Piśmiennictwo uzupełniające: Korzeń Z.: Ekologistyka. Biblioteka Logistyki. Poznań 2001.

Transkrypt

1 Przedmiot: Transport wewnątrzzakładowy Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; rodzaj studiów: stacjonarne, I stopnia; semestr: VI Wykładowca: prof. dr hab. inż. Roman Hejft, dr inż. Sławomir Obidziński - wykłady: kolokwium zaliczeniowe; - ćwiczenia laboratoryjne: kolokwia cząstkowe, sprawozdania; Tematy wykładów 15 godzin Transport w produkcji rolnej i spożywczej. Zastosowanie środków transportu w procesach technologicznych. Charakterystyka poszczególnych rodzajów transportu. Charakterystyka materiałów transportowanych i środków transportu. Dobór środków transportowych. Budowa i działanie przenośników taśmowych, pneumatycznych, zgrzebłowych, płytowych, ślimakowych, grawitacyjnych, wibracyjnych, itp. Wózki akumulatorowe. Charakterystyka form składowania produktów. Eksploatacja środków transportowych Wymogi BHP. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 15 godzin Budowa, zasada działania i badania przenośników płytkowych. Budowa, zasada działania i badania przenośników taśmowych. Budowa, zasada działania i badania przenośników pneumatycznych. Budowa, zasada działania i badania przenośników wibracyjnych. Budowa, zasada działania i badania przenośników ślimakowych. Budowa, zasada działania i badania cyklonu. Burski Z., Krasowski E.: Maszyny i urządzenia transportowe w przemyśle rolnospożywczym. Wydaw. AR w Lublinie, Lublin Polański A.: Mechanizacja wewnętrznego transportu. PWN, Warszawa-Poznań Korzeń Z.: Logistyczne systemy transportu bliskiego i magazynowania, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2003 Korzeń Z.: Ekologistyka. Biblioteka Logistyki. Poznań Przedmiot: Eksploatacja techniczna Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; rodzaj studiów: stacjonarne, I stopnia; semestr: VI Wykładowca: prof. dr hab. inż. Roman Hejft, dr inż. Sławomir Obidziński - wykłady: kolokwium zaliczeniowe; - ćwiczenia laboratoryjne: kolokwia cząstkowe, sprawozdania; Techniczne i ekonomiczne aspekty eksploatacji środków transportowych. Budowa i znaczenie warstwy wierzchniej w procesach trybologicznych. Rodzaje tarcia. Zużycie trybologiczne.

2 Smarowanie. Użytkowanie maszyn i urządzeń. Utrzymanie maszyn i urządzeń w gotowości technicznej. Trwałość i niezawodność maszyn i urządzeń. Zużycie nietribologiczne. Diagnostyka techniczna. Systemy eksploatacji maszyn i urządzeń. Hałas i bezpieczeństwo w użytkowaniu maszyn i urządzeń. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 15 godzin Wyznaczanie współczynnika tarcia ślizgowego i tocznego. Oznaczanie właściwości fizycznych (gęstości, lepkości, penetracji) podstawowych płynów eksploatacyjnych i smarów plastycznych. Ocena zużycia trybologicznego i nietribologicznego elementów maszyn po procesach eksploatacji i ich analiza pod kątem stanu zdatności użytkowej. Oznaczanie natężenia hałasu maszyn i urządzeń transportowych. 1. Legutko S.: Eksploatacja maszyn. Wyd. Pol. Poznańskiej, Poznań, Kaźmierczak J.: Eksploatacja systemów technicznych. Wyd. Pol. Śląskiej. Gliwice, Żółtowski B.,_WIK Z.: Leksykon diagnostyki technicznej. ISBN X. Wyd. ATR. Bydgoszcz Czarny R. Smary plastyczne. WNT, W-wa, Hebda M. Eksploatacja samochodów ITEkspl. Radom, 2006 Przedmiot: Przetwórstwo surowców pochodzenia roślinnego Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Przetwórstwo rolnospożywcze; Wykładowca: dr hab. inż. Henryk Konopko, mgr Marta Matusiewicz - wykłady: egzamin pisemny; - ćwiczenia: ocena prezentacji wybranych technologii oraz kolokwium końcowe; - ćwiczenia laboratoryjne: sprawdziany z przygotowania do zajęć, sprawozdania; Schematy ideowe i technologiczne. Podstawy obliczeń bilansowych linii produkcyjnych. Przetwórstwo ziarna zbóż. Piekarstwo i ciastkarstwo. Podstawowe technologie produkcji mieszanek paszowych. Technologie produkcji tłuszczów roślinnych. Produkcja krochmalu i mączki ziemniaczanej. Produkcja płatków i krajanki ziemniaczanej. Przetwarzanie ziemniaków na produkty spożywcze (chipsy, frytki i prażynki) oraz puree. Technologia produkcji cukru. Produkty uboczne w cukrownictwie. Podstawy technologii produkcji: koncentratu pomidorowego, soków zagęszczonych i pitnych, nektarów i kremogenów, Technologie produkcji win, mrożonek, konserw, marynat oraz kiszonek. Technologie wytwarzania wyrobów mrożonych. Technologie i linie produkcyjne do suszenia żywności. Technologie produkcji piwa i spirytusu etylowego.

