Martenzytyczne stale odporne na korozję poddane obróbce plastycznej na ciepło

Transkrypt

1 Obróbka Plastyczna Metali t. XVIII nr 2 (27) Dr inŝ. Jarosław SAMOLCZYK Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań Dr inŝ. Karol JÓŹWIAK, dr inŝ. Tomasz KACHLICKI Politechnika Poznańska, Poznań Martenzytyczne stale odorne na korozję oddane obróbce lastycznej na cieło Martensitic corrosion resistant steels subjected to warm forming Streszczenie ZaleŜność wielkości naręŝeń ulastyczniających od temeratury odkształcania stali X2Cr13 i X4Cr13 wyznaczono odczas sęczania róbek Rastiegajeva. Stwierdzono wyraźne obniŝenie ooru lastycznego w temeraturze 8 ±2 C. W badanych materiałach obserwowano zachodzące odczas odkształcania lastycznego rocesy dynamicznej odbudowy struktury. Otrzymane wyniki ozwalają skutecznie rzewidywać końcową strukturę i właściwości wyrobów ze stali odornych na korozję o obróbce lastycznej na cieło. Abstract Yield stress versus deformation temerature for X2Cr and X4Cr13 steels have been determined during usetting of Rastigaiev samles. Distinct decrease in resistance lastic deformation have been found in the range of 8 ±2 C. Dynamic reconstruction of microstructure was observed during lastic deformation of steels. The results obtained in this study ermit to redict the final microstructure and roerties of roducts manufactured from warm deformed corrosion resistive steels. Słowa kluczowe: naręŝenie ulastyczniające, sęczanie, obniŝenie ooru lastycznego, zdrowienie dynamiczne, rekrystalizacja dynamiczna Key words: yield stress, usetting, deformation resistance, dynamic recovery, dynamic recrystallization 1. WSTĘP Odorność stali na korozję jest związana ze zdolnością stali do asywacji. Pod nazwą asywacji rozumiemy zwiększenia odorności metalu na korozję rzez utlenienie jego owierzchni. Przyjmuje się, Ŝe na owierzchni asywnego metalu istnieje szczelna i silnie rzylegającą warstewka tlenków, która chroni metal rzed oddziaływaniem otaczającego środowiska. Stale nierdzewne zawierające 13% Cr stosuje się na narzędzia chirurgiczne, rotetyczne oraz nakrycia stołowe. Kształtowane są kuciem matrycowym na gorąco w zakresie temeratur 9 15 C. Po kuciu odczas chłodzenia na owietrzu odkuwki hartują się. Konieczne jest zatem stosowanie wyŝarzania zmiękczającego rzed obcinaniem wyływki i obróbką skrawaniem. Odkuwki narzędzi chirurgicznych i nakryć stołowych muszą być bardzo dokładnie wykonane. Konieczność otrzymania dokładnych odkuwek wymaga zastosowania odowiedniego rocesu technologicznego. Polega on na oddaniu materiału wyjściowego kuciu swobodnemu, a nastęnie odwójnemu kuciu matrycowemu. Taki sosób kształtowania owoduje, Ŝe często otrzymujemy wyroby o zróŝnicowanych własnościach. Celem niniejszej racy było określenie otymalnych warunków kształtowania na cieło martenzytycznych stali nierdzewnych X2Cr13 i X4Cr13.

