Małgorzata Kułakowska

Transkrypt

1 Społeczeństwo wielokulturowe we współczesnym świecie Małgorzata Kułakowska 15 marca 2012

2 Plan, czyli o czym będziemy mówić? Wielokulturowe społeczeństwo =? Kultura tożsamość kulturowa etniczność religia język Odwiedzimy Wielką Brytanię I na koniec podsumujemy

3 Kultura okiem socjologa Piotr Sztompka - właściwy dla członków danej zbiorowości sposób życia, obowiązujący wzorzec działania i myślenia; - historycznie wytworzony system wzorców życia, które skłonii są podzielać wszyscy członkowie jakiejś zbiorowości - to wszystko co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności Autorskie zachowanie Zachowania zaczerpnięte ze społeczności Picie kawy z cytryną Nazywanie kogoś pieszczotliwie krogulcem Noszenie zgubionego guzika na szczęście Nie wychodzenie z domu w piżamie Jedzenie nożem i widelcem Rozmowa po polsku

4 Wielokulturowość =? Tadeusz Paleczny, Interpersonalne stosunki międzykulturowe Wielokulturowość rozpatruje się aktualnie najczęściej w kontekście państwowo-narodowym, jako rzeczywisty układ zależności grup kulturowych pozostających ze sobą w wzajemnych związkach, ( ) [jednak] może być [ona] rozpatrywana [również] w wymiarze zależności mikrospołecznych, w granicach wspólnoty sąsiedzkiej, jednego budynku mieszkalnego, zajmowanego przez rodziny wywodzące się z różnych grup kulturowych, dzielnicy miejskiej, względnie jednorodnego getta etnicznego czy rasowego.

5 wieloznaczność wielokulturowości - Wielokulturowość czy multikulturalizm? Opis rzeczywistości czy jej ocena?

6 Wielokulturowość jako opis rzeczywistości, czyli podejście deskryptywne W tym ujęciu wielokulturowość to: współwystępowanie na tej samej przestrzeni (albo w bezpośrednim sąsiedztwie bez wyraźnego rozgraniczenia, albo w sytuacji aspiracji do zajęcia tej samej przestrzeni) dwóch lub więcej grup społecznych o odmiennych cechach dystynktywnych: wyglądzie zewnętrznym, języku, wyznaniu religijnym, układzie wartości itd., które przyczyniają się do wzajemnego postrzegania odmienności z różnymi tego skutkami [Marian Golka]

7 Wielokulturowość czy multikulturalizm? Wielokulturowość to fakt istnienia wielu kultur i świadomość takiego stanu rzeczy, a multikulturalizm to normatywna odpowiedź na wielokulturowość; [Michał Buchowski]

8 Jako termin normatywny wielokulturowość oznacza aprobatę dywersyfikacji społecznej, wyrażonej w prawie gwarantującym odmiennym grupom kulturowym szacunek i uznanie, lub w aprobacie korzyści, jakie wypływają z różnorodności moralnej i kulturowej dla całego społeczeństwa [Andrew Heywood] Wielokulturowość (multiculturalism) to pogląd, że kultury mniejszościowe powinny mieć jak największą reprezentację w instytucjach prawnych, politycznych i edukacyjnych [Roger Scruton] jako multikulturalizm rozumieć zatem będę polityczną integrację (accommodation) społeczności imigranckich w krajach zachodniej Europy [Tariq Modood]

9 Możliwe odpowiedzi na zjawisko wielości i inności [Andrzej Szahaj] 1) podejście wynikające z przekonania, że istnieje Jedynie Słuszny Standard Wszystkiego, ujmujące wielokulturowość i wszelką odmienność w kategoriach dewiacji; 2) po drugie, ujęcie postulujące tolerowanie odmienności jako wybór mniejszego zła wobec alternatywy zwalczania jej przemocą; 3) po trzecie, postulat akceptowania różnic, odnajdywania korzyści z nich płynących, przy zachowaniu jednak przekonania o wyższości pewnych przekonań, które się samemu żywi, nad przekonaniami innymi 4) stanowisko czwarte, celebrujące odmienności i różnice, a wręcz dążące do ich multiplikacji. Szahaj stanowisko trzecie i czwarte zdaje się wiązać z filozofią multikulturalizmu, z tym, że pierwsze z nich nazywa bliską mu wersją umiarkowaną, zaś ostatnie odrzuca jako niewiarygodne

