Zastosowanie preparatu PRO ROOT MTA w endodontycznym leczeniu dorosłych pacjentów*

Transkrypt

1 Czas. Stomatol., 2008, 61, 10, Polish Dental Society Zastosowanie preparatu PRO ROOT MTA w endodontycznym leczeniu dorosłych pacjentów* Application of PRO ROOT MTA preparation during endodontic treatment of adult patients Magdalena Wilczyńska-Borawska 1, Joanna Bagińska 1, Ewa Stokowska 1, Agnieszka Kobus 2 Z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 1 Kierownik: prof. dr hab. W. Stokowska Z Zakładu Propedeutyki Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 2 Kierownik: dr hab. A. Kierklo Summary Aim of the study: To evaluate the use of PRO ROOT MTA preparation in treatment of endodontic complications. Material and methods: PRO ROOT MTA was used during treatment of two patients. In the first case the preparation was used to repair a double perforation at the bottom of the pulp chamber. In the second case it was used as a retrograde filling material following apicoectomy. Results: Clinical and radiological examination conducted 1 year after perforation closure in patient 1, and after 6 months in case of retrograde filling in patient 2, revealed proper condition of periapical tissues. Conclusions: PRO ROOT MTA preparation is a good alternative to other materials used during endodontic treatment of complicated cases. Streszczenie Cel pracy: oceniono możliwości zastosowania preparatu PRO ROOT MTA w przypadku powikłań w leczeniu endodontycznym. Materiał i metody: preparat PRO ROOT MTA zastosowano u dwóch pacjentów. Przypadek pierwszy dotyczył zaopatrzenia preparatem PRO ROOT MTA podwójnej perforacji w dnie komory, zaś u drugiego pacjenta został użyty do wstecznego wypełnienia kanału korzeniowego po zabiegu resekcji wierzchołka korzeniowego. Wyniki: badanie kliniczne i radiologiczne wykonane po roku od zamknięcia perforacji dna komory i po 6 miesiącach od zabiegu resekcji wierzchołka korzenia wykazało prawidłowy stan tkanek okołowierzchołkowych. Wnioski: preparat PRO ROOT MTA stanowi dobrą alternatywę dla innych środków stosowanych w przypadku powikłań w leczeniu endodontycznym. KEYWORDS: endodontic treatment, MTA, adults HASŁA INDEKSOWE: leczenie endodontyczne, MTA, dorośli *Praca zrealizowana w ramach pracy własnej nr L oraz zaprezentowana na Konferencji Naukowej: Środowisko a stan jamy ustnej. Postępy w diagnostyce i leczeniu chorób przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej zorganizowanej w Białymstoku przez Sekcję Periodontologii PTS w dniach IX.2008 r. 686

2 2008, 61, 10 Preparat PRO ROOT MTA w leczeniu endodontycznym Wstęp Dzięki rozwojowi nowych technologii, narzędzi oraz materiałoznawstwa stomatologicznego, pojawiło się wiele alternatywnych dla ekstrakcji metod leczenia zachowawczego zębów. Opisy zabiegów stomatologicznych z XVIII i XIX wieku dowodzą, że próbowano już wtedy zachowawczo leczyć zęby zamiast je usuwać [11]. Obecnie wiadomo, że większość chorób zapalnych miazgi i tkanek przyzębia okołowierzchołkowego można wyleczyć stosując metody zachowawcze. Zabiegi endodontyczne (biologiczne leczenie miazgi, antyseptyczne leczenie kanałowe, zamykanie perforacji poresorpcyjnych i jatrogennych, apeksyfikacje) oraz periodontologiczne i chirurgiczne (resekcje ze wstecznym wypełnieniem kanału) stają się codzienną praktyką w gabinetach stomatologicznych. Jest to możliwe dzięki dostępności nowych materiałów, których użycie gwarantuje skuteczność