Sektor kultury w miastach w 2006 roku, na tle zmian od roku 2000

Transkrypt

1 Sektor kultury w miastach w 26 roku, na tle zmian od roku 2 prof. dr hab. Grażyna Prawelska-Skrzypek Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków, 28 Projekt Budowanie potencjału instytucjonalnego jednostek samorządu terytorialnego do lepszego dostarczania usług publicznych jest współfinansowany przez rząd Norwegii ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego

2 Grażyna Prawelska-Skrzypek Sektor kultury w miastach, w 26 roku, na tle zmian od roku 2. W 26 r. w badaniach sektora kultury wzięło udział 61 miast, była to największa liczba od początku prowadzenia przez ZMP monitoringu sektora kultury (tab.1). W porównaniu do poprzednich lat bardzo wzrosła liczba najmniejszych miast uczestników badań do 15, przy dotychczasowym udziale 7-8 miast. Tradycyjnie najmniejszą grupę stanowiły miasta 2-3 tysięczne zaledwie 3 miasta (do Torunia i Częstochowy dołączył Radom). Tab. 1 Struktura wielkościowa badanych miast Wielkość miasta w Liczba miast w grupie tys. Mieszkańców Poniżej Powyżej Razem Źródło: opracowanie własne na podstawie Informatycznego Pakietu Analitycznego SAS Związku Miast Polskich 1.Warunki rozwoju kultury w miastach W roku 26 nastąpił wyraźny wzrost udziału całkowitych wydatków na kulturę w budżetach miast z 3,2% w 25 do 3,7% w 26 (ryc. 1). O wzroście można mówić we wszystkich grupach miast, ale najbardziej wyraźnie zaznaczył się on w miastach najmniejszych (blisko 2 punkty procentowe) oraz 1-2-tysięcznych (ryc.2, tab.2). W grupie najmniejszych miast była też największa rozpiętość udziału całkowitych wydatków na kulturę w budżecie. Największy udział zanotował Golub- Dobrzyń (18,8%), a najniższy Reda (,9%). Najmniejsze rozpiętości występowały w grupie miast największych, gdzie w Krakowie, całkowite wydatki na kulturę stanowiły 5,3% budżetu, a w Gdańsku 3,1%. Jedyną grupą wielkości miast, gdzie nastąpił 2

3 niewielki (o,1 punktu procentowego) spadek udziału całkowitych wydatków na kulturę w budżecie miast były miasta liczące 25-5 tys. mieszkańców. Ryc. 1 Udział wydatków na kulturę w budżecie miast i wydatki na kulturę na 1 mieszkańców % 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1, udział wydatków na kulturę w budżetach miast w % wydatki na kulturę ogółem na 1 mieszkańców zł Ryc. 2 Udział wydatków na kulturę w budżetach miast w latach wg wielkości miast. % poniżej powyżej 3 3

4 Warto tu zauważyć, że wiele miast nie umiało podać wysokości całkowitych wydatków miasta na kulturę. Wszystkie miasta podały natomiast wysokość wydatków w dziale 921, stąd jest to podstawowa wartość informująca o wydatkach na kulturę w badanych miastach 1. Przeciętny udział wydatków na kulturę w dziale 921, wzrósł w miastach o,5 punktu procentowego, w stosunku do roku 25 i wynosił 3,6% (tab. 3). Największy wzrost udziału tych wydatków nastąpił w miastach najmniejszych (z 2,8 do 4,9%). Spadek zanotowały natomiast miasta 5-1-tysięczne (z 3,2 do 2,8%) oraz największe (z 3,4 do 3,1%). W obu tych grupach miast nastąpił jednak znaczny wzrost wydatków na kulturę w innych działach klasyfikacji budżetowej. Niemal we wszystkich grupach miast znacząco wzrosły w ostatnim roku wydatki na kulturę ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańców (tab.5). Przeciętnie wynosiły one zł, w tym w dziale zł (tab.4). Najwięcej wydawały na kulturę w przeliczeniu na 1 mieszkańca miasta największe ( zł), mimo iż w stosunku do ubiegłego roku kwota ta uległa niewielkiemu obniżeniu (ryc. 3) oraz miasta 1-2-tysięczne, które niemal podwoiły w ostatnim roku środki na kulturę w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Ryc. 3 Wydatki na kulturę na 1 mieszkańców miast wg wielkości miast w latach zł poniżej powyżej 3 1 W sytuacji braku informacji o całkowitych wydatkach na kulturę przyjmowano, że miasto ponosiło wydatki na kulturę tylko w dziale 921, 4

5 Podobną dynamikę wzrostu tego wskaźnika odnotowały też miasta najmniejsze. W przekroju wszystkich badanych miast największe całkowite wydatki na kulturę w przeliczeniu na 1 mieszkańca zanotował Golub-Dobrzyń zł, a najmniejsze Reda zł. W strukturze wydatków na kulturę utrzymała się, widoczna wyraźnie od 23 roku tendencja do zmniejszania w budżecie kultury w miastach udziału wydatków na utrzymanie instytucji, przy jednoczesnym wzroście udziału wydatków inwestycyjnych. (ryc. 4). Udział wydatków na utrzymanie instytucji, w wydatkach działu 921, obniżył się przeciętnie o 6,5 punktu procentowego, w stosunku do roku 25 (tab.6). Najniższy był w Kędzierzynie Koźlu, gdzie stanowił zaledwie 3,81% wydatków w dziale 921 oraz w Gołubiu-Dobrzyniu 13,7%, najwyższy zaś w Redzie 98,8%. Warto zauważyć, że w 1 na 61 badanych miast udział wydatków w dziale 921 przeznaczonych na utrzymanie instytucji kultury był niższy niż 5%, w 1 także przekraczał 9%. Przeciętne wartości w grupach wielkościowych miast wahały się od 59% w miastach 2-3-tysięcznych do 77% w miastach liczących 25-1 tysięcy oraz powyżej 3 tys. mieszkańców. Ryc. 4 Struktura wydatków na kulturę, w podziale na wydatki, na utrzymanie instytucji, realizacje funkcji mecenasa i inwestycje. % udział wydatków na utrzymanie instytucji udział wydatków na realizacje funkcji mecenasa kultury udział wydatków inwestycyjnych 5