2 24 J. Samolczyk, K. Jóźwiak, T. Kachlicki 2. MATERIAŁ I METODYKA BADAŃ Przerowadzono badania stali X2Cr13 i X4Cr13. Skład chemiczny badanych stali odano w tablicy 1. Do badań stosowano ręty walcowane o średnicy 16 mm z wytoów rzemysłowych wyŝarzonych zmiękczająco. Obserwację struktur stanu wyjściowego róbek stali X2Cr13 i X4Cr13 rzerowadzono rzy omocy mikroskou świetlnego ECLIPSE L15 (Nikon). Zgłady metalograficzne wykonano w łaszczyźnie równoległej do osi odkształconych róbek. Zgłady trawiono w wodnym roztworze kwasu solnego i chlorku Ŝelazawego. Czas trawienia dobierano indywidualnie dla kaŝdej róbki. Temeratury rzemiany α γ stali X2Cr13 i X4Cr13 określono za omocą dylatometru LK2 ADAMEL LHOMARGY. NaręŜenia ulastyczniające stali X2Cr13 i X4Cr13 wyznaczono w statycznej róbie ściskania. Pomiar wykonany był z zachowaniem jednoosiowego stanu naręŝenia ściskanej róbki z wytoczeniami wyełnionymi smarem. Warstwa smaru oddziela odstawy róbki od ściskających ją kowadełek, redukuje wływ tarcia omiędzy ich owierzchniami i zaewnia równomierne odkształcenie róbki na jej wysokości. Do wyznaczania w róbie sęczania krzywych umocnienia w zakresie temeratur 2-1 C zastosowano układ omiarowy [1] okazany na rys. 1. Próbę ściskania wykonywano na maszynie wytrzymałościowej ZD 1, zaewniającej omiar siły ściskania z dokładnością nie mniejszą niŝ ±1%. Badania lastometryczne w róbie sęczania uwaŝane są za najleszą metodę oceny lastyczności materiałów. Zaletą metody jest moŝliwość uzyskania: jednoosiowego stanu naręŝenia, jednorodności odkształcenia, łatwego omiaru arametrów odkształcenia V 22 V Rys. 1. Schemat blokowy układu omiarowego: 1 - termos z róbką, 2 - indukcyjny czujnik drogi ty W-5 firmy Hottinger (do omiaru siły), 3 - indukcyjny czujnik drogi ty Wa-1 firmy Hottinger (do omiaru drogi), 4 - wzmacniacz tensometryczny firmy Hottinger ty MGC (dwukanałowy), 5 - komuter z monitorem 6 - mechanizm naędu maszyny wytrzymałościowej ZD-1 Fig. 1. Block diagram of the measurement system: 1 - a vacuum bottle with a samle, 2 - induction ath sensor tyewa-1 made by Hottinger (for measuring force), 3 - induction ath sensor tye Wa-1 made by Hottinger tye ( for measuring ath), 4 tensometric amlifier made by Hottinger tye MGC ( Two-channel), 5 - a comuter with a monitor, 6 - testing machine driving mechanism Tablica 1. Skład chemiczny stali X2Cr13 i X4Cr13 Table 1. Chemical comosition of the X2Cr13 and X4Cr13 steels used for investigation Znak stali Zawartość ierwiastków,% C Si Mn P S Cr Cu Mo Ni Al. X2Cr13,2,42,37,6,4 12,4,2,2,16,3 X4Cr13,44,41,41,26,24 12,57,19,3,15,2

3 Martenzytyczne stale odorne na korozję oddane Do odstawowych wad tej róby zalicza się: trudność zamroŝenia struktury o odkształceniu w odwyŝszonej temeraturze, moŝliwość wyznaczania charakterystyk materiałowych w zakresie małych odkształceń. Dla kaŝdej stosowanej temeratury i rędkości odkształcenia róbę owtarzano czterokrotnie. Czas chłodzenia materiału z temeratury odkształcania ma istotny wływ na interretację wyników badań strukturalnych i z tego owodu owinien być jak najkrótszy. W czasie chłodzenia mogą zajść istotne zmiany nie tylko w rozkładzie dyslokacji, (co jest nie uniknione), lecz równieŝ moŝe wystąić migracja granic ziaren (rekrystalizacja statyczna), co w krańcowych rzyadkach moŝe całkowicie zmienić strukturę charakterystyczną dla materiału odkształconego w temeraturze badania. Aby uniknąć zmian strukturalnych zachodzących w róbkach zbyt wolno chłodzonych, róbki o odkształceniu lastycznym na cieło chłodzono w wodzie. Badania metalograficzne rowadzono na zgładach wyciętych z róbek sęczanych do maksymalnego odkształcenia logarytmicznego ε =.7 z rędkością odkształcenia ε& =,21 s -1. Obserwację substruktury stali X2Cr13 i 2H14 rowadzono na mikroskoie elektronowym Philis EN 3 rzy naięciu 1 kv stosując metodę cienkich folii. Cienkie folie wykonano w taki sosób, by łaszczyzna folii była równoległa do kierunku ściskania. Folie rzygotowano w nastęujący sosób: lasterki otrzymane na ile diamentowej tarczowej wolnoobrotowej Isomet firmy Buehler szlifowano na aierach ściernych, wycinano krąŝki o średnicy φ =3 mm, olerowano na elektroolerce dwustrumieniowej Tenol 3 firmy Struers, stosując jako elektrolit 1% roztwór kwasu nadchlorowego w kwasie octowym. 3. WYNIKI BADAŃ Struktury stanu wyjściowego róbek są uwidocznione na rysunkach 2 i 3. Wykresy dylatometryczne okazano na rys. 4 5, a wyznaczone unkty rzełomowe zamieszczono w tablicy 2. Stal X2Cr13, ow. x 5 Stal X2Cr13, ow. x 1 Rys. 2. Stal X2Cr13 o strukturze ferrytycznej z wydzielonymi węglikami chromu w osnowie i na granicach ziaren Fig. 2. X2Cr13 steel with ferritic structure and with searated chromium carbides in the matrix and at the grain boundaries