10

11 Pojęcia tożsamości i kultury A. Giddens, mówiąc ogólnie, tożsamość odnosi się do tego, jak ludzie rozumieją sami siebie i co ma da nich znaczenie (...) - do najważniejszych źródeł tożsamości należą: 1) płeć 2) orientacja seksualna 3) narodowość lub etniczność 4) klasa społeczna (zawód) P. Sztompka, tożsamość zbiorowa: poczucie wspólnoty i identyfikacja z członkami pewnej zbiorowości wyrażane subiektywnie sformułowaniem my, któremu towarzyszy świadomość odrębności od osób z zewnątrz, określanych jako oni

12 Kim jestem? Polką Ciotką i córką badaczem wykładowcą kobietą Mam na imię Małgorzata

13 czynnikiem, który w coraz większym i istotniejszym stopniu decyduje o złożoności i pluralizmie społeczeństwa nie jest fakt pochodzenia rasowego bądź narodowego, ale tożsamość kulturowa ich członków [T. Paleczny] Tożsamość kulturowa czyli? Tożsamość kulturowa ma wielorakie oblicze, - wyraża się w spontanicznej identyfikacji ze wspólnotą lokalną, regionalną, narodową, językową, z charakteryzującymi tę wspólnotę wartościami moralnymi i estetycznymi; - w sposobie przyswajania tradycji, obyczajów, wzorów i modeli życia, w poczuciu więzi ze wspólnym losem i jego przemianami, - w obliczu indywidualnego >>ja<< w >>ja<< zbiorowym, utrwalającym jego obraz [I. Wojnar]

14 Multikulturalizm jako filozofia polityczna zdaje się sugerować bardzo określoną wizję kultury jako organicznej całości charakterystycznej dla danej społeczności W zależności od kontektu nacisk będzie położony na: - Język - Religię - Etniczność ('kryteria rasowe')

15 kategorie 'etniczności' oraz 'rasy' oraz religijność - niejednoznaczność tych kategorii - po co zbierać takie informacje?

16 'Rasa' jako wyróżnione kulturowo różnice biologiczne, zaś etniczność odnosi się do kulturowych praktyk i zapatrywań [Anthony Giddens]

17 Grupy etniczne czyli grupy społeczne wyróżniające się poprzez swoje praktyki kulturalne i obdarzone świadomością swojej inności - w praktyce brytyjskiej administracji przywoływane takie elementy jak: - wspólne dziedzictwo, - pamięć o wspólnej przeszłości, - wspólne symbole kluczowe dla grupowej tożsamości - wygląd fizyczny, - subiektywna identyfikacja, - poczucie przynależności kulturowej oraz religijnej, - czy poczucie społecznego wykluczenia. Dane uzyskiwane ze spisów powszechnych oparte o subiektywną identyfikację respondenta wyrażoną poprzez wybranie jednej z zaproponowanych opcji. Ethnic group statistics A guide for the collection and classification of ethnicity data, The Office for National Statistics Web Site 2003, pozyskany 24 stycznia 2009 roku,

18

19

20 Jak pytać o religię? - Jaka jest Pani/Pana religia; - Jaka jest Pani/Pana religia, nawet jeśli Pani/Pan obecnie nie praktykuje? - Czy postrzega Pani/Pan siebie jako wyznawcę jakiejkolwiek religii? - Do jakiej religii, wyznania czy organizacji Pani/Pan przynależy? - W obrębie jakiej religii, wyznania czy organizacji został/a Pan/Pani wychowany/a

21 Język - Środek komunikacji - Symboliczny przewodnik po kulturze Język danej zbiorowości ludzkiej (która mówi i myśli w danym języku) jest organizatorem jej doświadczenia i kształtuje dzięki temu jej świat oraz społeczną rzeczywistość - w społeczeństwie wielokulturowym w grupach mniejszości kulturowych wiele osób chce zachować pierwszy język nie tylko dlatego, że może się nim łatwiej porozumiewać w rodzinie, ale dlatego, że funkcjonuje on jako centralny element ich dziedzictwa kulturowego, jako czynnik nabywania pierwszych warstw tożsamości poprzez naśladownictwo i naturalną identyfikację