6 W ostatnim roku wyraźnie zmalał udział wydatków, w dziale 921, przeznaczonych na wsparcie aktywności kulturalnej innych podmiotów, przeciętnie o 1,3 punktu procentowego (ryc. 4, tab.7)). Zaznaczył się on we wszystkich grupach wielkości miast, z wyjątkiem miast 2-3-tysięcznych. Najsilniejszy spadek miał miejsce w miastach najmniejszych z 4.1 do,2% wydatków w dziale 921. Zaledwie w 21 miastach udział ten przekroczył 1%, w pozostałych kształtował się na poziomie bliskim %. Imponuje wzrost udziału wydatków inwestycyjnych, w całkowitych wydatkach miast na kulturę (tab.8). W roku 26 był on przeciętnie o blisko 4 punkty procentowe wyższy niż w roku 25. Najbardziej wzrósł w miastach największych ponad dwukrotnie z 15,2% do 34,9% oraz w 1-2-tysiecznych z 1,4% do 24,8%. Jednocześnie zmalał w miastach najmniejszych (z 13% do %), 2-3-tysięcznych (trzykrotnie) oraz 5-1-tysięcznych z 13%-8%. W pięciu, spośród badanych 61 miast udział ten przekroczył 5% (Golub-Dobrzyń, Białogard, Kędzierzyn Koźle, Toruń i Dąbrowa Górnicza), a w kolejnych ośmiu poziom 3%. W budżecie miast wrósł też udział wydatków na konserwację i ochronę zabytków ale sięgnął on zaledwie,4% (tab.9). Tylko w miastach 5-1-tysięcznych wyniósł nieco więcej - 1,1%. Warto tu wskazać na zaangażowanie Legnicy, w której przeznaczono na ten cel blisko 29% budżetu kultury oraz Elbląga 1%. Generalnie tego typu zaangażowanie budżetowe wykazało tylko 8 miast. 2.Centra kultury We wszystkich badanych miastach znajdowały się centra kultury, prowadzące różnorodną działalność kulturalną. 2.1.Dostępność i warunki świadczenia usług. Centra kultury były szczególnie typową formą realizacji działalności kulturalnej w miastach najmniejszych, gdzie były najłatwiej dostępne; na jedną placówkę przypadało w nich zaledwie 147 mieszkańców (w Sępólnie Krajeńskim zaledwie 758), przy 527, dla ogółu badanych miast. Wskaźniki liczby mieszkańców przypadających na 1 placówkę centrum kultury utrzymują się dla różnych grup wielkości miast, na zbliżonym poziomie, właściwym dla każdej grupy (ryc. 5, tab.1). W ostatnim roku nieco pogorszyła się dostępność w miastach 5-1-tysięcznych, a 6

7 wyraźnie polepszyła w miastach 2-3-tysięcznych. Generalnie dla wszystkich badanych miast liczba mieszkańców przypadających na 1 placówkę centrum kultury nieco wzrosła w ostatnim roku. Ryc. 5 Liczba mieszkańców na jedną placówkę, wg wielkości miast w latach poniżej powyżej 3 Nieznacznie zmalała też przeciętna wielkość zatrudnienia (ryc.5, tab.11)), co było szczególnie charakterystyczne dla miast 1-3-tysięcznych. W pozostałych grupach wielkości przeciętne zatrudnienie w centrum kultury wzrosło. Największe miejskie centra kultury zatrudniające powyżej 45 pracowników znajdowały się w Poznaniu, Koszalinie, Kwidzynie i Puławach. Przeciętnie dla wszystkich badanych miast, w centrum kultury pracowało 18 osób (etat przeliczeniowy) (ryc. 6). W ostatnim roku można zauważyć wyraźne zmniejszenie przeciętnej liczby uczestników zajęć w stałych formach działalności, z 35 w 25 r. do 28 w 26 r., który może świadczyć o mniejszym zainteresowaniu zajęciami lub, co wydaje się bardziej prawdopodobne, o podniesieniu jakości usług (ryc.7). Ten spadek był widoczny we wszystkich grupach miast, z wyjątkiem miast 2-3-tysięcznych (tab.18). 7

8 Ryc. 6 Liczba mieszkańców na 1 placówkę oraz średnia liczba zatrudnionych mieszkańcy na zatrudnienie placówkę 8 2, , , , , , liczba mieszkańców na placówkę średnia liczba zatrudnionych Ryc. 7 Uczestnicy stałych form działalności średnia liczba uczestników stałych form działalności 8

9 2.2.Finansowe aspekty działalności. Struktura finansowania centrów kultury cechowała się w całym okresie badań, dużą stabilnością (ryc. 8). W ostatnim roku można zauważyć (tab. 14) zmniejszenie udziału przychodów z dotacji budżetowej (o blisko 3 punkty %), zwiększenie o 2 punkty procentowe udziału innych przychodów budżetowych (tab. 15) oraz środków wypracowanych (przeciętnie 25,2%) (tab. 23) oraz niewielki spadek udziału środków pozyskanych (o 1 punkt %) (tab.24). Przeciętny udział środków wypracowanych osiągnął najwyższy poziom w całym badanym okresie. Jego wzrost nastąpił we wszystkich grupach miast, z wyjątkiem miast największych (spadek o 3,6 punktu %). Spadek udziału dotacji budżetowej nastąpił we wszystkich grupach miast, z wyjątkiem miast największych; największą dynamikę osiągnął w miastach 2-3- tysięcznych (z 59% do 51%) oraz w najmniejszych. W najmniejszych miastach wzrósł natomiast w największym stopniu udział innych przychodów budżetowych, w finansowaniu centrów kultury (z do 4,3%). Dla miast 2-3-tysięcznych charakterystyczny był bardzo silny wzrost udziału środków wypracowanych (z 15% do 27%). Najbardziej skuteczne w pozyskiwaniu środków były centra kultury w największych miastach. Udział środków pozyskanych stanowił tu 7%. Ryc. 8 Przeciętna struktura przychodów Centrów Kultury w latach % 95% 9% 85% 8% 75% 7% 65% 6% 55% 5% dotacja z budżetu gminy inne przychody budżetowe środki wypracowane środki pozyskane 9

10 W 26 r. przeciętne średnie roczne wynagrodzenie brutto na 1 zatrudnionego wzrosło z 3184 zł do zł (ryc. 9, tab.13). Ta tendencja była widoczna we wszystkich grupach miast, z wyjątkiem najmniejszych. Dynamika wzrostu wynagrodzeń była największa w największych miastach (o ponad 6 tys. brutto). Jednocześnie nastąpił spadek udziału wynagrodzeń w kosztach bieżących centrów kultury, przeciętnie z 49% w 25 r. do 42% w 26 r. (tab.12). Było to szczególnie widoczne dla grup wielkości miast liczących poniżej 2 tys. mieszkańców. Ryc. 9 Wynagrodzenia w Centrach Kultury 4 % zł średnie roczne wynagrodzenie udział wynagrodzeń w kosztach bieżących 2.3.Efektywność działalności W ostatnim roku nastąpiły wyraźne zmiany w obciążeniu pracą pracowników centrów kultury. Znacząco wzrosła liczba grup stałych w przeliczeniu na 1 pracownika, przy stabilności liczby imprez oraz ich uczestników na 1 pracownika (ryc. 1, tab.2). Świadczy to o nieco innym rozłożeniu akcentów w profilu działalności centrów kultury. Liczba imprez na 1 pracownika wzrosła tylko w miastach 5-1-tysięcznych oraz w miastach największych (tab. 16). W pozostałych znacząco zmalała (szczególnie w najmniejszych i 2-3-tysięcznych). Liczba grup stałych na 1 pracownika wzrosła we wszystkich badanych grupach wielkości miast. Zmalała natomiast liczba uczestników stałych form działalności w przeliczeniu na 1 pracownika z 49 do 44 osób (co jest pochodną zauważonego powyżej zmniejszenia 1

11 wielkości grup stałych) (tab.19). Spadek liczby uczestników stałych form działalności w przeliczeniu na 1 pracownika był szczególnie widoczny w miastach największych (2,5 razy w porównaniu z 25 r). Ryc. 1 Obciążenie pracą pracowników Centrów Kultury liczba imprez grupy, zespoły, 1 kursy 3, , , , liczba imprez na pracownika liczba zespołów, grup, kursów na pracownika Obniżyła się także wartość wskaźnika pokazującego liczbę użytkowników innych form działalności (galerie, biblioteki, kina) w przeliczeniu na 1 pracownika, z 826 w 25 r. do 72 w 26 r. (tab.21) Największy spadek miał miejsce w najmniejszych miastach (ponad 1-krotny) i on zdecydował o przeciętnej tendencji w przekroju wszystkich miast. W miastach 25-3 tysięcznych miał bowiem miejsce wyraźny wzrost tak mierzonej aktywności pracowników. Powiększenie nakładów, w połączeniu ze zmniejszeniem wielkości grup stałych form działalności oraz utrzymaniem skali aktywności związanej z organizacją imprez, zaowocowało wyraźnym wzrostem kosztów bieżącej działalności w przeliczeniu na 1 użytkownika wszystkich form działalności z 35 zł w 25 r. do 52 zł w 26 r. (ryc. 11, tab.22). 11