4 26 J. Samolczyk, K. Jóźwiak, T. Kachlicki Stal X4Cr13, ow. x 5 Stal X4Cr13, ow. x 1 Rys. 3. Stal X4Cr13 o strukturze ferrytycznej z wydzielonymi węglikami chromu w osnowie i na granicach ziaren Fig. 3. X4Cr13 steel with ferritic structure and with searated chromium carbides in the matrix and at the grain boundaries Stal X2Cr Dylatacja Temeratura [ o C] Rys. 4. Krzywa dylatometryczna stali X2Cr13 Fig. 4. Dilatometric diagram of X2Cr13 steel

5 Martenzytyczne stale odorne na korozję oddane Stal X4Cr Dylatacja Temeratura [ o C] Rys. 5. Krzywa dylatometryczna stali X4Cr13 Fig. 5. Dilatometric diagram of X4Cr13 steel Tablica 2. Wyznaczone unkty rzełomowe Table 2. Determined fracture oints Materiał Vgrz [ C/s] Ac 1 [ C] Ac 3 [ C] Vch [ C/s] M s [ C] M f [ C] X2Cr X4Cr Wływ temeratury odkształcenia na naręŝenia ulastyczniające stali X2Cr13 i X4Cr13 W badaniach wyznaczono własności lastyczne stali X2Cr13 i X4Cr13 w zakresie temeratur 2 1 C. KaŜda krzywa jest wynikiem uśrednienia omiarów z 4 róbek i obejmuje zakres odkształceń do wartości ε =,7. Interretację rzebiegu rocesów zdrowienia i rekrystalizacji dynamicznej oarto na analizie kształtu charakterystyk odkształcenia. W rzyadku stali X2Cr13 i X4Cr13 w rzedziale temeratur 2 5 C na krzywych łynięcia lastycznego nie zaobserwowano zakresu ustalonego łynięcia, który moŝna rzyisać rocesom zdrowienia dynamicznego. Natomiast w temeraturach od 6 C rzebieg krzywych łynięcia stali X2Cr13 i X4Cr13 wskazuje, Ŝe materiał ten ulega wyłącznie zdrowieniu dynamicznemu. W oczątkowym zakresie odkształcenia (rys. 6) zaobserwować moŝna wyraźną tendencję do umocnienia się materiału, rzed osiągnięciem zakresu ustalonego łynięcia lastycznego (łaski rzebieg krzywej σ ( ε )). Natomiast w temeraturach od 75 C krzywe łynięcia tych stali mają rzebieg umocnienia i mięknięcia materiału z mało uwidocznionym ojedynczym maksimum naręŝenia ulastyczniającego (rys. 7). Ustalone łynięcie lastyczne świadczy o zrównowaŝeniu intensywności umocnienia odkształceniowego i intensywności zmian strukturalnych sowodowanych usuwaniem skutków odkształcenia. Natomiast, ze wzrostem temeratury zaczynają się ojawiać efekty charakterystyczne dla rekrystalizacji dynamicznej.