3 Tematy ćwiczeń 15 godzin W ramach ćwiczeń audytoryjnych studenci samodzielnie opracowują i prezentują przed grupą dwie prezentacje. Pierwsza z nich zawiera charakterystykę zadanego produktu oraz surowców niezbędnych do jego wytworzenia. Druga prezentacja przedstawia technologię(-ie) produkcji zadanego produktu oraz podstawowe maszyny i aparaty w niej używane. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 30 godzin Ocena jakości różnych rodzajów mąki. Technologia wytwarzania ciasta. Ocena jakości pieczywa. Technologia półproduktów owocowych i warzywnych. Technologia i analiza kawy instant. Charakterystyka koncentratów przypraw. Charakterystyka surowców oleistych i olejów jadalnych. Przetwórstwo ziemniaków. Technologia produkcji biomasy drożdżowej i ocena drożdży piekarskich. Biotechnologia żywności (red. W. Bednarski, A. Reps, M. Adamczak [et al.]). - Wyd. 2 zm. WNT, Warszawa, Surowce spożywcze pochodzenia roślinnego (red. K. Świetlikowska, R. Kazimierczak [et al.]. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, Oszmiański J. Technologia i analiza produktów z owoców i warzyw: wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław, Biller E. Technologia żywności: wybrane zagadnienia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, Wybrane zagadnienia z technologii żywności (red. Marta Mitek, Mirosław Słowiński). Wydawnictwo SGGW, Warszawa, Jankowski S. Zarys technologii młynarstwa i kaszarstwa. WNT, Warszawa, Postolski J., Gruda Z. Zamrażanie żywności. WNT Warszawa, Niewiadomski H. Technologia tłuszczów jadalnych. WNT, Warszawa, Grochowicz J. Technologia produkcji mieszanek paszowych. PWRiL, Warszawa Przedmiot: Przetwórstwo surowców pochodzenia zwierzęcego Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Przetwórstwo rolnospożywcze; Wykładowca: dr inż. Joanna Szaciło - wykłady: egzamin pisemny; - ćwiczenia: kolokwia pisemne, odpowiedzi ustne; - ćwiczenia laboratoryjne: sprawdziany z przygotowania do zajęć, sprawozdania; Technologia pozyskiwania surowców zwierzęcych. Ubój drobiowy, wołowy i wieprzowy. Technologia produkcji wędlin i konserw mięsnych. Dodatki funkcjonalne stosowane w przetwórstwie mięsa.

4 Przetwórstwo i przechowalnictwo jaj. Technologia pozyskiwania i przetwórstwo ryb. Technologia produkcji mleka i przetworów mlecznych. Tematy ćwiczeń 15 godzin Peklowanie mięsa - Wyliczanie podstawowego składu solanki. Normalizacja mleka zadania rachunkowe. Wydajność procesów technologicznych w przetwórstwie surowców pochodzenia zwierzęcego zadania rachunkowe. Dodatki do żywności pochodzenia zwierzęcego. Dodatki wzbogacające żywność w deficytowe składniki, chemiczne substancje utrwalające oraz nadające określone cechy organoleptyczne, dodatki ułatwiające przebieg procesów technologicznych. Zamienniki mięsa. Surowce pochodzenia roślinnego w technologii zamienników białek zwierzęcych. Zamienniki tłuszczu w przetwórstwie mięsnym. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 30 godzin Analiza organoleptyczna i fizykochemiczna mięsa świeżego, dysekcja surowców mięsnych. Określenie wpływu dodatków funkcjonalnych na właściwości mięsa. Analiza organoleptyczna i fizykochemiczna konserw produkowanych metodą laboratoryjną. Badanie jakości mięsa peklowanego i tłuszczów zwierzęcych. Badanie jakości jaj i proszku jajecznego oraz ich przydatności technologicznej. Ocena jakości ryb surowych, wędzonych i konserw rybnych. Analiza jakości mleka i mlecznych napojów fermentowanych, masła i serów podpuszczkowych. Miłek M., Słowiński M.: Wybrane zagadnienia z technologii żywności. Wyd. SGGW, Warszawa Sobczyński A., Zmudziński W.: Ocena jakości produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Wyd. AE, Poznań, Skrabka Błotnicka T.: Technologia żywności pochodzenia zwierzęcego. Wyd. AE, Wrocław Ziajka S.: Mleczarstwo zagadnienia wybrane. Wydaw. ART., Olsztyn Florczyk E., Korczak J.: Towaroznawstwo wybranych produktów spożywczych. WAR, Poznań, 2004 Przedmiot: Jakość i bezpieczeństwo żywności Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Przetwórstwo rolnospożywcze; Wykładowca: dr Jolanta Piekut - wykłady: zaliczenie pisemne; - ćwiczenia: kolokwium, przygotowanie dokumentacji GMP i GHP;