12 Ryc. 11 Koszty bieżącej działalności na użytkownika wszystkich form koszty bieżącej działalności na użytkownika wszystkich form O tym skokowym wzroście zdecydowała sytuacja w najmniejszych miastach. Przypomnijmy, że do badań dołączyła w tym roku duża grupa miast najmniejszych (w 25 r. brało udział 7 miast liczących poniżej 25 tys. mieszkańców, a w 26 r. 15). W miastach tych przeciętne koszty bieżącej działalności bieżącej centrów kultury, w przeliczeniu na 1 użytkownika wszystkich form działalności wzrosły z 14 zł w 25 r. do 15 zł w 26 r. 2 W pozostałych grupach wielkości miast wartości tego wskaźnika uległy niewielkim zmianom i generalnie wahały się od 31 zł w miastach 5-1- tysięcznych do 45 zł w miastach 25-5-tysięcznych (ryc.12). 2.4.Skala społecznego oddziaływania W ostatnim roku zmniejszyła się skala społecznego oddziaływania centrów kultury, w odniesieniu do wszystkich form działalności (ryc.13). Liczba uczestników imprez w przeliczeniu na 1 mieszkańców zmalała z 11 do 866. Najbardziej dynamiczny spadek miał miejsce w najmniejszych miastach (ponad 2-krotny). Natomiast miasta 25-5-tysieczne i największe zanotowały tu wyraźny wzrost (tab.25). 2 Gigantyczne koszty występowały zwłaszcza w Braniewie. Na 1 użytkownika wszystkich form działalności przypadało ponad 436 zł kosztów bieżących centrum kultury. Ponadto w 5 miastach wartość tego wskaźnika wahała się od zł (Drezdenko, Szamotuły, Grodzisk Wlkp., Sępólno Krajeńskie i Chodzież). 12

13 Ryc. 12 Koszty bieżącej działalności wg wielkości miast zł poniżej powyżej 3 Ryc. 13 Oddziaływanie Centrów Kultury (liczba uczestników na 1 mieszkańców) okazjonalne i inne 12 stałe okazjonalne formy inne formy stałe formy Z kolei oddziaływanie innych form działalności mierzone liczbą uczestników innych form działalności w przeliczeniu na 1 mieszkańców zmniejszyło się z 48 do 285 osób (tab. 27). Tu także największy spadek cechował centra kultury w najmniejszych miastach (z 925 do 199 osób na 1 mieszkańców). Widoczniejszy 13

14 wzrost oddziaływania miał miejsce tylko w miastach 2-3-tysięcznych oraz tysięcznych. Bardzo zmniejszyła się (dziesięciokrotnie) liczba użytkowników bibliotek w centrach kultury w przeliczeniu na 1 mieszkańców, przeciętnie z 173 do 17 (tab. 31). Z mniejszą dynamiką ale również zmalało oddziaływanie galerii prowadzonych w centrach kultury (tab. 32). To wynikało z sytuacji w najmniejszych miastach oraz 5-1-tysięcznych. W pozostałych grupach wielkości miast społeczne oddziaływanie galerii centrów kultury było stabilne lub notowało wyraźny wzrost. Najbardziej stabilnym oddziaływaniem na społeczność lokalną cechowały się kina zlokalizowane w centrach kultury (tab. 33). Najbardziej niepokoi sytuacja związana ze zmniejszeniem skali społecznego oddziaływania w odniesieniu do stałych form działalności (kluby, koła zainteresowań, zespoły,..). Od 23 r. utrzymuje się stała tendencja spadku skali społecznego oddziaływania tych form działalności (ryc. 13, tab. 26). Tylko w miastach 1-3- tysięcznych nastąpił wzrost oddziaływania w zakresie stałych form działalności. Największy spadek cechował miasta największe z 48 w 25 r. do 33 w 26 r. uczestników stałych form działalności w przeliczeniu na 1 mieszkańców. 3.Biblioteki Biblioteki miejskie występowały w 58 spośród 61 badanych miast. Tylko pojedyncze miasta 5-3-tysięczne nie były organizatorami bibliotek. 3.1.Dostępność i warunki świadczenia usług W przekroju wszystkich badanych miast dostępność miejskich bibliotek jest stabilna (tab. 34). W 26 r. na 1 placówkę biblioteczną przypadało 159 mieszkańców. Wyraźnie pogorszyła się dostępność bibliotek w miastach najmniejszych i największych. Nieco pogorszyła się też w miastach 1-2- tysięcznych. W pozostałych polepszyła się (ryc. 14). O zmniejszonej dostępności usług bibliotek świadczyła też malejąca liczba zgromadzonych książek i czasopism w przeliczeniu na 1 mieszkańców. Zmniejszyła się ona z 376 w 25 r. do 39 w 26 r. (ryc. 15). Ten spadek był charakterystyczny dla wszystkich grup wielkości miast (tab. 35). Jednocześnie dynamicznie wzrosła liczba komputerów z dostępem do Internetu dla użytkowników bibliotek z 1,6 w 25 do 2,5 w 26. To świadczy o zmianie profilu działalności bibliotek. Szczególnie dynamicznie przekształcają się biblioteki w najmniejszych miastach, które zanotowały wzrost powyższego wskaźnika 14

15 z 1, w 25 r. do 3,5 w 26 r. W poszczególnych miastach wskaźnik ten wahał się od,2 w Pabianicach do 11 w Grodzisku Wlkp. Jedynymi miastami gdzie rozwój tak rozumianej funkcji informacyjnej bibliotek zmniejszył swoją skalę były miasta 2-3-tysięczne. Ryc. 14 Liczba mieszkańców przypadających na placówkę wg wielkości miast poniżej powyżej 3 Ryc. 15 Dostępność usług ksiązki i czasopisma liczba książek i czasopism na 1 mieszkańców liczba dostępnych komputerów z internetem na 1 placówkę komputery z internetem 3 2,5 2 1,5 1,5 15

16 Utrzymała się, zapoczątkowana w 25 r. tendencja zwiększonych zakupów nowych książek i czasopism. W 26 r. zakupiono przeciętnie 84 nowe nabytki w przeliczeniu na 1 mieszkańców (ryc. 16, tab. 37). Największe zakupy miały miejsce w miastach małych i najmniejszych. Najmniej nowych książek i czasopism kupowano w 26 r., w miastach 2-3-tysięcznych (przeciętnie 38). W poszczególnych miastach wielkość zakupów wahała się od 1,5 na1 mieszkańców w Sępólnie Krajeńskim do 265 w Człuchowie. Miasta małe i najmniejsze cechowały się także największym udziałem nowych nabytków w miejskich zasobach bibliotecznych (3,4% i 2,7%). Wysoki udział nabytków cechował też biblioteki w największych miastach (2,9%). Najmniejszy był w miastach 2-3-tysięcznych (tab. 38). Ryc. 16 Stopień odnawiania zasobów zakupy nabytki % 3 2,5 2 1,5 1, zakupione książki i czasopisma udział nowych nabytków Dostępność usług związana jest też z wielkością zatrudnienia w miejskich bibliotekach. Przeciętna wielkość zatrudnienia nieznacznie wzrosła do poziomu 5,5 osób (ryc. 17). Największy wzrost zatrudnienia w stosunku do roku 25 zanotowały biblioteki w najmniejszych miastach, one też zatrudniały najwięcej pracowników (średnio 7,3 etatów przeliczeniowych). Wraz ze wzrostem wielkości miast generalnie malała wielkość przeciętnego zatrudnienia w bibliotece (tab. 39). Najmniej 16