6 28 J. Samolczyk, K. Jóźwiak, T. Kachlicki Temeratura odkształcenia 6 o C Temeratura odkształcenia 6 o C 16 2 NareŜenie ulastyczniające [MPa] NaręŜenie ulastyczniające [MPa] Odkształcenie logarytmiczne ε Odkształcenie logarytmiczne ε Stal X2Cr13 Stal X4Cr13 Rys. 6. Przebieg krzywych łynięcia stali X2Cr13 i X4Cr13 w temeraturze 6 C Fig. 6. The shae of the flow curves of steels X2Cr13 and X4Cr13 at 6ºC Temeratura odkształcenia 75 o C Temeratura odkształcenia 75 o C 8 8 NaręŜenie ulastyczniające [MPa] NaręŜenie ulastyczniające [MPA] Odkształcenie logarytmiczne ε Odkształcenie logarytmiczne ε Stal X2Cr13 Stal X4Cr13 Rys. 7. Przebieg krzywych łynięcia stali X2Cr13 i X4Cr13 w temeraturze 75 C Fig. 7. The shae of the flow curves of steels X2Cr13 and X4Cr13 at 75ºC Widoczne zmniejszanie się naręŝenia ze wzrostem odkształcenia moŝna rzyisać zmianie struktury oczątkowej tych materiałów związanej z rocesami rzebudowy struktury, zdrowienia dynamicznego (ferrytu) i rekrystalizacji dynamicznej Zmiana naręŝenia ulastyczniającego w funkcji temeratury Próba sęczania została zastosowana do określenia krzywych umocnienia (krzywych łynięcia) stali X2Cr13 i X4Cr13. Badania ozwoliły na wyznaczenie temeratury obni- Ŝonego ooru lastycznego stali X2Cr13 i X4Cr13 za omocą wykresów zaleŝności σ f T (dla odkształceń logarytmicznych = ( ) ε =,7) w zakresie temeratury odkształcenia 2 9 C (rys. 8). Analizując uzyskane wykresy dla oszczególnych stali moŝna stwierdzić, Ŝe w badanym zakresie temeratury wystęuje bardzo duŝe zróŝnicowanie wartości naręŝenia ulastyczniającego. Widoczne jest wyraźne zmniejszenie się wartości naręŝenia ulastyczniającego, rzy czym intensywność sadku σ wzrasta ze wzrostem temeratury. Po osiągnięciu mini-

7 Martenzytyczne stale odorne na korozję oddane mum naręŝenia ulastyczniającego w temeraturze 8 C dla badanych stali, nastęuje wzrost odkształcenia. NaręŜenie ulastyczniające [MPa] Odkształcenie logarytmiczne ε=, Temeratura odkształcenia [ o C] X2Cr13 X4Cr13 Rys. 8. Wływ temeratury i odkształcenia logarytmicznego na wartość naręŝenia ulastyczniającego stali X2Cr13 i X4Cr13 Fig. 8. The influence of temerature and logarithmic deformation on on the value of the flow stress, σ, of steels X2Cr13 and X4Cr Badania mikroskoowe zmian mikrostruktury zachodzące odczas odkształcenia i o odkształceniu na cieło Wszelkie informacje o zmianach strukturalnych zachodzących odczas odkształcenia na cieło ochodzą z obserwacji struktury zamroŝonej rzez szybkie ochłodzenie róbki o odkształceniu. ZamroŜenie układu granic ziaren w materiale odkształcanym z niezbyt duŝą rędkością nie stanowi w raktyce większej trudności. Badania zmian strukturalnych zachodzących odczas odkształcenia nas cieło rowadzono rzy stałej rędkości odkształcenia 1 ε& =, 21s. σ Stal X2Cr13 i X4Cr13 wływ temeratury odkształcenia na mikrostrukturę Z obserwacji strukturalnych rzerowadzonych za omocą mikroskou świetlnego o odkształceniu w temeraturze 6 C stali X2Cr13 i X4Cr13 wynika, Ŝe ząbkowanie granic ziaren (rys. 9) tworzy się w wyniku oddziaływania omiędzy granicami ziaren i granicami odziaren. Wewnątrz niektórych ziaren ferrytu moŝna zaobserwować ujawniające się odgranice i stoniowo ujawniającą się strukturę odziarnową. Badania elektronomikroskoowe stali X2Cr13 i X4Cr13 odkształconej w temeraturze 7 C i chłodzonej w wodzie okazują niejednorodną strukturę ferrytu z duŝą ilością węglików chromu. Widoczne są wyraźne efekty zdefektowania ziaren ferrytu badanej stali rzy jednoczesnym tworzeniu się dyslokacyjnej struktury komórkowej i odziaren z małą gęstością dyslokacji (rys. 1). PodwyŜszenie temeratury odkształcania do 8 C rowadzi do rekrystalizacji stali X2Cr13 i X4Cr13 (rys. 11). Mikrostruktura składa się z równoosiowych ziaren ferrytu (w większości obserwowanych obszarów) o zróŝnicowanej wielkości. Na granicach ziaren jak i wewnątrz widoczne są wydzielenia węglików chromu. Odkształcenie w temeraturze 9 C i chłodzenie w wodzie stali X2Cr13 i X4Cr13 owoduje owstanie osnowy martenzytycznej. Widać strukturę węglików chromu w osnowie martenzytu dyslokacyjnego (rys. 12).