5 Przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny żywności obowiązujące w Polsce i Unii Europejskiej. Zasady znakowania i pakowania żywności. Instytucje nadzorujące bezpieczeństwo żywności i żywienia. Charakterystyka grup produktów spożywczych oraz określenie ich roli w żywieniu. Podstawy higieny żywności i żywienia. Wpływ warunków przechowywania żywności i procesów technologicznych na wartość odżywczą posiłków. Dodatki do żywności. Rodzaje zanieczyszczeń żywności i ich źródła: zanieczyszczenia biologiczne, zanieczyszczenia chemiczne, zanieczyszczenia fizyczne. Przyczyny zakażeń i zatruć pokarmowych oraz główne choroby przenoszone drogą pokarmową. Tematy ćwiczeń 30 godzin Zasady Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) jako podstawa zapobiegania zanieczyszczeniom środków spożywczych, zakażeniom i zatruciom pokarmowym: wymagania zdrowotne dla osób zatrudnionych w procesie produkcji i obrocie żywnością, prawidłowe zachowanie higieniczne personelu, zaopatrzenie w wodę do celów technologicznych, zasady prawidłowego mycia, czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń, maszyn, urządzeń i sprzętu, metody zabezpieczenia zakładu przed owadami i gryzoniami oraz ich zwalczanie. Zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP) jako najskuteczniejszy sposób prowadzenia wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności: prawidłowe przechowywanie poszczególnych asortymentów środków spożywczych, prawidłowe postępowanie z surowcem, zapewnienie prawidłowego prowadzenia procesów technologicznych, podstawowe zasady funkcjonowania transportu wewnętrznego i zewnętrznego. Gertig H., Duda G.: Żywność a zdrowie i prawo. PZWL, Warszawa 2006 Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r. z późniejszymi zmianami. Świderski F.: Żywność wygodna i żywność funkcjonalna. WNT, Warszawa Sikorski Z.: Chemia żywności: skład, przemiany i właściwości żywności.: WNT, Warszawa 2002 Ciborowska H. i in.: Dietetyka: żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa 2004 Gawędzki J. i in.: Żywienie człowieka: podstawy nauki o żywieniu. Wyd. Naukowe PWN, T.1, Warszawa 2004 Ustawodawstwo UE oraz Polski. Przedmiot: Szkodniki produktów przechowywanych Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Przetwórstwo rolnospożywcze; Wykładowca: dr inż. Elżbieta Wołejko - wykłady: zaliczenie pisemne;

6 - ćwiczenia: zaliczenie kolokwiów z poszczególnych ćwiczeń; Charakterystyka gromad szkodników produktów przechowywanych. Wpływ czynników abiotycznych na występowanie szkodników magazynowych. Preferencje pokarmowe szkodników produktów przechowywanych. Metody wykrywania szkodników produktów przechowywanych. Prawidłowa budowa magazynów i przechowalni. Metody fizyczne, chemiczne, biologiczne, prewencyjne i integrowane wykorzystywane do walki z szkodnikami produktów przechowywanych. Elementy ekonomiki ochrony produktów. Tematy ćwiczeń 30 godzin Morfologia i rozwój szkodników. Rozkruszki - szkodniki produktów przechowywanych. Rybiki, skorki i gryzki - szkodniki produktów przechowywanych. Karaczany - rozróżnianie, ich bionomia, szkodliwość w tym zagrożenie dla zdrowia człowieka i ich zwalczanie. Przegląd chrząszczy szkodliwych w przechowalniach. Rozróżnianie najważniejszych szkodników z rzędu chrząszczy, ich bionomia, szkodliwość i zwalczanie. Przegląd motyli szkodliwych w przechowalniach. Rozróżnianie najważniejszych szkodników z rzędu motyli, ich bionomia, szkodliwość i zwalczanie. Ślimaki w przechowalniach. Gołębiowska Z., Nawrot J. Szkodniki magazynowe. PWRiL, Warszawa, Nawrot J. Owady-szkodniki magazynowe. Themar, Warszawa, Boczek J., Czajkowska B. Roztocze magazynowe i kurzu domowego. Themar, Warszawa, Dzienniki ustaw i monity rządowe dotyczące ochrony fitosanitarnej. Chodyniecki A. Szkodniki żywności w przetwórstwie rybnym. PWN, Warszawa, Ignatowicz S Gryzki, ich szkodliwość i zwalczanie, Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników Dezynfekcji, Dezynsekcji i Deratyzacji, nr 4, Krajewski A., Witomski P. Ochrona drewna, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, Nawrot J. Klucz do rozpoznawania stadiów larwalnych szkodników magazynowych. Themar, Warszawa, Przedmiot: Zarządzanie w przetwórstwie rolno-spożywczym Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Przetwórstwo rolnospożywcze; Wykładowca: mgr Piotr Łukowski - wykłady: zaliczenie pisemne; - zajęcia laboratoryjne: sprawdzian z wiedzy teoretycznej, aktywność na zajęciach, przygotowanie planu biznesowego;