17 pracowników zatrudniała biblioteka w Chocianowie (1, 1 etatu), najwięcej zaś w Chełmży (19,5). Ryc. 17 Zatrudnienie w bibliotekach, w latach 2-26 zatrudnieni wynagrodzenia % średnia liczba zatrudnionych udział wynagrodzeń w kosztach bieżących Finansowe aspekty działalności Pomimo niewielkiego wzrostu zatrudnienia w miejskich bibliotekach, w 26 r. nastąpił słaby spadek udziału wynagrodzeń w kosztach bieżących tych instytucji, z 68,1 % w 25 r. do 67% w 26 (ryc. 17, tab. 4). Tendencja ta była szczególnie charakterystyczna dla najmniejszych miast (spadek o 5,5 punktu %). Za wyjątkiem najmniejszych miast, we wszystkich pozostałych utrzymała się tendencja wyraźnego wzrostu przeciętnych rocznych wynagrodzeń pracowników miejskich bibliotek (ryc. 18, tab. 41). Średnio wzrosło ono z 28,6 tys. zł w 25 r. do 3,3 tys. zł w 26 r. Najniższe przeciętne średnioroczne wynagrodzenie brutto odnotowano w Chodzieży 22,1 tys. zł, najwyższe zaś w Legionowie 4,7 tys. zł. Biblioteki cechują się bardzo dużym zróżnicowaniem źródeł finansowania oraz zmieniającymi się z roku na rok udziałami różnych źródeł przychodów, przy dominującej pozycji dotacji budżetowej miasta-organizatora. W stosunku do ubiegłego roku niemal nie zmienił się udział dotacji budżetu gminy w finansowaniu miejskich bibliotek, która w 26 r. stanowiła przeciętnie 83,4% ich całkowitych przychodów (ryc. 19, tab. 42). Istotne zmiany nastąpiły jednak w poszczególnych 17

18 grupach wielkościowych miast. Generalnie we wszystkich grupach miast, z wyjątkiem miast największych, udział dotacji budżetowej w finansowaniu miejskich bibliotek uległ obniżeniu o 1-3 punktów procentowych maksymalnie w miastach 5-1- tysięcznych (5 punktów %). W największych miastach udział ten wzrósł z 74% w 25 r. do 93% w 26 r. Ryc. 18 Zmiana średniego rocznego wynagrodzenia w bibliotekach miejskich wg wielkości miast poniżej powyżej 3 Miejskie biblioteki w znaczącym stopniu, choć nieco mniejszym niż w 25 r., były zasilane finansowo przez dotacje innych jednostek samorządu terytorialnego (tab. 43). Dotacje te stanowiły przeciętnie 5,4% przychodów bibliotek. Najwyższe udziały miały w miastach średniej wielkości, sięgając blisko 9% w miastach 5-1- tysięcznych. To źródło nie zasilało natomiast w ogóle bibliotek w największych miastach. Biblioteki we wszystkich grupach wielkościowych były zasilane dotacjami z budżetu państwa, których przeciętny udział w finansowaniu miejskich bibliotek nieco wzrósł w stosunku do 25 r. i wynosił w 26 r. blisko 5% (tab. 44). Największe znaczenie miał w finansowaniu bibliotek w miastach 5-1-tysięcznych (6,5%) oraz 25-5-tysięcznych i 2-3-tysięcznych., najmniejsze zaś w przypadku największych miast. 18

19 Biblioteki w najmniejszym stopniu spośród wszystkich miejskich instytucji kultury były zasilane w postaci dotacji celowych, na realizację określonych przedsięwzięć (tab. 45). Przeciętnie zaledwie,3% ich budżetu pochodziło z tego źródła. Ten sposób finansowania miał większe znaczenie jedynie w najmniejszych miastach (1% przychodów). Udział środków wypracowanych w finansowaniu bibliotek utrzymuje się w całym okresie prowadzenia badań na zbliżonym poziomie nieco powyżej 3%. Podobnie było w 26 r., gdy przeciętnie to źródło stanowiło 3,1% przychodów miejskich bibliotek (tab. 52). Najwyższe udziały cechowały biblioteki w miastach 5-2-tysięcznych (3,6% i 3,8%), najniższe zaś w największych miastach (,4%). Utrzymała się tendencja wzrostu udziału środków pozyskanych, których udział w całkowitych przychodach osiągnął w 26 r. poziom 3% (w 25 r. 1,7%) (tab. 53). Największy poziom udziału tych środków odnotowały miasta 2-3-tysięczne (4,6%) oraz największe (4%), najmniejszy zaś miasta najmniejsze (1,7%). Warto zauważyć, że wzrost udziałów tego źródła przychodów bibliotek miał miejsce we wszystkich grupach wielkościowych miast. Ryc. 19 Przeciętna struktura przychodów bibliotek w latach % 95% 9% 85% 8% 75% 7% budżet gminy budżet innych j.s.t. budżet państwa środki wypracowane środki pozyskane 19

20 3.3.Efektywność działalności. Stabilna dostępność do usług, przy silnym rozwoju funkcji informacyjnej bibliotek oraz wysokim poziomie odnawiania zbiorów i wyraźnym wzroście uposażeń pracowników uzasadnia oczekiwanie większej efektywności działalności tych instytucji. Analiza danych pokazuje zróżnicowanie sytuacji w tym obszarze. Najczęściej używany wskaźnik liczby wypożyczeń na 1 czytelnika uległ w stosunku do ubiegłego roku niewielkiemu obniżeniu z 25,1 w 25 r. do 24,2 w 26 r. Jego wartość wzrosła tylko w miastach 5-1-tysięcznych (o 2,2 punkty %) oraz w miastach największych (o 1,5 punktu %). Najbardziej obniżyła się w miastach 2-3-tysięcznych (o 6,5 punktu %). Warto tu zauważyć, że w tym samym czasie bardzo wzrosła (3,5-krotnie) liczba wypożyczeń w przeliczeniu na 1 użytkownika bibliotek w miejskich centrach kultury (tab. 28), zwłaszcza w największych miastach oraz 25-5-tysięcznych. W miejskich bibliotekach wzrosła natomiast znacznie liczba udzielonych informacji i kwerend w przeliczeniu na 1 pracownika (z 943 w 25 r. do 114 w 26 r.). Szczególnie imponuje rozwój aktywności w sferze funkcji informacyjnej w bibliotekach, w najmniejszych miastach (ryc. 2, tab. 48), w których nastąpił 4-krotny wzrost wartości tego wskaźnika. Spadek aktywności informacyjnej pracowników odnotowały głównie biblioteki w miastach 1-2-tysięcznych. Ryc. 2 Liczba wypożyczeń na 1 czytelnika, wg wielkości miast, w latach poniżej powyżej 3 2