8 3 J. Samolczyk, K. Jóźwiak, T. Kachlicki X2Cr13 X4Cr13 Rys. 9. Mikrostruktura róbki stali X2Cr13 i X4Cr13 odkształconej w temeraturze 6 C, ow. x5 Fig. 9. Microstructure of X2Cr13 and X4Cr13 steel samle deformed at 6 C, magnification x 5 X2Cr13 X4Cr13 Rys. 1. Mikrostruktura stali X2Cr13 i X4Cr13 odkształconej w temeraturze 7 C, ow. x1 Fig. 1. Microstructure of X2Cr13 and X4Cr13 steels deformed at 7 C, magnification x 1 X2Cr13 X4Cr13 Rys. 11. Mikrostruktura stali X2Cr13 i X4Cr13 odkształconej w temeraturze 8 C Fig. 11. Microstructure of X2Cr13 and X4Cr13 steels deformed at 7 C, magnification x 1

9 Martenzytyczne stale odorne na korozję oddane X2Cr13 X4Cr13 Rys. 12. Mikrostruktura róbek badanych stali odkształconych w temeraturze 9 C, ow. 22 Fig. 12. Microstructure of the investigated steel samles deformed at 9 C, magnification x DYSKUSJA WYNIKÓW Charakterystyki odkształcania i ich interretacja Obrazem graficznym zjawisk zachodzących odczas odkształcania na cieło stali X2Cr13 i X4Cr13 są rezentowane krzywe σ f ε. Krzywe łynięcia w temeraturze = ( ) minimum ooru lastycznego badanych stali (rys. 8) cechuje rzebieg umocnienia i mięknięcia z ojedynczym maksimum naręŝenia ulastyczniającego σ. Początkowy zakres obserwowanego na krzywych umocnienia wią- Ŝe się ze wzrostem gęstości dyslokacji i tworzeniem slotów dyslokacyjnych oraz struktury odziarnowej. Wielkość odziaren maleje ze wzrostem odkształcenia. Ustalone łynięcie stali X2Cr13 i X4Cr13 świadczy o zrównowaŝeniu intensywności umocnienia odkształceniowego i intensywności zmian strukturalnych sowodowanych usuwaniem skutków odkształcania. W zakresie ustalonego łynięcia lastycznego dσ = wielkość ziaren zaleŝy od warunków odkształcania (rędkości i temeratury) dε oraz składu chemicznego stali i raktycznie nie zaleŝy od stonia odkształcenia [2,3,4]. Temeratura odkształcania jest czynnikiem najsilniej zmniejszającym naręŝenie ulastyczniające. Analizując uzyskane zaleŝności σ f T dla oszczególnych stali (rys. 9) = ( ) moŝna stwierdzić minima ooru lastycznego. W stali X2Cr13 i X4Cr13 o strukturze ferrytycznej obniŝenie ooru lastycznego wystęuje w temeraturze 8 C. NaręŜenie ulastyczniające σ wynosi wówczas dla stali X2Cr13 - około 66 MPa, a dla X4Cr13 - około 82 MPa i jest mniejsze w stosunku do σ z temeratury 9 C, w której σ odowiednio wynosi 94 MPa i 19 MPa. Po osiągnięciu minimum ooru lastycznego obserwuje się wzrost naręŝenia ulastyczniającegoσ, a o rzekroczeniu maksimum niewielki sadek. Zmiany strukturalne zachodzące odczas odkształcania na cieło Po odkształceniu w temeraturze 6 C w róbkach ze stali obserwuje się tzw. ząbkowanie granic (rys. 9). Większość ziaren wykazuje wydłuŝenie i ma substrukturę. W rocesie zdrowienia dynamicznego obserwuje się lokalną ograniczoną migrację granic ziaren, która rowadzi do ząbkowanego kształtu granicy ziaren, co zaewnia zmniejszenie energii granic odziaren [5]. Zdrowienie dynamiczne wywołuje intensywne zmiany strukturalne związane z anihilacją dyslokacji