7 Tematy wykładów 15 godzin Istota zarządzania. Charakterystyka i znaczenie branży przetwórczej - jej pozycja na rynku i znaczenie dla gospodarki krajowej oraz regionalnej. Podstawowe elementy zarządzania strategicznego oraz zarządzania przez jakość w przetwórstwie. Logistyka zaopatrzenia, produkcji oraz dystrybucji. Finansowanie przedsięwzięć z sektora rolno-spożywczego. Uproszczony plan biznesowy przedsięwzięcia. Tematy ćwiczeń 15 godzin Ocena zasadności tworzenia lub rozwijania działalności przetwórczej. Koszty i korzyści związane z zarządzaniem przez jakość. Uproszczone łańcuchy logistyczne. Wartość pieniądza w czasie. Uproszczony plan biznesowy przedsięwzięcia z zakresu przetwórstwa rolno - spożywczego. Kołożyn-Krajewska D. zarządzanie bezpieczeństwem żywności. Teoria i praktyka. Beck Kaleta A. "Przetwórstwo rolno-spożywcze. Wybrane aspekty inżynieryjno-produkcyjne i energetyczne", SGGW 2008 ; Ministerstwo rolnictwa i rozwoju wsi, Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, Narodowy Plan Rozwoju ; Brejwo J., Burzycki J. i inni, Poradnik dla producentów żywności. Nowoczesne formy zarządzania jako nowa szansa dla przedsiębiorców sektora rolno-spożywczego w województwie lubuskim, ZCO 2003 Przedmiot: Ochrona wód Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Zarządzanie środowiskiem; Wykładowca: prof. dr hab. Andrzej Górniak - wykłady: egzamin pisemny; - ćwiczenia laboratoryjne: sprawozdania z ćwiczeń, aktywność na zajęciach, kolokwium zaliczeniowe; Woda i jej znaczenie. Obieg wody na Ziemi, czynniki naturalne i antropogeniczne. Zasoby wody, elementy, dostępność. Wody podziemne, ich zasoby, typy wód podziemnych, główne zbiorniki, cechy wód, wykorzystanie, degradacja ilościowa i jakościowa zasobów, metody ochrony czynnej i biernej. Rzeki Polski, kształtowanie zasobów, parametry hydrologiczne, przepływ nienaruszalny, ustroje rzeczne. Ekstremalne zjawiska hydrologiczne - susza, wezbranie. Typologia naturalnych koryt rzecznych. Przekształcanie ekosystemów rzecznych i ich jakość. Jeziora i zbiorniki sztuczne cechy morfologiczne i zlewniowe, typologia żyzności wód, główne zespoły organizmów. Formy przekształceń wód stojących, zbiorniki

8 retencyjne i mała retencja, gospodarka stawowa. Biologiczne, techniczne metody rewitalizacji i rekultywacji wód limnicznych. Zasady i formy gospodarki wodnej, zapotrzebowania na wodę. Podstawy prawne korzystania z zasobów wodnych. Systemy wodne, klasyfikacje wód i stanu jakości jednolitych części wód powierzchniowych, bilans wodny. Ochrona przed nadmiarem i niedoborem wody, ochrona przed powodzią czynna i bierna, organizacja ochrony przeciwpowodziowej (instytucje, obowiązki, kompetencje, wspomaganie prawne). Użytkowanie wód, formy, zasady, konsekwencje. Systemy melioracyjne. Metody uzdatniania wody, systemy wodociągowe. Organizacja gospodarki ściekowej, typologia ścieków, metody oczyszczania i utylizacji osadów ze ścieków. Ochrona ekosystemów wodnych w Polsce, rola ochrony krajobrazowej i instytucjonalnej w kształtowaniu zasobów wód i ich jakości. Najcenniejsze obiekty wodne północno-wschodniej Polski. Europejski system ochrony Natura 2000 a ochrona wód. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 30 godzin Struktura wód powierzchniowych (dział wodny, rzędowość zlewni i rzek). Wody podziemne - sezonowa i wieloletnia dynamika zasobów. Rzeki hydrogram przepływu. Jeziora zlewnia bezpośrednia, pośrednia, plan batymetryczny, ocena podatności na degradację. Retencja wód praca na zdjęciach satelitarnych. Gospodarka wodna i ściekowa - referaty. Ekomorfologiczna ocena stanu ekologicznego rzeki - zajęcia w terenie. Trybała M.: Gospodarka wodna w rolnictwie. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa Szpindor A.: Zaopatrzenie w wodę i kanalizacja wsi. Wyd. Arkady, Warszawa Szpindor A., Piotrowski J.: Gospodarka wodna. Wyd. PWN, Warszawa Chełmicki W., 2002 Woda zasoby, degradacja, ochrona. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Mikulski Z., 1998 Gospodarka wodna. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Dojlido J. R., 1995 Chemia wód powierzchniowych. Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko. Białystok. Anders D., Wojaczek L.: Ochrona środowiska ochrona wód. Wyd. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorstwa, Warszawa Domagała A., Gawrysiak-Witulska M.: Użytkowanie energii i wody w zakładach przemysłu spożywczego. Wyd. Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań Nawirska A., Szymański L.: Gospodarka wodno-ściekowa w zakładach przemysłu spożywczego: przewodnik do ćwiczeń. Wyd. Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław 2002.