21 Nieznacznie zmalała przeciętna liczba użytkowników bibliotek przeliczeniu na 1 pracownika (ryc. 21, tab. 47), szczególnie w najmniejszych miastach (o ponad 6 osób), a w mniejszym stopniu także w miastach 5-2-tysiecznych. Wskaźnik ten znacząco wzrósł w miastach 2-3-tysięcznych (o 14 osób). Ryc. 21 Obciążenie pracą a koszt bieżącej działalności użytkownicy koszty liczba użytkowników na pracownika koszt bieżącej działalności na pracownika Liczba wypożyczeń na 1 pracownika w przekroju wszystkich badanych miast była właściwie stabilna (tab.47). Znacząco wzrosła w miastach 5-1-tysięcznych (o 25), zmalała zaś głównie w miastach 2-3-tysięcznych (o 315) oraz (o 15) w miastach 1-2-tysięcznych. Koszty bieżącej działalności miejskich bibliotek w przeliczeniu na 1 użytkownika uległy niewielkiemu obniżeniu w stosunku do ubiegłorocznej wielkości tego wskaźnika (z 33,6 zł do 31,4 zł) (ryc. 21, tab. 5). Szczególnie znaczące zmniejszenie kosztów jednostkowej usługi miało miejsce w najmniejszych miastach (o 11 zł) oraz w największych (o 9 zł). Wzrost tak mierzonej kosztochłonności odnotowały natomiast biblioteki w miastach 5-2-tysięcznych. Utrzymała się obserwowana od 23 r. tendencja do stałego wzrostu kosztochłonności związanej z wypożyczeniami książek. Koszty bieżącej działalności w przeliczeniu na 1 wypożyczenie wzrosły przeciętnie, w przekroju wszystkich badanych miast z 4,8 zł w 25 r. do 5,3 zł osiągając najwyższy poziom w całym 21

22 okresie prowadzenia monitoringu (tab. 51). Wielkość tego wskaźnika wzrosła najmocniej w miastach 2-3-tysięcznych (o 2,1 zł), obniżyła się tylko w miastach najmniejszych i 5-1-tysięcznych (w obu grupach o,5 zł). Największą, tak mierzoną kosztochłonnością wypożyczeń cechowały się, tak jak to było w poprzednich latach, biblioteki w miastach najmniejszych (6,3 zł) oraz 1-2- tysięcznych (6,1 zł). 3.4.Społeczne oddziaływanie bibliotek Skala społecznego oddziaływania miejskich bibliotek jest dość stabilna w ostatnich 3 latach, choć warto zauważyć, iż w 26 r. uległa niewielkiej poprawie, głównie za sprawą wyraźnego wzrostu skali działalności informacyjnej. Liczba udzielonych informacji i kwerend w przeliczeniu na 1 mieszkańców wzrosła z 454 w 25 r. do 568 w 26 r. (tab. 56). Imponuje zwłaszcza dynamika zmian oddziaływania bibliotek na tym polu w najmniejszych miastach, w których wskaźnik ten wzrósł ponad 5-krotnie. Wzrosła też wyraźnie liczba wypożyczeń przypadających na 1 mieszkańców z 4921 w 25 r. do 525 w 26 r. (tab. 55, ryc. 22). Największy wzrost wartości tego wskaźnika miał miejsce w najmniejszych miastach (o ponad 2). Jednocześnie nastąpił wyraźny spadek tego typu oddziaływania bibliotek w miastach 5-3-tysięcznych, najmocniejszy w miastach 2-3-tysięcznych (o blisko 1). Całkowita liczba użytkowników miejskich bibliotek w przeliczeniu na 1 mieszkańców badanych miast nieznacznie wzrosła w ciągu roku z 1385 w 25 r. do 1414 w 26 r. Wzrost ten w największym stopniu miał miejsce w najmniejszych miastach oraz w 2-3-tysięcznych (tab.57, ryc.22). Największy spadek liczby użytkowników bibliotek w przeliczeniu na 1 mieszkańców miał miejsce w miastach 5-1-tysięcznych. Ciekawa jest sytuacja szczególnie w miastach 2-3-tysięcznych, gdy społeczne oddziaływanie bibliotek rośnie, choć nie jest związane ze wzrostem oddziaływania ani na polu czytelnictwa ani na polu działalności informacyjnej. Być może jest to kolejny sygnał ewaluowania bibliotek w kierunku centrów kultury?. 22

23 Ryc. 22 Społeczne oddziaływanie bibliotek miejskich w latach 2-26 wypożyczenia użytkownicy wypożyczenia na 1 mieszkańców użytkownicy na 1 mieszkańców 4.Teatry W kolejnej edycji badań funkcjonowania sektora kultury w miastach w 26 r. wzięło udział znacznie więcej miast organizatorów teatrów. Było ich w sumie 16, podczas gdy w ubiegłym roku zaledwie 11 (tab. 58). Szczególnie liczni byli organizatorzy teatrów w miastach 1-2-tysięcznych (6) oraz w miastach największych (6, tzn. wszystkie miasta tej grupy wielkości biorące udział w badaniu). Wśród miast liczących poniżej 5 tys. mieszkańców żadne nie było organizatorem teatru. 4.1.Dostępność i warunki świadczenia usług Miejskie teatry występowały w miastach liczących powyżej 5 tys. mieszkańców. Przeciętna dostępność do tego typu usługi kulturalnej była zbliżona w całym okresie gdy prowadzone są badania SAS (tab. 59, ryc. 23). Stosunkowo mniejsza liczba przypada na 1 teatr w mniejszych miastach, co z jednej strony pokazuje łatwiejszy dostęp, z drugiej zaś kłopoty z zapewnieniem widowni i finansowania (także od nielicznych stosunkowo podatników). Dość stabilna jest też liczba przedstawień w teatrach miejskich w przeliczeniu na 1 mieszkańców. W 26 r. wynosiła,6 (tab.6, ryc. 23). Największą ofertę przedstawień mają przy tym mieszkańcy najmniejszych miast-organizatorów teatrów 23

24 (4,4 przedstawienia na 1 mieszkańców w Jeleniej Górze), najmniejszą zaś mieszkańcy miast 2-3-tysięcznych. Ryc. 23 Teatry dostępność usług 195 mieszkańcy przedstawienia 2, , , liczba mieszkańców przypadających na 1 teatr liczba przedstawień w teatrach w przeliczeniu na 1 mieszkańców 4.2.Finansowe aspekty działalności W ostatnim roku znacząco wzrósł udział wynagrodzeń w kosztach bieżących teatrów miejskich (ryc.24). Osiągnął on poziom najwyższy z zanotowanych od początku prowadzenia badań SAS - 68,6%, podczas gdy w 25 r. wynosił 58,4%. Najwyższy wzrost udziału wynagrodzeń w kosztach bieżących teatrów miał miejsce w miastach 1-2-tysięcznych (o 18 punktów %). Warto też zauważyć, że odsetek ten znacząco obniżył się w miastach największych i wynosił zaledwie 55%, podczas gdy w miastach 5-1-tysięcznych i 2-3-tysięcznych był na poziomie 72%. Szybki wzrost udziału wynagrodzeń w całkowitych kosztach bieżących teatrów miejski był zapewne wynikiem znaczącego wzrostu wynagrodzeń w teatrach, w ostatnim roku. Przeciętne, średnie roczne wynagrodzenie brutto wzrosło bowiem z 323 zł w 25 r. do 3723 zł w 26 r. (tab. 62), przy czym najwyższe uposażenia występowały w teatrach miejskich, w miastach 2-3-tysięcznych. 24