i oczekiwany efekt. Pożądane cechy preparatów to: działanie odontotropowe, cementotropowe, bakteriobójcze i/lub bakteriostatyczne, szczelność, nierozpuszczalność w płynach tkankowych oraz dobry kontrast rentgenowskich badań diagnostycznych i łatwość w użyciu. Dotychczas stosowane były min.: amalgamaty, gutaperka, złote folie, śruby tytanowe, cementy szkło-jonomerowe niemodyfikowane lub modyfikowane żywicą, cermety, tlenek cynku z eugenolem, materiały złożone i kompomery, które nie spełniały wszystkich wymagań [8]. Później pojawiły się, dające lepsze wyniki terapeutyczne cementy kostne: Intermediate Restorative Material (IRM) i Super Ethoxybezoic Acid (Super EBA) [2]. Obecnie środkiem najbardziej polecanym w leczeniu powikłanych przypadków endodonycznych jest Mineral Trioxide Aggregatte (MTA). MTA (preparat ProRoot MTA, Dentsply, Tulusa Dental, USA) jest hydrofilnym proszkiem będącym mieszanką krzemianu trójwapniowego, tlenku bizmutu, krzemianu dwuwapniowego, aluminianu trójwapniowego, aluminożelazianu czterowapniowego oraz uwodnionego siarczanu wapnia [5]. Cel pracy Celem pracy było opisanie własnych doświadczeń klinicznych w zastosowaniu preparatu ProRoot MTA podczas leczenia perforacji dna komory zęba oraz wstecznego wypełnienia kanału zęba po zabiegu resekcji. Obserwacja 1 Pacjentka lat 37, zgłosiła się do Zakładu Stomatologii Zachowawczej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku celem kontynuacji leczenia endodontycznego zęba 36. Z wywiadu uzyskano informację, że leczenie rozpoczęto poza terenem tutejszej jednostki z powodu zapalenia miazgi. W chwili zgłoszenia pacjentka podawała samoistne bóle o nieznacznym natężeniu oraz ból przy nagryzaniu. W badaniu klinicznym stwierdzono opatrunek w zębie, ból na opukiwanie pionowe i poziome oraz brak reakcji na chlorek etylu i nawiercanie. Po usunięciu czasowego wypełnienia z zęba stwierdzono w dnie komory, w kierunku mezjalnym dwie perforacje, a w kierunku dystalnym ujście kanału tylnego z martwą miazgą w jego świetle. Odnaleziono także ujścia kanałów przednich 2-3 mm od perforacji. W kanałach przednich miazga była nieznacznie krwawiąca i tkliwa. Na podstawie wywiadu i objawów klinicznych postawiono wstępne rozpoznanie: necrosis pulpae partialis. Wykonano znieczulenie przewodowe artykainą, wyekstyrpowano z kanałów miazgę, określono ich długość roboczą i mechanicz- 687

3 M. Wilczyńska-Borawska i in. Czas. Stomatol., Ryc. 1. Obserwacja 1. Zdjęcie rtg zęba 36 z perforacją dna komory. Strzałka wskazuje miejsce perforacji: a stan bezpośrednio po leczeniu, b stan 12 miesięcy po leczeniu. no-chemicznie je opracowano. Podjęto decyzję o zaopatrzeniu perforacji preparatem MTA. Proszek preparatu MTA połączono z wodą (dołączoną w ampułkach do opakowania przez producenta) i po uzyskaniu konsystencji mokrego piasku założono z użyciem upychała do amalgamatu na obie perforacje. Po dociśnięciu wilgotną sterylną watką założono wypełnienie czasowe. Na kolejnej wizycie usunięto z komory watkę, kanały wypełniono metodą bocznej kondensacji gutaperki na zimno z użyciem Pasty AH Plus jako uszczelniacza oraz wykonano kontrolne zdjęcie RTG (ryc. 1a). Całe dno komory pokryto cementem szkło- -jonomerowym, łącznie z pokrywającym perforację preparatem MTA. Tkanki zmineralizowane korony zęba odbudowano materiałem złożonym. Po okresie 12 miesięcy pacjentka zgłosiła się na wizytę kontrolną. Stwierdzono brak dolegliwości, w badaniu klinicznym: