Moce interwencyjne we współczesnym systemie elektroenergetycznym Wojciech Włodarczak Wartsila Polska Sp. z o.o. 1 Wärtsilä lipiec 11 Tradycyjny system energetyczny Przewidywalna moc wytwórcza Znana ilość
Bardziej szczegółowoI co dalej z KDT? Warszawa, 14 czerwca 2007 roku
I co dalej z KDT? Warszawa, 14 czerwca 2007 roku 0 Wydobycie Wytwarzanie Przesył Dystrybucja Sprzedaż Potencjał rynkowy PGE PGE po konsolidacji będzie liderem na polskim rynku elektroenergetycznym, obecnym
Bardziej szczegółowo