25 Ryc. 24 Teatry udział wynagrodzeń w budżecie a aktywność pracowników. 64 wynagrodzenia przedstawienia udział wynagrodzeń w kosztach bieżących liczba przedstawień na pracownika Znacząco zmieniła się też sytuacja w zakresie sposobu finansowania teatrów miejskich, przede wszystkim z powodu dużego wzrostu udziału dotacji budżetowej miasta w strukturze przychodów (ryc. 25, tab. 63). W przekroju wszystkich 16 miast, które były organizatorami teatrów, przeciętny udział dotacji budżetowej wzrósł z 58,4% w 25 r. do 68,6% w 26 r. Najbardziej wzrósł (o 18 punktów %) w miastach 1-2-tysięcznych, chociaż i tak pozostawał w tych miastach na najniższym poziomie. Wzrost udziału dotacji budżetowej sprawił, że osiągnął on w teatrach wyższy poziom niż w miejskich centrach kultury. Zaniknęła w 26 r. dotacja budżetowa innych jednostek samorządu terytorialnego, jako źródło finansowania miejskich teatrów. Śladowe (,1%) było finansowanie projektów teatralnych z budżetu gminy (tab.67). Te trzy kolejne informacje świadczą o zmianie jakościowej w sposobie finansowania teatrów przez miasta, sprowadzającej się do ograniczenia finansowania celowego, na rzecz stabilizacji finansowania poprzez wzrost udziału stałej dotacji budżetowej gminy. 25

26 Ryc. 25 Przeciętna struktura przychodów teatrów 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% z budżetu gminy z budżetu innych j.s.t. z budżetu państwa środki wypracowane środki pozyskane Bardzo niewielkie były też przychody z budżetu państwa stanowiły w sumie 4% ogółu przychodów miejskich teatrów (tab. 65, tab. 66). Większy ich poziom odnotowała tylko Jelenia Góra, jedyne miasto z grupy 5-1-tysięcznych (9,5%). Zmianom powyższym towarzyszył znaczący spadek udziału środków wypracowanych w całkowitych przychodach teatrów (ryc. 25, tab. 72). Zmalał on z poziomu 28% w 25 r. do 21,6% w 26 r. Na najniższym poziomie (18%) kształtował się w Jeleniej Górze, najmniejszych z miast prowadzących teatry. Teatry zwiększyły w ostatnim roku swoją aktywność w pozyskiwaniu środków, dotyczyło to głównie teatrów w miastach 1-2-tysięcznych, które pozyskały 9,6% ogółu swoich przychodów. Przeciętny poziom udziału środków pozyskanych w przychodach teatrów wzrósł z 2,1% w 25 r. do 5,7%, w 26 r. Teatr w Jeleniej Górze, nie pozyskał w 26 r. żadnych środków. 4.3.Efektywność działalności Zwiększenie stabilizacji finansowania, a zwłaszcza wzrost wynagrodzeń przyczyniły się zapewne do wzrostu aktywności pracowników i poprawy wskaźników efektywności. Liczba przedstawień w teatrach, w przeliczeniu na 1 pracownika wzrosła z 4,2 w 25 r. do 4,5 w 26 r. (tab.68) Najwyższy wzrost aktywności miał 26

27 miejsce w miastach największych (o,5 punktu %). Obniżył się tylko w najmniejszym z miast prowadzących teatr. Znacząco wzrosła liczba widzów w teatrach w przeliczeniu na 1 pracownika, z 77 w 25 r. do 922 w 26 r. (tab.69). Wzrost ten miał miejsce we wszystkich miastach, z wyjątkiem najmniejszego, czyli Jeleniej Góry. We wszystkich grupach wielkości znacząco obniżyły się koszty bieżącej działalności w przeliczeniu na 1 widza, przeciętnie z 17 zł w 25 r. do 83 zł, w 26 r. (ryc. 26, tab. 7). Największy spadek tak określonej kosztochłonności miał miejsce w miastach największych (o 29 zł) oraz 1-2-tysięcznych (o 25 zł). Obniżyły się też przeciętne koszty bieżące przypadające na 1 przedstawienie teatralne z 16,8 tys. zł w 25 r. do 14,4 tys. zł w 26 r. (ryc. 26, tab. 71). Największy spadek wielkości kosztów pojedynczego przedstawienia miał miejsce w teatrach miast 1-2-tysięcznych (spadek o 426 zł). Można zauważyć, że osiągnięty efekt obniżenia kosztochłonności usług osiągnięto w 26 r. poprzez zwiększenie wynagrodzeń oraz zwiększenie stabilizacji finansowania teatrów, co zaowocowało większą aktywnością pracowników i większą liczbą widzów. Ryc. 26 Teatry koszty działalności 25 koszt na widza koszt na przedstawienie koszt bieżącej działalności na widza koszt bieżącej działalności na przedstawienie 27

28 4.4.Społeczne oddziaływanie teatrów W 26 r. teatry miejskie odnotowały zmniejszenie kosztochłonności i generalnie wzrost efektywności, przy zwiększonym finansowaniu budżetowym. Opisany powyżej mechanizm spowodował silny wzrost liczby widzów w przeliczeniu na 1 przedstawienie z 163 osób w 25 r. do 26 osób w 26 r. (ryc. 27, tab. 74). Największy przyrost liczby widzów w przeliczeniu na 1 przedstawienie miał miejsce w teatrach miast największych (o 58) i 2-3-tysięcznych (o 53). Warto jednak zauważyć również dużą dynamikę przyrostu liczby widzów na 1 przedstawienie w najmniejszym z miast prowadzących teatr (Jelenia Góra) przyrost o 49 osób. Efektem zwiększonego uczestnictwa w ofercie teatralnej był znaczący wzrost skali społecznego oddziaływania teatrów miejskich. Liczba widzów w przeliczeniu na 1 mieszkańców miast wzrosła z 285 w 25 r. do 345 w 26 r. (ryc. 27, tab. 75). Największą dynamikę wzrostu skali społecznego oddziaływania zanotował teatr w Jeleniej Górze, najmniejszym z miast prowadzących teatr dwukrotny wzrost skali oddziaływania. Ryc. 27 Teatry skala społecznego oddziaływania 26 na przedstawienie na 1 mieszkańców liczba widzów na przedstawienie liczba widzów na 1 mieszkańców 2 28

29 5.Instytucje muzyczne W 26 r. w badaniach SAS brało udział najwięcej, spośród wszystkich dotychczasowych edycji, miast będących organizatorami instytucji muzycznych. Było 13 takich miast, występujących w niemal każdej grupie wielkościowej, z wyjątkiem miast 5-1-tysięcznych (tab.76). Po raz pierwszy od początku funkcjonowania systemu SAS, wzięły udział 3 najmniejsze miasta prowadzące instytucje muzyczne (Grodzisk Wlkp., Chełmża i Golub-Dobrzyń). Instytucje muzyczne najczęściej prowadziły jednak miasta największe (5 spośród sześciu biorących udział w badaniach). 5.1.Dostępność i warunki świadczenia usług Zmieniona w 26 r. struktura wielkościowa miast organizatorów instytucji muzycznych, a zwłaszcza pojawienie się wśród organizatorów najmniejszych miast, spowodowała istotne zmiany wskaźnika przeciętnej dostępności. W efekcie, liczba mieszkańców przypadających na jedną instytucję w zbiorze badanych miast skokowo się poprawiła z 376 tys. osób w 25 r. na 258 tys. w 26 r. (ryc. 28, tab. 77). Warto tu jednak zauważyć znaczącą poprawę dostępności miejskich instytucji muzycznych dla mieszkańców największych miast. Ryc. 28 Instytucje muzyczne dostępność usług 4 mieszkańcy koncerty 1,6 35 1,4 3 1, ,8 15,6 1,4 5, liczba mieszkańców przypadająca na instytucje muzyczną liczba przedstawień/koncertów w przeliczeniu na 1 mieszkańców 29