brak reakcji na opukiwanie pionowe i poziome oraz prawidłowa głębokość szczeliny dziąsłowej w miejscu perforacji. Na kontrolnym zdjęciu rtg (ryc. 1b) nie stwierdzono w miejscu perforacji obecności zmian patologicznych. Obserwacja 2 Pacjent lat 42 zgłosił się do Zakładu Stomatologii Zachowawczej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku celem konsultacji po wykonanym 4 miesiące wcześniej leczeniu endodontycznym zęba 21 i utrzymujących się dolegliwościach bólowych na nagryzanie. Pacjent miał zdjęcie rentgenowskie, wykonane po wypełnieniu kanału (ryc. 2a). Analiza zdjęcia wykazała obecność w kanale korzeniowym zęba materiału kontrastującego i wypełniającego go szczelnie. Materiał wypełniający o średnicy 4 mm był wprowadzony poza wierzchołek. Po konsultacji z chirurgiem stomatologicznym, podjęto decyzję o wykonaniu zabiegu resekcji wierzchołka korzenia zęba 21 i wypełnieniu wstecznym preparatem ProRoot MTA. Zabieg wykonano w znieczuleniu nasiękowym artykainą. Nacięto i odwarstwiono płat śluzówkowo-okostnowy, zresekowano wierzchołek korzenia zęba, a nastepnie wyłyżeczkowano przywierzchołkowo znajdujący się materiał i niewielką ilość ziarniny. Opracowano ubytek do wstecznego wypełnienia, który szczelnie wypełniono przygotowanym według zaleceń producenta materiałem MTA i zaszyto ranę. Kontrola kliniczna 2 tygodnie, miesiąc oraz 2 miesiące po zabiegu resekcji wypadła pozytywnie brak dolegliwości samoistnych 688

4 2008, 61, 10 Preparat PRO ROOT MTA w leczeniu endodontycznym Ryc. 2. Obserwacja 2. Ząb 21 zakwalifikowany do zabiegu resekcji wierzchołka korzenia z wstecznym wypełnieniem kanału preparatem PRO ROOT MTA; a stan przed zabiegiem, b ząb 21 po 6 miesiącach od zabiegu resekcji wierzchołka korzenia z wstecznym wypełnieniem kanału preparatem PRO ROOT MTA. oraz prowokowanych na opukiwanie poziome i pionowe. Po 6 miesiącach od zabiegu wstecznego wypełnienia kanału wykonano kolejne zdjęcie rtg zęba 21 (ryc. 2b). Dyskusja Usunięcie zęba jest coraz rzadziej leczeniem z wyboru powikłań choroby próchnicowej. Dzięki nowym technikom endodontycznym, periodontologiczno-chirurgicznym i narzędziom oraz materiałom pacjenci unikają przedwczesnego zabiegiegu ekstrakcji. Obserwacje nasze dowodzą skuteczności leczenia z zastosowaniem materiału ProRoot MTA. Obserwacje półroczne w obu opisanych przypadkach klinicznych wykazały brak stanu zapalnego struktur przyzębia wierzchołkowego. Badania nasze potwierdzają liczne już w piśmiennictwie doniesienia o terapeutycznym działaniu preparatu MTA, skuteczniejszym w zabiegach pokrycia perforacji lub wstecznego wypełnienia kanału korzeniowego zęba po resekcji od używanych dotychczas amalgamatów bądź cementów na bazie tlenku cynku z eugenolem [6, 10]. Jest to wynikiem zdolności MTA do pobudzania cementogenezy [8, 12, 13]. Mechanizm takiego gojenia nie został jeszcze dokładnie poznany. Histopatologicznie stwierdza się obecność nowych warstw cementu korzeniowego, cementoblastów i włókien Sharpeya wzdłuż długiej osi zęba [8, 12, 13]. Odróżnia to ten materiał od wcześniej używanych do wstecznego wypełniania zębów. Materiał MTA używany jest powszechnie również w zabiegach pulpotomii. Liczne badania na zębach zwierzęcych i usuniętych zębach ludzkich wykazały silnie pobudzoną odontogenezę [1, 3, 4]. Powstający most zębinowy po bezpośrednim przykryciu miazgi przez MTA jest grubszy od powstającego pod opatrunkiem z wodorotlenku wapnia oraz znacznie