9 Przedmiot: Gospodarka odpadami Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Zarządzanie środowiskiem; Wykładowca: dr inż. Joanna Kazanowska, mgr Waldemar Sowiński - wykłady: egzamin pisemny; - ćwiczenia: prace zaliczeniowe pisemne, aktywność na zajęciach; - ćwiczenia laboratoryjne: zaliczenie zajęć praktycznych na ćwiczeniach, ocena sprawozdań, kolokwium zaliczeniowe; Zarządzanie gospodarką odpadami w przedsiębiorstwie i gminie - planowanie i monitorowanie gospodarki odpadami w gminie; pozwolenie w zakresie gospodarki odpadami w przedsiębiorstwie (pozwolenie zintegrowane, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, odzysk, unieszkodliwianie, zbieranie i transport); wnioski i decyzje dla przedsiębiorstwa i gminy w zakresie gospodarki odpadami, klasyfikacja odpadów, ewidencja i sprawozdawczość w przedsiębiorstwie i gminie w zakresie zagospodarowania odpadów. Gospodarka odpadami opakowaniowymi w Polsce (obowiązki przedsiębiorców i gmin) - recykling i odzysk odpadów opakowaniowych i poużytkowych: baterii, akumulatorów, olejów, świetlówek, opon, urządzeń klimatycznych i chłodniczych, zużytych pojazdów, sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Technologie recyklingu papieru, szkła, metali, tworzyw sztucznych. Gospodarka odpadami składowanie, odzysk, utylizacja. Zasady korzystania oraz ochrony środowiska naturalnego w przedsiębiorstwie przemysłu rolno-spożywczego (Prawo Ochrony Środowiska, Ustawa o Odpadach z późniejszymi zmianami oraz rozporządzenia Ministra Środowiska). Charakterystyka i klasyfikacja odpadów rolno-spożywczych: definicja, zakres pojęcia, kryteria klasyfikacji odpadów, właściwości. Utylizacja odpadów z przemysłu cukrowniczego. Charakterystyka odpadów powstających podczas przetwarzania buraków cukrowych - przetwarzanie wysłodków buraczanych, otrzymywanie pektyny spożywczej, główne kierunki wykorzystania melasy przetwarzanie, otrzymywanie etanolu. Utylizacja odpadów z przemysłu owocowego - charakterystyka odpadów powstających podczas przetwarzania owoców; główne kierunki wykorzystania odpadów owocowych: na cele paszowe, wytwarzanie alkoholowych destylatów owocowych, pozyskiwanie kwasu cytrynowego, odzyskiwanie aromatów i barwników. Utylizacja odpadów z przemysłu warzywnego - charakterystyka odpadów powstających podczas przetwarzania warzyw; wykorzystanie odpadów owocowo-warzywnych i rolniczych do produkcji furfuralu; wykorzystanie odpadów warzywnych w kierunku wytwarzania kompostów. Charakterystyka, utylizacja odpadów: powstających podczas pozyskiwania oleju z nasion oleistych, podczas przetwarzania ziemniaków oraz powstających przy wytwarzaniu koncentratów spożywczych. Utylizacja odpadów z przemysłu piwowarskiego i gorzelnictwa - charakterystyka odpadów powstających podczas otrzymywania produktów pochodzenia fermentacyjnego. Utylizacja odpadów z przemysłu mleczarskiego - charakterystyka odpadów powstających podczas przetwarzania mleka; serwatka jako światowy problem ekonomiczny i ekologiczny; główne kierunki wykorzystania serwatki. Utylizacja odpadów z przemysłu mięsnego i tłuszczowego - utylizacja, neutralizacja odpadów. Zasady lokalizacji, budowy i wyposażenia wysypisk śmieci. Zasady kompostowania odpadów organicznych, technologie kompostowania.