30 Wzrosła również niemal dwukrotnie liczba koncertów w przeliczeniu na 1 mieszkańców, głównie na skutek zmienionej sytuacji w najmniejszych miastach. W miejskich instytucjach muzycznych, z roku na rok, poczynając od początku prowadzenia systematycznych badań, tzn. od 2 r. następuje stopniowe zmniejszanie przeciętnej liczby osób zatrudnionych (etatów przeliczeniowych) (ryc. 29, tab. 79). Ta tendencja została podtrzymana w ostatnim roku, aczkolwiek duży wpływ miało na to włączenie do badań instytucji z najmniejszych miast. Przeciętna liczba zatrudnionych zmniejszyła się z 52 w 25 r. do 5 w 26 r. Największe zmniejszenie zespołu miało miejsce w miastach 2-3-tysięcznych przeciętnie o 22 osoby. W tych miastach jednak nadal były największe zespoły pracowników. W miastach 1-2-tysięcznych oraz liczących powyżej 3-tysięcy zespoły powiększyły się o jedną osobę. Najmniejszym zatrudnieniem cechowały się instytucje muzyczne w najmniejszych miastach, liczące przeciętnie 4 osoby. Ryc. 29 Pracownicy i wynagrodzenia liczba zatrudnionych wynagrodzenie zł zatrudnienie wynagrodzenie 5.2.Finansowe aspekty działalności Udział wynagrodzeń w kosztach bieżących instytucji muzycznych był stabilny w dwóch kolejnych latach i bardzo zbliżony we wszystkich badanych miastach (ryc. 3, tab. 8). Postępował natomiast nadal wyraźny wzrost wysokości wynagrodzeń (ryc. 29, tab. 81). Co ważne wynagrodzenia rosły zarówno w miastach 3

31 zmniejszających wielkość zespołów, jak i w tych gdzie liczba pracowników w instytucjach nieznacznie wzrosła. Przeciętne średnie roczne wynagrodzenie brutto wzrosło z 31,1 tys. zł w 25 r. do 36 tys. zł w 26 r., z największą dynamiką w miastach największych oraz 1-2-tysięcznych. Najniższe wynagrodzenia nadal występowały w instytucjach muzycznych w miastach 2-3-tysięcznych. Znacząco wzrósł udział dotacji budżetowej w finansowaniu miejskich instytucji muzycznych, z 75% w 25 r. do 79% w 26 r., zbliżając się do poziomu finansowania bibliotek (ryc. 31, tab. 82). Największy wzrost udziału dotacji budżetowej w finansowaniu instytucji muzycznych, w stosunku do 25 r., miał miejsce w miastach 2-3-tysięcznych (o 1 punktów %). W tych miastach, a także w najmniejszych osiągnęła ona największy pułap. Najmniejszy udział miała w finansowaniu instytucji muzycznych w największych miastach. Ryc. 3 Udział wynagrodzeń w budżecie a aktywność pracowników wynagrodzenia koncerty udział wynagrodzeń w kosztach liczba przedstawień/koncertów na pracownika Bardzo zmniejszył się udział przychodów instytucji muzycznych pochodzących z budżetu państwa (tab. 83, tab. 84), z 5% w 25 r. do 2,5% w 26 r. Dotacje te zdarzały się tylko w miastach liczących powyżej 2 tys. mieszkańców. Najwyższy poziom miały w miastach 2-3-tysięcznych. 31

32 Ryc. 31 Przeciętna struktura przychodów instytucji muzycznych 1% 95% 9% 85% 8% 75% 7% 65% 6% 55% 5% z budżetu gminy z budżetu państwa środki wypracowane środki pozyskane W ostatnim roku, wraz ze wzrostem udziału dotacji budżetowej zmalał udział w całkowitych przychodach środków wypracowanych przez instytucje muzyczne z 18% w 25 r. do 15% w 26 r. (ryc. 31, tab. 89). Gwałtowny spadek, o 7,5 punktu procentowego miał miejsce w instytucjach muzycznych w największych miastach, których instytucje muzyczna miały najniższy udział w przychodach środków wypracowanych. Jednocześnie w miastach 1-2-tysięcznych udział przychodów wypracowanych wzrósł o 7,5 punktu %. Instytucje muzyczne w 26 r. znacząco zwiększyły udział w przychodach środków pozyskanych (osiągając pułap 3%), głównie za sprawą najmniejszych miast, w których instytucje muzyczne pozyskiwały przeciętnie 15,2% swoich przychodów oraz miast największych, w których udział ten wynosił 5,9% i wzrósł w stosunku do 25 r. ponad 4-krotnie (tab. 9). 5.3.Efektywność działalności W 26 r. nastąpiło znaczące zwiększenie przeciętnej efektywności działalności instytucji muzycznych wyrażające się znaczącym wzrostem liczby koncertów w przeliczeniu na 1 pracownika (tab.85). Można byłoby się z tego cieszyć i tłumaczyć, że jest to efekt zwiększenia stabilności finansowania oraz znaczącego wzrostu wynagrodzeń, które spowodowały większą aktywność pracowników, gdyby 32

33 nie fakt, że wskaźnik ten wzrósł niemal wyłącznie na skutek dużej aktywności instytucji muzycznych w najmniejszych miastach, które po raz pierwszy brały udział w badaniach. W pozostałych miastach liczba koncertów w przeliczeniu na 1 pracownika istotnie wzrosła tylko w miastach 2-3-tysięcznych. Nie budzi natomiast wątpliwości znaczący wzrost liczby widzów/słuchaczy w przeliczeniu na 1 pracownika (tab. 86) z 177 w 25 r. do 3314 w 26 r. Nastąpił on we wszystkich grupach miast, z największą dynamiką (4,2- krotnie) w miastach największych. Znaczący wzrost wielkości finansowania miejskich instytucji muzycznych, przy niewielkim wzroście liczby widzów/słuchaczy, spowodował wzrost kosztochłonności mierzonej wielkością całkowitych kosztów bieżącej działalności w przeliczeniu na 1 widza/słuchacza. Wskaźnik ten wzrósł z 43 zł w 25 r. do 63 zł w 26 r. (ryc. 32, tab.87). Największą dynamikę i najwyższy poziom osiągnął w największych miastach (ponad 2-krotny wzrost i poziom 78%). Tak mierzona kosztochłonność znacząco zmalała tylko w miastach 1-2-tysięcznych. Ryc. 32 Instytucje muzyczne koszty działalności koszt na koncert koszt na widza koszt na przedstawienie koszt na widza Z jeszcze większą dynamiką wzrosły koszty bieżące w przeliczeniu na 1 koncert, z 18,5 tys. w 25 r. do 28 tys. w 26 r. (ryc. 32, tab. 88). Wskaźnik ten obniżył się jedynie w instytucjach muzycznych w miastach 2-3-tysięcznych. 33