10 32 J. Samolczyk, K. Jóźwiak, T. Kachlicki oraz ich rzegruowaniem i tworzeniem doskonale uorządkowanych odgranic. Odkształcenie lastyczne w stali X2Cr13 i X4Cr13 w temeraturze 7 C sowodowało owstanie rozwiniętej substruktury w ziarnach ferrytu (rys. 1). Wskutek zachodzącej w tej stali reoligonizacji, odziarna w odkształconym na cieło metalu są rawie równoosiowe o średniej wielkości. W stali X2Cr13 i X4Cr13 o odkształceniu w temeraturze minimum ooru lastycznego i chłodzeniu w wodzie, widoczna mikrostruktura jest częściowo zrekrystalizowana, złoŝona z bardzo drobnych ziaren ferrytu. Widoczne są takŝe węgliki chromu na granicach i wewnątrz ziaren. (rys. 11). W róbkach stali X2Cr13 i X4Cr13 wystęują wydzielenia węglików chromu, które utrudniają ruch dyslokacji. Gdy ozostają one nie rozuszczone rzy temeraturze odkształcania wtedy stanowią rzeszkody ułatwiające owstawanie i stabilizację substruktury (rys. 11). Obserwacje strukturalne wykazały, Ŝe zarówno wielkość kolonii, jak teŝ wielkość i wzajemna odległość węglików chromu moŝe oddziaływać na efekt rekrystalizacji dynamicznej. W badanych stalach obecność wydzieleń węglików chromu na granicach ferrytu (rys. 9,1,11), blokuje migrację granic a więc hamuje rekrystalizację dynamiczną nie wływając istotnie na zdrowienie dynamiczne. Po rzekroczeniu temeratury Ac 1 (tablica 2) w osnowie ojawia się struktura martenzytu dyslokacyjnego (rys. 12). MoŜna zatem sądzić, Ŝe obserwowane obniŝenie ooru lastycznego w badanych stalach jest efektem zmian zachodzących w ferrycie. Obserwowane odziarna w strukturze badanych stali świadczą, Ŝe odczas odkształcania zachodzi intensywne zdrowienie dynamiczne. Wzrost kąta dezorientacji granic odziaren do kąta duŝego, rowadzi do owstania zarodków rekrystalizacji. Rekrystalizacja w badanych stalach rzebiega zarówno dynamicznie jak i statycznie w czasie od odciąŝenia do ochłodzenia. W czasie odkształcania w okolicach temeratur minimów ooru lastycznego konkurują ze sobą rocesy umocnienia odkształceniowego oraz rocesy zdrowienia i rekrystalizacji dynamicznej. 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Badania stali odornych na korozję X2Cr13 i X4Cr13 o zróŝnicowanej zawartości węgla (,2% C,,4% C) oszerzyły wiedzę o zjawiskach strukturalnych zachodzących odczas i bezośrednio o odkształceniu na cieło. Stwierdzono, Ŝe: 1. ObniŜenie ooru lastycznego odczas odkształcania na cieło stali X2Cr13 i X4Cr13 jest rzede wszystkim efektem rocesów odbudowy struktury (zdrowienie dynamiczne i rekrystalizacja dynamiczna). Procesy te zachodzą równocześnie i z róŝną intensywnością. 2. Węgliki chromu w stalach X2Cr13 i X4Cr13 utrudnia rekrystalizację dynamiczną. 3. Poznanie zjawisk i zmian strukturalnych zachodzących odczas odkształcania stali w zakresie minimum ooru lastycznego ma istotne znaczenie rzy rojektowaniu rocesów kształtowania wyrobów w odwyŝszonej temeraturze i ozwala skutecznie rzewidywać właściwości wyrobów ze stali odornych na korozję. 4. Stale X2Cr13 i X4Cr13 łatwo odkształcają się o wygrzaniu w temeraturze 8 ±2 C. 5. Wąski zakres temeratury odkształcania na cieło wymaga stabilności arametrów obróbki. Pracę zrealizowano w ramach działalności statutowej finansowanej rzez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŜszego: BM Badania wływu obróbki lastycznej na ółgorąco (cieło) na strukturę i własności stali odornych na korozję. LITERATURA [1] Samolczyk J.: Wyznaczanie krzywych umocnienia metodą sęczania róbek z czołowymi wytoczeniami. Praca BM INOP, Poznań, [2] Sellars C. M., McG. Tegart W. J., International Metallurgical Reviews, vol. 17, 1972, [3] Mc Queen H. J., Metall. Trans., A8, 1977, [4] Mc Queen H. J., Zeszyty Naukowe AGH, Metalurgia i Odlewnictwo, 5, 1979, [5] Selars C. M., Zeszyty Naukowe AGH, Metalurgia i Odlewnictwo, 5, 1979,