22

23 Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

24 Przypadek brytyjski - O jakich grupach kulturowych możemy mówić? Geoffrey M. Golia

25 Mozaika społeczna Zjednoczonego Królestwa - kategorie zastosowane podczas ostatniego spisu powszechnego w Zjednoczonym Królestwie: płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, miejsce zamieszkania, kraj urodzenia, tożsamość narodowa, grupa etniczna, wyznanie (opcjonalnie), obywatelstwo, kwalifikacje, zatrudnienie - jeśli chodzi o grupę etniczną to wybór pomiędzy: Białym, osobą z grupy mieszanej, (brytyjskim) Azjatą, (brytyjskim) Czarnym, lub osobą z innej grupy etnicznej... - jeśli chodzi o religię, wybór pomiędzy: chrześcijaninem, buddystą, hindusem, żydem, muzułmaninem, sikhem, lub wyznawcą innej religii

26

27

28

29 Grupy religijne Grupy religijne na terytorium Wielkiej Brytanii (GB) na podstawie spisu powszechnego z roku 2001 Źródło: Focus on Ethnicity and Religion, Dobbs, J., Green, H. and Zealey, L.(red.), 2006 Edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2006;' Focus on Religion, Office for National Statistics, October 2004

30 Współczynnik różnorodności etnicznej Źródło:Focus on Ethnicity and Religion, Dobbs, J., Green, H. and Zealey, L.(red.), 2006 Edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2006;

31 jaka jest obecnie brytyjska wielokulturowość? Główne wyznaczniki - kontrowersyjne ujęcie etniczności skorelowanej z kryteriami 'rasowymi' - religijność nacisk położony na religie niechrześcijańskie, zwłaszcza islam - wątki imigracyjne, postkolonialne

32

33 Podsumowanie - Kultura rozumiana jako całość wytworów ludzkich, Wytwory materialne narzędzia, broń, domy, warsztaty pracy, obiekty kultowe, formy zarządzania, prawa, dzieła sztuki itp.; Całość wspólnotowych wytworów mentalnych i duchowych a więc systemy symboli, idei, wierzeń, wrażeń estetycznych, wartości itp. oraz różnych form zachowania by wymienić tylko instytucje, grupy, rytuały, sposoby organizowania się itp.; - Wielokulturowość rozumiana jako współwystępowanie na tej samej przestrzeni dwóch lub więcej grup społecznych różniących się od siebie i swojej odmienności świadomych - Tożsamość kulturowa jako identyfikacja z określonymi wartościami kulturowymi - Różnice etniczne i religijne jako dominujące w debacie na temat wielokulturowości - Wielopłaszczyznowe relacje społeczne Zjednoczonego Królestwa

34 Źródła, inspiracje - Ethnic group statistics A guide for the collection and classification of ethnicity data, The Office for National Statistics Web Site 2003, pozyskany 24 stycznia 2009 roku, - Focus on Ethnicity and Religion, Dobbs, J., Green, H. and Zealey, L.(red.), 2006 Edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2006;' Focus on Religion, Office for National Statistics, October Final Key List of extended Ethnic Groups, uzyskana 24 października 2009 roku, d_eth_codes_v1_oct06.xls, - J. Nikitorowicz, Edukacja regionalna i międzykulturowa, Warszawa P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Warszawa T. Paleczny, Interpersonalne stosunki międzykulturowe, Kraków Czy klęska wielokulturowości?, H. Mamzer (red.), Poznań A. Giddens, Socjologia, Warszawa A. Heywood, Politologia, Warszawa T. Modood, Multiculturalism, Cambridge A. Szahaj, E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego, Marian Kempny, Alina Kapciak, Sławomir Łodziński (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa 1997

35 Dziękuję za uwagę Prezentacja będzie dostępna na stronie Znajdą tam również Państwo inne prace o podobnej tematyce