34 5.4.Społeczne oddziaływanie Przeciętna liczba widzów/słuchaczy w przeliczeniu na 1 koncert znacząco zmniejszyła się z 53 osób w 25 r. do 365 w 26 r. (ryc. 33, tab. 91). Decydujący wpływ na poziom tego wskaźnika miała sytuacja w najmniejszych miastach, w których przeciętna liczba słuchaczy na koncercie wynosiła zaledwie 55 osób. Spośród pozostałych miast znaczący spadek przeciętnej liczby słuchaczy miał miejsce jedynie w największych miastach z 943 osób w 25 r. do 596 w 26 r. Przeciętna skala społecznego oddziaływania miejskich instytucji muzycznych była dość stabilna od 24 r. Z roku na rok rośnie ona o około 2 osób. W 26 r. liczba widzów/słuchaczy w przeliczeniu na 1 mieszkańców wynosiła 268 osób (ryc. 33, tab. 92). Ryc. 33 Instytucje muzyczne skala oddziaływania na koncert na tysiąc mieszkańców liczba słuchaczy na koncert liczba słuchaczy na 1 mieszkańców Muzea Muzea występowały w 37, spośród 61 miast biorących udział w badaniu, we wszystkich grupach wielkościowych. Im większe miasta tym częściej były organizatorami muzeów. 34

35 5.5.Dostępność i warunki świadczenia usług W ostatnim roku wskaźnik przeciętnej dostępności muzeów w ogólnej liczbie badanych miastach znacząco się poprawił. Na 1 placówkę muzealną w 25 r. przypadało 95,2 tys. mieszkańców, a w 26 r. 82,8 tys. (ryc. 34, tab. 93). Poprawa ta w największym stopniu zaznaczyła się w miastach dużych i największych, była jednak zauważalna we wszystkich grupach wielkościowych miast, z wyjątkiem 5-1-tysięcznych. O poprawie dostępności świadczy też wzrost liczby wystaw w przeliczeniu na 1 mieszkańców z,21 w 25 r. do,26 w 26 r. (ryc. 34, tab. 94). Wzrost ten nastąpił we wszystkich grupach miast, z wyjątkiem 5-1-tysięcznych. Ryc. 34 Muzea dostępność usług mieszkańcy wystawy,3,25,2,15,1, liczba mieszkańców na placówkę liczba wystaw na 1 mieszkańców W roku 26 utrzymała się tendencja do spadku przeciętnej wielkości zatrudnienia w jednej placówce muzealnej (ryc. 35, tab. 95). Średnia liczba zatrudnionych wynosiła 15 osób (15,4 etatu przeliczeniowego). Zmniejszenie zatrudnienia charakteryzowało muzea, w każdej grupie wielkościowej miast, z wyjątkiem 25-5-tysięcznych (tab. 95). Najsilniej zaznaczyło się w miastach największych (ubytek ponad 5%). Przeciętnie największe miejskie muzea znajdowały się w miastach 2-3-tysięcznych. 35

36 Ryc. 35 Muzea zatrudnienie a wynagrodzenie 3 zatrudnienie wynagrodzenie zatrudnienie wynagrodzenie 5.6.Finansowe aspekty funkcjonowania W miejskich muzeach utrzymuje się tendencja do zmniejszania udziału wynagrodzeń w całkowitych kosztach bieżących (ryc. 36, tab. 96). W 26 r. wynosił on 56,7%, podczas gdy rok wcześniej 59,1%. Ta tendencja najmocniej widoczna była w miastach najmniejszych, w których nastąpił spadek udziału wynagrodzeń w kosztach bieżących o 25 punktów %. Obserwacja tej tendencji zmian pozwala zauważyć wyraźną polaryzacja miast; w miastach liczących poniżej 1 tys. mieszkańców trwa tendencja spadkowa udziału wynagrodzeń, natomiast w miastach liczących powyżej 1 tys. mieszkańców po okresie spadku nastąpił w ostatnim roku wyraźny wzrost udziału wynagrodzeń w kosztach bieżących muzeów. Najwyższy udział wynagrodzeń w kosztach bieżących występował w miastach 2-3- tysięcznych. 36

37 Ryc. 36 Udział wynagrodzeń w budżecie a aktywność pracowników. 66 wynagrodzenia użytkownicy udział wynagrodzeń liczba użytkowników na pracownika Muzea są jedynymi miejskimi instytucjami kultury, w których, w skali wszystkich badanych miast, w ostatnim roku nie nastąpił wzrost wynagrodzeń (tab.97). Jedyną grupą miast, w której nieco wzrosły wynagrodzenia pracowników muzeów były miasta największe. Najsilniejszy spadek przeciętnej wysokości uposażeń miał miejsce w miastach 25-5-tysięcznych. Ich przeciętny poziom był nieco wyższy niż najniższy spośród wszystkich instytucji poziom uposażeń w bibliotekach. W 26 r. w strukturze przychodów instytucji muzealnych wzrósł udział dotacji budżetowej gminy o 2 punkty % (ryc. 37, tab. 33). W ten sposób przeciętny poziom stabilnego finansowania z budżetu gminy osiągnął 82,8% i był bardzo bliski udziałowi dotacji budżetowej w finansowaniu bibliotek. Wzrost udziału tej dotacji miał miejsce w miastach 25-2-tysięcznych. W pozostałych, zarówno najmniejszych, jak i dużych i największych miał miejsce spadek udziału dotacji budżetowej w przychodach ogółem, szczególnie spektakularny w miastach 2-3-tysięcznych. Celowe przychody z budżetu gminy były śladowe i występowały tylko w miastach 5-1- tysięcznych i 2-3-tysięcznych (tab. 12). 37

38 Ryc. 37 Przeciętna struktura dochodów muzeów. 1% 95% 9% 85% 8% 75% 7% z budżetu gminy z budżetu innych j.s.t. z budżetu państwa srodki wypracowane środki pozyskane Przychody z dotacji budżetowej innych j.s.t. były także bardzo niewielkie. Stanowiły przeciętnie 1,8 % ogółu przychodów muzeów. Zasilały one niemal wyłącznie muzea w miastach 2-3-tysięcznych (tab. 99). W strukturze przychodów bardzo zmniejszył się udział dotacji z budżetu państwa. W sumie dotacje z tego źródła stanowiły 3,4%, podczas gdy w 23 r. ich udział wyniósł 8,6%, a w 25 r. stanowił 3,9%. Widoczny jest więc stały spadek poziomu zasilania muzeów z kasy budżetu państwa. Dotacje te w 26 r. kierowane były przede wszystkim do muzeów w miastach 2-3-tysięcznych, w których w sumie stanowiły w 26 r. 13,2% ogólnych przychodów miejskich muzeów. Muzea miejskie wypracowały w 26 r. przeciętnie 9,4% ogółu swoich przychodów, podczas gdy w 25 r. było to 12,3% (ryc. 37, tab. 11). Najbardziej aktywne były w tym zakresie muzea w miastach 2-3-tysięcznych, w których środki wypracowane stanowiły w 26 r. 27% ich przychodów, a także w miastach 25-5-tysiecznych (12%). Stosunkowo najmniejszy udział osiągnęły te przychody w miastach najmniejszych. W strukturze przychodów muzeów nieznacznie wzrósł w ostatnim roku udział środków pozyskanych (do 2,5%) (tab. 111). Największy miał miejsce w miastach 2-3-tysięcznych (o 3,5 punktu %) i 25-2-tysięcznych (o 2,4 punktu %). Największy spadek udziału tych przychodów nastąpił w miastach 5-1-tysięcznych (o 2,1 38