10 Wykorzystanie fermentacji metanowej w utylizacji odpadów przemysłu rolno-spożywczego. Zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych - opakowania po środkach ochrony roślin, azbest, odpady opakowaniowe, olejowe. Zagospodarowanie ścieków i odpadów komunalnych stałych w gminie. Zasady przyrodniczego zagospodarowania osadów ściekowych. Hodowla dżdżownic kalifornijskich jako metoda wykorzystania odpadów, wytwarzanie biogazu z odpadów. Tematy ćwiczeń 30 godzin Zagadnienia prawne obowiązujące w Polsce dotyczące gospodarki odpadami (Prawo Ochrony Środowiska, Ustawa o Odpadach, Rozporządzenia Ministra Środowiska). Katalog odpadów; określanie grupy, podgrupy i rodzajów odpadów oraz ich kody, odpady niebezpieczne; podstawa metoda klasyfikowania odpadów, kryteria klasyfikacji - wykonanie ćwiczenia na postawie otrzymanej tabeli określenie kodu i rodzaju odpadu, oznaczanie odpadów niebezpiecznych, metody zagospodarowania odpadów zgodnie z załącznikiem nr 1- procesy odzysku i załącznikiem nr 2 procesy unieszkodliwiania. Plany gospodarki odpadami; system obowiązujący w Polsce krajowy i wojewódzki plan gospodarki odpadami; regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych; rozmieszczenie podstawowych rodzajów instalacji gospodarki odpadami komunalnymi. Wykonanie ćwiczenia na podstawie Planu Gospodarki Odpadami dla województwa podlaskiego należy obliczyć szacunkową ilość wytwarzanych odpadów komunalnych z podziałem na obszary, na postawie składu morfologicznego odpadów komunalnych oznaczenie kodu, rodzaju oraz metody zagospodarowania odpadów. Wymagania wynikające z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; definicje, obowiązki właścicieli nieruchomości, zadania gmin, wady i zalety systemów opłat za odbiór odpadów. Wykonanie ćwiczenia na podstawie wariantów stawek w systemie zbiórki odpadów: zmieszane i sortowane, obliczanie kwoty do zapłaty przez mieszkańców, ocena poszczególnych systemów. Podstawowe warunki funkcjonowania czasowych miejsc do gromadzenia odpadów. Wykonanie ćwiczenia określenie ilości pojemników do gromadzenia odpadów na podstawie wskaźników nagromadzenia oraz gęstości nasypowej odpadów. Mechaniczno-biologiczne procesy przetwarzania odpadów (MBP), główne i szczegółowe cele zagospodarowania odpadów na przykładzie woj. podlaskiego. Wykonanie ćwiczenia wykonanie bilansu odpadów na poszczególnych elementach linii sortowniczej wg rodzaju; określenie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła na podstawie zaplanowanej linii do sortowania odpadów funkcjonującej w ramach regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów. Termiczne przetwarzanie odpadów; zastosowanie, metody, warunki dla procesu spalania, utylizacja popiołów, schemat instalacji, porównanie spalania rusztowego i fluidalnego, bilans energetyczny. Opłaty za korzystanie ze środowiska. Wykonanie ćwiczenia opłata produktowa za niewykonany recykling; opłata produktowa za niewykonany odzysk. Odpady przemysłowe, szczególne zasady gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów, podział, główne kierunki wykorzystania. Decyzje związane z gospodarką odpadami, system zezwoleń, wnioski i decyzje administracyjne, wpis do rejestru. Zaliczenie ćwiczeń ocena omawianych technologii zagospodarowania odpadów(mbp, spalanie, składowisko); wybór najlepszej technologii wraz z uzasadnieniem. Wybrane metody utylizacji odpadów organicznych wycieczka do wybranego zakładu przerobu odpadów, np. kompostowania

11 Dano w Suwałkach. Znane metody odzysku i recyklingu odpadów w świecie prezentacja technologii. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 15 godzin Podstawowe wyposażenie laboratorium do badania odpadów. Akredytacja laboratorium - ogólne wymagania dotyczące kompetencji, kryteriów działania i oceny laboratoriów badawczych. Badania właściwości technologicznych odpadów komunalnych: pomiary wskaźników nagromadzenia, obliczanie gęstości (ciężaru objętościowego) odpadów. Zapoznanie się z budową, zasadami działania i obsługi przyrządów pomiarowych do analizy odpadów. Metody pobierania i przygotowania próbek odpadów do badań laboratoryjnych: oznaczanie wilgotności, ph odpadów. Badania właściwości nawozowych odpadów- kompostu lub osadów ściekowych: oznaczanie zawartości ogólnej substancji organicznej; mineralizacja próbek odpadów; oznaczanie zawartości węgla organicznego; oznaczanie zawartości azotu organicznego; oznaczanie zawartości potasu metodą miareczkową; oznaczanie zawartości fosforu metodą spektrofotometryczną. Bartkiewicz B., Lisicka E., Przywecki W.: Podręcznik gospodarki odpadami : teoria i praktyka. Wyd. "Seidel-Przywecki", Warszawa Konieczny P., Uchman W.: Zakład mięsny a środowisko naturalne. Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań Kumider J., Utylizacja odpadów przemysłu rolno-spożywczego. Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Rosik-Dulewska C.: Podstawy gospodarki odpadami. Wyd. PWN, Warszawa Siuta J.: Przyrodnicze użytkowanie odpadów. Wyd. IOŚ, Warszawa Pezacki W., Przetwarzanie surowców rzeźnych. Wpływ na środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. Niewiarowicz A., Niejadalne produkty z uboju drobiu. Technologia mięsa drobiowego. Praca zbiorowa pod redakcją T. Grabowskiego, Warszawa. Bień J.B. i in.: Problemy gospodarki osadowej w ochronie środowiska, Wyd. Politechnika Częstochowska Czech K.: Uwarunkowania ochrony środowiska : aspekty krajowe, unijne, międzynarodowe. Wyd. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa Kumider J., Zielnica J.: Bioenergetyka szansą dla środowiska naturalnego: wybrane zagadnienia. Wyd. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań Przedmiot: Zarządzanie zasobami naturalnymi Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Zarządzanie środowiskiem; Wykładowca: prof. dr hab. Józefa Wiater - wykłady: egzamin pisemny;