lepiej widoczny na zdjęciach rtg [1, 3,4]. Posiada też inną strukturę histopatologiczną. Zaobserwowano uaktywnienie komórek kościopodobnych [7]. Sarkar i wsp. [9] wykazali odkładanie się na powierzchni i w okolicy koloidalnego żelu z MTA warstwy hydroksyapatytów. Obecnie uznaje się, że MTA jest lepszym preparatem do biologicznego leczenia miazgi ze względu na silne właściwości odontotropowe, bakteriobójczość, biokompatybilność oraz szczelność w porównaniu z wodorotlenkiem wapnia, Intermediate Restorative Material (IRM) oraz Super Ethoxybezoic Acid (Super-EBA) [6]. 689

5 M. Wilczyńska-Borawska i in. Czas. Stomatol., Podsumowanie Badania i obserwacje dotyczące wyników leczenia z zastosowaniem preparatu MTA wciąż trwają. MTA wydaje się być alternatywą dla dotychczas używanych preparatów w leczeniu endodontycznym, periodontologii i chirurgii. Piśmiennictwo 1. Accorinte Mde L, Holland R, Reis A, Bortoluzzi M C, Murata S S, Dezan E Jr., Souza V, Alessandro L D: Evaluation of Mineral Trioxide Aggergate and Calcium Hydroxide Cement as Pulp-capping agents in human teeth. J Endod 2008, 43: Aqrabawi J: Sealing ability of amalgam, super EBA cement and MTA when used as retrograde filling materials. Brit Dent J 2000, 188: Chacko V, Kurikose S: Human pulpal response to mineral trioxide aggregate (MTA): a histologic study. J Clin Pediatr Dent 2006, 30: Deery C: Mineral trioxide aggregate a reliable alternative material for pulpotomy in primary molar teeth. Evid Based Dent 2007, 8: Duarte M A, De Oliveira Demarchi A C, Yamashita J C, Kuga M C, De Campos Fraga S: Arsenic release providedby MTA and Portland cement. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2005, 99: Fischer E J, Arens D E, Miller C H: Bacterial leakage of mineral trioxide aggregate as compared with zinc-free amalgam, intermediate restorative material, and Super-EBA as root- -end filling material. J Endod 1998, 24: Nakayama A, Ogiso B, Tanabe N, Takeichi O, Matuszaka K, Inoue T: Behaviour of bone marrow osteoblast-like cells on mineral trioxide aggregate: marphology and expression of type I collage and bone-related protein mrnas. Int Endod J 2005, 38: Pitt Ford T R, Torabinejad M, McKendry D, Hong C, Kariyawasam S P: Use of mineral trioxide aggregate for repair of furcal perforations. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1995, 79: Sarkar N K, Caicedo R, Ritwik P, Moiseyeva R, Kawashima I: Physicochemical basis of the biologic properties of mineral trioxide aggregate. J Endod 2005, 31: Sumer M, Muglali M, Bodrumlu E, Guvenc T: Reactions of connective tissue to amalgam, intermediate restorative material, mineral trioxide aggregate, and mineral trioxide aggregate mixed with chlorhexidine. J Endod 2006, 32: Szeremeta-Brower T L, VanCura J E, Zaki A E: A comparison of the saling properties of different retrograde techniques: An autoradiographic study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1984, 59: Torabinejad M, Pitt Ford T R, Abedi H R, Kariyawasan S P, Tang H: Tissue reaction to implanted root-end filling materials in tibia and mandible of guinea pigs. J Endod 1998, 24: Torabinejad M, Pitt Ford T R, McKendry D J, Abedi H, Miller D A, Kariyawasan S P: Histologic assessment of mineral trioxide aggregate as root-end filling in monkeys. J Endod 1997, 23: Otrzymano: dnia 20.IX.2008 r. Autor autorów: Białystok, ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A Tel.: stomzach@umwb.edu.pl 690