12 - ćwiczenia: zaliczenie prezentacji; 1.Środowisko i zasoby naturalne, związki systemu społeczno-gospodarczego ze środowiskiem. 2. Podstawowe problemy wykorzystania i ochrony środowiska. 3. Źródła zanieczyszczeń w działalności człowieka. 4. Gospodarcze i społeczne konsekwencje degradacji środowiska 5. Wykorzystanie zasobów i degradacja środowiska a procesy gospodarcze. 6. Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych - rozwój, podejścia, zakres. 7. Środowiskowe efekty zewnętrzne - podstawy teoretyczne, ujęcie modelowe, skutki dla gospodarki. 8. Internalizacja efektów zewnętrznych. 9. Zastosowanie teorii ekonomicznych i narzędzi analitycznych do problemów środowiska i zasobów naturalnych, 10. Wartościowanie środowiska i strat środowiskowych - metody. 11. Analiza kosztów i korzyści. 12. Wykorzystanie argumentacji ekonomicznej dla wyjaśniania problemów i podejmowania decyzji w sferze korzystania ze środowiska. 13. Instrumenty ekonomiczne ochrony środowiska. 14. Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych a rozwój zrównoważony 15. Polityka ekologiczna państwa. Tematy ćwiczeń 15 godzin 1. Identyfikacja źródeł zanieczyszczeń środowiska 2. Metody wyceny warunkowej środowiska. 3. Obliczanie strat gospodarczych spowodowanych zanieczyszczeniem środowiska. 4. Zastosowanie metod oceny ekonomicznej efektywności inwestycji w zakresie ochrony środowiska. 5. Analiza kosztów i korzyści środowiskowych. 6. Naliczanie opłat za.pobór wody i odprowadzanie ścieków oraz opłat za emisję zanieczyszczeń do powietrza i opłat za umieszczenie odpadów na składowisku. 7. Naliczanie kar za przekroczenie warunków ustalonych w pozwoleniu wodno-prawnym 8. Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie 1. Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, T. Żylicz, PWE, Warszawa Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, B. Fiedor (red.), Wyd. C.H. Beck, Warszawa Brurchard- Dziubińska M. Ekologiczne i ekonomiczne aspekty restrukturyzacji przemysłu. Ekonomia i Środowisk, Białystok Broniewicz E., Miłaszewski R., Godlewska J. Ekonomika i zarządzanie Ochroną Środowiska.

13 Przedmiot: Gospodarowanie obszarami przyrodniczo cennymi Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Zarządzanie środowiskiem; Wykładowca: prof. dr hab. Helena Kubicka-Matusiewicz - wykłady: zaliczenie pisemne na ocenę; - ćwiczenia: aktywność na zajęciach, przygotowanie prezentacji; Geneza Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura Problem zachowania różnorodności biologicznej Europy. Rozwój sieci Natura 2000 w Unii Europejskiej. Proces wyznaczania obszarów sieci Natura 2000 w Polsce. Wigierski Park Narodowy elementy symbiozy i konfliktu w gospodarce rolnej, charakterystyka, realizacja funkcji ochronnej. Największy w kraju Biebrzański Park Narodowy charakterystyka, realizacje funkcji ochronnej w gospodarce rolnej. Najstarszy w kraju Białowieski Park Narodowy charakterystyka uwarunkowań społecznych i gospodarczych planu ochrony. Analiza projektu w zakresie zasobów gospodarczych Parku Narodowego w sferze turystycznej, gospodarcze funkcje, relacje ekonomiczne z lokalnymi podmiotami gospodarczymi, uwarunkowania społeczne. Budowanie relacji Parku Narodowego ze społeczeństwem lokalnym. Szanse i bariery rozwojowe obszarów objętych siecią natura 2000 w Polsce. Tematy ćwiczeń 30 godzin Tereny objęte ochroną: Parki Narodowe, Parki Krajobrazowe, Pomniki przyrody, Obszary Natura 2000, Rośliny i zwierzęta chronione, Ochrona organizmów na terenie ogrodów botanicznych i zoologicznych. Zasady gospodarowania terenami chronionymi. Wizyta w Wigierskim Parku Narodowym i Suwalskim Parku Krajobrazowym. Bołtromiuk A., 2011: Zrównoważony rozwój obszarów przyrodniczo cennych. Tom 2. w: Gospodarcze i społeczne aspekty funkcjonowania sieci Natura 2000 w parkach narodowych. Białystok. Kozłowski S., 2008: Zrównoważony rozwój program na jutro. Wyd. Abrys, Warszawa. Baranowski M., Makomaska-Juchiewicz M., 2004: System ostoi siedliskowych Natura 2000 w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej. W: Problemy organizacji i funkcjonowania systemu ostoi siedliskowych Natura 2000 w Polsce, red. T.J. Chmielewski. Zeszyty Naukowe Komitetu. Człowiek i Środowisko. PAN nr 38, Warszawa-Lublin. Przedmiot: Toksykologia środowiska Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji; specjalność: Zarządzanie środowiskiem; Wykładowca: dr inż. Joanna Kazanowska

14 - wykłady: zaliczenie pisemne na ocenę; - ćwiczenia laboratoryjne: zaliczenie na podstawie kolokwium, ocen ze sprawozdań; Rys historyczny problemów ochrony środowiska i podstaw toksykologii. Zadania toksykologii w ochronie zdrowia i ochronie środowiska. Podstawowe pojęcia - definicja trucizny, rodzaje dawek, rodzaje zatruć, zapobieganie zatruciom. Czynniki warunkujące toksyczność. Losy trucizn w organizmie. Mechanizmy działania toksycznego. Rozwiązania prawne w toksykologii obowiązujące w Polsce oraz zalecenia międzynarodowe. Toksyczność metali. Szkodliwość niemetali i połączeń nieorganicznych. Toksykologia środowiskowa - skażenie środowiska naturalnego. Źródła zagrożenia dla środowiska - losy substancji zanieczyszczających i skażających środowisko atmosferę, wodę, glebę. Charakterystyka wybranych substancji zanieczyszczających i skażających środowisko. Czynniki wpływające na toksyczność związków. Mechanizmy biodegradacji związków toksycznych: wchłanianie, przemieszczanie. kumulacja i wydalanie. Działanie toksykantów środowiskowych. Metale ciężkie i problemy ich biodegradacji. Biokumulacja i biomagnifikacja. Związki promieniotwórcze i problemy ich neutralizacji. Elementy toksykologii przemysłowej i toksykologii żywności. Szacowanie ryzyka. Ocena działania toksycznego na organizm ludzki substancji chemicznych zawartych w środowisku (gazy, metale, lotne i nielotne związki organiczne, pestycydy). Metody oceny narażenia na substancje zawarte w powietrzu atmosferycznym. Najwyższe dopuszczalne stężenia. Ocena narażenia na substancje kancerogenne. Ocena narażenia na mieszaninę substancji. Biomarkery ekspozycji, efektu, wrażliwości. Ocena ryzyka zdrowotnego wywołanego działaniem substancji toksycznych. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych 15 godzin Toksykologia środowiska. Ocena sanitarnego stanu wód (oznaczenie stopnia skażenia wody wybranymi substancjami na podstawie zmian gęstości optycznej glonów). Rośliny jako bioindykatory zanieczyszczenia środowiska. Oznaczenie ołowiu w roślinie. Oznaczanie zmian morfologicznych i fizjologicznych roślin, powstałych na skutek zanieczyszczenia środowiska. Wpływ zanieczyszczenia podłoża na kiełkowanie gorczycy. Chemiczne środki ochrony roślin - ich budowa, działanie. Toksykologia żywności. Oznaczanie konserwantów w żywności Wykrywanie kwasu salicylowego w napojach. Wykrywanie kwasu benzoesowego oraz salicylowego w koncentracie pomidorowym. Manahan S.E., Toksykologia środowiska, aspekty chemiczne i biochemiczne, PWN. Warszawa. Klimiuk E., Łebkowska M., Biotechnologia w ochronie środowiska. PWN, Warszawa. Piotrowski J.K., Podstawy toksykologii, Wyd. Naukowo-Techniczne. Walker C.H., Hopkin S.P. i in., Podstawy ekotoksykologii, PWN, Warszawa. Zakrzewski S.F., Podstawy toksykologii środowiska, PWN, Warszawa. Kumider J., Zielnica J.: Bioenergetyka szansą dla środowiska naturalnego: wybrane zagadnienia. Wyd. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006.